1. 0
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
------------------------------------------
Mai Ngäc Anh
AN SINH X· HéI §èI VíI N¤NG D¢N
TRONG §IÒU KIÖN KINH TÕ THÞ TR¦êNG ë VIÖT NAM
Chuyªn ng nh : QU¶N Lý KINH TÕ
M· sè : 62.34.01.01
LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
H−íng dÉn 1: PGS.TS Mai V¨n B−u
H−íng dÉn 2: TS. NguyÔn H¶i H÷u
Hµ Néi, 2009

2. i
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu
cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong
luËn ¸n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc c«ng bè
trong bÊt kú c«ng tr×nh khoa häc nµo kh¸c.
T¸c gi¶ luËn ¸n
Mai Ngäc Anh

3. ii
M CL C
L I CAM OAN ...........................................................................................................i
M C L C .....................................................................................................................ii
DANH M C CÁC T VI T T T ................................................................................iii
DANH M C CÁC B NG..............................................................................................iv
DANH M C CÁC HÌNH.............................................................................................. .vi
M U ................................................................................................................1
CHƯƠNG I: CƠ S LÝ LU N V H TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG
DÂN TRONG I U KI N PHÁT TRI N KINH T TH TRƯ NG .........6
1.1. AN SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN TRONG I U KI N KINH T TH
TRƯ NG: B N CH T VÀ VAI TRÒ ......................................................................6
1.2. N I DUNG, I U KI N XÂY D NG VÀ HOÀN THI N H TH NG AN SINH XÃ
H I I V I NÔNG DÂN TRONG I U KI N KINH T TH TRƯ NG ..................23
1.3. KINH NGHI M M T S NƯ C TRONG XÂY D NG VÀ HOÀN THI N H
TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN ....................................................47
K T LU N CHƯƠNG 1.........................................................................................68
CHƯƠNG II: ÁNH GIÁ TH C TR NG H TH NG AN SINH XÃ H I I
V I NÔNG DÂN VI T NAM .........................................................70
2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N C A H TH NG AN SINH XÃ H I I
V I NÔNG DÂN VI T NAM ..................................................................................70
2.2. ÁNH GIÁ S PHÁT TRI N C A H TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG
DÂN VI T NAM HI N NAY ..................................................................................100
2.3. NGUYÊN NHÂN H N CH C A H TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG
DÂN VI T NAM HI N NAY ..................................................................................121
K T LU N CHƯƠNG 2.........................................................................................134
CHƯƠNG III: PHƯƠNG HƯ NG, GI I PHÁP XÂY D NG VÀ HOÀN
THI N H TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN
VI T NAM NH NG NĂM T I ......................................................135
3.1. B I C NH PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I VÀ NH NG V N T RA
TRONG XÂY D NG VÀ HOÀN THI N H TH NG AN SINH XÃ H I IV I
NÔNG DÂN VI T NAM NH NG NĂM T I ............................................................135
3.2. NH HƯ NG XÂY D NG VÀ HOÀN THI N H TH NG AN SINH XÃ H I I
V I NÔNG DÂN VI T NAM NH NG NĂM T I. ....................................................144
3.3. GI I PHÁP PHÁT TRI N H TH NG AN SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN
VI T NAM NH NG NĂM T I ...............................................................................173
K T LU N CHƯƠNG 3.........................................................................................187
K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................188
DANH M C CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ..........................................................190
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................................191
PH L C ...................................................................................................................199

4. iii
DANH M C CÁC CH VI T T T
KH&CN: Khoa h c và Công ngh
ADB: Ngân hàng Phát tri n Châu Á
KTTT: Kinh t th trư ng
ASXH: An sinh xã h i
MTQG: M c tiêu qu c gia
BHTN: B o hi m th t nghi p
NDT: Nhân dân t
BHYT & BHXH: B o hi m y t và b o
hi m xã h i NSNN: Ngân sách Nhà nư c
BHYTBBNN: B o hi m y t b t bu c NS&VSMT: Nư c s ch và v sinh môi trư ng
ngư i nghèo
NXB: Nhà xu t b n
L TBXH: Lao ng Thương binh và Xã h i
PCT: Phi chính th c
NN&PTNT: Nông nghi p và Phát tri n
PT Askes: B o hi m y t cho công ch c
nông thôn
viên ch c, ngư i ngh hưu c u chi n binh
BTC: B Tài chính và thân nhân
BYT: B Y t PT Jamsostek: An sinh xã h i cho ngư i
lao ng
CHLB c: C ng hòa liên bang c
PT Jasa Rahaja: B o hi m tai n n giao thông
CHNL: Chi m h u nô l
PT Taspen: BHXH dành cho công ch c
CNXH: Ch nghĩa xã h i
viên ch c
CSHT: Cơ s h t ng
TECHC : Tr em có hoàn c nh c bi t
CXNT: Công xã nguyên thu
TGBHYTTN: S ngư i tham gia
DNNN: Doanh nghi p nhà nư c
TGLVNT: Th i gian làm vi c trong khu
DVXHCB: D ch v xã h i cơ b n v c nông thôn
ESCAP: y ban Kinh t - Xã h i khu v c TG X: Tr giúp t xu t
châu Á - Thái Bình Dương
TGTX: Tr giúp thư ng xuyên
GDP: T ng s n ph m qu c n i
TGXH: Tr giúp xã h i
HG : H gia ình
TLHGN: T l h gi m nghèo
HTX: H p tác xã
TNND: Thu nh p ngư i nông dân
HSSV: H c sinh sinh viên
TNNND: Thu nh p h nông dân
ILO: T ch c lao ng qu c t
WHO: T ch c y t th gi i
IPP: Chương trình B o hi m cá nhân
X GN: Xóa ói gi m nghèo
KCB: Khám ch a b nh
UNDP: Chương trình phát tri n liên h p qu c
KCN: Khu công nghi p
Ư XH: Ưu ãi xã h i
KCX: Khu ch xu t

5. iv
DANH M C CÁC B NG
B ng 1.1: Phân bi t gi a ASXH và h th ng ASXH........................................................ 10
B ng 1.2: So sánh BHYT thu c BHXH và BHYT kinh doanh......................................... 31
B ng 1.3: B o hi m hưu trí và b o hi m tu i già cho nông dân c ................................ 48
B ng 1.4: M c ph i chi phí và tài tr c a b o hi m tai n n nông nghi p.......................... 49
B ng 1.5: Mô hình h th ng an sinh xã h i c a ESCAP................................................... 66
B ng 2.1: T ng h p s ngư i tham gia BHYT t nguy n ................................................ 81
B ng 2.2: So sánh BHXH nông dân Ngh An v i BHXH t nguy n qu c gia năm 2008.......... 84
B ng 2.3: T l h gia ình nông thôn có nhà tiêu h p v sinh theo khu v c (năm 2005) .......... 99
B ng 2.4: S lư ng và cơ c u h nông thôn phân theo vùng (năm 2006) ....................... 103
B ng 2.5: Chi tiêu bình quân cho cu c s ng c a HG nông dân trong năm................... 108
B ng 2.6: Tham gia BHXH 2003- 2005 c a khu v c nông thôn..................................... 111
B ng 2.7: S h c sinh b h c b c ti u h c Vi t Nam giai o n 2003 – 2007............ 114
B ng 2.8: T l suy dinh dư ng và t su t ch tr em dư i 1 tu i Vi t Nam (năm 2004)...... 115
B ng 2.9: T ng h p thu, chi c a BHYT TN c a Vi t Nam giai o n 2000-2006 ........... 118
B ng 2.10: S lư ng và t l c a NSNN chi cho các chương trình ASXH i v i khu
v c nông thôn giai o n 2000 - 2007 (t VN )............................................ 123
B ng 2.11: Giá u vào c a m t s m t hàng thi t y u cho s n xu t c a ngư i nông dân .... 126
B ng 2.12: T l h gia ình ngoài khu v c chính th c ư c h tr tài chính t các t
ch c, cá nhân trong và ngoài nư c ............................................................... 127
B ng 2.13: Thu nh p bình quân 1 nhân kh u (năm 2007) ............................................. 128
B ng 3.1: Kh năng óng góp và nhu c u h tr t Nhà nư c cho lao ng ngoài
khu v c chính th c khi tham gia BHXH....................................................... 137
B ng 3.2: Ma tr n SWOT (m t m nh, m t y u, cơ h i, thách th c) ............................... 138
B ng 3.3: Kh năng ngư i dân ư c hư ng l i t h th ng an sinh xã h i iv i
nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng Vi t Nam hi n nay ................. 139
B ng 3.4: Kh năng ngư i dân ch ng tham gia vào h th ng ASXH nông dân ..... 141
B ng 3.5: Ph n tham gia ho t ng vi c làm t t o trong nông nghi p ....................... 152
B ng 3.6: Tăng u tư cho lao ng và chuy n i ngành ngh khu v c nông thôn
s t o i u ki n tăng thu nh p cho các h gia ình nông dân ........................ 163
B ng 3.7: M c tiêu dn sinh xã h i i v i nông dân giai o n 2011 - 2015.................... 164

6. v
B ng 3.8: M c tiêu an sinh xã h i i v i nông dân giai o n 2015 - 2020.................... 165
B ng 3.9: M c h tr Nhà nư c cho vi c th c hi n BHYT toàn dân và m r ng
m ng lư i bao ph c a BHXH t nguy n n 40% lao ng nông nghi p.... 176
B ng 3.10: D báo chi NSNN cho vi c mua th BHYT phát cho các i tư ng thu c
di n tham gia b ng vào h th ng BHYT và BHXH .................................. 177
B ng 3.11: D báo chi NSNN cho các i tư ng nông dân thu c di n tr giúp c a h
th ng ASXH giai o n 2011-2020 ............................................................... 179
B ng 3.12: Ư c tính t ng kinh phí th c hi n ASXH i v i ngư i nông dân Vi t
Nam giai o n 2011 – 2020.......................................................................... 180

