Γιάννης Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 45-49

1. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ
ΑπομνημονεύματαΣελ. 45-49

2. Γιατί τα απομνημονεύματα θεωρούνται ιστορική πηγή;
Ποια είναι η διαφορά τους από την Ιστορία;

3. ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
Όπως όλα τα αυτοβιογραφικά κείμενα, το
απομνημόνευμα βασίζεται στην ταύτιση
των προσώπων του συγγραφέα, του
αφηγητή και του πρωταγωνιστή της
ιστορίας. Στο απομνημόνευμα
αναπλάθονται εμπειρίες και συμβάντα που
έζησε και μαρτυρεί ο συγγραφέας.

4. Aνάμεσα στα κεντρικά χαρακτηριστικά του
είδους είναι η υποκειμενικότητα και η
αυτοδικαιωτική πρόθεση, δηλαδή η
συστηματική προσπάθεια του αφηγητή να
παρουσιάσει το παρελθόν με τρόπο που
εξαίρει την προσωπική του συμβολή στα
γεγονότα ή γενικότερα δικαιώνει και
μνημειώνει την προσωπικότητά του, πάντα
από την οπτική γωνία του χρόνου και των
περιστάσεων της γραφής του έργου.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους;

5. Οι αυτοβιογραφίες και τα
απομνημονεύματα χρησιμεύουν ως πολύτιμη
ιστορική πηγή όχι μόνο για τις επιμέρους
πληροφορίες που περιέχουν, αλλά κυρίως
για τη γνώση που μας μεταφέρουν
αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι μιας
ορισμένης κοινωνικής ομάδας και εποχής
βιώνουν και ερμηνεύουν τη σχέση τους με
την πραγματικότητα της εποχής τους.
Παράλληλα όμως τα απομνημονεύματα
συχνά διαθέτουν λογοτεχνικές αρετές που τα
καθιστούν αξιόλογα και κάποτε
συναρπαστικά αναγνώσματα, πέραν της
αξίας τους ως πηγών για την κατανόηση του
παρελθόντος.
Γιατί τα απομνημονεύματα θεωρούνται ιστορική πηγή;

6. Απομνημονεύματα και Ελληνική Επανάσταση:
Το 19ο αι. γράφτηκαν αρκετά Απομνημονεύματα ανθρώπων που έλαβαν μέρος
στην Ελληνική Επανάσταση και ήθελαν να δώσουν τη δική τους μαρτυρία.

7. Στο πλαίσιο του ελληνικού 19ου αιώνα, ιδιαίτερο
ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απομνημονεύματα
ανθρώπων —συχνά αγράμματων— που έλαβαν
μέρος στον Aγώνα και έγραψαν τη μαρτυρία τους.
Στην κατηγορία αυτή ανήκει το εμβληματικής
σημασίας έργο του Mακρυγιάννη, όπως και εκείνα
των Θ. Kολοκοτρώνη, Xρ. Περραιβού, Φ.
Xρυσανθόπουλου ή Φωτάκου κ.ά. Στην ίδια
κατηγορία συμπεριλαμβάνεται το απομνημόνευμα
του ΠαναγήΣκουζέ, ο οποίος επέλεξε να
επικεντρωθεί στις δραματικές εμπειρίες που
έζησαν οι κάτοικοι της τουρκοκρατούμενης
Aθήνας στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα.

8. Με τον όρο «απομνημονεύματα» χαρακτηρίζουμε συνήθως την
από μνήμης γραπτή έκθεση ή αφήγηση γεγονότων, που ο
συγγραφέας τα έζησε από πολύ κοντά, ως αυτόπτης μάρτυρας,
ή πήρε κι ο ίδιος μέρος σ΄ αυτά. Μ΄ άλλα λόγια , τα
απομνημονεύματα είναι ένα κείμενο στο οποίο ο συγγραφέας
αφηγείται ένα μέρος από την ιστορία της ζωής του. Διαφέρουν,
όμως, από την αυτοβιογραφία γιατί στα απομνημονεύματα ο
συγγραφέας-πρωταγωνιστής δεν αφηγείται ολόκληρη τη ζωή
του αλλά μόνο το κομμάτι εκείνο που συνδέεται με τη
συμμετοχή του σε σημαντικά γεγονότα της εποχής του. Κι
αυτό, επειδή έχει συνείδηση ότι στάθηκε μάρτυρας ή και
συντελεστής σε ένα μεγάλο γεγονός και , συνεπώς, νιώθει την
ανάγκη να πει κάτι για τους μεταγενέστερους, ενώ
ενδεχομένως ενδιαφέρεται και για την υστεροφημία του.
Διαφορά
απομνημονευμάτων -
αυτοβιογραφίας

