Dokumen tersebut membahas tentang silsilah keturunan dan strategi menguatkan kekuasaan melalui perkawinan antara keluarga kerajaan di Kalimantan pada masa itu. Termasuk perkawinan Opu Daeng Menambun dengan Puteri Kesumba, serta peran Daeng Lima Bersaudara dalam memperkuat kerajaan Riau dan kerajaan lainnya.

1. SINOPSIS
HIKAYAT OPU DAENG MENAMBUN
KEPENTINGAN SALASILAH KETURUNAN DALAM STRATEGI
MENGUKUHKAN KUASA DAN PENGARUH.
SINOPSIS
III
PERKAHWINAN OPU DAENG MENAMBUN DENGAN PUTERI KESUMBA
1. Sultan Muhammad Zainudin memberitahu Sultan Banjar bahawa baginda mahu
pulang Ke Matan bersama-sama Daeng Lima Bersaudara;
i. DAENG PERANI
ii. DAENG DAENG MEREWAH
iii. DAENG CHELAK
iv. DAENG KEMASI
v. DAENG MENAMBUN
2. Sampai di Matan: Sultan Muhammad Zainudin mengahwinkan anaknya Puteri
Kesumba dengan Opu Daeng Menambun.
3. Empat beradik kepada Opu Daeng Menambun tidak mahu mendirikan rumahtangga
dan mahu ke Riau
4. Daeng Perani merupakan abang paling tua tidak mahu berkahwin kerana sudah ada
isteri di Siantan . Isterinya ialah anak Nakhoda Alang. Dia sudah mempunyai dua
orang anak
=======================
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
1

2. JURAI KETURUNAN 1
DAENG PARANI + PUTERI KESUMBA
DAENG KEMBOJA DAN DAENG KHATIJAH
IV PANEMBAHAN AGUNG DITANGKAP
a. Sampai di Kuala Kandang Kerbau, Matan
b. Majlis perkahwinan Puteri Kesumba dan Opu Daeng Menambun diraikan
selama tiga hari tiga malam
c. Selepas majlis perkahwinan, Sultan Muhammad Zainudin meminta Daeng
Lima Bersaudara menawan Panembahan Agung.
d. Daeng Lima Bersaudara mudik ke Batangan Pawan Sungai Matan dengan
Inderaguru Tujarapok dan panglima-panglima dan pengikut-pengikut mereka.
e. Panembahan Agung mendapat tahu kedatang Daeng Lima Bersaudara.
Baginda memerintah dua orang menantunya
i. Daeng Mataku
ii. Tuan Haji Hafiz
f. dan orang-orang Matan bertemu Daeng Lima Bersaudara
g. Semasa bertemu mereka saling bersalaman tetapi masing-masing memegang
keris sebagai persediaan untuk bertikam.
h. Mereka menceritakan asal usul keluarga masing-masing
i. Kesemuanya berasal daripada orang Bugis
j. Tuan Haji Hafiz tidak mahu merosakkan hubungan kerana mereka bersaudara
k. Iaitu di negeri Panama rajanya bernama Datu Riau ialah mentua kepada Pilak
yang menguasai Wajok dan Randarang.
l. Pak Muda yang menguasai Teluk Tandring dan Luwok ialah berpangkat bapa
saudara kepada Daeng Lima Bersaudara yang amat dihormati oleh Tuan Haji
Hafiz.
m. Daeng Lima Bersaudara diberitahu oelh Tuan Haji Hafiz bahawa mereka ialah
dua pupu dengan Daeng Mataku.
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
2

