In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 dag & nachtlicht IN DE PRIJZEN 15 houtinnovatieprijs 2003: maskerade VERSLAG 03 triz for booosting 05 living tomorrow, amsterdam NIEUWS 07 neuro-fuzzy system, proefschrift sanja durmisevic 09 productontwikkeling: innovatie als core business 10 inaugurele rede jos lichtenberg 10 bestuurswisseling 13 trans-ports muscle 14 concrete design competition BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. februari 2004 jaargang 15 nr. 75
sting
bijeenkomst 24 februari 2004
,
dige opvattingen
kunstlicht
Met kunstlicht kun je alles regelen en
zijn zoveel mogelijkheden dat er
elke vraag wel een passende VI" 'V'''''~ 1
te vinden is. Reden om
markten en warenhuizen
van het daglicht af te sluiten
volledig te regelen met kunst-
licht. Deze middag is U"l'U"'U II
om in korte tijd de meuw'ste ll
inzichten in zowel ""l';m.Jlll ll
aIs in kunstlicht te verne-
men.
Aankondiging van de bijeenkomst over Licht op dinsdag 24 februari 2004
van 15.00 tot 19.00 uur te Rotterdam
L .J

3. r
02
,
Deze middag is bedoeld om in korte tijd de nieuwste inzichten in licht te vernieuwen, zowel over
daglicht als over kunstlicht.
De locatie past goed bij dit onderwerp. Een icoon van het nieuwe bouwen waar het daglicht een
essentieel onderdeel van de ontwerpfilosofie vorm t en waarvoor na de verbouwing tot kantoorcomplex
een geheel nieuw kunstlichtconcept ontwo rpen is: de Van Nelle Ontwerpfabriek te Rotterdam.
Er is deze middag plaats voor maximaal 50 mensen. Inschrijvingen worden op volgo rde van binnen-
komst velwerkt. Geïnteresseerde organisaties die (nog) niet zijn aangesloten bij Booosting, vragen wij
een tegemoetkom ing in de kosten van € 25 per persoon. G raag voor aanvang van de lezingen contant
te voldoen.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
15:00 ontvangst Van NeUe Ontwerpfabriek te Rotterdam
15:15 welkomstwoord
15:20 aanvang lezingencydus Het exacte programma
17:00 tegenlezing zal vanaf eind januari
17: 15 discussie op het internet staan:
18:00 borrel www.booosting.n1
19:00 slot

4. • ,
Verslag van de bijeenkomst Tri z for Booosting
op 19 februari 2003
Innovatie op z'n Russisch
Er hing een bijna sektarische sfeer, die late nam iddag van 19 februari jl. op de
bovenste verdieping van het Delftse Bouwkundegebouw. Patriek Hendriks ~
(Original Copy) maakte het selecte gezelschap deelgenoot van de welhaast
esoterische wereld van gestructureerde innovatiemethod es, doorspekt met
afkortingen, rijtjes, schema's en matrices.
Het verhaal begint bij Genl'ich Altshulle/; een zonderlinge Russ ische ambtenaar belast met patent-
aanvragen. AltshuIler leefde van 1926 tot 1999 en heeft gedurende zij n carri ère vier miljoen (0
patenten geanalyseerd. Hij ontdekte o.a. dat de evolutie van technologie niet chaotisch verloopt en
dat 98% van de 'ontdekkingen' simpelweg is gebaseerd op het recyclen van bestaande kennis.
AltshuIler stelde dat je creativiteit systematisch kunt organiseren en zodoende tot innovaties kunt
komen . Door al die vier miljoen patenten te rubriceren naar type probleem en type oplossing
onderscheidde hij ui teindelijk 40 innovatieve principes. Hij wist elke nieuwe vinding terug te brengen
tot het compromisloos oplossen van een contradictie russen twee productkenmerken. Een SOOrt
anti-poldermodel. In totaal o nderscheidde hij 39 van zulke kenmerken (bijv. lengte, sterkte,
aanpasbaarheid, vorm, productiviteit, precisie, co mplexiteit etc.). Voor elke combin atie van twee
kenmerken bekeek hij welke van de 40 innovatieve principes de meest succesvolle gebleken waren.
Het resultaat is een matrix van 39 bij 39, waarbij in elk val(je verwezen wo rdt naa r enkele van de 40
innovatie-principes. AltshuIler noemde zijn gedachtegoed Theorie voor Inventieve Problee m-
oplossing, in het Russisch afgekort tot T RIZ .
Voor degenen die er niet bij wa ren begint het waarschijnlijk nu te duizelen. Een voorbeeld: stel je wil
dat het voo r verpleegku ndigen mogel ijk wordt sneller wonden te inspecteren (te verbeteren
kenmerk: tijdverlies), zonder dat dit ingewikkelder wordt (verslechterend kenmerk: moeilij ld1eid van
waarnem ing). Op het kruispunt va n de twee genoemde kenmerken in de matrix staan vier getallen,
een ervan is 32; kleuren . Dit kan de creatieve geest op het idee brengen transparante pleisters te
ontwikkelen. Gebaseerd op de bovenstaande ideeën is vervolgens SIPS o ntwiId(e1d; Systematic
Innovation and Problem Solvi ng. De SIPS-aanpal( omvat de TRIZ-methode als een van de
voornaamste schakels. Een ander onderdeel van deze methode om op inventieve problemen op te
lossen, is Root Cause Analysis; het doordringen tot het wezen van het probleem. Als de kern is terug
te voeren op een contradictie dan komt TRIZ weer in beeld.
Voor het twin tigtal aanwezigen werd di e middag de wonderl ijke wereld van gesystematiseerde
innovaties en gestructureerde creativiteit geopend. Ogenschijnlijke paradoxen maar, zoals ons door
Patrick Hendri ks werd voo rgesp iegeld, dan wordt het eigenlijk pas interessant.
Maarten Willems, secretaris Booosting I docent TUle zie ook: http://www.triz-joumal. com
L ...I

