1. Arte pre-románica e románica
- Martín Pazos García
- Rubén García Outón
- Iván Varela Bermúdez

2. Índice:
Arte medieval:
Prerrománica
Santa Comba de
Bande
Mosteiro de
Armenteira
San Miguel de
Celanova
Románica
Praterías
Pórtico da
Gloria
Catedral de
Ourense
Igrexa de Cambre
Igrexa de Santo
Antolín de Toques

3. Contexto mozárabe
Os reinos cristiáns dende o século IX inician unha
reconquista sobre os pobos musulmáns.
Os cristians que residian en territorios islámicos emigraron
ao norte. As características principais son:
-Uso da silleria como material construtivo.
-Presenza de arco de ferradura.
-Cubertas abovedadas
-Fiestras e portas enmarcadas con influencia musulmá.
-Plantas reducidas e con gradación de volumes no
exterior.

4. San Miguel de Celanova
Autor: San Rosendo
Título: San Miguel de Celanova
Cronoloxia: S.X
Arte: Pre-románica
Estilo: Mozárabe

5. Comentario
O exterior presenta unha silleria e un aleiro
adornado.
No interior acentúase a presenza de distintos
espazos. A absida ten unha cabeceira plana
no exterior e de ferradura no interior.
Ten un presbiterio tan pequeno que a ara do
altar ocupa case todo o espazo.
Por último, todo o edificio está cuberto cunha
alta boveda de aresta.

6. Contexto histórico visigodo
Na primeira etapa da prerrománica sobresaíu o pobo
visigodo, o máis románico. Chegaron no s.V en mans dos
suevos. A súa capital era Tolouse pero despois a
traspasaron a Toledo.
A súa arquitectura caracterízase por:
-Utilizar muros de pedra traballada en sillares.
-Utilizar o arco de ferradura.
-Utilizar cubertas abovedadas e en ocasións madeira.
-Os edificios pouco iluminados.
-Utilizar piares cadrados ou circulares.

7. Santa Comba de Bande
Título: Santa Comba de Bande
Autor: Anónimo
Cronoloxía: Mitad del s.VII
Arte: Prerrománica
Estilo: Visigodo
Arco de herradura
Sillar
Tejado a dos
aguas
Gradación de
volumes

8. Comentario
É un edificio contraditorio xa que a súa planta e volumes
contrastan coa pobre decoración.
A súa planta é unha cruz grega con cabeceira. A ambos
lados do transepto había dúas cámaras das cales só se
conserva unha.
No alzado; a súa sinxeleza contrasta co partido que lle
soubo sacar o arquitecto poñendo fiestras a diferentes
alturas. A nave principal está rematada cunha cuberta
abovedada, o cruceiro cubriuse cunha boveda aresta.
No exterior existe unha gradación de volumes dende a
absida até o cruceiro. Os tellados son a dúas augas.
No demais presenta as características principais.

9. Planta

10. Contexto histórico románico
Ano mil,cada vez hai máis campesiños sobre os que os
señores exercían os seus dominios.Os monxes e cregos
nos seus mosterios alentaban o amor por Deus.
Para algúns este ano foi un ano de celebración debido a
ser un ano tan marcado, pero o certo é que non tivo
especial relevancia.
Antes da encarnación de Cristo cando se celebrou o seu
sacrificio esixíase a súa morte e non o seu nacemento.
Incluso a natureza lle deu máis importancia ao milenio
despois de Cristo, mediante unha eclipse que asustou á
población.

11. 30 anos antes da eclipse o mundo revestiuse
dun manto de estrelas.
O nacemento da arte románica coincidiu co
afán de embelecer e facer máis vistosas ás
construcións.
Por máis que os pobres carecesen de acubillo,
a igrexa permanecía orgullosa coas súas
torres. Á súa vez debían crear admiración e
causar simpatía como símbolo da beleza de
Deus.

12. Título: Mosteiro de Armenteira
Autor: Abad San Ero
Cronoloxía: Ano 1150, S.XII
Arte: Románico

13. Comentario:
- O cimborrio e a cúpula
O cimborrio de Santa María de Armenteira é bastante particular e pouco
frecuente. Elévase sobre o cruceiro ou intersección entre a nave central e
o transepto e serve como lanterna de iluminación ó corazón da igrexa
mediante os seus catro ventanais.
Sobre os arcos torais do cruceiro que forman un cadrado álzase a cúpula
mediante trompas para converter a súa base nun octógono.