7. vi
DANH M C CÁC HÌNH V
Hình 1.1: S phát tri n c a xã h i và v n an sinh xã h i qua các giai o n....................7
Hình 1.2: Vòng i và nh ng r i ro trong cu c s ng c a con ngư i...................................8
Hình 1.3: S d ng ngu n v n i phó v i nh ng t bi n v s c kh e c a
con ngư i............................................................................................. 9
Hình 1.4: Nh ng hình th c và h th ng qu n lý s tham gia vào h th ng an sinh xã
h i i v i nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng .................................. 27
Hình 1.5: Nghèo là nguyên nhân sâu xa c a ói............................................................... 36
Hình 1.6. M i quan h gi a nghèo ói, th t nghi p, tách bi t xã h i và ASXH ................ 36
Hình 2.1: Phân b ngư i tàn t t là nông dân s ng 8 vùng lãnh th Vi t Nam
(năm 2006)......................................................................................... 88
Hình 2.2: S i tư ng ư c hư ng tr c p thư ng xuyên (2000-2008)........................... 89
Hình 2.3: Tình hình thi t h i do bão l t, h n hán (2000 – 2007)....................................... 90
Hình 2.4: Ngu n l c tr giúp n n nhân b thiên tai giai o n 2000-2007.......................... 92
Hình 2.5: T l gi m h nghèo c a Vi t Nam theo chu n nghèo qu c t .......................... 94
Hình 2.6: S lư ng và t l các xã có trư ng h c ph thông trên c nư c (năm 2006)...... 95
Hình 2.7: S xã có tr m y t và cơ s khám ch a b nh tư nhân trên c nư c
(năm 2006)......................................................................................... 96
Hình 2.8: S xã có công trình c p nư c sinh ho t t p trung và th c hi n các ho t
ng v v sinh môi trư ng trên c nư c năm 2006........................................ 98
Hình 2.9: S phát tri n c a h th ng DVXHCB nông thôn Vi t Nam (năm 2006) ...... 102
Hình 2.10: Cơ c u chuy n d ch lao ng khu v c nông thôn t nông, lâm nghi p,
th y s n sang d ch v ................................................................................... 104
Hình 2.12: Thu nh p và chi tiêu bình quân hàng tháng c a ngư i nông dân Vi t Nam
trong giai o n 1999 - 2007.......................................................................... 106
Hình 2.13: Giá tr trung bình s n lư ng nông lâm ngư nghi p giai o n 1992 - 2005 ..... 107
Hình 2.15: T l ngư i nghèo ư c nh n th BHYT b t bu c giai o n 2001 - 2006..... 109
Hình 2.17: Th c tr ng tr c p xã h i c ng ng giai o n 2000 -2007 ......................... 112
Hình 2.18: T l h nghèo Vi t Nam giai o n 1998 - 2007. ...................................... 113
Hình 2.19: T l h nghèo c a ngư i kinh và ngư i dân t c thi u s trong t ng s h
nghèo Vi t Nam giai o n 1992 - 2005 ..................................................... 113

8. vii
Hình 2.20: T l lư t i u tr ngo i trú ư c ti p xúc v i bác sĩ nông thôn
năm 2002 ......................................................................................... 115
Hình 2.21: K t qu c p nư c s ch cho khu v c nông thôn tính theo vùng (năm 2005) ... 116
Hình 2.22: Các hình th c tham gia vào h th ng an sinh xã h i i v i nông dân
Vi t Nam ..................................................................................................... 120
Hình 2.23: S l a ch n cách s ng khi v già c a ngư i lao ng (%) ............................ 121
Hình 2.24: Các i u ki n ngư i nông dân tham gia vào h th ng an sinh xã h i
qu c gia nói chung và an sinh xã h i i v i nông dân nói riêng .................. 124
Hình 2.25: T l lao ng chưa qua ào t o 8 vùng c a Vi t Nam năm 2004.............. 125
Hình 2.26: T l thôn b n có bác sĩ................................................................................ 132
Hình 3.1: Mô hình an sinh xã h i i v i nông dân Vi t Nam c a tác gi ...................... 146
Hình 3.2: Cơ ch , chính sách v BHYT & BHXH t nguy n nh m v n ng nông
dân Vi t Nam tích c c tham gia giai o n t i ............................................... 150
Hình 3.3: Mô hình phương hư ng xây d ng lu t pháp, cơ ch , chính sách giúp ngư i
nông dân có th hòa nh p t t hơn vào h th ng ASXH i v i nông dân
Vi t Nam trong th i gian t i......................................................................... 167
Hình 3.4: Mô hình t o vi c làm tăng thu nh p t ó khuy n khích ngư i nông dân
trong tu i lao ng tham gia t t vào h th ng an sinh xã h i iv i
nông dân ...................................................................................................... 169
Hình 3.5: Mô hình tăng thu nh p nh ng ngư i ngoài tu i lao ng nông thôn
có th tham gia t t vào h th ng an sinh xã h i i v i nông dân ................. 171
Hình 3.6: H tr h c t p và nh hư ng ngh nghi p trong tương lai cho tr em khu
v c nông thôn .............................................................................................. 172
Hình 3.7: Nâng cao năng l c nh n th c c a cán b và ngư i nông dân trong vi c th c
thi chính sách an sinh xã h i i v i nông dân Vi t Nam giai o n t i.............. 174
Hình 3.8: Chi NSNN i v i chương trình ASXH i v i nông dân. ............................. 175

9. 1
M U
1. Tính c p thi t c a tài lu n án
t nư c ta ang xây d ng n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch
nghĩa. S phát tri n kinh t th trư ng ã mang l i cho t nư c nh ng bi n i sâu
s c v kinh t - xã h i. Kinh t tăng trư ng nhanh, cơ c u kinh t chuy n d ch theo
hư ng ti n b , thu nh p bình quân c a ngư i lao ng ngày càng cao, i s ng kinh
t và xã h i c a nhân dân có s c i thi n rõ r t.
Bên c nh nh ng thành công ó, nư c ta ang ph i i m t v i nh ng khó
khăn v lĩnh v c xã h i. c bi t, là m t nư c nông nghi p v i g n 80% dân cư
s ng khu v c nông thôn, nhưng n nay, nông thôn nư c ta v n còn nghèo, nông
dân v n còn kh và nông nghi p v n còn r t r i ro. Tình tr ng th t nghi p, thi u
công ăn vi c làm c a ngư i lao ng còn khá ph bi n, kho ng cách thu nh p gi a
ngư i lao ng, gi a các vùng v n chưa ư c thu h p, tình tr ng ói nghèo và tái
nghèo v n chưa ư c gi i quy t m t cách b n v ng, phân hoá xã h i ngày càng
ph c t p. An sinh xã h i i v i ngư i nông dân, do ó, còn nhi u khó khăn.
Nh ng năm qua, ng và Nhà nư c ta ã có nhi u ch trương chính sách
gi i quy t nh ng khó khăn trên, song ây v n là v n ph c t p, trong ó an sinh
xã h i i v i nông dân là v n b c xúc nh t. M u ch t c a v n là ch ,
ngư i nông dân có thu nh p r t th p, i s ng hi n t i r t khó khăn. Chính i u ó
làm cho h d b t n thương khi có nh ng bi n i trong cu c s ng như m au,
b nh t t, thiên tai bão l t,...x y ra. Và h u qu là h l i lâm vào c nh ói nghèo.
Do c i m l ch s , các làng xã Vi t Nam có truy n th ng tình làng nghĩa
xóm sâu b n. Chính truy n th ng ó ã hình thành m t cách t nhiên các hình th c
an sinh xã h i truy n th ng. “Tình làng nghĩa xóm”, “ Có nhau khi t t l a, t i èn”,
“Tr c y cha, già c y con”,... v n là truy n th ng văn hoá cũng ng th i là nh ng
hình th c th c hi n an sinh xã h i trong nông thôn hàng ngàn i nay nư c ta.
Song trư c s phát tri n c a kinh t th trư ng, m t m t, trong nông thôn ã xu t
hi n m t s hình th c m i v an sinh xã h i, m t khác, nh ng hình th c an sinh xã
h i truy n th ng cũng ang có s bi n i.

10. 2
Có nhi u quan ni m khác nhau v s phát tri n các hình th c an sinh xã h i.
Có quan ni m cho r ng, nh ng hình th c an sinh xã h i truy n th ng s d n d n b
thay th b ng các hình th c hi n i. V y các hình th c an sinh xã h i truy n th ng
s t n t i và phát tri n ra sao trong b i c nh xu t hi n nh ng hình th c an sinh xã
h i hi n i? Nh ng hình th c hi n i có th thay th các hình th c truy n th ng
c a an sinh xã h i trong nông thôn hay không? N u có, thì m c thay th s như
th nào? V i tình tr ng thu nh p th p như hi n nay, Vi t Nam có th xây d ng ư c
các chính sách an sinh xã h i hi n i cho nông dân như các nư c phát tri n ư c
hay không? N u có thì i u ki n nào th c hi n ư c? ó là nh ng v n ang
t ra òi h i ph i có s nghiên c u trong quá trình xây d ng và hoàn thi n h
th ng an sinh xã h i cho cho ngư i nông dân nư c ta. Xu t phát t ó, tác gi l a
ch n v n An sinh xã h i i v i nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng
Vi t Nam làm tài nghiên c u cho lu n án ti n s .
2. T ng quan các công trình nghiên c u có liên quan
Do yêu c u c a n n kinh t th trư ng, v n ASXH ã ư c nhi u nhà kinh t
h c các nư c trên th gi i nghiên c u m t cách cơ b n, trong ó c bi t là các các
nư c XHCN cũ (như Liên Xô, C ng hoà dân ch c), M , EU (Anh, C ng hoà liên
bang c, Th i n), Nh t b n và m t s nư c ang phát tri n khác. Trong các vi n
nghiên c u, các trư ng ih c các nư c, v n ASXH ã ư c xu t b n thành nhi u
giáo trình, nhi u sách chuyên kh o, nhi u bài báo công b trên các t p chí chuyên ngành.
nhi u nư c trên th gi i ã xây d ng nh ng t ch c nh m th c hi n chính sách
ASXH, ho t ng v i mô hình, chương trình và nguyên t c khác nhau.
nư c ta, nh ng năm u c a quá trình i m i, có m t s nghiên c u liên
quan nv n ASXH, trong ó tr c ti p là tài c p nhà nư c mang mã s KX
04.05: “Lu n c khoa h c cho vi c i m i và hoàn thi n các chính sách b o m
xã h i trong i u ki n n n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n theo nh hư ng xã
h i ch nghĩa Vi t Nam”, do vi n Khoa h c lao ng và các v n xã h i, thu c
B Lao ng - Thương binh và Xã h i, cơ quan ch trì tài. K t qu nghiên c u
c a tài ã c p n m t cách khá h th ng v n b o m xã h i như: ã làm