5. • ,
, Booosting in memor ia m
M et verdriet hebben wij kenn is genomen van het overlij den van Lottie Bmuwer-Hulst op 5 decem ber
2003. Z ij is, als echtgenote van Jan, zeer nauw becrold<en geweest bij de op richting en opbouw van
onze stichting. H aar gasevrij heid heri n neren wij o ns met veel dan k. Ze was kri tisch, maar zeer loyaal.
Onze gedachten gaan uit naar Jan en zij n dochters M arischka en Patricia en hun partner en zoons.
Wij wensen hen nogmaals heel veel sterkte tOe met het dragen van d it grote, veel te vroege verlies.
Namens de Raad van Advi es van Booosting
Mick Eekhout
N amens het bestuur va n Booosting
Jos Lichtenbergen Halm Boomsma
NAAM
BEDRIJF
ADR ES
POSTCODE WOONP LAATS
TELEFOON
E- MAIL
Booosting
o komt op dinsdag 24 februari 2004 naar de bijeenkomst Licht te Rotterdam
Postbus 596
van 15.00 tot 19.00 uurmct personcn. (ziepag. OJ-02) 2600 AN De l ft
o ontvangt graag inform atie over participatic bij Booosring.
.J

6. • ,
Ver s lag van het werkbe zoek aa n Living Tomorrow Amsterdam
op 10 juni 2003
Met standaardmaterialen
een niet standaard
gebouw maken
'We hebben de neus eraf gebeten'. Booosting is de eerste
organisatie die kennis heeft mogen nemen van dit Belgische
initiatief op Nederlandse bodem. Dit in een zeer korte tijd geo rganiseerde 'Booosting tussendoortj e',
betrof het 3 e project in haar soort van privé-initiatiefnemers Frank Beliën en Peter Bongers.
Met de hulp van Booostinglid Hans Reymersvan RC System, bleek het mogel ijk om het bijzondere
gebouw van UN Studio nog in haar bouwfase te bezoeken. Communicatiemanager Wim Dejonghe
en projectarchitect Bart Thijs, gaven een beknopte uiteenzetting van hun ervaringen m et Living
Tomorrow 1 en 2 in Vilvoorde (B) en hun wensen voor Living Tomorrow 3, een integratie van zowel
een 'H uis' als een 'Kantoor van de
roekomst' in Amsterdam.
De mISSIe van de initiatiefnemers
was én is een breed publiek op een
realistische manier, inzicht geven in
maatschappelijke, economische en
technische trends die leven en
werken in de toekomst bepalen. Dit
informeren en sensib iliseren komt tot stand samen met participanten die producten en diensten op
deze markt (willen) afZetten. Door een synergie met deze partners hoopt de LivTom-organisatie dat
de uiteindelijke toepassing van producten en diensten op een hoger niveau geb racht kan worden en
zo binnen handbereik komt van de uiteindelijke geb ruikers. Enkele thema's zijn constructie en
afWerking, ICT, woo n- en kantoorautomatiseri ng, energie, milieu, veiligheid, mobiliteit, design en
vrije tij d. Door de week staat het open voor de ontvangst va n gasten en evenementen van de
deelnemers. In het weekend is het een extra toeristische attractie voor het hele gezin. De beide
voorgaande projecten hebben naar eigen zeggen het succes van deze formule aangetoo nd.
L .J
DI