14. Cabeceira
De monumentais proporcións, a cabeceira é un conxunto nobre e austeiro
formado por tres ábsidas escalonadas. Ofrecen un aspecto masivo, casi
militar. Os artífices desestimaron as columnas e colocaron largos
contrafortes na ábsida central. Ademáis, os vans de iluminación non levan
columnas nin molduras senón o simple abucinamiento para a entrada da
luz. Os caneciños son de perfil de nacela

15. A fachada
A fachada é a parte máis "delicada" do templo. O hastial encontrase dividido en
tres corredores por dous grandes contrafortes escalonados. No corredor
central ábrese unha gran portada con seis arquivoltas de medio punto moi
amplas que caen sobre pares de columniñas. Estas arquivoltas atópanse
aboceladas e levan liña de axedrezado. A derradeira décorase con
angrelado e o gardapolvos é tamén axedrezado.

16. Planta
O templo é un gran edificio de tres naves e
cabeceira tripartita, con cúpula no cruceiro
(o cal é pouco frecuente nas iglesias galegas)
e gran fachada monumental.
- As naves
O monasteiro de Armenteira posúe tres naves
que conteñen cinco tramos e se separan
mediante arcos apuntados que se apoian
en piares cruciformes con pilastras adosadas.
El edificio inclúe un claustro ou patio central
porticado que servía como expansión para os
membros da comunidade e ás veces como
Cabeceira
Cruceiro
Nave
central
Pilares
Claustro
Nave lateral

17. Praterías
Título da obra: Portada das Praterías
Autor: Crese que o Mestre Estebo
Cronoloxía: 1103-1117
Estilo artístico: Estilo románico
Comentario:
A portada de Praterías é o único pórtico románico,
exterior, que se conserva da catedral de Santiago de
Compostela. As súas portas dan acceso á nave central
do transepto desde a fachada sur da catedral.

18. A fachada das Pratarías é a fachada meridional do cruceiro da catedral de
Santiago de Compostela e é a única fachada romanica que se conserva na
catedral. Construída entre 1103 e 1117 e durante os séculos posteriores se
lle han ir engadindo elementos procedentes de outros lugares da catedral.
A praza das Pratarías está delimitada pola catedral e o claustro en dous
dos seus lados; á beira da catedral está a Casa do Cabildo.
Consta de dúas portas de entrada en degradación con arquivoltas e tímpanos
historiados. As arquivoltas están sobre once columnas encostadas, tres son
de mármore branco e o resto de granito. Na central aparecen as figuras de
doce profetas e nas laterais os Apóstolos. Sobre os tímpanos atópase un
gran friso que está separado do corpo superior por unha franxa sostida por
canecillos grotescos; neste piso atópanse dúas xanelas que están
adornadas por arquivoltas románicas.

19. No friso central atópase Cristo, con
personaxes e escenas varias, á súa
dereita as seis figuras que se ven
pertencen ao coro de pedra do
mestre Mateo que foron colocadas a
finais do S. XIX. A disposición orixinal
dos elementos iconográficos quedou
desvirtuada desde que no século XVIII
foron introducidas numerosas imaxes
recuperadas da desmantelada
fachada de Azabacherías. Nun
medallón central aparece o Pai
Eterno coas mans abertas e sobre os
arcos no extrados figuran catro anxos
con trompetas que anuncian o Xuízo
Final.

20. No tímpano da porta esquerda aparece Cristo tentado por un grupo de
demos. Á dereita aparece unha muller a medio vestir cunha caveira nas
mans, que podería ser Eva ou a muller adúltera; esta figura non está
orando de xeonllos senón que está sentada sobre dous leóns. Nas jambas
aparecen san Andres e Moises. No contrafuerte esquerdo, o bíblico rei
David sentado no seu trono coas pernas cruzadas, translúcidas a través da
fina tea da súa roupa, e tocando unha viola, personifica o triunfo sobre o
mal e é unha obra destacada do románico, esculpida polo mestre Esteban
ou mestre das Pratarías; aparece tamén a creación de Adan e Cristo
bendicindo.
Moitas destas figuras proceden da fachada románica norte ou do Paraíso
(actual fachada da Azabachería) e foron colocadas nesta fachada no
século XVIII.
No tímpano da porta dereita aparecen varias escenas da Paixón de Cristo e da
adoracion dos Reis Meigos. Nunha das xambas aparece a inscrición que
conmemora a colocación da primeira pedra:

21. Ficha do Pórtico da Gloria
Título da obra: Pórtico da Gloria
Autor: Maestro Mateo (1150-1200 o 1217)
Cronoloxía: 1168-1188
Estilo artístico: Estilo románico
Comentario:
As obras da catedral de Santiago de Compostela finalízanse en 1168 coa
contratación, por parte de Fernando II, do Mestre Mateo, o arquitecto que
deseña a cripta sobre a que se asenta o último tramo das naves e o
pórtico entre as dúas torres. A cripta servirá para salvar o desnivel do
terreo, e sobre ela álzase a gran fachada occidental, tras a que se atopa o
famoso Pórtico da Gloria.