11. 3
rõ khái ni m v b o m xã h i; m i quan h gi a b o m xã h i v i các chính
sách xã h i, v trí, vai trò và s c n thi t khách quan c a b o m xã h i trong n n
kinh t th trư ng, kh ng nh b o m xã h i v a là nhân t n nh, v a là ng
l c cho phát tri n kinh t xã h i. tài ã nghiên c u khá công phu v các b ph n
c u thành quan tr ng c a b o m xã h i là B o hi m xã h i, Tr giúp xã h i, ưu
ãi xã h i; ã ánh giá th c tr ng c a các b ph n c u thành này, ch ra nh ng
thành t u, h n ch c a nó và ch ra quan i m, phương hư ng và gi i pháp phát
tri n trong tương lai c a h th ng b o m xã h i nư c ta.
Trong nh ng năm g n ây, nhi u bài vi t, công trình nghiên c u v nh ng v n
có liên quan n chính sách ASXH. Có th nêu lên m t s công trình c a các tác
gi như sau: Mai Ng c Cư ng, Chính sách xã h i nông thôn: kinh nghi m CHLB
c và th c ti n Vi t Nam. NXB lý lu n chính tr , Hà n i 2006; V n im ib o
hi m xã h i. Chương VIII. Sách Kinh t th trư ng nh hư ng XHCN Vi t Nam
c a Mai Ng c Cư ng (2001); Nguy n H i H u, Phát tri n h th ng an sinh xã h i
phù h p v i b i c nh n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa. Chuyên
8. ánh giá 20 năm i m i Vi n khoa h c xã h i vi t Nam (2006); Patricia Justino,
Khuôn kh xây d ng t ng th qu c gia v an sinh xã h i Vi t Nam (UNDP); Bùi
Văn H ng Nghiên c u m r ng i tư ng tham gia BHXH i v i ngư i lao ng t
t o vi c làm và thu nh p, c p B năm 2002; Nguy n Văn nh T ch c b o hi m
th t nghi p Vi t nam trong n n kinh t th trư ng tài c p B năm 2000; Nguy n
Ti p, Các gi i pháp nh m th c hi n xã h i hoá công tác tr giúp xã h i, tài c p
B năm 2002; ng C nh Khanh. V n tr giúp xã h i trong chính sách b o m
xã h i Vi t nam tài KX. 04. 05 (năm 1994)
Các nghiên c u trên tuy ã góp ph n cung c p cơ s khoa h c cho vi c xây
d ng và hoàn thi n h th ng ASXH nói chung nư c ta nh ng năm qua. Tuy
nhiên, vi c nghiên c u h th ng, chính sách ASXH i v i nông dân như là m t h
th ng c l p v n còn chưa ư c gi i quy t
3. M c tiêu lu n án
3.1. Làm rõ nh ng n i dung lý lu n v h th ng ASXH i v i nông dân trên cơ
s nghiên c u lý thuy t và kinh nghi m c a m t s nư c trên th gi i.

12. 4
3.2. Phân tích th c tr ng h th ng ASXH i v i nông dân nư c ta t khi
chuy n sang n n kinh t th trư ng, ch ra nh ng thành t u, h n ch và nh ng v n
t ra i v i vi c xây d ng h th ng ASXH h i i v i nông dân nư c ta hi n nay.
3.3. xu t phương hư ng, gi i pháp xây d ng và hoàn thi n h th ng
ASXH i v i nông dân nư c ta nh ng năm t i.
4. Phương pháp nghiên c u
Tác gi lu n án áp d ng phương pháp i u tra, ph ng v n tr c ti p thu th p
tài li u, s li u v th c tr ng h th ng An sinh xã h i i v i nông dân Vi t Nam qua
các th i kỳ; s d ng phương pháp tư duy logic, t ng h p, quy n p, di n gi i trong quá
trình nghiên c u v h th ng an sinh xã h i i v i nông dân Vi t Nam.
ng th i k t h p v i s d ng các tài li u i u tra, kh o sát, thu th p s li u
th ng kê và phân tích... c a các tài, d án, các công trình nghiên c u ã ư c công
b v v n có liên quan xu t các gi i pháp cho vi c hoàn thi n và phát tri n h
th ng ASXH i v i nông dân nư c ta trong nh ng năm s p t i.
Trong quá trình th c hi n, lu n án s d ng ki n th c kinh t lư ng ánh giá
hi u qu các vi c th c thi các chương trình an sinh xã h i i v i nông dân Vi t Nam
th i gian qua.
5. i tư ng và ph m vi nghiên c u
i tư ng nghiên c u c a lu n án là h th ng an sinh xã h i i v i nông dân.
Song an sinh xã h i i v i nông dân là v n khá r ng, bao g m ASXH
truy n th ng và ASXH hi n i. Trong ph m vi lu n án này, tác gi ch y u c p n
các nhân t , các i u ki n xây d ng và hoàn thi n h th ng ASXH hi n i iv i
nông dân (g i t t là h th ng ASXH i v i nông dân).
6. Ý nghĩa khoa h c và nh ng óng góp c a tài
6.1. Lu n án góp ph n làm sáng t cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c xây d ng và
hoàn thi n h th ng ASXH i v i nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng
6.2. T ng k t kinh nghi m v xây d ng và hoàn thi n h th ng ASXH iv i
nông dân m t s nư c trên th gi i, rút ra nh ng kinh nghi m có th v n d ng vào
vi c xây d ng h th ng ASXH i v i nông dân nư c ta.

13. 5
6.3. Khái quát th c tr ng h th ng ASXH nư c ta hi n nay, ch ra nh ng
thành t u, h n ch và nguyên nhân h n ch c a h th ng ASXH hi n hành iv i
nông dân.
6.4. S d ng ma tr n SWOT làm rõ nh ng thu n l i, khó khăn, cơ h i và thách
th c trên cơ s ó, xu t vi c l a ch n các phương án xây d ng và hoàn thi n h
th ng ASXH i v i nông dân nư c ta nh ng năm t i
6.5. Khuy n ngh các gi i pháp xây d ng và hoàn thi n h th ng ASXH iv i
nông dân m b o cho tính kh thi c a các phương án chính sách ã xu t.
7. K t c u lu n án
Ngoài ph n m u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, lu n án g m
ba chương:
Chương I: Cơ s lý lu n v h th ng an sinh xã h i i v i nông dân trong i u
ki n phát tri n kinh t th trư ng.
Chương II: ánh giá th c tr ng h th ng an sinh xã h i i v i nông dân
Vi t Nam.
Chương III: Phương hư ng, gi i pháp xây d ng và hoàn thi n h th ng an sinh
xã h i i v i nông dân Vi t Nam nh ng năm t i.

14. 6
CHƯƠNG I
CƠ S LÝ LU N V H TH NG AN SINH XÃ H I IV I
NÔNG DÂN TRONG I U KI N PHÁT TRI N KINH T TH TRƯ NG
1.1. AN SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN TRONG I U KI N KINH T TH
TRƯ NG: B N CH T VÀ VAI TRÒ
1.1.1. Kinh t th trư ng và nh ng yêu c u t ra cho h th ng an sinh xã h i i
v i nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng
Xã h i loài ngư i ã tr i qua 5 giai o n phát tri n, t công xã nguyên th y
(CXNT) t i chi m h u nô l (CHNL), phong ki n (PK) r i n ch nghĩa tư b n
(CNTB) và xã h i ch nghĩa (XHCN). Cùng v i s phát tri n c a xã h i, thì cũng
có s thay i trong quan i m v an sinh xã h i (ASXH). T cu i th k XV v
trư c cũng như giai o n u c a ch nghĩa tư b n, v n ASXH còn r t phôi thai,
mang tính truy n th ng theo ki u Tình làng nghĩa xóm,… Vi c b o m ASXH cho
các t ng l p dân cư t phía Nhà nư c là r t hãn h u. Tuy nhiên, t sau th chi n th
nh t, v n ASXH ã ư c các qu c gia quan tâm và phát tri n, dù ó là các nư c
thu c kh i xã h i ch nghĩa hay nh ng nư c i theo con ư ng phát tri n c a n n
kinh t th trư ng.
Kinh t th trư ng ngoài nh ng ưu vi t v n có c a nó như thúc y kinh t
tăng trư ng, t o i u ki n cho ngư i tiêu dùng có i u ki n ti p c n v i nh ng hàng
hóa và d ch v m t cách t t nh t và ư c ánh giá là: “kinh t th trư ng có ch
ng không th thay th ư c; nó, ã, ang và s có s c s ng m nh m , ch vì m t
lý do th t ơn gi n: nó là phương ti n t ch c nh ng liên h c a i s ng kinh t -
m t cơ b n c a i s ng xã h i- m t cách có hi u qu nh t” [18. tr.]. Tuy nhiên, n n
kinh t th trư ng cũng còn nh ng y u i m mà cho n nay con ngư i v n chưa
th tìm ra nh ng bi n pháp và chính sách h u hi u gi i quy t tri t nh ng v n
này như: phân hóa giàu nghèo, b t bình ng, ô nhi m môi trư ng, kh ng ho ng,
l m phát... Nh ng bi n pháp và chính sách mà các chính ph t ư c n th i

