2. 2
AURKIBIDEA
BERRIAK MOTZEAN……...……...… 2
KIROLEN BERRI…………..………… 3
ECOREC………………..........................4
NATURAREN BITXIKERIAK……..5-6
BA AL ZENEKIEN?………..…………..7
ELKARRIZKETA:
JON MARTINEZ……………...….……………..8
LUKE GOÑI…………….…….………………….9
KORONABIRUSA……………….………...10
ZALDIBARKO ZABORTEGIA………11
HOSTOEN KOLOREAK……………...12
ZER IRAKURRI……………..………..13
ZINEA………………...…...…………...14
TXISTEAK / ASMAKIZUNAK…..… 15
DENBORAPASAK……………..……..16
Santa Ageda
Santa Agedaren bezperan 6.mailakoak kantatzera atera ginen, 4 eta 5.mailako
bertsolariak 6.mailakoekin atera ziren kantatzera kaletik. Eguraldi txarra izan
genuenez nahiko azkar joan zen dena. Besteak beste, zaharren egoitzan, haur-
tzaindegian, zenbait taberna eta herriko hainbat dendatan abestu genituen San-
ta Agedako kopla batzuk.
Santa Ageda eguna euskal mitologiari lotuta dagoen tradizioa da eta lurra ma-
kilekin jotzeak neguko solstizioaren ondoren berau es-
natzeko ahalegina adierazten du. Santa Ageda,
III.mendeko martiria
izan zen. Testuinguru
horretan, emakumeen
babesletzat jotzen da
eta balio sendatzaileak egozten zaizkio, hala
nola, zefaleak eta migrañak sendatzeko ahal-
Berriak motzean...
Inauteriak
Otsailak 20ean
ikastolan inauter-
iak ospatu gen-
ituen, Haur Hez-
kuntzakoak Edurne Zuri eta 7 ipotxetaz
mozorrotu ziren, Lehen Hezkuntza 1. eta
2. mailakoak Hamelingo txistularia
mozorrotu ziren, Lehen Hezkuntza 3. eta
4. mailakoak non dago Wally? Mozorrotu
ziren eta Lehen Hezkuntza 5. eta 6. mail-
akoak Alibaba eta 40 lapurrak. Ikastolako
futbol zelaian izan zen arratsaldean.
Ostiralean eta astelehenean jai izan genu-
en.
BEÑAT ETA IKER B.
3. 3
KIROLEN BERRI...
KOBE BRYANT
Orain dela gutxi, Kobe Bryanten heriotza, Kaliforniako Calabasas eremuan helikoptero is-
tripu batean NBA-ko saskibaloiaren kondaira baieztatu zen. Albiste atariak iragarri zuen
eta une horretatik Aurrera kirolaren mundua harritu egin zen benetan sinetsi gabe. Minutu
batzuk geroago, poliziak baieztatu zuen iragarrita zegoena, Kobe helikopteroan zegoe-
la.Jokalari ohiak 41 urte zituela hil zen, NBAren eta munduko kirolaren historiako ondare-
rik handienetako bat utzita.
Larunbatean LeBron James zoriondu zuen saskibaloiaren historiako puntu gehien lortu zi-
tuen hirugarren jokalaria izateagatik. Helikopteroan 7 pertsona zihoazen eta horietako bat
Koberen alaba zen. Estatu Batuetan izugarrizko dolua suposatu du elitezko kirolari honen
eta bere alabaren heriotzak. Bryant oso persona maitatua zen zuen izaeragatik.
Mila esker!!
IKER E. ETA AMETS
4. 4
EKOREC
Ekorec enpresa Andoainen dago eta Mat-
tinen aitak egiten du lan bertan.
LH 5. Eta 6.mailakoak bertara joan ginen. 10:30etatik
12:30etara bertan ginen.
Aritz eta Adriana gure gidak izan ziren,
Ekorec enpresan, beraiek EKOMODO en-
presakoak dira.
Bi fabrika ikusi genituen, bat laminazkoa eta bestea plasti-
koa birziklatzen zuena. Ekorec enpresan 5.000.000 botila
birziklatzen dira egunean. 7 plastiko
mota ezberdin daudela ikasi dugu
eta botila bat egiteko 3 plastiko
ezberdin erabiltzen dira.