9. Νικόλαος Γύζης, Η Ιστορία, 1892. Λάδι σε μουσαμά
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

10. ΚΕΙΜΕΝΟ
ΣΧΟΛΙΚΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΥ

11. Τα Απομνημονεύματα του
Μακρυγιάννη γράφτηκαν από το 1829
ως το 1850, αλλά εκδόθηκαν πολύ
αργότερα, ενώ το κύρος του έργου ως
τεκμηρίου εθνικής αυτογνωσίας και,
παράλληλα, ως πεζογραφικού
επιτεύγματος κατοχυρώθηκε στα μέσα
του εικοστού αιώνα. Τα αποσπάσματα
που επιλέξαμε προέρχονται από την
Εισαγωγή και εκφράζουν τις αρχικές
προθέσεις και ορισμένες από τις
γενικές αντιλήψεις του Μακρυγιάννη
που κατευθύνουν το έργο.

12. Ο Τζίμης Πανούσης διαβάζει ένα απόσπασμα από την Εισαγωγή
των Απομνημονευμάτων του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη.
https://www.youtube.com/watch?v=nibzsOoEkjA&t=73s

13. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Ποιος είμαι
32 χρονών
Αυτοπαρουσίαση συγγραφέα

14. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Τι προτίθεμαι να
γράψω
Μέλος της Φιλικής Εταιρείας το 1820
Αυτοί μπορούν να γράφουν περίτεχνα και να γοητεύουν
τον αναγνώστη – συγχρόνως όμως και τον εξαπατούν.
Σκοπός συγγραφής του έργου.

15. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Τι ζητώ από τους
αναγνώστες
Ο Μακρυγιάννης απευθύνεται με ευθύ και
άμεσο τρόπο στους αναγνώστες.
Διαβεβαιώσεις του συγγραφέα
για την εντιμότητά του.
Η ηθική της γραφής: κατά τον Μακρυγιάννη ο συγγραφέας εφόσον
είναι έντιμος άνθρωπος, παράγει έντιμο έργο.

16. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Πώς θα πρέπει οι
πολίτες, που
αγαπούν την
πατρίδα, να
συμπεριφέρονται στο
δημόσιοβίο τους.
Οι αξίες του πατριωτισμού, της
θρησκείας και της συλλογικότητας.
Ο Μακρυγιάννης στο πνεύμα του ατομισμού και του εγώ
αντιπαραθέτει τις αξίες της συνεργασίας, της συλλογικής δράσης και
της αλληλοβοήθειας.
Μεταφορά που κάνει το λόγο ζωντανό και παραστατικό.
Πώς καταλαβαίνετε αυτή τη φράση του Μακρυγιάννη;

17. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Καταγγέλλω
όσους πλούτισαν
σε βάρος της
πατρίδας
Δεικτικά σχόλια
Κίνητρογια τη
συγγραφή του έργου:
η αγανάκτηση για τη
συμφεροντολογική
συμπεριφοράπολλών
αγωνιστών. Ο Μακρυγιάννης με συγκεκριμένες επώνυμες αναφορές καταγγέλλει αγωνιστές της επανάστασης ως
ιδιοτελείς, κενόδοξους, πλεονέκτες, διεφθαρμένους, καταχραστές που πλούτισαν σε βάρος της πατρίδας.