15. 7
i m hi n nay ch là tìm cách gi m b t nh ng r i ro v kinh t và xã h i mà m t trái
c a n n kinh t th trư ng em l i cho ngư i dân. M t trong nh ng bi n pháp h u
hi u nh t mà chính ph các nư c phát tri n ưa ra i phó v i nh ng r i ro v
kinh t cho công dân c a h là h th ng ASXH.
B o hi m y t
B o hi m xã h i
C u tr xã h i và
ưu ãi xã h i
KTTT KTTT hçn hîp
T do
Kinh tÕ KÕ ho¹ch hãa tËp trung
h ng hãa
Kinh t B o hi m xã h i (hưu trí, m
hàng hóa au, thai s n, tai n n lao ng
gi n ơn và b nh ngh nghi p, t tu t)
Kinh tÕ C u tr xã h i và ưu ãi xã
tù nhiªn h i
Hình 1.1: S phát tri n c a xã h i và v n an sinh xã h i qua các giai o n
Ngu n: Tác gi t thi t k t các tài li u [1], [18], [34], [79]
Nhìn chung, m i con ngư i t lúc sinh ra n khi m t s tr i qua ba giai o n
c a cu c i. u tiên là khi h sinh ra, sau ó h l n lên - trư ng thành r i già và
ch t. Như v y xã h i nhìn chung s có ba th h :
• Th h th nh t - ch nhân tương lai c a t nư c: Tr em
• Th h th hai - ch nhân th c c a t nư c: Ngư i trong tu i lao ng
• Th h th ba - i tư ng ư c hư ng th : Nh ng ngư i ngoài tu i lao
ng (h ã c ng hi n s c l c c a mình cho xã h i và gi c n ư c ngh
ngơi và ư c xã h i n áp)

16. 8
Như v y, tr em và ngư i già là nh ng ngư i h u như không tham gia vào
các ho t ng kinh t . Nh ng ngư i làm ra s n ph m nuôi gia ình và xã h i ch
y u là nh ng ngư i trong tu i lao ng. Tuy nhiên, trong cu c s ng r i ro có th
x y ra v i b t kỳ ngư i nào không phân bi t l a tu i, gi i tính hay a v ... Khi r i
ro x y ra, gia ình c a nh ng n n nhân s ph i i m t v i nh ng khó khăn v kinh
t và v n này l i è n ng lên vai nh ng ngư i trong tu i lao ng. gi m
thi u nh ng khó khăn và r i ro v kinh t cho nh ng lao ng ngoài khu v c chính
th c, nhà nư c ã khuy n khích h tham gia vào h th ng BHYT & BHXH t
nguy n. Còn i v i nh ng i tư ng khó khăn, y u th v kinh t thì chính ph và
c ng ng s th c hi n nghĩa v xã h i.
Gánh n ng
kinh t Tr giúp c a nhà nư c, c ng ng
và xã h i n u không còn cha m
è n ng lên
nh ng ngư i
trong tu i
lao ng R i ro kinh t
(Tr c y cha,
già c y con) trong cu c s ng
con ngư i
•Thiên nhiên gây
ra:bão l t, h n hán...
•Xã h i gây ra: Tr m
c p, tai n n giao
Nam N thông…
•Con ngư i g p ph i:
m au, b nh t t..
•Kinh t gây ra:
kh ng ho ng, l m
phát, th t nghi p…
Tr giúp c a nhà nư c, c ng ng
và xã h i n u h s ng c thân
Hình 1.2: Vòng i và nh ng r i ro trong cu c s ng c a con ngư i
Ngu n: Tác gi t thi t k d a trên các tài li u: [42], [43], [75]
i v i nh ng ngư i s ng khu v c nông thôn và làm nông nghi p thì vi c
ti p c n m t cách tho áng t i h th ng an sinh xã h i là c bi t c n thi t. B i
ho t ng s n xu t nông nghi p ph thu c ch y u vào i u ki n thiên nhiên; ít ch u
s tác ng c a khoa h c công ngh so v i các khu v c khác. Thu nh p c a ngư i
nông dân, do ó, thư ng th p hơn so v i nh ng ngư i làm vi c nh ng ngành ngh

17. 9
khác. Ngu n thu nh p th p làm cho tích lũy c a các h gia ình nông dân không
cao, kh năng ch ng tham gia vào h th ng an sinh xã h i h n ch . Khi chưa
ư c ti p c n m t cách tho áng t i h th ng an sinh xã h i và gia ình có ngư i
b m n ng, hoàn c nh kinh t c a nh ng gia ình này s tr nên khó khăn. ch a
tr b nh t t, nh ng gia ình nông dân này ph i bán tài s n, i vay mư n ho c i làm
thuê, th m chí nhi u gia ình bu c ph i cho con thôi h c. i u này nh hư ng tiêu
c c n s phân b lao ng và thu nh p c a gia ình h trong tương lai, nh hư ng
x u n tình tr ng nghèo và tái nghèo c a ngư i nông dân.
V nt
V n con ngư i V n xã h i V n tài chính V n v t ch t
nhiên
t, nư c, Lao ng, ngư i ăn theo, B n bè, ngư i thân, Thu nh p b ng ti n, ti t Công c , thi t
r ng... s c kh e, k năng... m ng lư i xã h i ... ki m, v t nuôi gia súc... b => phương
ti n giao thông
Vay ti n ho c Bán i tài s n s n c a gia ình
vay lương th c xu t (gia súc) Ph i
CÓ NGƯ I hoãn
TRONG NHÀ S tr giúp kh n vi c c i
B M HO C c p c a c ng ng thi n i
M T LAO CHI PHÍ CH A s ng v t
NG CHÍNH TR TR C TI P ch t
S n xu t và
HO C GIÁN
thu nh p Bu c tr TI P (chi phí y
tính b ng em ph i t , ăn u ng, i l i
lư ng b thôi h c M i liên h và s và th i gian)
gi m h c h i b gi m sút
Thay i trong phân
b l i lao ng trong
h gia ình (các quy t
nh vè u tư, tr ng tr t)
Hình 1.3: S d ng ngu n v n i phó v i nh ng t bi n v s c kh e c a con ngư i
Ngu n: [5]
các qu c gia ang phát tri n, l c lư ng lao ng làm vi c trong lĩnh v c
nông nghi p tương i cao, kho ng 60% s ngư i lao ng. Thu nh p c a nh ng
ngư i này thư ng th p và không n nh; t l ngư i nghèo và tái nghèo v n còn
cao i v i nh ng i tư ng này. Ngoài ra, ngư i nông dân, lao ng nông nghi p

18. 10
thư ng xuyên ph i i m t v i nh ng r i ro trong kinh t , c bi t m i khi h g p
nh ng v n v au m, b nh t t, thiên tai, bão l t... Khó khăn v kinh t ti m n
nh ng r i ro v văn hoá và chính tr , n u nh ng v n này không ư c gi i quy t
h p lý thì qu c gia ó s g p r t nhi u khó khăn trong vi c phát tri n kinh t và n
nh xã h i. M t h th ng ng b các chính sách kinh t - xã h i, trong ó có vi c
xây d ng và hoàn thi n h th ng an sinh xã h i i v i nông dân các nư c ang
phát tri n là vi c c n thi t.
1.1.2. B n ch t c a an sinh xã h i i v i nông dân
1.1.2.1. Khái ni m an sinh xã h i và các thành ph n c a h th ng an sinh xã h i
An sinh xã h i theo quan ni m c a T ch c Lao ng Th gi i (ILO)
An sinh xã h i là m t s b o v mà xã h i cung c p cho các thành viên c a
mình thông qua m t s bi n pháp ư c áp d ng r ng rãi ương u v i nh ng
khó khăn, các cú s c v kinh t và xã h i làm m t ho c suy gi m nghiêm tr ng thu
nh p do m au, thai s n, thương t t do lao ng, m t s c lao ng ho c t vong.
Cung c p chăm sóc y t và tr c p cho các gia ình n n nhân có tr em [75. tr.15].
B ng 1.1 Phân bi t gi a ASXH và h th ng ASXH
An sinh xã h i H th ng an sinh xã h i
S b o v c a xã h i i Các chương trình, chính sách mà nhà
v i nh ng ngư i g p r i nư c, c ng ng và xã h i ti n hành
ro v kinh t trong i giúp ngư i dân thoát nghèo và
s ng xã h i gi m thi u nh ng r i ro v kinh t
Ngu n: Tác gi t thi t k d a trên các tài li u: [29], [43], [46]
Trong thành ph n phát tri n h th ng an sinh xã h i, WorldBank c p
n3v n là:
i. Gi m thi u các tác ng xã h i t i ngư i nghèo trong quá trình c i cách,
i m i thông báo r ng rãi nh ng thay i v chính sách nông dân
thay i ho t ng s n xu t kinh doanh; m b o an toàn vi c làm, th c
hi n ch b o hi m th t nghi p (BHTN), ào t o l i lao ng dôi dư,
c i thi n i u ki n làm vi c;