Poliesterra ere zer zen ikasi genuen
eta aipatu behar dugu arropa askok poliesterra daramala.
Azkenik boligrafo bat oparitu zigu-
ten. Asko ikasi genuen!!!
IBAI ETA UNAX
5. 5
NATURAREN BITXIKERIAK...
ANIMALIEN LOA
Guk bezala, animaliek ere egu-
nero deskantsu eta lo egin
behar izaten dute. Espezie ba-
koitzak bere ohitura eta behar
propioak ditu, eta bakoitzak
kantitate eta modu ezberdinean
egiten du lo.
Animaliarik txikienek , adibidez, lo ordu asko egiteko joera dute. Satitsuak
egunean 16 ordu egiten dute lo, haur jaio berri batek handiena.
Animalirik handienek, berriz, lo gutxiago
egiten dute: behi, zaldi eta astoek egunean
4 ordu bakarrik,esate baterako.
Koalak ia egun guztia lotan pasa dezake,
baina Jirafak nahikoa du 2 ordurekin.
Txoriek, oro har, tarte oso motzeko loal-
dia izaten dituzte, asko noiznahi beste animalia baten jaten bihur baitai-
tezke. Sorbeltzak, urtea 9 hilabete hegan pasatzen dituenez, airean dabilela
egiten du lo, segundo gutxigo lo kuluxkatan!
Izurdeek eta baleek, kanpoko airea arnastu behar dutenez, eta beste erdia
iratzarrita ;bestela, ito egingo lirateke! lotan daudela, gainera, amets ere
gure antzera egiten dute askok; txakurrek, adibidez, eta baita zurrungak
egin ere!
Animalien bitxikeri harrigarriak!!!!!
Yulene eta Yara
6. 6
Egurra irensten duen arraina aurkitzea aurkikuntza zientifiko garrantzitsua
izan da. Xilofagoko beste arrain espezieak jadanik ezagutzen baziren ere, Pe-
ruko Amazoniako oihaneko Santa Ana ibaian agertze-
ak ahalbidetu du espezie hau zehatzago aztertzea.
Sektoreko biztanle indigenak arrain honen abantailak
betirako ezagutzen eta gozatzen ditu. Bertakoek gehi-
en kontsumitzen duten arrainetako bat da. Zopa edo
barbakoa prestatzen dute eta oskolari itsatsitako hara-
gia jaten dute. Bertan karachama erraldoia deitzen diote, eta baga honek 80
zentimetroko luzera izan dezake.
Duela hamarkada bat inguru aurkitu zuten espeziea, Panaque generoaren bai-
tan dago. Bertan, egurrean oinarritutako bagak ia guztiak sailkatzen dituzte.
Beren hortzen forma obalatua da, koilara baten antzekoa da eta babesten ditu-
en armadura oso sendoarekin estalita dago.
IKER E. ETA AMETS
7. 7
RAMADANA
Ramadana eguzkia ateratzen denetik sartzen denera arte, meditazioa eta otoitza
oztopatu dezakeen edozein ekintzaren baraualdia da. Jatea, edatea eta sexu-
harremanak izatea debekatzen da eguneko tarte horretan.
Hilabeteko baraualdia ezinbestekoa da musulman helduentzat.
Egutegi islamdarraren zortzigarren hilabetean ilargia ateratakoan hasten da. Ilargi-
egutegi islamdarrak ez du mendebaldean erabiltzen den egutegi gregoriano-
kristauarekin loturarik.
Batetik, ez da baraualdia etengo duen ezer egingo, ez jan ez edan ez sexu-
harremanik izan, eguzkia sartu arte. Baina ezta birao, hitz edo pentsamendu
txarrik esan edo pentsatuko ere.
Honetaz gain, eguzkia sartu eta baraualdia haustean, otoitz egin beharko da, egu-
nean zehar egindakoez gainera. Ohikoan baino eskuzabalagoa izatea ere gomen-
datzen da eta Korana irakurtzeko denbora biderkatzea.
Adin txikikoak ez daude baraualdia egitera behartuak, adineko eta gaixoek, gosa-
ria hartu ahalko dute, horren truke konpentsazioa eman edota hartutako gosaria
berreskuratzen badute.
Gure inguruan ere baditugu erlijioaren arau betetzen dutenak!