3. JURAI KETURUNAN 2
MOYANG
DATUK/NENEK ADIK ADIK-
IALAH ADIK-
BERADIK BERADIK BERADIK
AYAH/IBU IALAH SEPUPU
SEPUPU SEPUPU
DAENG LIMA
BERSAUDARA IALAH DUA DUA DUA
PUPU DENGAN DAENG PUPU PUPU
n. MATAKU
o. Daeng Mataku menjadi serba salah sama ada mahu bertempur dengan Daeng
Lima Bersaudara atau tidak kerana mereka bersaudara sedangkan Panembahan
Agung ialah bapa mentuanya yang mahu dia menghalang tindakan Daeng
Lima Bersaudara mahu menangkap beliau sama ada cara baik atau keras.
p. Daeng Lima Bersaudara berkeras mahu menangkap Panembahan Agung
kerana mereka berlima dan Sultan Muhammad Zainudin pernah datang untuk
meminta Panembahan memohon maaf kepada Sultan Muhammad Zainudin
tetapi tidak diterima (dihalau) oleh Panembahan Agung. Namun mereka juga
serba salah kerana memikirkan pertalian darah Bugis yang ada pada diri
masing-masing.
q. Tuan Haji Hafiz , meminta mereka semua tidak bertempur sebaliknya
mencadangkan Daeng Mataku melarikan diri dengan menggunakan penjajap
milik Daeng Lima Bersaudara.
r. Daeng Mataku belayar ke Siak.
s. Daeng Lima Bersaudara dengan Inderaguru Tujarapok masuk ke kota tempat
tinggal Panembahan Agung lalu ditangkapnya dan dibawa ke Kuala Kandang
Kebau dan diserahkan kepada Sultan Muhammad Zainudin.
t. Panembahan Agung dikurung di dalam kota yang pintunya kota dipaku. Dia
dan tiga puluh orang perempuan tidak dibenarkan keluar dari kota sementara
lelaki tidak dibenarkan masuk ke kota.
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
3

4. u. Sultan Muhammad Zainudin amat gembira lalu menyerahkan mana-mana
kawasan di dalam jajahan Sukadana kepada Daeng Lima Bersaudara.
v. Sultan Muhammad Zainudin mahu menyerah pemerintahan kepada Puteri
Kesumba dan suaminya Opu Daeng Menambun.
w. Tetapi Daeng Lima Bersaudara menolak kerana mereka mahu berangkat ke
Riau
V. OPU YANG BERLIMA SAUDARA DI RIAU
a. Daeng Lima Bersaudara mendapat surat meminta bantuan daripada Sultan
Raja Sulaiman di Riau
b. Riau telah ditawan oleh Yam Amtuan Raja Kecil ,pemerintah Siak
c. Semua alatan kebesaran Riau diambil oleh Yang Amtuan Raja Kecil
2. Bedil kerajaan –Laila Majnun
3. Gendaga emas
4. Periuk emas
5. Puan emas
a. Adik perempuan Sultan Raja
Sulaiman ditawan dan dikahwini
oleh Yang Amtuan Raja Kecil
b. Daeng Lima Bersaudara bersetuju
untuk membantu tetapi dengan
syarat salah seorang daripada mereka lima bersaudara dilantik menjadi
Yamtuan Muda Riau.
c. Sultan Raja Sulaiman bersetuju.
d. Daeng Lima Bersaudara bergerak ke Siak dengan menaiki gurap dan
menggunakan ilmu ghaib setelah solat Jumaat.
e. Sampai di satu temapat bernama Pulau Berhala gurap berlabuh di kuala Pulau
Berhala.
f. Di situ mereka bersiap-siap untuk belayar ke Siak.
Mereka menggunakan jalan sungai untuk mudik ke Siak.
g. Penduduk Siak terkejut dengan kedatangan pasukan perang itu. Bedil Laila
Majnun cuba diletupkan tetapi tidak mahu meletup.
h. Sementara itu, orang-orang Bugis yang ada di Siak terus menyertai pasukan
perang Daeng Lima Bersaudara.
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
4