22. Tímpano
Central
Xambas
Arquivoltas
Parteluz

24. O Pórtico da Gloria é a culminación da escultura románica en España,
situándose a un paso xa do Gótico. A súa construción durou case medio
século, polo que o Mestre Mateo recibiu unha renda vitalicia de mans do
rei Fernando II.
A obra finalizouse no ano 1211, data da consagración do templo.
O Pórtico consta dunha gran porta central e dúas laterais máis pequenas. No
tímpano da gran porta atópase o Salvador, levantando as mans para
mostrar as chagas, acompañado polo Tetramorfos; a fila inferior está
constituída polos anxos que portan instrumentos da paixón, mentres que a
superior ordénanse dúas filas de elixidos.

25. Nas arquivoltas represéntanse, de maneira radial, os vinte e catro anciáns da
Apocalipse. As 16 estatuas das xambas, que ocupan o lugar do fuste das
columnas, aparecen os profetas e os apóstolos, representados cunha
naturalidade que anticipa estilos posteriores. Entre as esculturas máis
importantes de todo o conxunto destaca o chamado Piar dos Profetas.

26. Catedral de Ourense
Título: Catedral de Ourense
Autor: Anónimo
Cronoloxía: Mitad del siglo XII
Estilo: Románico

28. Comentario
Na súa orixe era un edificio de tres naves con
transepto e unha cabeceira de tripla ábsida
(actualmente moi transformada e mutilada
pola construción da xirola). As naves teñen
bóvedas e arcos apuntados que apoian sobre
piares con forma de cruz con semicolumnas
adosadas. Posúe un espectacular cimborrio
gótico sobre o cruceiro, que se levantou no
ano 1500 aprox.

29. A catedral dispón de tres portas románicas perfectamente
conservadas.
As portadas meridional e septentrional son similares, con
gran riqueza de esculturas e tamén mostra unha clara
influencia compostelana do Mestre Mateo.
A entrada occidental (Pórtico do Paraíso) reproduce, de
maneira simplificada, a estrutura do Pórtico da Gloria
da catedral de Santiago, a cal é posterior a este. Sen
embargo, a escultura é máis románica que a de
Santiago. Tamén é interesante a policromía que se
conserva.

31. Igrexa de Santo Antolín de Toques
Autor: San Benito
Título: Santo Antolín de Toques
Cronoloxia: S. X
Arte: Románico, aínda que posúe toques Pre-
románicos

32. Comentario:
Esta igrexa, nas súas orixes foi templo monacal. Trátase dun dos edificios
máis complexos de toda a Idade Media galega xa que contén pezas de moi
diferentes épocas e estilos, ademais, é considerado un dos mais antigos de
Galicia.
Atópase a 600 m de altitude, no concello coruñés de Toques. No seu exterior,
as pezas máis antigas son utilizadas como remate do aleiro do presbiteiro.
Os arcos da cabeceira son decoracións xeométricas e posúe ventás de doble
derrame.
No aleiro da nave, o estilo dos canzorros é dun románico mais moderno, con
formas que representan cabezas humanas e, por últumo, as portas laterais
presentan arcos semicirculares que semellan arcos de ferradura.

34. No seu interior consérvase
un calvario dun estilo
de transición ao gótico.
Ten un arco triunfal
de arte pre-románica,
e posúe ademais
pinturas renacentistas
no testeiro.

35. Igrexa de Santa María de Cambre
Título da obra: Igrexa de Santa María de Cambre
Autor: Mestre Miguel de Pedro (realizada baixo o
patrocinio da familia Traba)
Cronoloxía: Finais do siglo XII
Estilo artístico: Estilo románico

36. É unha Igrexa de tres naves con cruceiro e
cabeceira con cinco capelas radiais,
constituíndo esta última o seu trazo máis
distintivo. No interior, as naves divídense en
catro tramos compostos por semicolumnas.

37. En canto á disposición da complexa cabeceira
desta igrexa, debemos dicir que as solucións
arquitectónicas que alí se utilizaron foron
moi acertadas, posto que o deambulatorio
foi resolto mediante arcos faixóns que
apeaban en columnas encostadas.

38. Entre os absidiolos ábrense xanelas, o mesmo
que nas capelas, para dar luz ao
deambulatorio. Construíronse poucas igrexas
con girola pois a súa existencia indica que
por ela desfilaban peregrinos en número
elevado.