хайлтын системийн гол үүрэг бол – хүмүүст хайж байгаа яг тэр мэдээллийг нь олж өгөх юм.

1. Хайлтын системийн
тухай ерөнхий ойлголт
Г.Баяртуяа
Монголын Үндэсний номын сангийн номзүйч
Email: bayartuya@nationallibrary.mn

2. Агуулга
1 Хичээлийн зорилго
2 Хайлтын системийн тухай ойлголт
3 Хайлтын системийн түүх
4
Хайлтын системийн үндсэн шинж чанарууд
5 Хайлтын системийн төрлүүд
6 Дэлхийн ТОП-5 Хайлтын систем

3. Хичээлийн зорилго
Суралцагчдад хайлтын системийн
талаарх ойлголт өгч, ач холбогдлыг нь
таниулах юм.

4. Хайлтын системийн тухай ойлголт
Хамгийн томоохон
олон улсын
хайлтын системүүд
«Google»,
«Yahoo», «MSN»
Хайлтын систем гэдэг нь Интернет
сүлжээнд хэрэглэгчийн текст хэлбэрээр
бичиж асуусан лавлагаанд мэдээллийн эх
сурвалжийн линкүүдийг, ач холбогдлын
дарааллаар нь жагсааж гаргах
зориулалттай программ-хангамжийн
систем юм.
Орос хэл дээр:
«Яндекс»,
«Рамблер»,
«Апорт»

5. Хайлтын системийн тухай ойлголт
Хайлтын тухай ойлголтыг жишээн дээр тайлбарлъя. Хайлт хийх
лавлагаа маань маш энгийн богинохон байх ёстой. Жишээ нь, автомашин
яаж сонгох талаар мэдээлэл хайж үзье. Ингэхийн тулд эхлээд «Яндекс»
хайлтын системээ нээгээд «яаж автомашин сонгох вэ?» гэж бичнэ. Ингээд
бидний хүссэн мэдээллийн талаарх эх сурвалжууд гарч ирэх ёстой. Гэхдээ
яг хэрэгтэй мэдээлэл гарч ирэхгүй байх тохиолдол ч бий. Тэгвэл хайж буй
үгээ өөрчлөөд бичээд үзэх хэрэгтэй. Мөн лавлагаа маань их бага
хүрээнийх бол цаг үеийн мэдээ олдохгүй байх магадлал ч бас байна.
Ямар ч хайлтын системийн гол үүрэг бол – хүмүүст хайж
байгаа яг тэр мэдээллийг нь олж өгөх юм. Харин хүмүүст яаж системд зөв
лавлагаа оруулах вэ гэдгийг заах боломжгүй. Иймээс зохион бүтээгчид
маань хэрэглэгчдэд мэдээллээ олж авах алгоритм, ажлын зарчмуудыг
зохиодог.

6. Хайлтын системийн түүх
1994 1995 1997 1997
Хамгийн
анхны бүрэн
хайлтын
систем нь
1994 онд бий
болсон
WebCrawler
төсөл юм.
1995 онд
Lycos ,
AltaVista
хайлтын
системүүд
бий болж
олон жил
Интернет
сүлжээн д эх
хайлтын
манлайлагч
болж байсан.
1997 онд Сергей
Брин, Ларри
Пейдж нар
Стэндфордын их
сургуулийн
судалгааны
төслийн хүрээнд
“Google” хайлтын
системийг зохион
бүтээсэн. Одоо
Google нь
дэлхийн хамгийн
алдартай
хайлтын систем
болсон!
1997 оны 9
сард “Yandex”
хайлтын
систем албан
ёсоор
нээгдсэн. Энэ
орос хэл
дээрх хамгийн
алдартай
хайлтын
систем
болсон.

7. Хайлтын системийн түүх
Өнөөдөр
дэлхийн
хэмжээнд 3
үндсэн хайлтын
систем байдаг
Text
Text
Text
Google
Yahoo
MSN

8. Хайлтын системийн үндсэн
шинж чанарууд
Харагдах
байдал
Бүрэн
гүйцэт
байх
Оновчтой
байх
Цаг
үеийн
байх
Хайлтын
хурд
Хайлтын
систем

9. Хайлтын системийн төрлүүд
Олон
улсын
Хайлтын
систем
Орон
нутгийн

10. Хайлтын
систем
Мэргэжлийн
Түгээмэл
хайлтын
системүүд
Хайлтын системийн төрлүүд
Каталогууд

11. Хайлтын системийн төрлүүд
Түгээмэл хайлтын системүүд
www.google.com
www.yandex.ru
www.rumbler.ru
www.bing.com
www.aport.ru

12. Хайлтын системийн төрлүүд
www.lycos.com
www.dmoz.org
www.gogo.mn
Хайлтын каталогууд
www.ulitka.ru
www.mail.ru
www.yahoo.com
www.weblavlah.com

13. Хайлтын системийн төрлүүд
Мэргэжлийн хайлтын системүүд
www.legalinfo.mn www.emch.mn www.filesearch.ru
www.youtube.com
www.bankreferatov.ru

14. Эдгээр тусгай программуудын үйл
ажиллагааны үндэс нь таны өгсөн түлхүүр үгийг
хайхад ашиглагдах индекс файлууд болно. Та
энгийн асуулт, түлхүүр үгнүүдээс гадна төрөл
бүрийн логик үйлдлүүд, бүлгүүд, загварууд
болон нэрсийн жагсаалтаар, гарчгаар, үг
хоорондын зайн өгөлт зэрэг аргыг ашиглан
хайлт хийж болно.

15. Дэлхийн ТОП-5 хайлтын систем
Лавлагаа боловсруулсан тоо хэмжээгээр нь ЛИДЕР
хайлтын системүүдийг тодруулахад ийм дүн гарчээ:
 1-р байр- мэдээж “Google”. Интернет дэх нийт лавлагааны 70%-
ыг гүйцэтгэдэг бөгөөд энэ нь ойролцоогоор 115 миллиард
лавлагаа юм.
 2-р байр – Хятадын “Baidu” хайлтын систем. Интернет дэх
нийт лавлагааны 8%-ыг гүйцэтгэдэг. Өөрөө хэлбэл, 14,5
миллиард лавлагаа.
 3-р байр – “Yahoo” хайлтын систем. Сард боловсруулдаг
лавлагааны хэмжээ 8,6 миллиард.
 4-р байр – “Bing” хайлтын систем. Сард боловсруулдаг
лавлагааны хэмжээ 5 миллиард.
 5-р байр - Оросын “Yandex”. Боловсруулагддаг лавлагааны
хэмжээ нь 3 миллиард.

16. Ашигласан материал
http://www.prof-lead.ru/vidy-poiskovyx-sistem/
http://www.lessons-tva.info/favorite.html
http://www.seonews.ru/masterclasses/poiskovyie-sistemyi-interneta-yandeks-
google-rambler-yahoo-sostav-funktsii/
http://softuhitel.com/poiskovye-sistemy/specializirovannye-poiskovye-sistemy/

17. Click to edit Master title style
17
Г.Баяртуяа
Монголын Үндэсний номын сангийн номзүйч
Email: bayartuya@nationallibrary.mn