5. i. Kota Siak dapat ditawan dan Yang Amtuan Raja Kecil berundur ke
Singapalan. Daeng Lima bersaudara menjejaki Yang Amtuan Raja Kecil dan
mengambil semula semua alatan kebesaran Riau lalu dibawa pulang ke Riau.
j. Sultan Raja Sulaiman amat gembira dan minta Daeng Lima Bersaudara
memilih salah seorang daripada mereka untuk menjadi Yang Dipertuan Muda
(Yam Amtuan Muda)
k. Daeng Perani dipilih menjadi Yam Amtuan Muda tetapi ditolak.
l. Daeng Perani mencadangkan anaknya Daeng Kemboja tetapi ditolak oleh
Sultan Raja Sulaiman.
m. Akhirnya Daeng Merewah dipilih menjadi Yam Amtuan Besar.
n. Daeng Chelak dikahwinkan dengan adik Sultan Raja Sulaiman iaitu Tengku
Puan
o. Setelah selesai majlis perkahwinan, Daeng Perani bermohon untuk bergerak
ke Selangor.
p. Sultan Raja Sulaiman meminta Daeng Perani mengahwini anak sulung Yam
Amtuan Raja Selangor dan mendapat seorang anak perempuan
VI OPU YANG BERLIMA SAUDARA DI KEDAH
1. Dengan sebuah penjajap seorang, Daeng Lima Bersaudara belayar ke Kedah.
2. Raja Kedah meminta Daeng Lima Bersaudara membantunya memerangi
saudaranya kerana berebutkan kerajaan Kedah. Raja Kedah berjanji memberi
ganjaran sebanyak 15 bahara.
3. Daeng Lima Bersaudara meminta Raja Kedah mengumpul semua orang Bugis,
Mengkasar dan Mandura yang ada di Kedah untuk menyertai mereka
berperang.
4. Setelah diminta tangguh oleh Raja Kedah selama dua hari baginda mengumpul
orang Bugis, Mengkasar dan Mandura seperti permintaan Daeng Lima
Bersaudara.
5. Pada masa yang sama , Daeng Lima Bersaudara berpakat untuk melantik anak
sulung Raja Kedah sebagai Yang Amtuan untuk dijadikan Raja Kedah
bergelar Yang Dipertuan Kedah.
6. Perlantikan Yan Amtuan sebagi Yang Dipertuan Kedah tidak dipersetujui oleh
sebahagian sanak saudaranya.....maka berlakulah peperangan.
7. Daeng Lima Bersaudara dan sekalian orang Bugis berperang selama tiga hari
tiga malam .......kemudian berperang lagi sampai hari ke lapan. Daeng Lima
Bersaudara dan orang Bugis menang dalam peperangan tersebut.
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
5

6. 8. Setelah tamat perang, Daeng Perani dikahwinkan dengan adik perempuan
Yang DiPertuan Kedah ( Yam Amtuan baharu).
9. Setelah itu, lima belas bahara ringgit yang dijanjikan dibayar kepada mereka
berlima. Tiga bahara ringgit dibahagi-bahagikan kepada semua orang Bugis
yang berdagang di Kedah.
10. Daeng Lima Bersaudara pulang ke Riau. Mereka menghadap Raja Riau.
11. Daeng Merewah yang bergelar Yam Amtuan Muda di Riau pulang ke
kampung Datuk Temenggung di Riau kerana isterinya Ungku Encik Ayu ialah
anak kepada Datuk Temenggung.
JURAI KETURUNAN 3
DAENG MEREWAH + UNGKU ENCIK AYU
Anak
LA MAFAUNUK
RAJA FATIMAH
TENGKU PUAN
DAENG CHELAK + TENGKU PUAN
(ADIK SULTAN RAJA SULAIMAN)
Anak
TENGKU PUTIH
TENGKU HITAM
YAM AMTUAN MUDA RAJA HAJI
RAJA HALIMAH
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
6

7. VII. OPU DAENG MENAMBUN DAN OPU DAENG KEMASI DI SAMBAS
SERTA PERKAHWINAN OPU DAENG KEMASI
1. Daeng Lima Bersaudara dijemput untuk ke Sambas bagi dijodohkan salah
seorang daripada mereka dengan adik Raja Sambas ,iaitu Urai Tengah (Raden
Tengah )
2. Opu Daeng Menambun dan Daeng Kemasi berangkat ke Sambas.
3. Daeng Kemasi dikahwinkan dengan Urai Tengah. Diberi gelaran
PANGERAN MANGKUBUMI
VIII PEMILIHAN SULTAN MUDA DI MATAN DAN DARIHAL
PERKAHWINAN SULTAN MUHAMMAD ZAINUDDIN
a. Setelah 40 hari berada di Sambas, Daeng Opu Menambun pulang ke Matan.
b. Pada masa itu Raja Sambas memberitahu Daeng Menambun bahawa dua
orang anak lelaki Sultan Muhammad Zainudin (bapa mentuanya) iaitu
2. Pangeran Ratu
3. Pangeran Mangkurat
a. sedang berebut tahta pemerintahan Matan.
b. Semasa berpisah dengan Daeng Kemasi (PENGERAN MANGKUBUMI) dia
berpesan agar mereka akan saling membantu jika ada kesusahan.
c. Sebaik sampai di Matan, Daeng Menambun disambut gembira oleh Sultan
Muhammad Zainuddin. Baginda mengeluarkan perintah agar dipilih antara
anak-anaknya atau Daeng Menambun sebagai penggantinya.
d. Setelah pembesar bermesyuarat masing-masing tidak dapat membuat
keputusan. Kedua-dua anak lelaki Sultan Muhammad Zainuddin sedang
bersiap sedia untuk berperang.
e. Daeng Menambun yang bergelar Pangeran Emas Seri Negara diminta
berangkat ke Mempawah.
f. Isteri Sultan Muhammmad Zainudin ialah Ratu Sultan Mas Inderawati iaitu
ibu kepada Puteri Kesumba
g. Ratu Sultan Mas Inderawati ialah anak Pangeran Sengkauk yang memerintah
Mempawah.
h. Isteri Pangeran Sengkauk ialah Puteri Cermin
i. Ibu Ratu Sultan Mas Inderawati ialah Puteri Cermin
j. Ayah Puteri Cermin ialah Raja Kahar
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
7