18. Βασικοί
νοηματικοί άξονες:
- Γιατί γράφω Τα απομνημονεύματα είναι μία αποτελεσματική μέθοδος για
οριστικό ξεκαθάρισμα εκκρεμοτήτων και λογαριασμών, ένα
πεδίο εμφύλιας διαμάχης, όπου πρόκειται να διασταυρωθούν
συκοφαντίες και προσωπικές εκδοχές της αλήθειας,
γυρεύοντας την απόλυτη κυριαρχία. Ο Μακρυγιάννης
καταλήγει προκαλώντας τον αντίπαλο.
Ο μόνος αγωνιστής που ο Μακρυγιάννης φαίνεται να εξαιρεί από
τον κανόνα της εξαχρείωσης και της διαφθοράς είναι ο εαυτός του.
Διαβεβαίωση του
Μακρυγιάννη για την
αλήθεια των
γραφόμενών του.

19. Θεματικά κέντρα
•Αγράμματος συγγραφέας → (Απολογείται για την
αγραμματοσύνη του αλλά εμμέσως την προβάλλει ως τεκμήριο
αξιοπιστίας)
•Η τιμιότητα της διαγωγής και η εντιμότητα της
γραφής
•Πατρίδα – Θρησκεία – Εθνική συνείδηση
•Συλλογική και ατομική συνείδηση –
Αλτρουισμός

20. Βασικές αρχές απομνημονευμάτων
Μακρυγιάννη
• Οι μεγαλύτερες αξίες για κάθε άνθρωπο είναι η πατρίδα και
η θρησκεία
• Η πατρίδα δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Όλοι οι πολίτες
είναι ίσοι απέναντι στην πατρίδα.
• Πρέπει να υπάρχει πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεγγύης
• Υπεύθυνοι για τα δεινά της πατρίδας είναι κάποιοι αγωνιστές
που ενδιαφέρονται μόνο για το προσωπικό τους όφελος

21. Ποιος είναι ο σκοπός των
Aπομνημονευμάτων, σύμφωνα με τα
εισαγωγικά σχόλια του Mακρυγιάννη;
Να αποκαταστήσει την αλήθεια
– να κατακεραυνώσει αγωνιστές
και εμμέσως να απαλλάξει τον
εαυτό του…

22. O Mακρυγιάννης αναφέρεται συχνά στα λίγα γράμματα που
γνωρίζει. Tι εξυπηρετούν αυτές οι αναφορές;
Έχει την αίσθηση ότι αναλαμβάνει τολμηρό εγχείρημα
– έχει πλήρη επίγνωση των αδυναμιών του –
αφοπλιστική αμεσότητα, ειλικρίνεια – στοιχείο
αξιοπιστίας…
Σεμνός, ειλικρινής, απλός, ταπεινός, ευαίσθητος,
παθιασμένος, με αυτογνωσία, εντιμότητα,
αυθορμητισμό, αίσθηση του ηθικού του χρέους…
Ποια εντύπωση σχηματίσατε για το χαρακτήρα του, με βάση
τη γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιεί;

23. «Eγώ την αλήθεια θα την ειπώ
γυμνή». Πώς καταλαβαίνετε αυτή
την περίφημη φράση του
Mακρυγιάννη;
Δεν κατέχει την τέχνη του λόγου
με την οποία κανείς μπορεί να
γοητεύει και να παραπλανά – η
αλήθεια όπως την αντιλαμβάνεται
ο Μακρυγιάννης… χωρίς
υπεκφυγές

24. Mε ποιους τρόπους επιχειρεί ο
Mακρυγιάννης να κερδίσει την
εμπιστοσύνη του αναγνώστη του;
Δηλώνει ότι είναι τίμιος άνθρωπος
Επικαλείται την αγωνιστική του
συμπεριφορά
Προβάλλει την πίστη του στις αξίες της
πατρίδας, της θρησκείας, της
συλλογικότητας

25. Πώς παρουσιάζει ο Μακρυγιάννης τη
συμπεριφορά των παλιών οπλαρχηγών;
Ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε για
τη γλώσσα του κειμένου;
Να χαρακτηρίσετε τον Μακρυγιάννη με
βάση το συγκεκριμένο απόσπασμα.