7. r ,
D e gemeente blij kr de plek vijf jaar rer beschildcing re srellen, war zal berekenen dar de grond regen
die rijd weer schoon di ent re worden opgeleverd; dus je zou denken dar er aan flexibel bouwen en
demo nrage is gedachr. M aa r een massief gesrorre vloer bewij sr her regendeel. Er waren in de
gauwigheid noch in de bouworganisarie, noch in her bo uwproces, de marerialen en de inregrarie van
producren en rechnische sysremen, vernieuwingen re onrdeld(en.
Dejonghe en T hij s gaven aan dar de druk va n rijd en geld alsoo k de rigide voorschrifren en de
moeilij kheid van onderlinge afsremming van een groor aantal deelnemers, schuldig waren aan de
roepass ing van srandaa rdm arerialen.
H elaas moesr H ans Reymers zij n lezingrij d vergeven aan fourparkee rders. Door her wachren op hun
rerugkomsr resrre hem slechrs een aantal minuren voor uireenzerring van RC Sysrems achrergrond voor
deelnam e aan de drie LivToms. In LivTom 1 + 2 heefr RC veel innovaries roegepasr. Dir waren zeer
specifieke, op maar 'ges neden' producren, die geen commerciële meelwaa rde hadden. N ier voor
herhaling varbaar dus voor een commercieel bedrijf. D aarom bij her 3 e projecr een heel bewusre keuze
voo r srand aa rdm arerialen.
'Maa r mer deze srand aa rdmarerialen én in zo' n korre bouwrijd, wordr wél een nier alledaagse vorm
gemaaIn, die als een skischoen lijkr re schoppen regen de saaie kanroorkolossen van de buren. Zoals
M eij er en Van Schooren op vergelijkbare wijze de rorsrandkoming van her ING-gebouw realiseerden,
zo geefr UN Srudio blijk van veel crearivireir door mer de spannende vormgeving van LivTom 3 die
zij realiseren onder convenrionele omsrandigheden.' aldus Reymers.
E
o
Booosrers, alrijd grerig op zoek naar innovaries voelden zich echrer een beerj e bij de neus genomen. ....
>
De spannende archirecruur en de informarie over her concepr achrer her ' huis en her kantoor va n de -'
roekomsr' stond in schril contrasr met de tradi rionele bouwwijze ervan. Jammer. Te hoge velwach-
tingen gehad waarschijnlijk. Maar ons was immers net ui t de doeken gedaan dat alleen wordr
sam engewerkt met innovatieve bedrijven en dat het project vanuit de bouw gegroeid is.
W at onthutst en teleurgesreld zagen we hoe de profielplaren op schuine gevels
angsrvallig waren afgeknipt en garen snel waren gedichr mer mdf-plaar en dar
'ro nde' wanden waren opgetrokken ui r ontelbare klein e rechrhoekige blokken.
De strakke planning va n ons bezoek bleek doo r omsrandigheden nier genoeg
rijd te laren voor een discussie. Velen verlieren de bouwplaats dan ook boordevol
vragen en opmerkingen. D ie bewaren we graag voo r na de opening, zodat
we dan in ieder geval her hoge vooruitstrevende gehalte van her
inbouwpald(er kunnen b etrel~en in onze bespiegelingen. W anr
de inrichring beloofr spectaculair re worden.
André Roelofien, Penningmeesrer Booosring
Z ie ook : www. livtom.com
L iving Tomon'ow A msterdam is
3 Januari geopend voO/·p ubliek.
L .J

8. ,
_:J.m.~iii,(,_,---,-p_r_o_e_f_s_c_h r_
_ i_f_t_----,
Neuro-fuzzy
Uit het proefschrift 'Belevingsaspecte n van Ondergrondse Ruimte
met het gebruik van Intelligente Kennis Modelleringstechnieken'
door Sanja Durmisevic
Perception Aspects
;,
Underground Space
U$inO
In een relatief korte periode werd de ondergrondse ruimte een Intelligent Knowledge Modeling
belangrijk onderzoeksgebied. Hoewel er onder planologen en
stedenbouwers waardering is voor wat de ondergrondse ruimte
zo u kunnen betekenen voor dichtbevolkte stedelijke gebieden,
zijn er bij het publiek nog gevoelens van terughoudendheid.
Deze hebben grotendeels betrekki ng op de slechte kwaliteit van
deze ruimten. Tegenwoordig is er nog steeds een aanmerkelijk
kennishiaat met betrekking tot de beleving van ondergrondse
ruimte. Een reden daarvoor kan zijn dat de efficiënte methodes
en instrumenten om kwalitatieve, zachte gegevens te behandelen
schaars zijn, voo ral in het architectonische domein.
Fuzzy 1 ogi c
Bij dit onderzoek gaat het om complexe modellen, met een maximum van 45 variabelen die samen
invloed hebben op de beleving van een ruimte. Het is onvoorstelbaar dat alle relaties tussen deze
variabelen slechts lineair zijn. In dit proefschrift werd een bijzondere methode gebruikt om de gegevens
over de beleving te verwerken . De gegevens zijn via enquêtes verzameld. Tot nu toe maakten
onderzoekers (voor dit type onderzoek) gebruik van statistische analyses. Durmisevic toont in haar
proefschrift aan dat deze analyses beperkt zijn en niet zo nauwkeurig. In het proefschrift wordt daarom
gebru ikgemaakt van de combinatie van 'fuzzy logic' en neurale nerwerk. Dit zijn onderdelen van soft-
computing techn ieken die ook wel bekend zijn als kunstmatige intelligentie of de 'computational
intelligence' .
In dit onderzoek ~erd een neuro-fuzzy systeem gebruikt. Op deze manier worden de moeilijkheden
van neurale nerwerken onrweken door het gebruik van fuzzy logic. De moeilijkheden van fuzzy logic
kunnen worden vermeden door 'machine learning', een onderdeel van een neuraal nerwerk. Met
andere woorden, de positieve ken merken van fuzzy logic zijn gebruikt, zoals de mogelijkheid makkelijk
om te gaan met linguïstische variabelen en geavanceerde vage informatie bewerkingsmethoden. H et
leren en generaliseren worden door het kunstmatige neurale nerwerk verzorgd.
L

