Λίγα στοιχεἰα γύρω από το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο

1. Το τραγικό
θέατρο στην
Αρχαία Ελλάδα
Αγγελική Χρόνη-Φιλόλογος
1ο Γ/σιο Γλυκών Νερών

2. Το θέατρο και η πόλη
Το τραγικό θέατρο
γεννήθηκε μέσα από
τον κοινωνικό περίγυρο
της ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΠΟΛΗΣ
του 5ου αι π. Χ.

3. Η δόξα της αθηναϊκής πόλης χαρακτηρίζονταν από:
 το πολίτευμα, δηλ τη δημοκρατία και την αίσθηση ότι
όλοι μπορούν να συμμετέχουν στις υποθέσεις της
πόλης.
 τον πλούτο, που προέρχονταν κυρίως από τις
συμμαχικές εισφορές και λειτουργούσε προς όφελος
των πολιτών
 την παιδεία του πολίτη, που σχετιζόταν με τη διάθεση
χρημάτων για τις τέχνες
 τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, δηλ τη συνεχή
παρουσία των θεών στη ζωή των ανθρώπων.

4. Το θέατρο και οι δραματικοί αγώνες
Οι δραματικοί αγώνες είχαν:
 Έντονο συναγωνιστικό χαρακτήρα
για την κατάκτηση της δόξας
 Έντονο θρησκευτικό στοιχείο,
αφού αποτελούσαν έναν τρόπο
έκφρασης τιμής προς το θεό
Διόνυσο. Προσωπείο θεού
Διόνυσου σε αμφορέα
5ος αι π. Χ.

5. Οι δραματικοί αγώνες κατείχαν κεντρική θέση στην
αθηναϊκή κοινωνία, γιατί:
 Αποτελούσαν μέρος θρησκευτικών γιορτών (Μεγάλα
Διονύσια, Ανθεστήρια, Λήναια).
 Είχαν μαζικό χαρακτήρα, γιατί συμμετείχαν πολλοί είτε
ενεργά (επώνυμος Άρχοντας, χορηγός, κριτές,
ηθοποιοί, κομπάρσοι, χορός, ενδυματολόγος) στη
διοργάνωσή τους είτε ως θεατές.
 Η πολιτεία δαπανούσε χρηματικά ποσά για τη
διοργάνωσή τους (θεωρικά, αμοιβή ηθοποιών).

6. Ο χώρος του θεάτρου τον 5ο αι π.Χ.
Στην περίοδο αυτή το θέατρο του Διονύσου πήρε πιο
οριστικά χαρακτηριστικά:
 Το κοίλο: κατασκευάζεται πάνω στην πλαγιά με λίγα
πέτρινα και κυρίως ξύλινα καθίσματα.
 Η ορχήστρα: ήταν κυκλική με πάτωμα σκληρή γη, στο
κέντρο της ήταν η θυμέλη και στις άκρες οι πάροδοι.
 Η σκηνή: ήταν ξύλινη και κατασκευάζονταν κάθε χρόνο.
Επειδή οι ηθοποιοί επικοινωνούσαν ελεύθερα και συχνά με
το χορό υποθέτουμε ότι η εξέδρα αυτή ήταν χαμηλή.

7.  Το θεολογείο: ήταν η επίπεδη στέγη του ξύλινου
κτίσματος για την εμφάνιση των θεών. Κάπου εκεί ίσως
ήταν και ο γερανός.
 Η σκηνογραφία: η πρόσοψη ήταν μια ζωγραφιά
φτιαγμένη με τον τρόπο της προοπτικής. Σε γενικές
γραμμές ήταν συμβολική και ο λόγος καθοδηγούσε τη
φαντασία του θεατή.
 Το εκκύκλημα: τροχοφόρο δάπεδο για τα ομοιώματα
νεκρών. Θρησκευτικές αντιλήψεις ή ο περιορισμένος
αριθμός των ηθοποιών επέβαλαν τις βίαιες σκηνές να
γίνονται εκτός οπτικού πεδίου των θεατών.