19. 11
ii. Xây d ng gi i pháp tr giúp xã h i t xu t h u hi u i v i ngư i
nghèo, ngư i d b t n thương khi g p r i ro thiên tai, tai n n, m r ng h
th ng an sinh xã h i chính th c (BHXH, b o hi m y t ,...) và khuy n
khích phát tri n m ng lư i an sinh xã h i t nguy n (b o hi m h c
ư ng, b o hi m mùa màng, d ch b nh,...);
iii. C ng c vai trò c a công oàn các c p b o v quy n l i và i u ki n
làm vi c c a công nhân trong n n kinh t th trư ng. Như v y, theo cách
ti p c n này thì an sinh xã h i trong khu v c làm công ăn lương các
doanh nghi p b o v quy n l i và i u ki n làm vi c c a ngư i lao
ng cũng là v n r t quan tr ng.
Các tài li u nghiên c u c a Hoa Kỳ hi u ph m vi c a h th ng ASXH r ng
hơn, bao g m các thành viên trong xã h i, ngu n qu ư c h tr t ngân sách nhà
nư c. Tuy nhiên, trong h th ng ASXH c a Hoa Kỳ không bao g m b o hi m y t .
B o hi m y t là h th ng b o hi m tư nhân, nhưng l i mang tính b t bu c iv i
i b ph n dân cư. Nhà nư c có hai chương trình c bi t v chăm sóc y t dành
cho hai i tư ng: y t dành cho ngư i già và y t dành cho ngư i tàn t t. ây là hai
nhóm i tư ng ư c coi là không có kh năng t ch v tài chính nên ư c Nhà
nư c bao c p chăm sóc s c kho .
Theo khái ni m chung Hoa Kỳ, ASXH là nh ng chương trình công c ng cung
c p thu nh p và d ch v cho các cá nhân trong nh ng trư ng h p: ngh hưu, m au,
m t kh năng lao ng, ch t hay th t nghi p [34]. Có th nói, khái ni m an sinh xã h i
bao g m các chính sách nh m kh c ph c r i ro i v i các i tư ng xã h i như chính
sách b o hi m xã h i, b o hi m y t , các ch tr giúp xã h i.
Theo Hi p h i an sinh xã h i th gi i, trong cu n sách xu t b n năm
2005 "Toward New Found Cofidence" (T m d ch: Tin tư ng hư ng t i nh ng
phát hi n m i) c a Hi p h i này thì ASXH ư c hi u như s k t ph i h p các
thành t (h p ph n) c a chính sách công, có th i u ch nh áp ng nhu c u c a
nh ng ngư i công nhân và các công dân trong b i c nh toàn c u v i s thay i
v kinh t , xã h i, nhân kh u h c chưa t ng x y ra [21]. Theo các phát hi n m i

20. 12
này thì ASXH là các thành t c a h th ng chính sách công liên quan ns b o
m an toàn cho t t các thành viên xã h i ch không ch có công nhân. Nh ng
v n mà hi p h i an sinh qu c t quan tâm nhi u là chăm sóc s c kho thông
qua b o hi m y t ; h th ng lương hưu và chăm sóc tu i già; phòng ch ng tai
n n lao ng, b nh ngh nghi p; tr giúp xã h i.
Cái chung nh t c a các nh nghĩa này là u t p trung vào b o m an toàn
cu c s ng c a m i ngư i dân, c a các thành viên xã h i, nh t là khi h b t n thương,
b suy gi m thu nh p, suy gi m m c s ng.
T i Vi t Nam, các nhà nghiên c u cũng có m t s cách ti p c n v ASXH
Th nh t: ASXH là s b o v c a xã h i i v i các thành viên c a mình,
trư c h t là nh ng trư ng h p b gi m sút thu nh p áng k do g p nh ng r i ro như
m au, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p, tàn t t, m t vi c làm, m t ngư i nuôi
dư ng, ngh thai s n, v già cũng như các trư ng h p b thiên tai, ch h a. ng th i,
xã h i cũng ưu ãi nh ng thành viên c a mình ã có nh ng hành ng c ng hi n c
bi t cho s nghi p cách m ng, xây d ng và b o v T qu c Vi t Nam [54. tr.13].
Theo nghĩa này, h th ng an sinh xã h i bao g m 3 nhóm quan h cơ b n:
(i) Nhóm các quan h b o hi m xã h i (BHXH): là t ng h p các quan h v
kinh t - xã h i hình thành trong lĩnh v c b o m tr c p cho ngư i lao ng trong
trư ng h p h g p nh ng r i ro trong quá trình lao ng khi n kh năng lao ng gi m
sút ho c khi già y u không có kh năng lao ng. BHXH ư c ILO xác nh là tr c t
c a h th ng ASXH.
i tư ng hư ng BHXH ch y u là ngư i lao ng làm công ăn lương thu c
các thành ph n kinh t khác nhau và nh ng ngư i ph c v trong l c lư ng vũ trang.
Hình th c BHXH thư ng có hai lo i, b o hi m t nguy n và b o hi m b t bu c. V i
hình th c b o hi m b t bu c thì m c óng góp và các ch ư c hư ng quy nh c
th trong văn b n pháp lu t. Còn v i hình th c b o hi m t nguy n thì pháp lu t
cho ngư i tham gia b o hi m t l a ch n m c óng góp và ch hư ng.
Ngu n tr c p BHXH là do các bên tham gia b o hi m óng góp, ch y u là ba
bên: ngư i lao ng, ngư i s d ng lao ng, và s h tr c a Nhà nư c. T s óng

21. 13
góp c a các bên tham gia b o hi m theo m t t lê quy nh mà hình thành nên qu b o
hi m xã h i. Qu BHXH là qu ti n t t p trung, do cơ quan ch c năng qu n lý th ng
nh t theo ch tài chính, h ch toán c l p và ư c Nhà nư c ng h .
M c tr c p BHXH ch y u căn c vào m c óng góp c a ngư i lao ng
và qu b o hi m xã h i nhi u hay ít và m c r i ro, thương t t c a ngư i lao ng
nhi u hay ít. V cơ b n, m c hư ng b o hi m ư c quán tri t theo nguyên t c “phân
ph i theo lao ng”. Tuy nhiên, trong m t s trư ng h p còn v n d ng c nguyên t c
tương tr “l y s ông bù s ít”.
Ch hư ng và th i gian hư ng BHXH bao g m các ch tr c p như m
au, thai s n, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p, hưu trí, t tu t và th t nghi p. Th i
gian hư ng tr c p thư ng n nh và lâu dài.
(ii) Nhóm các quan h tr giúp xã h i (TGXH): là t ng h p các hình th c và
bi n pháp khác nhau nh m tr giúp các i tư ng thi t thòi, y u th ho c b h ng h t
trong cu c s ng mà b n thân h không có kh năng t lo li u, gi i quy t ư c.
Thông qua s tr giúp mà t o cho h i u ki n t n t i và cơ h i hòa nh p v i c ng
ng, t ó góp ph n mb o n nh và công b ng xã h i. Quan h tr giúp xã h i
là quan h hình thành gi a ngư i c u tr và ngư i ư c c u tr . Ngư i c u tr là
ngư i có trách nhi m ho c có kh năng c u tr . ó có th là Nhà nư c, c ng ng
nhân dân trong và ngoài nư c và c ng ng qu c t . Ngư i ư c c u tr là nh ng
cá nhân, công dân th c s có nhu c u c u tr do ang ph i ương u v i nh ng
hoàn c nh r i ro, b t h nh v kinh t .
i tư ng TGXH là công dân nói chung ang lâm vào hoàn c nh khó khăn v
v t ch t và tinh th n. ó có th là ngư i có quan h lao ng ho c không có quan h
lao ng, có th là ngư i già ho c tr em, ngư i tàn t t, ngư i lang thang, ngư i m c
các ch ng b nh xã h i...
TGXH ch y u bao g m hai hình th c: tr giúp thư ng xuyên và tr giúp t
xu t. Tr giúp thư ng xuyên thư ng ư c áp d ng i v i nh ng ngư i hoàn toàn
không th t lo ư c cu c s ng trong m t kho ng th i gian dài, ho c trong su t c
cu c i h . Tr giúp t xu t thư ng áp d ng i v i nh ng ngư i không may b

22. 14
thiên tai, m t mùa, ho c nh ng bi n c b t thư ng mà không có ngu n sinh s ng
t c th i.
Ngu n TGXH ch y u t ngân sách nhà nư c ho c t các ngu n ng h c a
nhân dân và c ng ng qu c t . Ngư i th hư ng không ph i óng góp b t kỳ m t
kho n nào vào qu c u tr .
M c hư ng tr c p và th i gian hư ng tr c p: m c tr c p ít hay nhi u, th i
gian hư ng tr c p ng n hay dài, nhanh hay ch m căn c ch y u vào m c khó
khăn c a ngư i ư c c u tr và ngu n c u tr . Ngoài tr c p b ng ti n ngư i ta có th
tr giúp b ng hi n v t.
(iii) Nhóm các quan h ưu ãi xã h i (Ư XH): là s ãi ng v v t ch t, tinh
th n i v i nh ng ngư i có công v i nư c, v i dân, v i cách m ng nh m ghi nh n
nh ng công lao óng góp, hy sinh cao c c a h .
Quan h Ư XH hình thành gi a hai bên: ngư i ưu ãi và ngư i ư c ưu ãi.
Ngư i ưu ãi thư ng là Nhà nư c, ngư i i di n thay m t cho qu c gia có trách
nhi m n ơn áp nghĩa i v i nh ng c ng hi n, hy sinh c a ngư i có công. Ngoài
ra, ngư i ưu ãi cũng còn bao g m các t ch c, c ng ng nhân dân trong và ngoài
nư c. Ngư i ư c ưu ãi là nh ng cá nhân ã có nh ng c ng hi n, hy sinh cho s
nghi p cách m ng, xây d ng và b o v T qu c. Ngư i ư c ưu ãi trong m t s
trư ng h p cũng có th là thân nhân c a ngư i có công.
i tư ng Ư XH là nh ng ngư i có công v i cách m ng và thân nhân c a
h , bao g m: ngư i tham gia ho t ng cách m ng trư c tháng Tám năm 1945; li t
sĩ và gia ình li t sĩ; Anh hùng l c lư ng vũ trang nhân dân; Bà m Vi t Nam anh
hùng, Anh hùng lao ng, thương binh...
Ngu n tr c p Ư XH ch y u t ngân sách nhà nư c. Ngoài ra, còn ư c
huy ng t các ngu n óng góp c a các t ch c doanh nghi p, cá nhân trong và
ngoài nư c.
Ch Ư XH bao g m các ch trong các lĩnh v c khác nhau như y t ,
giáo d c, ào t o, lao ng, vi c làm, tr c p trong i s ng sinh ho t...