9. r ,
Abeleving van ruimte door gebruikers Ainformatie verwerking en kennis modelleren
m.b.V. kunstmatige intelligentie
De informatie uit de enquêtes op vier ondergrondse stations in Nederland (Blaak, Beurs, Rijswijk en
Wilhelminaplein) is gemodelleerd met een neuro-fuzzy systeem, zodat er uiteindelijk een kennismodel
ontwikkeld is.
Kunstmatige Intelligentie
Dit onderzoek combineert succesvol het gebied van Kunstmatige Intelligentie met de Architectuur.
Vanuit architectonische gezichtspunt, wordt de perceptie van ruimte ovetwogen als een verband tussen
een mens en een gebouwde omgeving. Technieken uit het gebied van Kunstmatige Intelligentie
worden ingezet om dit verband te modelleren. Een dergelijk efficiënte combinatie van twee disciplines
maakt het mogelijk om onze kennisgrenzen op het gebied van architectuur uit te breiden en de
ontwerpkwaliteit te verbeteren. Deze thesis is een bijdrage tot een beter begrip van gebruikers-
waarneming van ondergrondse ruimten. De methode die in dit onderzoek werd gebruikt is zeer
generiek en kan daarom op verschi llende problemen, die kwalitatief van aard zijn, toegepast worden.
In de praktijk
Een succesvol voorbeeld van de toepassing van deze methode in de praktijk was het project in
Pijnacker van EGM Architecten. In dit project ging het over het vaststellen van de transformatie
mogel ijkheid van de appartementen. Met gebruik van neuro-fuzzy systeem was het mogelijk in korte
tijd de transformatie mogelijkheid te bepalen en beslissen of de appartementen wel of niet
toekomstwaarde hebben (meer informatie hierover in de publicatie: AEDES Magazine - vaktijdschrift
voor won ingcorporaties, 26 februari 2003, JU 4/03) .
Op 27 Mei 2002 promoveerde mevrouw Sanja Durmisevic cum laude op de TU Delft.
? info en bestellen proefschrift
EGM Adviseurs
dr ir Sanja Durmisevic
s.durmisevic@wanadoo.nl

10. • • • • • • • •, • • • 0 n t wik k eli n g I (f
Innovatie als care business
Afscheid van Jas Lichtenberg als voorzitter van Booosting en als
auteur van de rubriek Productontwikkeling in deze nieuwsbrief.
Dit keer een gedenkwaardige bijdrage aan de rubriek productontwikkeling. In januari heb ik mijn
voorzitterschap van Booosting beëindigd en vierden we met Booosting het 15 jarig bestaan. Daarmee
komt tevens een eind aan deze rubriek.
Als mensen mij thuis in mijn dorp vragen: Wat doe jij nu eigenlijk) Heb ik altijd moeite om het uit
te leggen . Als ik termen als innovatie of producrontwikkeling gebruik zie ik aan de hulpeloze blikken
dat we niet op dezelfde golflengte zitten. Met wat voorbeelden lukt het dan wel om mij uit de situatie
te redden en zelf verzoen ik mij dan met de gedachte dat het eigenlijk ook niet zo belangrijk is dat
ik het in de Harmonie waar ik lid van ben, niet kan uitleggen. Een gesprek over muziek is daar ook
beter op z' n plaats. Waarschijnlijk ben ik in ons dorp een wat vaag figuur, dat zijn brood met
onduidelijke dingen verdient. H et zij zo. Belangrijker is dat de participanten in het bouwproces het
begrijpen. Innovatie en productontwikkeling stonden 15 jaar geleden in de bouw nog nauwelijks op
de kaart. Ik heb het aan den lijve ondervonden, want A +, mijn bureau bestond toen acht jaar en ik
moest nog behoorlijk aan de acquisitie trekken om aan de gang te blijven. De loop naar de
constructeur of de bouwfYsicus behoorde al tot de routines, maar bij een innovatietraject dacht
niemand aan het inschakelen of in dienst nemen van een specialist.
Inmiddels is er wel wat aan het veranderen. De markt beweegt in een steeds hoger tempo en ik hoef
bij klanten inmiddels veel minder vaak uit te leggen wat de toegevoegde waa rde van een
productontwikkelaar is. Steeds vaker heeft men een plan en een innovatiebudget. N iet alleen de
industrie behoort tot de klanten, maar zelfs de handel, aannemerij en installatiebedrijven kloppen
inmiddels ook aan. Dat moet ook wel, want in de veranderende markt is stilstand in feite achteruitgang
en je kunt ook niet wachten tot de winst helemaal is opgedroogd en het water je aan de lippen staat.
Innoveren kost immers tijd en voor er redelijkerwijs en ige bijdrage van je inspanningen velwacht mag
wo rden, ben je al gauw een paar jaar verder.
Er is dus in 15 jaar wel degelijk wat veranderd. Nu is het wat arrogant om dat exclusief op het conto
van Booosting te schrijven, maar dat we (Booosting met haar aangeslotenen) er een flinke bijdrage aan
hebben geleverd is toch wel vrij zeker. Er zijn immers niet veel gelijkgestemde organisaties die het
initiëren en faciliteren van innovatie als co re-business hebben.
Tevreden terugkijken op 15 jaar Booosting en 4,5 jaar voorzitterschap mag wel even, maar ook weer
niet te lang. Met achteruitkijken schiet je immers niets op en er is nog veel te doen. Harm Booomsma
heeft inmiddels het voorzitterschap overgenomen en het is aan hem om samen met het bestuur en de
aangeslotenen hard aan de toekomst te werken. Een plan om het invullen van de ambities met meer