Iraia eta Noa
8. 8
ELKARRIZKETA: JON MARTÍNEZ
Kaixo gu Nasya eta Olaia gara eta gaur elkarrizketa bat egingo diogu Jon Mar-
tínezi, Egapen irakasle izateko praktikak egiten hasi da otsailean eta berari bu-
ruz zerbait gehiago jakiteko:
-Nola duzu izena ?
Jon da nere izena.
-Zenbat urte dituzu ?
20 urte ditut.
-Non bizi zara ?
Urnietan bizi naiz.
-Txikia zinenean zer izan nahi zenuen ?
Saskibaloi jokalaria izan nahi nuen.
-Zerk erakarri zintuen irakaslearen karrera egitea ?
Umeak gustatzen zaizkidalako erabaki nuen irakasle ikasketak egitea
- Zer gustatzen zaizu egitea denbora librea daukazunean?
Lagunekin ateratzea gustatzen zait.
- Zer duzu gustoko?
Musikan rggetoia gustatzen zait.
-Uste duzu gustura egongo zarela Egapen ?
Bai, pentsatzen dut asko ikasiko dudala.
-Ze hizkuntzak gustatzen zaizkizu ?
Inglesa,Euskara eta Gaztelera, dakizkit eta gustatzen zaizkit.
-Txikitan ze gaia gustatzen zizaizun ?
Soinketa oso gustukoa nuen.
Eskerrik asko Jon gure galderak erantzuteagatik, eta zorte on Egapeko prak-
tikaldian!!!
NASYA ETA OLAIA
9. 9
Elkarrizketa: LUKE GOÑI
Aurreko egun batean 6. mailara Luke erizaina etorri zen bere esperientzia azaltzera, eri-
zaina hemen eta Indian erizain bezala ibili zenekoa. Guk aprobetxatu dugu elkarrizketa
egiteko eta zenbait gauza gehiago ikasteko...
Nola duzu izena ?
Luke Goñi Martinez izena dut.
Zenbat urte dituzu?
46 urte ditut.
Zenbat urte daramatzazu erizaintzan?
25 urte daramatzat erizaintzan.
Gaztea zinenean erizaina izan nahi zenuen?
Ez nekien oso ondo, bakarrik nekien pertsonekin nahi
nuela lan egin.
Kontatu digute Indian egon zarela. Zertara joan
zinen?
Erizaintza lana egitera.
Zer ikusi zenuen han?
Gauza asko, baino pertsona guztiak berdinak garela.
Erizain asko zeuden Indian?
Ez, bakarra nintzen.
Medikuntza ona zen Indian?
Ez
Indian hemen bezalako ospitaleak daude?
Bai baino aberatsak zirenak edukitzen zituzten ospital hoberenak.
Ze gaitz edo gaixotasun dira gehien diagnostikatzen direnak?
Paludismo, minbizia, VIH, tuberculosis, lepra, infektazio asko zeuden ere.
Berriro bueltatuko zinateke?
Bai bueltatu nintzen eta bueltatuko naiz nire alabarekin.
Mila esker Luke zure esperientzia eta denbora gurekin konpartitzeagatik.
CLAUDIA ETA AIORA
10. 10
KAIXO! Gaur koronabirusa zer den azalduko dizuegu...
Koronabirusak ugaztunetan eta hegaztietan gaixotasunak sortzen dituzten birus
espezieen multzo bat da.
Gizakien kasuan, sarritan gaixotasuna arina izaten da, baina kasu batzuetan la-
rria izan daiteke eta heriotza eragin dezake.
Ez dago koronabirusek sortutako gaixotasunen aurka egiteko txertorik edo dro-
ga antibiralik, eta gaixotasuna harrapatu ondoren, ohiko tratamendua sintomak
arintzea izan ohi da.
Haien tamaina genomikoa 26 eta 32 kilobase artekoa da, ARN birusen artean
luzeena.
Koronabirusak 1960ko hamarkadan aurkitu ziren. Ordutik, multzo bereko beste
hainbat birus aurkitu dira, besteak beste SARS-CoV 2003an, NL63 giza koro-
nabirusa 2004an, HKU1 giza koronabirusa 2005ean, MERS-CoV 2012an eta
Wuhango koronabirusa 2019. Horietako zenbaitek arnasbideetako
infekzio larrien sorreran zerikusia izan dute.