8. Το πιο σημαντικό σημείο αναφοράς στο θέατρο
γίνεται η σκηνή που «δένει» τη δράση, ορατή και μη.

10. Τρισδιάστατη αναπαράσταση αρχαίου θεάτρου

11. Η όψη σκηνής σε πρώιμη και εξελιγμένη εποχή

12. Γερανός-από μηχανής θεός-θεολογείο

13. Η θεατρική παράσταση
Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ:
 ήταν μόνο άντρες
 ήταν τρεις σε όλα τα έργα
 φορούσαν μάσκα, ώστε να γίνεται άμεσα αντιληπτή
η ταυτότητα του ήρωα που ενσάρκωναν.
 φορούσαν εντυπωσιακό κοστούμι

14.  οι κινήσεις τους ήταν τυποποιημένες και
φορμαλιστικές
 έπρεπε να διαθέτουν εξαιρετικές φωνητικές
δυνατότητες (δυνατή –κι όχι φωναχτή- φωνή,
καθαρή άρθρωση, ικανότητα προσαρμογής στο
τύπο του κάθε ήρωα, αποδοτικότητα στην αφήγηση
και την επιχειρηματολογία, γνώσεις στη μουσική και
εμπειρία στην απαγγελία). Με τα σημερινά δεδομένα
θα μπορούσε να θυμίζουν τραγουδιστές όπερας.

15. Προσωπείο-ιδιαίτερα ρεαλιστικό
Χειριδωτός και
ποδήρης χιτώνας
Κοθόρνοι

16. Ο ΧΟΡΟΣ
 ήταν οργανικό μέρος της παράστασης που συνέβαλε
στο έργο.
 αποτελούσαν ένα σύνολο καλά ασκημένο να λειτουργεί
σαν ένας άνθρωπος.
 φορούσαν ίδια μάσκα και κοστούμι.
 έμπαιναν και έβγαιναν από τις παρόδους με βηματισμό.
 Στα χορικά στις στροφές κινούνταν προς τα δεξιά, στις
αντιστροφές στα αριστερά και στις επωδούς στεκόταν
ακίνητος.
 Στα διαλογικά μέρη και ενώ ξετυλίγονταν η δράση
μάλλον κινούσαν ρυθμικά χέρια, πόδια και κεφάλι.

17. Εικόνες από παραστάσεις
αρχαίας ελληνικής τραγωδίας

18. ΟΙ ΘΕΑΤΕΣ
 ήταν ένα κριτικό κοινό , που παρατηρούσε την
τεχνική των ηθοποιών και του χορού και
αντιδρούσαν, θετικά ή αρνητικά, στις
«συμβουλές» που άκουγαν από το
δραματουργό.
 δεν επικρατούσε σιωπή στη διάρκεια της
παράστασης.

19. ΧΟΡΟΣ
Οι θεατές έβλεπαν σε αυτόν πιο
κοντινούς ανθρώπους από
τους ήρωες και
αντιλαμβάνονταν μέσα από τις
κινήσεις του τον παλμό του
έργου. Ο Χορός χαλάρωνε
τους θεατές και έδινε χρόνο για
σκέψη.
ΘΕΑΤΗΣΗΘΟΠΟΙΟΣ
Ο Χορός
επικοινωνεί
πολλές φορές
μαζί του
Ο ΧΟΡΟΣ δένει
τον ΗΘΟΠΟΙΟ
και το ΘΕΑΤΗ σε
κοινή εμπειρία

20. Η σκηνή και ο Χορός «δένουν» τη δράση,
ορατή και μη.
Η σκηνή: ορατή
(μπροστά) μη
ορατή δράση(πίσω)
Η θυμέλη
Ο Χορός
Ο υποκριτής
Ο θεατής
Η διαλεκτική σχέση των παραγόντων
στο αρχαίο θέατρο

21. Το θεατρικό έργο
 ΜΥΘΟΣ
Το μυθολογικό υλικό προέρχονταν από τα Ομηρικά Έπη
που ο κάθε ποιητής επεξεργάζονταν από διαφορετική
σκοπιά (φαντασία).
 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
 Διαλογικά μέρη: Πρόλογος, Επεισόδια, Έξοδος
 Χορικά μέρη: Πάροδος, Στάσιμα
 Άλλοι τρόποι λυρικής έκφρασης: μονόλογος,
στιχομυθία, κομμός, δραματική ειρωνεία, μονωδία,
διωδία.