11. energie mogelijk te maken is ontwikkeld en aan de zijlijn blijf ik nog enkele maanden ondersteunen
om de uitvoering van dat plan mede mogelijk te maken. Verder verlies ik natuurlijk niet mijn
Booostinghart en zal ik ook mijn bijdrage, zij het vanuit een andere hoedanigheid, blijven leveren. Met
de leerstoel 'productontwikkeling' in Eindhoven staat productontwikkeling weer een stuk steviger op
de kaart en voor mij is het een nieuwe uitdaging om als hoogleraar op die stoel en mijn rol als
professioneel productontwikkelaar, een stevige bijdrage te leveren om verbeteringen in de bouw verder
te versnellen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het slim bouwen (zie ook www.slimbouwen.nl ) waarover
ik in deze rubriek al een aantal keren heb gerept.
Ik heb natuurlijk in besloten kring het bestuur bedankt voor het in meetrekken van de kar. Als
voorzitter spring je altijd wat meer in het oog, maar je doet het zeker niet alleen. Er is echt
bestuursbreed de laatste jaren een fantastische prestatie geleverd op menig terrein en die eer komt ons
allen toe. Ik wil het huidige bestuur, de oud-collega bestuursleden en Jolanda daarom ook nog eens
op deze plek bedanken voor de inspirerende samenwerking. Het heeft mij verrijkt, ik hoop jullie ook.
Ook alle actieve aangeslotenen wil ik danken voor het mede invullen van wat Booosting is.
Met dit afscheid is ook een einde gekomen aan een reeks van 35 artikelen over productontwikkeling
in deze nieuwsbrief. Het wordt tijd voor wat nieuws, de core-business van Booosting. Intussen ga ik
zelf vrolijk door met productontwikkeling. Ik kan trouwens niks anders.
Jas Lichtenberg
Inaugurele rede
Jas Lichtenbergzal als hoogleraar productontwikkeling aan de Technische Universiteit
te Eindhoven, op vrijdag 7 mei aanstaande zijn inaugurele rede houden.
Tijd: 16:00 uur. Locatie: TUE, Blauwe Zaal auditorium.
U bent van harte welkom!
Bestuurswisseling
Tijdens de viering van 15 jaar Booosting op 13 januari jl. heeft Jas Lichtenberg, na ruim
4 12 jaar, zijn functie als voorzitter van Booosting overgedragen aan Harm Boomsma.
/
Harm is opgeleid tot bedrijfskundige en industrieel ontwerper. Hij is directeur van
adviesbureau Boomsma Innovations, dat zich richt op de ontwikkeling van
gebouwsystemen, bouwproducten en zonne-energiesystemen voor de gebouwde
omgeving. Sinds januari 1999 vervult hij reeds een algemene functie in het bestuur van Booosting.

