2. Ιστορικό πλαίσιο
Η Ελένη διδάσκεται στην Αθήνα το
412 π.Χ, μια δύσκολη εποχή. Από
το 431π.Χ. η πόλη ζει στη σκιά του
Πελοποννησιακού Πολέμου.
Μάλιστα το 413 π. Χ. η μεγάλη
στρατιά που έστειλαν οι Αθηναίοι
στη Σικελία υπέστη καταστροφή
και πολλοί Αθηναίοι έχουν
σκοτωθεί ή αιχμαλωτιστεί.
3. Ο στρατηγός Αλκιβιάδης που
υποστήριξε την εκστρατεία αυτή,
κατηγορούμενος για ιεροσυλία,
καταφεύγει στους Σπαρτιάτες,
τους οποίους και συμβουλεύει να
καταλάβουν τη Δεκέλεια στην
Αττική, ώστε να ελέγχουν τους
Αθηναίους.
4. Η Αθήνα περνάει δύσκολες στιγμές και το
μέλλον φαίνεται δυσοίωνο.
5. Πνευματικό κλίμα
Οι παραδοσιακές αξίες έχουν κλονιστεί και
γι’ αυτό ευθύνεται:
Ο Πελοποννησιακός πόλεμος
Οι σοφιστές
6. Η Σοφιστική είναι μια πνευματική και
κοινωνική κίνηση που εκδηλώθηκε στην
Αρχαία Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα του
5ου π.Χ.
«Η Φιλοσοφική σχολή της
Αρχαίας Αθήνας»
καλλιτέχνης Raffaello
Sanzio
7. Οι Σοφιστές ήταν στοχαστές με μεγάλη
εγκυκλοπαιδική γνώση και ανήσυχο πνεύμα
που προσέγγιζαν προβλήματα που
σχετίζονταν με τη γνώση, την ηθική και την
πολιτική με την τακτική της αμφισβήτησης
των καθιερωμένων αξιών.
Γνωστοί σοφιστές: ο Πρωταγόρας, ο Κριτίας,
ο Γοργίας.
8. Ο προβληματική του Ευριπίδη ήταν κοντά σε
αυτή των σοφιστών και συχνά στο έργο του
διατυπώνονται σκέψεις που απηχούν
σοφιστικές αντιλήψεις.
9. Ο Μύθος της Ελένης
Η παραδοσιακή Ελένη: Πρόκειται για τη γυναίκα του
Μενέλαου, του βασιλιά της Σπάρτης, που ήταν
περίφημη για την ομορφιά της. Ο Πάρης, ο γιος του
βασιλιά της Τροίας Πρίαμου, με τη βοήθεια της
Αφροδίτης, την απήγαγε και την οδήγησε στην Τροία. Οι
Έλληνες με επικεφαλής τον Αγαμέμνονα εκστράτευσαν
εναντίον της Τροίας. Η Ελένη ταυτίστηκε με τον
καταστροφικό πόλεμο και παρουσιάζεται συχνά ως
υπαίτια για το θάνατο πολλών ανθρώπων.
10. Η αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη. Ανάμεσά τους ο φτερωτός θεός Έρωτας.
Από αρχαίο ελληνικό αγγείο.
11. Η καινή Ελένη: Yπήρχε όμως και μια άλλη
παράδοση λιγότερο γνωστή. Ο Στησίχορος, ο λυρικός
ποιητής, παρουσίασε μια άλλη εκδοχή: η Ελένη δεν
πήγε ποτέ στην Τροία με τον Πάρη· οι θεοί την πήγαν
στην Αίγυπτο, ενώ στη θέση της έπλασαν ένα είδωλο,
που ο Πάρης απήγαγε νομίζοντας ότι είναι η Ελένη. Οι
Έλληνες λοιπόν και οι Τρώες πολεμούσαν για δέκα
χρόνια για το είδωλό της.
Το μύθο αυτόν αξιοποιεί και ο Ευριπίδης στην
τραγωδία του Eλένη.
12. Η υπόθεση της τραγωδίας
Σύμφωνα με την τραγωδία η πραγματική Ελένη δεν
ήρθε καθόλου στην Τροία, αλλά το είδωλό της. O
Ερμής την άρπαξε σύμφωνα με τη βούληση της Ήρας
και την έδωσε στον Πρωτέα, το βασιλιά της Αιγύπτου,
για να την προστατεύει. Όταν όμως αυτός πέθανε, ο
γιος του ο Θεοκλύμενος προσπαθούσε να την κάνει
γυναίκα του κι αυτή κατέφυγε σαν ικέτισσα στον τάφο
του Πρωτέα.
13. Παρουσιάζεται λοιπόν σ’ αυτήν ο Μενέλαος
ως ναυαγός που προσπαθεί να διασώσει
τους λίγους συντρόφους του που κρύβονται
σε μια σπηλιά. Αφού λοιπόν ο Mενέλαος και η
Eλένη συνεννοήθηκαν μεταξύ τους, έστησαν
ένα δόλιο σχέδιο, εξαπάτησαν το Θεοκλύμενο
και μπήκαν οι ίδιοι σε πλοίο και γύρισαν πίσω
στην πατρίδα τους.
15. Κατάταξη του έργου:
Οι μελετητές της τραγωδίας αυτής
προβληματίστηκαν στο να την κατατάξουν.
16. Διατυπώθηκαν οι εξής θεωρίες:
1. Πολλοί θεώρησαν το έργο τραγωδία, που έχει
πολλές «περιπέτειες» (απότομες αλλαγές) και
«αναγνώριση» (μετάβαση από την άγνοια στη
γνώση), κινεί τον «έλεο» και το «φόβο» των
θεατών και τους οδηγεί στην «κάθαρση»,
βλέποντας τους ήρωες σαν πρόσωπα τραγικά,
που συγκρούονται με δυνάμεις υπέρτερες και
προσπαθούν να επιβιώσουν.
17. 2. Άλλοι πάλι μίλησαν για τραγικωμωδία, αφού
κάποια στοιχεία του έργου είναι κωμικά, όπως
π.χ. η αφέλεια του βασιλιά της Αιγύπτου.
3. Τέλος, κάποιοι μελετητές που μίλησαν
για ρομαντικό δράμα, δίνοντας έμφαση στην
αναγνώριση των δύο χαμένων συζύγων,
στους όρκους που δίνουν ο ένας στον άλλο
και στην περιπέτεια της απόδρασης.