Animo eta ea zortea dugun eta gurera ez den hurbiltzen!!!
SARA ETA NINA
11. 11
ZALDIBARKO ZABORTEGIA.
ZER GERTATU DA?
Otsailaren 6an arratsaldeko 16:00ak aldera luizi baten berri eman ziguten. Milaka lur eta
zabor tona jauzi ziren errepidera eta leku batzuetan 4 metroko altuera hartu zuen zakar me-
tak errepidean. Gau partean jakin genuen krakateko bat izan zela zabortegian eta langi-
leetako bi bilatzen ari zirela larrialdi zerbitzuak.
Verter Recycling 2002 SM enpresarema da zabortegia. Hondakin ez arriskutsuak hartzeko
baimena du, hau da, obretako hondakin inerteak.
Otsailaren 7an, Osalaneko teknikariak amildutako zakarren artean amiantozko piezak
bazeudela jabetu ziren.
Otsailaren 8an suak piztuta jarraitzen du aurreko gauetik. Langileen senideak kexu dira
iñor ez delako beraiekin harremanetan jarri. Familiek bilaketa lanak ez eteteko eskatu dei
jaurlaritzari. Bestealde, egun honetan jakin zen 2019ko ekaineko visita batean arau hauste
larriak topatu zituztela bertan. Gaueko 23:00 aldera sua piztu zen zabortegiaren zati batean.
Otsailaren 9an, helikoptero batetik ura botaz saiatu dira sua itzaltzen. EAEko Justizia Auzi-
tegi Nagusiaren 2015eko epai batek ohartazi zuen Eitzagako zabortegian poliklorobifeni-
loen isurketa deskontrolatuak egin izan zirela.Baita baimendutakoa baino eremu zabalagoa
hartzen ari zela zabortegia.
Otsailaren 10ean herri ezberdinetan manifestaldiak egon
ziren. Estefania Beltran eta Iñaki Arriolak prentsaurrekoa
eman zuten lehen aldiz. Bitartean, suteak itzali Gabe jarrai-
tzen zuen(3 egun piztu zela).
Otsailaren 11an epailearen ikerketa egon zen.
Otsailaren 12an, ezbeharra gertatu eta 6 egunera Urkullu
lekura agertu zen.
Otsailaren 14an, Osasun sailak, normala baino 40-50 aldiz handiagoa den dioxina eta fura-
noen kontzentrazioan hitz egin zuen. Ondorioz, prebentzio neurriak hartzeko eskatu zien
Ermuako, Eibarko eta Zaldibarko herritarrei.
Otsailaren 15ean, Eibar eta Errealaren arteko derbia bertan behera uztea erabaki zuten. Mi-
laka manifestari agertu ziren kaleetan.
Gaur egun, oraindik, bi gorpuak bilatu Gabe jarraitzen dute eta zenbait datu airean. Ea
lehenbaitlehen gorpuak aurkitzen dituzten eta senitartekoen lasaitasunerako.
NEREA ETA ANA
12. 12
ZERGAITIK ALDATZEN DIRA UDAZKNEAN HOSTOEN KOLOREA?
Goazen esperimentu hau egitera. Honako gauzak behar ditugu esperimentua egiteko:
-Zuhaitz ezberdinen hostoak
-Alkohola
-Murtxikatzailea (morteroa)
-Marrazketarako papera
-Klip 1
-6 edalontzi
Nola egin:
Zuhaitz ezberdinetako hostoak Bildu, zati txikitan zatitu eta murtxikatzailean jarri. Bertara
alkohola bota eta zanpatu hostoen zukua ahal den gehien ateratzeko. Ordu batzuk utziko du-
gu mazeratzen, alkoholaren ebaporazioa atera ez dadin murtxikatzailea film batekin estaliko
dugu.
Beste bi zuhaitz ezberdinen hostoekin gauza bera egingo dugu.
Ordu batzuk pasa ondoren(4-5 ordu), pasadore baten laguntzarekin hostoak kendu eta likidoa
edalontzi batera pasatuko dugu. Ondoren marrazketarako erabiltzen den papera enroilatu eta
klip batekin eutsi ez askatzeko eta eta likidoa dagoen edalontzian sartuko dugu. Beste bi eda-
lontzietan berdina egingo dugu.