12. Activiteiten
dinsdag 24 februari 'Licht' in de Van NeUe Ontwerpfabriek
te Rotterdam (zie pagina 01-02)
Pos bank pavilj oe n. Rh eden ( 2001). Sea r ch. ( Bja rn e Mastenb r oek) ~
Booostin9 __d_o_e_l_s_t_e_l_l_l_'n_9,,---,. • • • • • • • • • • • •
• •••••••••••
Op 31 augustus 1988 is Booosting opgericht vanuit ee n
booosting gecombineerd initiatief van industri e, industrieel ontwerpers en
architecten. Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van
vernieuwing en ve rbetering in de bouw wezenlijk te versnellen; daa rvoor wil zij ideeën en projecten op het geb ied
van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling initiëren en faciliteren. Door haar structuur en de stimulerende
en activerende initiatieven die zij ontplooi t heeft Booosting een uni eke positie bi nnen de bouw velwo rven.
Aa ngeslotenen wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen,
ideeën op te doen en banden aa n te gaa n met aanpalende discipli nes. • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Booostin9 co l ofon
~:E.E.E.B!lIn Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152629033 telefax 0152629034 e-mail booosting@ooo.nl
homepage www.booosting.nl
contactpersoon Joumda Steenhouwer
bereikbaar ma en di van 9.00 tot 17. 00 uur en op wo van 9.00,tot 13 .00 uur
redactie Jolanda Steenhouwer
vormgeving Patricia Brouwer D esign
druk Drukkerij Hans Tmijen
met dank aan Preek den Duik, Sanja Durmisevic, Atto H arsta, H ans Köhne,
Kas Oosterhuis, Winde Ponsioen, Rienk de Vries
~'!I'EDlI!l1 voorzitter Harm Boomsma Boomsma Innovations
secretaris Maarten Willems TU Eindhoven
penningmeester Andr'é Roeloften Neonis Designers
lid Thijs Verbur-g Verburg Hoogendijk architecten
lid NicoNoort Corus Colors
lid Prido v. Nieuwamerongen Arconiko Architecten
L .J
11

13. • ,
_iimuW"il'_ parti ei panten I
Nieuwe participant
Piode - ontwerp- en adviesbureau BNA
contactpersoon : ir Freek W. den Duik, directe ur
~clt., ontwerp- en adviesbureau BNA Piode is een ontwerp- en adviesbureau en lid van
de BNA. D e nadruk ligt momenteel echter niet op
Kroostweg 49 architectuur, maar op onderzoek, advi es en
3704 EB Zeist kennisoverdrachtprojecten, waarbij energiebewust
T 030 251 6245 en duurzaam bouwen een belangrijke rol spelen.
F 030 252 2660 D e afgelop en jaren is er intensief gewerkt aan de
E dendulk@piode . nl ontwikkeling van nieuwe technieken voor woning-
bouw; zowel voor renovati e als nieuwbouw.
Opdrachtgevers daarbij zijn SBR, NOVEM, bouwers en won ingcorporaties. Een van de huidige
projecten betreft de 'C elsgewij ze aa npak'. In dit project wordt onderzocht hoe individuele
woonappartementen in na-oorlogse systeembouwflats gerenoveerd kunnen worden volgens de IPD-
principes. Piode heeft zich aangesloten bij Booosting om kennis uit te wisselen en inspiratie op te doen
over nieuwe ontwikkelingen in de bouw. Piode wordt vertegenwoord igd door Preek den DuIk.
A+ Bureau voor Mat Afbouw EGM Architecten
BouwproduktonlJ/Jikkeling MBI Hubert-jan Henket Architecten
ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek De Meet/w Oirschot jMDS
Aldus bouwillno/latie Octatllbe Space Strt/cfllres MUA. Maurer United Architects
BDA Groep Oskomera Piode
Boolllsma lnnovations Pl4stica Pl4at RPHS architectCll
Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau Plarinox Special ProduCls Snelder Vola Petit Architecten
D3BNC./. Polyblock jan Tïmmers
dgmr raadgevende ingenieurs Poly Products Til/IS + Horsting Architecten
ing. Karel H. Dekker RC SJste11l Verburg Hoogmdijk Architecten
dorsserblesgraaf Rcynolds Architecfllursystemen XX architecten en bouwlIlllnagement
Façade COl1Sulting & Engineering Rockwool
GeNie Consulr en Partl/ers SAB-Profiel
Leylar/di Consulta",] Slavenburgs Bouwbedrijllen Friso Kramer
RGD, directie Advies en Arcbitecten Somfj Nederl4nd jflflp Koning
Scboonderbeek & Partners Ad/lies Trespa International Neoni. Desigr/en
Ingenieursbureau Zonlleveld Ubbink Nederl4nd • Nippel blVentiollS
Els Zijlstra Wagenbouw Accommodaties Robin Hood ['mdukties
Welltul 7NO Ind/lStrie
ZNS Van Dam Geve!techniek Marcel Vroom
Beamá
BRS Staalwerken
Brt/Jlluel Keukens en Kasten ArchipelOmwerpers Bouwen met Staal
c Buitink Technology Architectenbureau Boesten-van Vliet Centrunt Hout
1l Coms Colors Het Architecten Comort VMRG
o ~ Doonvill Anoniko ArchitectC/l
~
c 1:. aon Holcc Laagspanning
' Atelier PRO I
;ii Hobone BölJllingk arcbitectenbureau TU Delft, vakgroep BOllwtechnologie
H%nite . van der Breggen architecten TU Delfi. FaCIliteit Lu(ht- en
Hunter Dougl4s jan Brouwer ntimtevaarttedmiek
Limblllgia Deuren CEPEZED TU EindhollCII. jizCllfteit Bouwkunde
Limelight COURAGE
L .J