23. 15
M c tr c p Ư XH ư c c p căn c vào th i gian và m c c ng hi n, hy
sinh c a ngư i có công. Nhìn chung, m c tr c p m b o sao cho i s ng v t
ch t và tinh th n c a ngư i hư ng tr c p ít nh t b ng m c s ng trung bình c a
ngư i dân nơi h cư trú.
Th i gian hư ng tr c p Ư XH tương i n nh, lâu dài.
Th hai: An sinh xã h i chính là "an ninh xã h i" vì theo nguyên g c ti ng
anh là “Social security" và như v y nó s làm rõ hơn t m quan tr ng c a h th ng
chính sách này. H th ng chính sách này ư c thi t k theo nguyên t c (i) phòng
ng a r i ro, (ii) gi m thi u r i ro, (iii) tr giúp ngư i g p r i ro và (iv) cu i cùng là
b o v ngư i g p r i ro. [42. tr.10]
H th ng an sinh xã h i theo quan ni m này g m ba n i dung chính:
(i) H th ng chính sách và các chương trình v th trư ng lao ng, ây ư c
coi là t ng phòng ng a trong toàn b h th ng an sinh xã h i b i chính sách th
trư ng lao ng tích c c s ưa nh ng ngư i trong tu i lao ng tham gia vào
th trư ng lao ng, giúp h có vi c làm, có thu nh p và t o ngu n thu cho c h
th ng an sinh xã h i.
(ii) H th ng b o hi m xã h i, ư c coi là xương s ng c a toàn b h th ng
an sinh xã h i qu c gia, vì ây là c u ph n mà "chi" d a trên cơ s "thu". H th ng
b o hi m xã h i t o ra s n nh lâu dài c a h th ng an sinh qu c gia. B i v y các
qu c gia u c g ng thi t k h th ng b o hi m xã h i qu c gia a d ng v hình
th c và nhi u "t ng n c" sao cho s ngư i trong tu i lao ng có vi c làm, có
thu nh p có th tham gia m t cách ông o nh t.
(iii) H th ng tr giúp xã h i, các chương trình tr giúp này bao g m c a c
Nhà nư c và xã h i, trong ó ngu n l c c a Nhà nư c phân b theo nh ng chính
sách mang tính ch t phúc l i xã h i, b o tr xã h i và tr giúp xã h i nh m tr giúp
các i tư ng y u th như ngư i tàn t t, ngư i già cô ơn, tr em m côi ho c tr
giúp kh n c p cho nh ng ngư i g p r i ro vì thiên tai.
T ng cu i cùng c a h th ng an sinh xã h i là các lư i an toàn xã h i hay
còn g i là lư i an sinh xã h i. H th ng lư i này g m có nhi u t ng khác nhau và

24. 16
chúng có hai ch c năng cơ b n là "h ng" và "b t". Khi các i tư ng rơi xu ng
lư i nào ó, vi c u tiên là lư i này s làm nhi m v h ng , sau ó s làm
nhi m v b t i tư ng lên kh i lư i; trong trư ng h p l t qua t m lư i này v n
còn t m lư i khác h ng và gi l i. T m lư i cu i cùng ph i là t m lư i ch c
ch n nh t các i tư ng không b rơi xu ng áy c a xã h i, t c là không b b n
cùng hoá.
Th ba: An sinh xã h i là m t h th ng chính sách và gi i pháp ư c áp
d ng r ng rãi tr giúp các thành viên trong xã h i i phó v i nh ng khó khăn
khi g p ph i r i ro d n n m t ho c suy gi m nghiêm tr ng ngu n thu nh p và
cung c p các d ch v chăm sóc v y t . [42. tr.11]
Theo quan ni m này, h th ng an sinh xã h i bao g m 6 n i dung cơ b n:
(i) Chính sách và các chương trình th trư ng lao ng, mà tr ng tâm c a nó
là tr giúp t o vi c làm cho các i tư ng y u th trong th trư ng lao ng và tr
c p cho s lao ng dôi dư do quá trình s p x p l i các doanh nghi p, c ph n hoá
các doanh nghi p.
(ii) Chính sách b o hi m xã h i trong ó bao g m các ch hưu trí, m t s c
lao ng; m au, thai s n, t i n n lao ng, b nh ngh nghi p và t tu t. Tuy v y,
ch m au ư c gi i quy t ch y u thông qua chính sách b o hi m y t b t bu c
và s lư ng tham gia không l n, do v y v n có tr c t th ba là b o hi m y t v i
ph m vi r ng hơn so v i b o hi m y t b t bu c.
(iii) Chính sách b o hi m y t bao g m c b o hi m y t b t bu c, b o hi m y
t t nguyên, b o hi m y t cho ngư i nghèo, i tư ng b o tr xã h i và tr em
dư i 6 tu i. V i quan ni m này chính sách b o hi m y t ã bao ph t i 60% dân
s , trong khi ó b o hi m y t b t bu c n m trong h th ng b o hi m xã h i ch bao
ph kho ng 14% dân s .
(iv) Chính sách ưu ãi c bi t (chính sách ưu ãi i thương binh, li t sĩ và
ngư i có công v i nư c). M t s qu c gia còn áp d ng chính sách này i v i gia
ình quân nhân t i ngũ như Vi t Nam, Trung Qu c (b o hi m y t và tr c p xã h i
n u gia ình có m c thu nh p th p).

25. 17
(v) Tr giúp xã h i cho các i tư ng y u th ( i tư ng b o tr xã h i) bao
g m tr c p xã h i hàng tháng cho i tư ng b o tr xã h i (tr em m côi; ngư i
già cô ơn; ngư i 90 tu i tr lên không có ngu n thu nh p; ngư i tàn t t n ng; gia
ình có t hai ngư i tàn t t n ng tr lên không có kh năng t ph c v ; ngư i có
HIV/AIDS nhà nghèo; gia ình, ngư i nh n nuôi dư ng tr em m côi, tr em b b
rơi, tr em có hoàn c nh c bi t); tr giúp v y t ; giáo d c; d y ngh , t o vi c làm;
ti p c n các công trình công c ng; ho t ng văn hoá th thao và tr giúp kh n c p
mà t trư c n nay hay g i là tr giúp xã h i cho nh ng ngư i không may g p r i
ro t xu t b i thiên tai.
(vi) Chính sách và các chương trình tr giúp ngư i nghèo. ây là m t h
th ng chính sách, gi i pháp m i ư c hình thành trong vài th p k g n ây và
Vi t Nam b t u t th p k 90 c a th k XX.
M t s ngư i theo quan i m này cũng có ý tư ng ghép b o hi m y t , b o
hi m th t nghi p (m t ph n c a chính sách và các chương trình th trư ng lao ng)
vào h p ph n b o hi m xã h i và ghép chính sách và các chương trình gi m nghèo
vào h p ph n tr giúp xã h i và như v y h th ng an sinh xã h i ch còn 4 tr c t
(h p ph n) ch y u.
Th tư: An sinh xã h i là m t h th ng các chính sách, các gi i pháp công,
nh m tr giúp m i thành viên trong xã h i i phó v i các r i ro, các cú s c v
kinh t - xã h i, làm cho h suy gi m ho c m t ngu n thu nh p do b m au, thai
s n, tai n n, b nh ngh nghi p, già c không còn s c lao ng ho c vì các nguyên
nhân khách quan khác rơi vào c nh nghèo kh , b n cùng hoá và cung c p d ch v
chăm sóc s c kho cho c ng ng. Thông qua h th ng chính sách v th trư ng lao
ng, b o hi m xã h i, b o hi m y t , tr giúp xã h i, xoá ói gi m nghèo và tr
giúp c bi t. [42. tr.25]
Các h th ng chính sách này có m i quan h g n bó v i nhau t o nên nhi u
t ng n c b o v các thành viên trong xã h i không h rơi vào c nh b n cùng hoá
và m b o công b ng xã h i.

26. 18
Theo quan i m này, h th ng an sinh xã h i có 6 n i dung:
(i) H th ng b o hi m xã h i;
(ii) H th ng b o hi m y t ;
(iii) Chính sách tr giúp vi c làm, th t nghi p;
(iv) Chính sách chương trình tr giúp c bi t;
(v) Chính sách chương trình tr giúp xã h i;
(vi) Chính sách chương trình xóa ói gi m nghèo.
1.1.2.2. Khái ni m v an sinh xã h i i v i nông dân
Như ã trình bày trên, quan i m v an sinh xã h i Vi t Nam hi n nay,
theo các nhà khoa h c cũng như nh ng ngư i ho ch nh chính sách cũng chưa có
ư cm t nh nghĩa th ng nh t, có ngư i ng h quan i m an sinh xã h i mà ILO
công b , có ngư i l i ưa thêm quan i m th c hi n an sinh xã h i nh t thi t ph i
th c hi n hình th c ưu ãi xã h i, nhưng cũng có ngư i l i cho r ng an sinh xã h i
Vi t Nam ph i c bi t chú tr ng n công tác cung c p d ch v chăm sóc y t ...
và có quan i m cho r ng xóa ói gi m nghèo cũng là ph m vi c a chương trình an
sinh xã h i. Nh ng quan i m này có th nh n ư c s ng tình c a các chuyên
gia qu c t , nhưng ôi khi quan i m c a các chuyên gia qu c t cũng trái ngư c v i
quan i m c a các chuyên gia trong nư c. Theo h h th ng an sinh xã h i th c ch t
có vai trò r t quan tr ng trong vi c gi m nghèo và cũng có th tr thành m t ph n c a
chi n lư c l n v gi m nghèo k t h p v i các cơ ch t o vi c làm, u tư công cho
phát tri n công trình k t c u h t ng, các chính sách giáo d c qu c gia. Nhưng vai trò
c t lõi c a vi c th c hi n an sinh xã h i không nh t thi t ph i là giúp cho các cá nhân
và h gia ình thoát kh i ngư ng nghèo mà vai trò c a nó là b o v h kh i nh ng
r i ro v kinh t . ng th i, thoát nghèo cũng có th là m t k t qu do ư c ti p c n
t t hơn v i phúc l i b o tr xã h i, nhưng nó không ph i là vai trò chính c a chính
sách b o tr xã h i. Trên th c t , nhi u ch trong các chương trình an sinh xã h i
c a các nư c ang phát tri n không nh t thi t ph i hư ng n i tư ng là ngư i r t
nghèo. [53]