Ordu batzuk pasa ondoren, likidoa goruntz dijoala ikusiko dugu eta kolore ezberdinak ager-
tzen hasten direla: berdeak, marroiak, horiak, gorriak, moreak,…
Zergaitik gertatzen da hau?
Zuhaitz eta landareen hostoek pigmentu ezberdinak dituzte eta horiek eguzkiaren energía
erakartzen laguntzen diete. Pigmenturik garrantzitsuena KLOROFILA da, verde kolorekoa.
Klorofilaren bitartez FOTOSINTESIA gertatzen da. Hau da, airean dagoen karbono dioxi-
doa eta ura oxigenoan eta glukosan bihurtzen dira eguzkiaren argiari esker.
Bestalde, hostoek badute veste pigmentu bat KAROTENOIDEA deritzona, hori laranja ko-
lorekoa da. Hauek kolore berdearen atzean ezkutatuta geratzen dira.
Udazkenean zuhaitz eta landare batzuk ez dute klorofila sortzen. Argi eta ur gutxiago egoten
da eta nolabait “deskantsatzeko” garaia izaten dute. Nola asetzen dira? Udako erreserbekin.
Horrela hostoen kolore berdea desagertzen joaten da poliki poliki.
Animatu zaitezte esperimentu zoragarri hau egitera!!!
NASYA ETA OLAIA
13. 13
ZER IRAKURRI...
Illuneko Argi
Argi, egunero, parkean zehar igarotzen da, eskolara bide-
an, bederatziko taula esanez . Hermenegildo , erretiroa
hartuta duen gizon bat, beti ordu berean esertzen da parkean, neskatoa-
ren ibilerari begira. Gaizki-ulertu batengatik , susmagarri bihurtzen da gi-
zon hori, eta denek zelatatzen dute, batik bat eskolako atezainak .
ASKATU LIBURU HAU!
Zer gertatuko litzateke liburu hau gehiago zabalduko ez balitz ?
Hondamendia, zabalduko ez balitz? Hondamendia litzateke Bi-
bliusentzat...Orrialdeen artean giltzapetuta geldituko litzateke
betiko.
Lagundu egin behar diozu. Bilatu forma magikoa, eta askatu !!!
Izan zaitez ausarta!!!
NEREA ETA ANA
14. 14
Lur eta Amets Ikastolen Elkarteak, Katxiporretak eta Elkar argita-
letxeak sortutako proiektua da, hasiera batean liburu eta ipuinetan
gorpuztu zena. Gero mahai-joko bat sortu zuten pertsonaia horiekin eta, gero, ilustraziotik pantai-
la handira salto egin zuen.
Lur eta Amets bikiak amona Andereren etxean emanen dute asteburua. Baina gaztetxoentzat ez
da asteburu arrunta izanen, bidaia ahaztezin batean abiatuko baitira, abenturaz betetakoa. Ha-
la, Euskal Herriko historia ezagutuko dute, garai ezberdinak bisitatuz. Bidean pertsonaia ugari
gurutzatuko dituzte.
Iraia eta Noa
Lur eta Amets
Mila eta bat Gauetako kontakizun honek herrixka bateko mutiko
baten ibilerak dakarzkigu. Bere ahuntz leiala, alfonbra hegalari bat
eta hiri handiko kaleetan bizi den neskatila bat lagun dituela, mun-
duan barrena abiatuko da eta hainbat etsai garaitu beharko ditu:
sultan boterezale bat, bi kaiman goseti eta gaizkile doilor bat...
ANE eta NEREA
15. 15
TXISTEAK
.Jaimitoren amak esaten dio Jaimitori:
-Joan patatak erostera.
Eta Jaimitok esan zuen:
-Non erosten dira patatak?
-Jende asko dagoen tokian.
Jaimito kalera atera zen eta jende asko ikusi zuen elizara sartzen.
Jaimito mezara sartu zen.
Eta apaizak esan zuen:
-Zertara etorri gara?
Eta Jaimitok esan zuen:
-Patatak erostera.
BOLEIBOLA
BOXEOA
ERRUGBIA
ESKUBALOIA
ESKUPILOTA
FUTBOLA
PIN-PON
PIRAGUISMOA
SASKIBALOIA
URPOLOA