14. _Mn.~i.in._.-- ___n i _e_u _s___-.
_ _w
Trans-ports MUSCLE
.
pneumatische
spleren ,~ Ce
"
Begin december 2003 is in het Centre Pompidou te Parijs de tentoonstelling Non Standerd
Archi tecture (NSA) geopend. Eén van de twaalf deelnemers is Kas Oosterhuisvan ONL Rotterdam .
H ij ontwierp paviljoen MuscIe.
Het pavi ljoen reageert op haar omgeving door middel van het geb ruik van senso ren en apart te t::
<lJ
besturen pneumat ische sp ieren. De spieren verkorten zich door interne overdruk en zijn ontwikkeld o
door Festo. Buitink technology (Booosting) vervaardigde de huid va n de rui mte. Door de mogelijk- >
co
heid el ke spier apart te kunnen besturen, ontstaat een grote vervo rmingsmogel ijkheid. Door integratie 0.
t::
van de sensoren kan het gebouwtje zich ook interactief bewegen. co
>
De pneumatische sp ier is oorspronkelijk ontwikkeld voor de industrie. Maar door de schone werking
(slechts op luchtoverdruk) is het zeer geschikt voo r toepassing in de bouw. De spier bestaat uit een
weving van aram idevezels welke op een dusdanige wijze zijn geweven, dat de spier onder luchtoverdrulc
tot maximaal 250/0 verkort. Deze verkorting kan gebruikt worden om structuren aan te spannen, zoals
onder meer in deze prachtige exporuimte is vetwezen lijkt. Een andere manier om met de MuscIe te
com municeren is via de compurer, waardoor een onvoorspel-
bare interactie en beweging van de ruim te ontstaat.
U it de NSA-catalogus citeren wij: 'The Muscle is the prototype
ftr an environment that is slightly out ofèontroL A prototype ftr
a building which is pro-ative rather than responsive and
obedient to the user. Communication first starts when there are
two pro-active parties involved The goal is to develop an
individual characterftr the Muscle during its peiformance time. '
De tentoonstelling is tot 1 maart 2004 te zien.
Zie ook: centrepompidou.fr, festo. com, oosterhuis. nl en buitink-technology. com
? info opblaasbare huid ? info besturing
Buitink Technology ONL
Ir Rienk de Vi·jes Kas Oosterhuis
T 026 - 3 194 18 1 T010-2447039
E info@buitink-technology.co m E info@oosterhuis.nl

15. Competition
Internationale ontwerp-
competitie voor studenten
stimuleert tot onderzoek
naar beton in
architectuur
De International Concrete Design Competition for Students 2003/04 is een ontwerpcompetitie voor
studenten architectuur, industrieel ontwerpen, landschap- en constructief ontwerp. Het is een initiatief
van een aantal nationale federaties in de Europese cementindustrie, met ENCI als Nederlandse partner
en tevens coö rdinator voor de 1e editie.
Het tot stand brengen van een duurzaam communic.1.tienetwerk tussen ondelwijs en industrie en het
bevorderen van een onderzoekende houding in het ontwerp, behoren tor de voornaamste doel-
stellingen van deze wedstrijd. Het biedt studenten een unieke gelegenheid op een internationaal
podium te komen voor vergelijking, uitwisseling en beoordeling. De competitie zal eens in de twee
jaar worden gehouden en omvat een nationale jurering, een internationale jurering van de nationale
nominaties, een Master Class voor alle genomineerden en een publicatie van de resultaten. De leiding
is telkens in handen va n een andere externe 'curator', dit keer is het de architectuurtheoreticus Michae!
Speaks, dec.1.an van de postgraduate architectuurschool SCI-Arc in Los Angeles.
Elke cycl us heeft als thema een specifieke eigenschap of kwaliteit van beton. De opgave is om
voorstellen te ontwikkelen voor vernieuwende toepassingen van beton. Het 1e thema is Robustness.
In de briefing merkte Speaks op dat Robusmess nier alleen verwijst naar fYsieke stoerheid, maar ook
naar het vermogen veranderingen te verdragen, aanpassingsvermogen dus. Van de deelnemers worden
intelligente voorstellen verwacht voor betontoepassingen waarin deze 'robuustheid' op innovatieve
wijze wordt benut. De voorstellen moeten met een architecton isch ontwerp overtuigend worden
gepresenteerd. De architectonische opgave is volledig vrij te kiezen.
Ir Rob Nijsse (constructeur ABT) vertegenwoord igt Nederland in de internationale jllly. De
nationale jury bestaat uit Koen van Velsen (voorzitter), Ju/iette Bekkering, René van Zuuk, Don Murphy
(allen architect) en JooP Pau! (constructief ontwerper). Per nationale jllly zal € 6000 worden verdeeld
over maximaal 3 winnaars. Eenzelfde bedrag is te verdelen door de internationale jury. Behalve baar
geld worden alle genomineerden beloond met een uitnodiging voor een Master Class Concrete
Design. Alle genomineerde inzendingen worden gep ubliceerd in het Co ncrete Design Book.
De Concrete Design Master Class on Robustness zal worden gehouden in het Berlage Instituut te
Rotterdam, van 23 - 28 augustus 2004. De eindpresentatie op 28 augustus is tevens het decor voor
de uitreiking van de eerste Concrete Design Awards. De inzendtermijn sluit op 1 maart 2004.
? info
Hans Köhne, ENCI
T 0736401251
1 www.concretedesigncompetition.com
~------------------------------------.'"