8. k. Puteri Cermin tinggal bersama-sama Ratu Sultan Mas Inderawati di Matan
RAJA KAHAR
PUTREI CERMIN + PENGERAN SENGKAUK
MAS INDERAWATI + SULTAN MUHAMMAD ZAINUDIN
PUTERI KESUMBA + DAENG MENAMBUN
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
8

9. SALASILAH KETURUNAN ISTERI DAENG MENAMBUN-
RATU SULTAN MAS INDERAWATI
RAJA YANG
MEMERINTAH BATU
RAJA KAHAR
RIJAL
PUTERI CERMIN ( ANAK RAJA KAHAR )
BERKAHWIN
DENGAN PANEMBAHAN SENGKAUK
PUTERI CERMIN
MEREKA MENDAPAT EMPAT ORANG ( RATU PANEMBAHAN SENGKAUK )
ANAK
+
-MAS INDERAWATI
-DAENG MEMPAWAH
PANEMBAHAN SENGKAUK
-DAENG PAHABAR
-DAENG MALINGSAM
MAS INDERAWATI BERKAHWIN DENGAN MAS INDERAWATI
SULTAN MUHAMMMAD ZAINUDDIN
+
( MAS INDERAWATI KEMUDIAN DIPANGGIL
RATU SULTAN MAS INDERAWATI) SULTAN MUHAMMAD ZAINUDDIN
DAENG MENAMBUN
DIGELAR PUTERI KESUMBA
PANGERAN EMAS SERI NEGARA
+
PUTERIM KESUMBA
DIGELAR DAENG MENAMBUN
RATU AGUNG SENUHUN
IX
OPU DAENG MENAMBUN SERTA PUTERI KESUMBA
DAN MAS INDERAWATI MENZIARAHI
PANEMBAHAN SENGKAUK
1. Panembahan Sengkauk meninggal dunia di MEMPAWAH
2. Puteri Cermin, Ratu Sultan Mas Inderawati, Daeng MEnambun dan Puteri
Kesumba (Ratu Agung Senuhun) pulang ke Mempawah
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
9

10. 3. Dalam perjalanan mereka singgah di SEBUKIT dan membersihkan kawasan
di SEBUKIT untuk dijadikan kawasan pemerintahan mereka.
4. Kemudian mereka bergerak ke Sengkauk.
5. Sampai di Sengkauk Ratu Sultan Mas Inderawati di kunjungim oleh Pangeran
Dipati.
6. Ratu Sultan Mas Inderawati memeriksa semua perkakas emas, perak tembaga
peninggalan ayahnya Pangeran Sengkauk.
7. Ratu Sultan Inderawati bertanya tentang bedil bernama Bujang Jawa.
8. Puteri Cermin bertanya tentang dua bilah pedang peninggalan ayahnya Raja
Kahar.
9. Semua peralatan tersebut diserahkan kepada Puteri Cermin dan Ratu Sultan
Mas Inderawati.
10. Ratu Sultan Mas Inderawati meminta Pangeran Dipati memaklumkan kepada
ketiga-tiga adik lelakinya tentang hajatnya yang mahukan sebauah jajahan di
Mempawah untuk ditadbir olehnya.
11. Tetapi ketiga-tiga adiknya tidka mahu menyerahkan walau sebuah
kawasanpun kepada Ratu Sultan Mas Inderawati.
12. Ratu Sultan Mas Inderawati akhirnya mengambil keputusan untuk menetap di
SEBUKIT bersama-sama anak dan menantunya Daeng Menambun.
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
1
0

11. A. Tandakan lokasi
1. MEMPAWAH
2. SAMBAS
3. SIAK
4. RIAU
5. KEDAH
6.SELANGOR
3. LAKARKAN LALUAN PERJALANAN DAENG LIMA BERSAUDARA
BERMULA DARI MATAN .
DISEDIAKAN OLEH PUAN NORMARJANA IBRAHIM
1
1