5. Φωνή που πάλλεται από
δέος. Τάση για φλυαρία.
Διεγείρει την περιέργεια
και την αγωνία των
θεατών.
6. Λεπτομερειακή περιγραφή
με τρόπο φωτογραφικό,
χωρίς να υπεισέρχεται σε
αξιολογικές κρίσεις. Οι
Αγγελιαφόροι προέρχονται
από κατώτερες
κοινωνικές τάξεις,
αμόρφωτοι, που μένουν
προσηλωμένοι σε αυτό που
βλέπουν και ακούνε, δίνουν
σημασία στις λεπτομέρειες
και σπάνια εμβαθύνουν στα
γεγονότα που περιγράφουν.
7. Ευθύς λόγος – γιατί;
Αμεσότητα,
παραστατικότητα,
ζωντάνια
Ύφος πιο επίσημο, μεγαλόπρεπο,
στομφώδες - μιλάει αργά προφέροντας
καθαρά τις λέξεις (ίσως και να μιμείται τη
φωνή της Ελένης / είδωλο) - προβάλλει με τη
φωνή του το δέος και το φόβο που θα ένιωσε
επειδή η συγκεκριμένη είδηση υπερβαίνει
κάθε έννοια ανθρώπινης λογικής.
14. Οι πληροφορίες του Αγγελιαφόρου συμπληρώνουν το παζλ στο μυαλό του Μενελάου και
τον βοηθούν (επιτέλους !) να αναγνωρίσει με τη σειρά του την Ελένη!
15.
16. α) Η ξαφνική εμφάνιση του
Τεύκρου.
β) Η παρουσία στο ανάκτορο
της Γερόντισσας αντί του
φύλακα.
γ) Η εμφάνιση του Μενελάου
την ώρα που όλοι τον είχαν για
νεκρό.
Τεύκρος (Νίκος Αρβανίτης), ΔΗΠΕΘΕ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ – ΔΗΠΕΘΕ
ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καλοκαίρι 2013, σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης
17. Η ζωή είναι ευμετάβολη και εξαιρετικά
απρόβλεπτη. Αστάθμητοι παράγοντες
ενεργούν στη ζωή μας και μια στιγμή
είναι αρκετή για να αλλάξει ριζικά την
πορεία της: ένα δυστύχημα, μία φυσική
καταστροφή, μια εύνοια της τύχης
μπορούν να μας ρίξουν από την ευτυχία
στη δυστυχία και αντίστροφα.
Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος.
Κεραυνός εν αιθρία!
ς
18.
19.
20.
21.
22. Χορεύουν αγκαλιασμένοι.
Κοιτάζουν ο ένας τον
άλλο στα μάτια που είναι
δακρυσμένα (στ. 699,
722). Κρατούν ο ένας τα
χέρια του άλλου. Η Ελένη
στρέφεται συχνά προς το
Χορό για να μοιράσει τη
χαρά της μαζί του.
Όπερα ή μιούζικαλ της
δεκαετίας του ΄60.
23. Δεν γίνεται με κρυφά σημάδια
όπως στα έπη αλλά
απροσδόκητα και απότομα με τη
ρήση του Αγγελιαφόρου.
Η αποκάλυψη της αλήθειας
προκαλεί έκρηξη χαράς και
παίρνει διαστάσεις θριάμβου.
Οι ήρωες νιώθουν
αγαλλίαση, λύτρωση και
δικαίωση. Ανείπωτη
ικανοποίηση που βγήκαν από
την πλάνη και είδαν το φως
της αλήθειας, βρήκαν τη
χαμένη τους αγάπη.
24. Η εξομολόγηση
συχνά ανακουφίζει
τον άνθρωπο από το
βάρος της
στενοχώριας.
Ο Μενέλαος αν και δεν δυσπιστεί πλέον για την ταυτότητα της γυναίκας του, χρειάζεται εντούτοις
αποδείξεις για την αγνότητα και την πίστη της.