27. 19
i v i tác gi lu n án, m c dù không ng tình v i các quan i m riêng l
c a nh ng chuyên gia trong nư c, nhưng tác gi l i ng h tư tư ng c a nh ng
chuyên gia này; tác gi hoàn toàn không nh t trí v i ánh giá c a Patricia Justino v
hư ng phát tri n c a h th ng an sinh xã h i Vi t Nam. T ó tác gi ưa ra quan
i m v h th ng an sinh xã h i cho nông dân như sau:
An sinh xã h i i v i nông dân là m t h th ng các chính sách, các gi i pháp
mà trư c tiên nhà nư c, gia ình và xã h i th c hi n nh m tr giúp ngư i nông dân
thoát kh i nghèo, r i m i i phó v i nh ng r i ro gây ra b i các cú s c v kinh t -
xã h i làm cho ngư i nông dân b suy gi m ho c m t ngu n thu nh p do b m au,
thai s n, tai n n, b nh ngh nghi p, già c không còn s c lao ng ho c vì các
nguyên nhân khách quan khác làm cho h rơi vào c nh nghèo kh , b n cùng hoá.
Như v y, th c hi n an sinh xã h i i v i nông dân thì i u thi t y u là
ph i m b o cho nh ng ngư i nông dân thoát kh i nghèo ói, và có tích lũy l n
tham gia BHYT & BHXH. Như v y, h m i ch ng tham gia vào h th ng an
sinh xã h i. Mu n thoát nghèo thì b n thân ngư i dân không th t mình làm ư c
mà c n ph i có s tr giúp c a nhà nư c, ngư i thân và c ng ng. Thông qua các
chương trình xóa ói gi m nghèo, tr giúp xã h i và cung c p d ch v xã h i cơ b n
cho ngư i dân nông thôn s t o i u ki n thu n l i cho h thoát nghèo, t ng b c
v ng ch c hòa nh p vào h th ng b o hi m y t và b o hi m xã h i t nguy n.
ASXH nói chung, ASXH i v i nông dân Vi t Nam nói riêng có nh ng c
trưng cơ b n sau:
Th nh t, ASXH i v i nông dân ư c th c hi n dư i s giúp c a Nhà
nư c, c ng ng và s t nguy n tham gia óng góp c a ngư i nông dân.
Th hai, ASXH i v i nông dân thu c lĩnh v c ASXH cho khu v c phi
chính th c. H th ng lu t pháp cho vi c th c thi ASXH i v i nông dân vì th còn
nhi u b t c p và tính nh t quán chưa cao.
Th ba, ngư i nông dân là nh ng ngư i có thu nh p th p và không n nh,
vì v y tính b n v ng và n nh v tài chính cho vi c th c hi n ASXH là không cao.

28. 20
1.1.3. Vai trò c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân trong i u ki n kinh
t th trư ng
1.1.3.1. Ch c năng cơ b n c a h th ng ASXH i v i nông dân
Thu t ng r i ro b t ngu n t ch “risco” ho c “rischio” nghĩa là m i e d a
và có liên quan n ch “riescare” ch s m o hi m, li u lĩnh. Theo thu t ng
hi n i, r i ro là i m t v i thi t h i, m t mát, thương vong, do nh ng thay i
tiêu c c là k t qu có th c a m t s ki n trong tương lai.
Theo giáo sư Han Juergen Roesner [75], Trư ng i h c Cologne c a C ng
hòa Liên bang c, r i ro i v i con ngư i ã ư c các h c gi th gi i th o lu n
và i n th ng nh t ph m vi qu c t bao g m 7 nhóm cơ b n sau:
- R i ro t nhiên (b o l t, h n hán...)
- R i ro môi trư ng (ô nhi m)
- R i ro s c kh e (d ch t , m au, b nh t t)
- R i ro vòng i (tu i già)
- R i ro kinh t (tai n n lao ng, kh ng ho ng và nghèo ói)
- R i ro xã h i (t i ph m, kh ng b , tai n n giao thông)
- R i ro chính tr ( o chính, xung t s c t c, thay i th ch )
Như v y, trong 7 lo i r i ro x y ra i v i con ngư i có lo i có th nhìn th y
ư c, có lo i không th d oán ư c. Có lo i ch c ch n s x y ra, có lo i có th
x y ra... Như v y, m i ngư i u có nguy cơ ph i i m t v i r i ro. Khi r i ro x y
ra, nh ng ngư i b tác ng u ph i i m t v i tình tr ng khó khăn v kinh t .
Tình c nh càng tr nên n ng n v i ngư i nông dân b i kh năng tích lũy c a h là
không nhi u, do ó n u không có màng lư i tr giúp t gia ình, c ng ng và xã
h i thì ngư i nông dân s ph i i m t v i nh ng khó khăn khi tái hòa nh p vào
c ng ng và xã h i.
h n ch r i ro ph i có các bi n pháp: (i) Phòng ng a r i ro; (ii) H n ch
r i ro và (iii) Kh c ph c r i ro. Các bi n pháp này là nh ng h p ph n cơ b n c a
qu n lý r i ro. H th ng an sinh xã h i nói chung và an sinh xã h i i v i nông dân

29. 21
nói riêng ph i th c hi n ư c ch c năng cơ b n là qu n lý r i ro. Làm t t ch c năng
này s b o v cho ngư i nông dân không b rơi vào c nh nghèo kh , b n cùng hoá
và b o m công b ng xã h i.
1.1.3.2. Vai trò c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân
An sinh xã h i nói chung hay an sinh xã h i i v i nông dân nói riêng là
m t trong nh ng công c qu n lý mà chính ph dùng i u hành, qu n lý và phát
tri n xã h i. Thông qua h th ng này chính ph s làm gi m s b t bình ng xã
h i, phân hoá giàu nghèo, phân t ng xã h i, t ó t o nên s n nh v kinh t ,
chính tr và xã h i.
Th c ti n ch ng minh, trong i u ki n y m nh t c CNH, H H, m t m t,
di n tích t s n xu t nông nghi p b thu h p, m t khác s lư ng ngư i lao ng b
m t t, chuy n i ngh nghi p tăng lên. M t lo t v n t ra v ào t o ngh , gi i
quy t vi c làm, m b o thu nh p i s ng cho ngư i lao ng có t b thu h i òi
h i ph i có chính sách th trư ng lao ng iv i i tư ng này. Trong i u ki n ó,
h th ng chính sách ASXH cho nông dân có ý nghĩa c c kỳ quan tr ng.
H th ng an sinh xã h i i v i nông dân còn có vai trò quan tr ng trong
vi c phòng ng a r i ro. S phòng ng a r i ro có ý nghĩa quan tr ng cho vi c n
nh cu c s ng c a ngư i nông dân khi h ương u v i nh ng khó khăn v kinh
t . Nhi u nghiên c u ch ra r ng, chi phí cho phòng ng a r i ro s th p hơn r t
nhi u so v i chi phí kh c ph c r i ro. Nói cách khác, n u em so sách hai lo i
chi phí này thì chi phí cho các chính sách, chương trình mang tính ch t phòng ng a
s em l i hi u qu kinh t cao hơn. Như v y, trong i s ng xã h i có nh ng r i ro
mà ngư i ta bi t trư c nó ch c ch n s di n ra như già y u, không còn kh năng lao
ng... phòng ng a, gi m thi u nh ng nh hư ng tiêu c c t nh ng r i ro này
Nhà nư c nên t o môi trư ng thu n l i ngư i nông dân có i u ki n óng góp
tham gia t khi còn trong tu i lao ng, n khi v già h có kh năng i phó
v i r i ro này nh vào lương hưu ho c ti n b o hi m tu i già...
H th ng an sinh xã h i i v i ngư i nông dân s gi i quy t nh ng v n
liên quan n gi m thi u r i ro, h n ch tính d b t n thương và kh c ph c h u qu

30. 22
c a r i ro thông qua các chính sách và chương trình c th nh m giúp cho ngư i
nông dân n nh cu c s ng, tái hoà nh p c ng ng thông qua "s c b t" c a các
lư i an sinh xã h i ho c b o m cho h có m c s ng m c t i thi u không b rơi
vào tình c nh b n cùng hoá.
H th ng an sinh xã h i i v i nông dân khi th c hi n t t s góp ph n thúc
y tăng trư ng kinh t nhanh và n nh, vì i v i các nhà u tư trong hay ngoài
nư c h không ch chú ý n các cơ h i ki m l i v kinh t mà còn chú ý c bi t
n các y u t n nh v m t xã h i. M t xã h i n nh giúp các nhà u tư yên
tâm u tư phát tri n lâu dài, t o i u ki n cho n n kinh t tăng trư ng nhanh và n
nh. Ngư c l i, m t xã h i không n nh s d n n vi c u tư ng n h n, làm ăn
theo ki u "ch p gi t" làm cho n n kinh t tăng trư ng không b n v ng. M t khác,
b n thân s phát tri n h th ng an sinh xã h i hi n i i v i nông dân cũng là m t
lĩnh v c d ch v "có thu" t o ngu n tài chính cho phát tri n kinh t c a t nư c,
c bi t là lĩnh v c b o hi m xã h i, b o hi m y t t nguy n.
1.1.3.3 Các yêu c u i v i h th ng ASXH i v i nông dân
V nguyên t c, h th ng an sinh xã h i nói chung và h th ng an sinh xã h i
i v i nông dân nói riêng ph i b o m (i) tính h th ng, (ii) tính công b ng xã
h i, (iii) tính xã h i hoá và (iv) tính b n v ng v tài chính.
Tính h th ng th hi n m i liên k t ch t ch gi a các tr c t (h p ph n) c a
h th ng an sinh xã h i và s tác ng qua l i l n nhau, nh hư ng l n nhau trong
quá trình phát tri n cũng như khi xã h i có bi n ng v kinh t . Tính h th ng còn
th hi n vi c t o nên nhi u "t ng n c" b o m an toàn cho ngư i nông dân
trư c các bi n c r i ro.
Tính công b ng xã h i th hi n qua "m c chu n" tính tr c p, và các c u
tr c bi t; b o m cho ngư i nông dân có quy n ư c hư ng tr giúp trong lúc
khó khăn; b o m kh năng bao ph c a h th ng an sinh xã h i và các lư i an
sinh xã h i i v i ngư i nông dân.
Tính xã h i hoá th hi n s chia s trách nhi m xã h i c a m i ngư i nông
dân trư c khi b r i ro. Ngư i nông dân th hi n s chia s trách nhi m xã h i thông