22.  ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
 κρίνονταν από το τι έλεγε ή έκανε.
 επηρεάζονταν από τη δράση (μύθο) και τη
συμβατική μορφή της τραγωδίας (εξωτερικά
χαρακτηριστικά)
 ΙΔΕΕΣ
 Ο δραματουργός ΔΕΝ ήταν φιλόσοφος ή
στοχαστής. Στο μυθολογικό υλικό ωστόσο
υπήρχαν εγγενείς ιδέες, στις οποίες
συμπεριλάμβανε τις πεποιθήσεις της εποχής του
και τη στάση απέναντι σε αυτές.

23. Στα θεατρικά έργα σημασία είχε η ΥΠΟΘΕΣΗ
(μύθος) που ο κάθε δραματουργός έβαζε
στο ΚΑΛΟΥΠΙ (εξωτερικά χαρακτηριστικά)
της τραγωδίας. Οι χαρακτήρες του έργου
υποτάσσονταν σε αυτή τη λογική.

24. Συμπέρασμα
Η Αρχαία Ελληνική τραγωδία ήταν:
 προϊόν της πόλης,
 μέρος μιας μεγάλης δημόσιας εμφάνισης που
εξυμνούσε το μεγαλείο της Αθήνας.
 μέρος μιας θρησκευτικής τελετουργίας
 μια μαζική συγκέντρωση

25. Στη θεατρική παράσταση:
 η ΣΚΗΝΗ ήταν το σημείο αναφοράς
 ο ΧΟΡΟΣ έδενε οργανικά σε ενιαίο σύνολο το
ΘΕΑΤΗ και τον ΗΘΟΠΟΙΟ.
 ο ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΟΣ μετέπλαθε τον ΟΜΗΡΙΚΟ ΜΥΘΟ
δίνοντάς του τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της
τραγωδίας και υπέτασσε τα πάντα ( τον ηθοποιό,
το λόγο) στην εξυπηρέτηση του σκοπού αυτού.

26. H παρακμή από τον 4ο αι
Αυτή ήρθε, κυρίως όταν:
 Ωραιοποιήθηκε η τραγωδία του 5ου αι με
αποτέλεσμα ή να σταματήσει η συγγραφή νέων
έργων ή να υπάρχει μια παθητική μίμηση παλιών
δημιουργών.
 Προβάλλεται ο ηθοποιός κι όχι ο δραματουργός.
 Το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε στη σκηνή, που
υψώθηκε σημαντικά και ο χορός έπαψε να είναι η
γέφυρα μεταξύ θεατών και ηθοποιών.

27. Αναπαρἀσταση Θέατρου Διονύσου
Ρωμαϊκή Εποχή
Άρχαἰο θέατρο Πριήνης_(Μικρά Ασία)
Αλεξανδρινή Εποχή
Η εξέδρα υψώνεται
και ο ηθοποιός ξεχωρίζει
από το Χορό που αρχίζει
πλέον να αποτελεί μουσικό
διάλειμμα

28. Μάσκες από μεταγενέστερη εποχή
Μάσκες πιο υπερβολικές με ανοιχτό στόμα και μεγάλο μέτωπο,
ώστε ο ήρωας να αποκτήσει υπερφυσικές διαστάσεις

29. Το Τραγικό
Θέατρο στην
Αρχαία Ελλάδα
Αγγελική Χρόνη-Φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
Το Τραγικό Θέατρο στην Αρχαία
Ελλάδα, H.C.Baldry
Αρχἐτυπες δομές το χώρου στο
αρχαίο θέατρο, Γεωργ. Δασκαλάκη