25. *Η Ελένη επαναλαμβάνει
πληροφορίες που έχει αναπτύξει
στον Πρόλογο και την Πάροδο. Θα
ήταν όμως αφύσικο να μη ζητήσει
ο Μενέλαος πληροφορίες για το
παρελθόν της.
*Η αναδρομή στο παρελθόν
δικαιολογείται και ψυχολογικά: οι
ήρωες προσπαθούν να
ξανακερδίσουν το χαμένο χρόνο.
26. *Με αυτές τις πληροφορίες πέφτει
κάποια σκιά στην ευτυχία που
βίωσαν πριν από λίγο ο Μενέλαος
και η Ελένη με την αναγνώριση. Η
χαρά μετατρέπεται σε πίκρα και
πόνο. Οι συναισθηματικές
μεταπτώσεις αποτελούν βασικό
γνώρισμα της τραγωδίας.
Η δικαίωση της Ελένης (συναισθηματική
έκρηξη του Μενελάου).
Ιδέα της αγάπης για την πατρίδα
– ιδέα της συζυγικής πίστης
Αντίθεση που τονίζει την τραγικότητα της ηρωίδας και την
ψευδαίσθηση μέσα στην οποία ζούσαν οι άνθρωποι,
27. Οι θεοί ζηλεύουν, μαλώνουν, οργίζονται, ερωτεύονται θνητούς,
μηχανορραφούν, εκδικούνται και γενικά έχουν ανθρώπινα πάθη.
Οι άνθρωποι γίνονται παιχνίδια στα χέρια των θεών, οι
οποίοι αντί να διασφαλίζουν τη δικαιοσύνη, την αντιμάχονται,
προκειμένου να ικανοποιήσουν τα πάθη τους. Ο Ευριπίδης
φαίνεται ενοχλημένος από την παραπάνω δράση των θεών και
γι’ αυτό στα έργα του προσπαθεί να καθαρίσει την έννοια του
θείου από τέτοιες αντιλήψεις για τους θεούς.
28. Άμεση καταδίκη του πολέμου και
μάλιστα από έναν άνθρωπο απλό
και ταπεινό (Διάνοια).
Ο Ευριπίδης θεωρεί τις αιτίες των πολέμων ίσκιους που εξαπατούν τους ανθρώπους. Με
το στίχο αυτό τονίζει τη ματαιότητα όλων των πολέμων, τους καταδικάζει δίνοντας στο
έργο του αντιπολεμικό χαρακτήρα.
31. Ο Αγγελιαφόρος είναι έντονα προβληματισμένος και
κάνει μία επιγραμματική – μοιρολατρική διαπίστωση για
το δυσερμήνευτο της θεϊκής βούλησης (Διάνοια).
Η δικαίωση της Ελένης έρχεται και από το γέροντα
υπηρέτη του Μενελάου. Ο Αγγελιαφόρος είναι κατά
κάποιο τρόπο εκφραστής της κοινής γνώμης στα μάτια
της οποίας εξιλεώνεται η Ελένη (Διάνοια).
32. Σε τι εξυπηρετεί η αναφορά στο γάμο;
1. Δικαιολογεί τη στενή σχέση του Αγγελιαφόρου με το Μενέλαο και την Ελένη.
2. Προβάλλει την αντίθεση: ευτυχία παρελθόντος ≠ δυστυχία μετά το γάμο ≠ ευτυχισμένη
συνάντηση.
3. Αποκαθίσταται και ο γάμος της Ελένης αφού στην αντίληψη των ανθρώπων ο γάμος
αυτός είχε διαλυθεί με την αρπαγή της από τον Πάρη.