16. ,
_~J.m.~i,i,(._ i n dep rij zen! I
HI
in
Eind 2000 verkreeg het project Paviljoen Drachten de Demonstratiestatus IFD-bouwen en werd in
2001 gebouwd. Het project laat zien hoe er flexibel gebouwd kan worden met als uitgangspum het
assembleren van geprefabriceerde houten elementen. Intern is het systeem fl exibel, hetgeen wordt
aangetoond door in de drie gepresenteerde won ingmodulen verschillende woon-, zorg- of werk-
indelingen te laten zien. Extern zijn er door de opzet van het ontwerp mogelijkheden om, op en aan
te bouwen, of balkons aan te brengeil. Aangezien het hele systeem wordt geschroefd, kunnen achteraf
eenvoudige plattegrondwijzigingen worden aangebracht.
Mul t i - i nzetbaa r
Gezien de vragen uit de consumentenmarkt, vooral verwoord door gemeenten en woningcorporaties,
heeft van der breggen architecten de IFD-gedaclu en verder ontwikkeld tot een multi-inzetbaar
bouwconcept:
• de consument dienen met een betaalbare, flexibele en uitbreidbare woningopzet;
• een vergaande vorm van industrialisatie van prefabelememen voor vloeren, wanden, gevels en daken,
onder het motto: 'doe meer met minder';
• het woningconcept is stedenbouwkundig en architectonisch goed inpasbaar.
Het systeem gaat uit van een uitbreidbare basis(-woning) en bestaat uit het assembleren van
geprefabriceerde houten elementen. De houten elememen zijn afgestemd op gangbare efficiënte
afmetingen van hout en plaatmateriaal. Daarnaast is de maarvoering zodanig ontworpen dat er binnen
hetzelfde casco veel verschillende indelingen en gevelu itdrukkingen mogelijk zijn.
...J
15

17. Het Maskerade (BASIS+) project speelt in op de vragen uit de markt: inspraak consument en
,
gemeente (stedenbouw en welstand), diverse woon- en werkmogelijkheden, uitbreidbaar d.w.z. uitgaan
van een groeiconcept (BASIS+), terugbouwbaar ofwel demontabel, opsplitsbaar en betaalbaar. Het
assembleren van houren geprefabriceerde elementen is ten opzichte van de traditionele H.S.B.
methodiek geïnnoveerd en kan door iedere timmerfabriek op onderdelen (elementen) worden
geoffreerd. Hierdoor kan de noodzakelijke concurrentie worden gewaarborgd.
Bouwmethodi ek
De methodiek beoogt de wens van de consument naar meer vrijheid en flexibiliteit te vervullen. Om
dit te bereiken is een maat- en detailsystematiek vastgelegd welke is afgestemd op de gangbare maat-
voering van hout en plaatmateriaal: woningbreedte minimaal 7200 mm; elementen 2400 mm breed;
vaste plaats trappen en maximaal vier verdiepingen. Binnen deze maatsystematiek worden zowel de
wensen van de consument als die van de verschijningsvorm c.q. kwaliteit van de openbare ruimte
gegarandeerd:
• Architectuur. Geleding van de gevel garandeert eenheid binnen de diversiteit, een keuzepakket voor
de gevel indeling, vrije kapvorm binnen een project is mogelijk en er is vrije materiaalkeuze gevels
• Stedenbouwkundig. Verkaveling op minimaal 7200 mm en gebruik maken van divers pakket aan
bewonings-, gebruiksvarianten.
Houtinnovatieprijs
Van der breggen architecten meent met deze innovatie het bouwen met hout een impuls te kunnen
geven door in te spelen op wensen van de consument, het garanderen van concurrentie en het
verbeteren inhoudelijke kwaliteit. Voor deze vernieuwende hourmethodiek heeft van der breggen
arch itecten de houtinnovatieprijs 2003 ontvangen.
zwevende dekvloer --- "'--
demontabele dekplaat
samengestelde _ _ _ -=:::::::::;;:..):::..::::::.:
houten ligger
uitsparingen
(t.b.v. leidingen
en geluidsdemping)
isolatie
gipsplaat op veerrail _ _
Van harte proficiat!
Van der breggen architecten heeft zich per
1 januari 2004 aangesloten bij Booosting.
? info •
van der breggen architecten
Maarten van der Breggen
·
"t
·
J.
T 0172 433255
E info@vanderbreggen.nl
·
E
I www.vanderbreggen.nl