33. Ο Αγγελιαφόρος βλέπουμε πως παραμένει στη σκηνή και αφού αναγγέλλει τα νέα για την ανάληψη στους ουρανούς του
ειδώλου της Ελένης. Και μάλιστα διατυπώνει απόψεις ( ΔΙΑΝΟΙΑ)
Ποιος είναι ο καλός δούλος σύμφωνα με τον Αγγελιαφόρο;
34. Είναι αυτός που: 1) σέβεται τα αφεντικά του,
2) συμμετέχει στις χαρές και στις λύπες τους
και 3) έχει ελεύθερη ψυχή. Η αφοσίωση του
δούλου προς τον κύριό του δεν είναι δείγμα
δουλοπρέπειας αλλά, όπως φαίνεται από αυτά
που λέει ο Αγγελιαφόρος επιλογή ενός
ελεύθερου πνεύματος και δείγμα ευγένειας
ήθους.
Ποιος είναι ο καλός δούλος
σύμφωνα με τον Αγγελιαφόρο;
35. Μέσα από τα λόγια του Αγγελιαφόρου
φαίνεται να είναι κατά ή υπέρ της
δουλείας ο Ευριπίδης;
Ο Ευριπίδης αποδέχεται το θεσμό. Κάνει όμως διάκριση
ανάμεσα στη σωματική και την ψυχική ελευθερία. Δεν
δέχεται ότι η σωματική ανελευθερία συνιστά και
πνευματική υποδούλωση. Όλοι οι άνθρωποι πιστεύει,
ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση, πρέπει να
έχουν ελεύθερη σκέψη και άποψη. Την εποχή εκείνη
κάποιοι σοφιστές – των οποίων την άποψη ο Ευριπίδης
φαίνεται να αποδέχεται – υποστήριζαν τη φυσική
ισότητα όλων των ανθρώπων. Κανείς δεν γεννήθηκε
για να είναι δούλος, απλώς οι κοινωνικές συνθήκες και
οι πόλεμοι είχαν διακρίνει τους ανθρώπους σε
ελεύθερους και δούλους.
36.
37. Μπορείτε με μια γρήγορη
ματιά στις σελ. 54, 56, 58,
62 να συμπληρώσετε τον
πίνακα;
688 - 727
728 - 772
711 - 713 773 - 774 812 - 821
38. Οι Αγγελιαφόροι, συνήθως, είναι λαϊκοί, αντιηρωικοί χαρακτήρες, με απλοϊκή σκέψη και καθημερινά
συναισθήματα, αφοσιωμένοι σε κάποιο κεντρικό ήρωα. Ο Αγγελιαφόρος του Μενέλαου διαφέρει … ολίγον!
Προσέχοντας τα λόγια του, αλλά και τη στάση των πρωταγωνιστών απέναντί του (στ. 666,
777, 811 – 813) τι πληροφορίες αντλούμε γι’ αυτόν; Και ποια είναι η σχέση του με το
Μενέλαο και την Ελένη;
39. Οι Αγγελιαφόροι, συνήθως, είναι λαϊκοί, αντιηρωικοί χαρακτήρες, με απλοϊκή σκέψη και καθημερινά
συναισθήματα, αφοσιωμένοι σε κάποιο κεντρικό ήρωα. Ο Αγγελιαφόρος του Μενέλαου διαφέρει … ολίγον!
Προσέχοντας τα λόγια του, αλλά και τη στάση των πρωταγωνιστών απέναντί του (στ. 666,
777, 811 – 813) τι πληροφορίες αντλούμε γι’ αυτόν; Και ποια είναι η σχέση του με το
Μενέλαο και την Ελένη;
Δεν έχουμε να κάνουμε με έναν τυπικό Αγγελιαφόρο. Είναι ένας από τους συντρόφους του
Μενελάου και συμπολεμιστής του στην Τροία (811-812). Είναι γέροντας που βρίσκεται από
παλιά στην υπηρεσία του ζευγαριού και όπως φαίνεται ανάμεσά τους είχαν αναπτυχθεί
αισθήματα συμπάθειας και φιλίας. Ο υπηρέτης συμμετέχει στη χαρά του κυρίου του («άσε
Μενέλαε τη χαρά μαζί σας να γευτώ» 775-6). Εκείνος τον καλεί να πάει κοντά του («ζύγωσε
γέροντα κι εσύ να κουβεντιάσεις» 777) και του εξηγεί τα θαυμάσια γεγονότα που του
συμβαίνουν. Ο γέροντας υπηρέτης μαθαίνει τελικά την αλήθεια και η χαρά του είναι μεγάλη.
Στρέφεται προς την Ελένη και της μιλά με στοργικό ύφος αποκαλώντας την «παιδί μου»
(786). Θυμάται το γάμο της με το Μενέλαο, στο τελετουργικό του οποίου είχε πρωτοστατήσει
(799-800). Τέλος, με ανακούφιση αναγνωρίζει την αθωότητα της ηρωίδας (797-798).
40. «Κατηγορώ» εναντίον της
ανθρώπινης ευπιστίας και των
μάντεων. Εδώ ο δούλος μιλάει ως
φιλόσοφος και διατυπώνει
προβληματισμούς για το ρόλο των θεών
και την ευθύνη των ανθρώπων. Οργή,
αγανάκτηση. Δεν φταίνε οι θεοί για τα
ανθρώπινα λάθη αλλά οι ίδιοι οι
άνθρωποι που αφήνονται έρμαια της
κάθε είδους πλάνης (Διάνοια) .
42. Ποιες σκέψεις κάνει ο Αγγελιαφόρος για τους θεούς και τη
μαντική τέχνη;
Ο Αγγελιαφόρος καταγγέλλει τους μάντεις και την ευπιστία των ανθρώπων στις προφητείες
τους. Δεν φταίνε οι θεοί για τα ανθρώπινα λάθη και τον πόλεμο αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι
που αφήνονται έρμαια κάθε είδους πλάνης. Οι μάντεις εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους
για να πλουτίσουν. Ο μάντης Κάλχας δεν προφήτεψε τίποτα για το μάταιο πόλεμο της
Τροίας, γιατί δεν γνώριζε την αλήθεια. Η μαντική είναι κούφια, ψεύτικη, ξεγέλασμα ζωής
και μόνο ανόητοι πιστεύουν σε αυτήν. Οι άνθρωποι είναι αδύναμοι και επιθυμούν να
γνωρίζουν αν οι ελπίδες τους ή οι επιλογές τους αποτελούν και επιθυμία των θεών. Έτσι
γίνονται εύκολα θύματα εκμετάλλευσης από τους μάντεις. Σωστός μάντης είναι το
μυαλό του ανθρώπου (γνώση) και η ευβουλία, δηλαδή οι σωστές αποφάσεις του.
44. ΗΘΟΣ Αγγελιαφόρου
Δεν είναι τυπικός Αγγελιαφόρος αλλά συμμετέχει και έχει άποψη. Νιώθει οικειότητα με
το Μενέλαο και συμπάσχει στην ευτυχία ή τη λύπη του. Διατυπώνει με ελευθερία τις
απόψεις του. Έχει εμπειρία ζωής και είναι ειλικρινής. Είναι θυμόσοφος κι έχει εύστοχη
σκέψη. Πιστεύει στη Μοίρα και είναι πρότυπο καλού δούλου. Είναι πιστός και ευσεβής
προς τους θεούς αλλά απορρίπτει τη μαντική τέχνη και γενικά τις δεισιδαιμονίες.
Εμπιστεύεται τη λογική και την ευβουλία. Στην ψυχή του κυριαρχεί η αγανάκτηση για
τον άδικο πόλεμο («Τόσος μόχθος κι αγώνας για έναν ίσκιο;») και για τους μάντεις που δεν
αποκάλυψαν την αλήθεια. Ο Αγγελιαφόρος είναι ένας από εμάς, από το πλήθος των
πολλών, των ανωνύμων, που βρίσκονται μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων αλλά που
υποφέρουν από τις επιλογές των «μεγάλων» και αυτός δεν έχει άλλο όπλο εκτός από τη
δυνατότητα να καταγγέλλει και να εκφράζει την αγανάκτησή του.