31. 23
qua các quy lu t s ông bù s ít, i u ti t thu nh p xây d ng qu an sinh xã h i i
v i ngư i nông dân, ngu n qu này có th ư c b sung thông qua các cu c v n
ng, quyên góp nhân o, t thi n tr giúp ngư i y u th ...
Tính b n v ng v tài chính th hi n cơ ch t o ngu n, qu n lý và s d ng
ngu n tài chính phù h p. Có chính sách áp d ng cơ ch "hư ng" theo m c " óng
góp"; có chính sách áp d ng cơ ch hư ng nhưng không d a vào s óng góp. Do
v y, ngu n tài chính t Nhà nư c th hi n ph n vai trò quan tr ng trong h th ng an
sinh xã h i i v i nông dân.
1.2. N I DUNG, I U KI N XÂY D NG VÀ HOÀN THI N H TH NG AN
SINH XÃ H I I V I NÔNG DÂN TRONG I U KI N KINH T TH TRƯ NG
1.2.1. C u trúc c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân trong i u ki n
kinh t th trư ng
Có nhi u các ti p c n khác nhau phân tích ánh giá v c u trúc c a h
th ng an sinh xã h i nói chung và an sinh xã h i i v i nông dân nói riêng, tuỳ
thu c vào m c ích nghiên c u, phương pháp ti p c n nghiên c u, n i dung, yêu c u
nghiên c u. M t khác, vi c phân tích c u trúc c a h th ng an sinh xã h i iv i
nông dân cũng ch mang tính tương i, vì các h p ph n c a h th ng an sinh xã h i
có m i quan h ch t ch v i nhau, h tr cho nhau, th m chí an xen l n nhau. Tuy
v y, ngư i ta v n có th phân chia h th ng an sinh xã h i i v i nông dân theo các
d ng c u trúc khác nhau: c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo ch c năng,
nhi m v cơ b n; c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo s phát tri n c a h
th ng chính sách và i tư ng tham gia; c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân
theo hình th c cung c p d ch v ; c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo
không gian và th i gian; c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo h th ng
qu n lý; c u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo h th ng lu t pháp.
1.2.1.1 C u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo ch c năng cơ b n
Căn c vào ch c năng, nhi m v c a h th ng an sinh xã h i i v i nông
dân, có th chia thành ba h p ph n cơ b n, m i h p ph n m nhi m m t ph n ch c
năng ho c m t nhi m v cơ b n. Tuy nhiên, s phân chia này cũng ch là tương i,

32. 24
vì trong t ng h p ph n cũng có s an xen ch c năng và các nhi m v c a h th ng
an sinh xã h i i v i nông dân, song căn c vào tính ch t n i tr i c a t ng h p
ph n mà t tên cho nó phù h p. Theo cách l p lu n như v y, h th ng an sinh xã
h i i v i nông dân s có h p ph n chính sau:
Các chính sách, chương trình mang tính ch t phòng ng a r i ro
ây ư c coi là t ng trên cùng c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân,
vai trò c a t ng này là hư ng t i can thi p và bao ph toàn b ngư i dân nông thôn;
giúp cho h có ư c thu nh p t vi c làm, có ư c năng l c v t ch t c n thi t
i phó m t cách t t nh t v i r i ro, h n ch r i ro và t b o v mình trư c r i ro.
N i dung quan tr ng c a h p ph n này là các chính sách, chương trình t m vĩ mô
cho khu v c nông nghi p. Nó bao g m các chính sách và chương trình v vi c làm;
chương trình phòng ng a tai n n thương tích; phòng ng a th m ho thiên tai iv i
con ngư i... phòng ng a t t c n có các nghiên c u d báo, thông tin d báo và
k ho ch i phó dài h n.
Các chính sách, chương trình mang tính ch t gi m thi u r i ro
ây ư c coi là t ng th hai c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân,
t ng này có v trí c bi t quan tr ng khi r i ro x y ra, t ng này cũng hư ng t i bao
ph toàn b dân cư trong khu v c nông nghi p và nông thôn vì trong cu c i không
ai bi t trư c r i ro x y ra khi nào và ai s không g p ph i r i ro; nhưng trên th c t
m c bao ph c a nó h p hơn t ng th nh t và hư ng tr c ti p vào nh ng ngư i
nông dân g p r i ro và gián ti p ch u h u qu t rui ro như, nh ng ngư i thi u vi c
làm, ngư i có thu nh p th p, ngư i già, ngư i tàn t t, tr em m côi, ngư i nghèo...
Các chính sách và gi i pháp c a Nhà nư c mang tính tr c p, tr giúp "vô i u ki n"
nhi u hơn là "có i u ki n" và thiên v tính phúc l i. Bên c nh h th ng chính sách,
chương trình t m vĩ mô, Nhà nư c cũng t o môi trư ng khuy n khích các ho t
ng t m trung và vi mô. T ng th hai này còn gi vai trò t o s c b t cho các i
tư ng tái hoà nh p c ng ng thông qua các chương trình và chính sách c th .
Các chính sách, chương trình mang tính kh c ph c r i ro
ây ư c coi là t ng cu i cùng c a h th ng an sinh xã h i i v i ngư i
nông dân nh m b o v an toàn cho ngư i nông dân khi h g p ph i r i ro mà b n

33. 25
thân h không t kh c ph c ư c, h không b rơi vào c nh b n cùng hoá. Tuy
v y, t ng cu i cùng này cũng ch là "Phao c u sinh" t m th i, nó v n có ch c năng
t o "s c b t" cho các i tư ng tham gia vào các t ng trên và hoà nh p c ng ng;
ch có m t b ph n nh i tư ng xã h i không còn cách nào khác s ph i d a vào
"phao c u sinh" y t n t i. Thông thư ng các chính sách và chương trình c a
t ng này t m vĩ mô mang tính ng n h n hơn là dài h n. H th ng này có tác ng
r tt t n c ng ng dân cư trong nh ng trư ng h p g p ph i tình hu ng bi n ng
x u c a n n kinh t - xã h i, thiên tai trên di n r ng.
S phân lo i theo ba t ng ch là tương i theo tính ch t n i tr i c a các
chính sách, chương trình tr giúp, trong th c t các chính sách, chương trình trong
giai o n hi n nay ã mang tính ch t t ng h p an xen c vi c phòng ng a r i ro,
h n ch r i ro và kh c ph c h u qu r i ro.
1.2.1.2 C u trúc c a h th ng ASXH i v i nông dân theo s phát tri n c a h
th ng chính sách và i tư ng khách hàng c a chính sách
C u trúc c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân ư c hình thành và
phát tri n d a trên nhu c u th c t c a t ng qu c gia trong vi c gi i quy t các mâu
thu n xã h i, b t bình ng xã h i. Vi c xây d ng h th ng an xã h i i v i nông
dân s m hay mu n ph thu c r t l n vào i u ki n kinh t - xã h i, phong t c t p
quán c a t ng qu c gia trong nh ng b i c nh l ch s nh t nh.
C u trúc c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân còn ph thu c vào nhu
c u xã h i - nhu c u c a nh ng ngư i nông dân (nhu c u c a khách hàng). Nhu c u
này r t a d ng và còn tùy thu c vào s lư ng ngư i nông dân mong mu n tham gia
và có kh năng tham gia cũng như các quy n l i khi tham gia vào d ch v c a h
th ng này. Vì v y, vi c d a vào phân nhóm i tư ng tham gia c a các chính sách,
chương trình c th mà phân chia ra các tr c t (h p ph n) c a h th ng an sinh xã
h i và phát tri n h th ng chính sách cho phù h p.
1.2.1.3. C u trúc c a h th ng ASXH i v i nông dân theo hình th c cung c p
d ch v
N u phân chia c u trúc c a h th ng an sinh xã h i theo hình th c, tính ch t
cung c p d ch v xã h i thì h th ng an sinh xã h i có hai h p ph n chính là:

34. 26
Th nh t, d ch v xã h i do Nhà nư c cung c p (hay còn g i là d ch v nhà
nư c). Hình th c d ch v này thư ng là d ch v công và mang tính phi l i nhu n
hơn là d ch v mang tính thương m i. Tuy nhiên, lo i hình d ch v nhà nư c này
ch cung c p tương i y cho ngư i ngư i lao ng làm vi c khu v c chính
th c, còn nh ng ngư i lao ng làm vi c khu v c phi chính th c, c bi t là
nh ng ngư i nông dân Vi t Nam l i chưa ư c ti p c n y các d ch v c a lo i
hình này.
Th hai, d ch v xã h i do c ng ng và cá nhân cung c p (hay còn g i là
d ch v tư nhân). Hình th c d ch v này v a mang tính thương m i, v a mang tính
phi l i nhu n, nhân o, t thi n. Ví d như b o hi m nhân th , b o hi m thân th ,
b o hi m h c sinh (mang tính ch t d ch v thương m i); trung tâm chăm sóc ngư i
già, cơ s b o tr xã h i chăm sóc tr em tàn t t, tr em m côi c a khu v c tư nhân
Vi t Nam h u h t mang tính phi l i nhu n. Như v y, nh ng ngư i có th tham gia
vào hình th c d ch v này ho c là nh ng ngư i già không nơi nương t a, tr em m
côi, tàn t t không có ngư i chăm sóc, ho c là nh ng ngư i có kh năng tài chính.
Nhưng thu nh p c a ngư i nông dân Vi t Nam không cao, nên h g p nhi u khó
khăn tham gia vào th trư ng d ch v xã h i do khu v c tư nhân cung c p.
1.2.1.4. C u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo th i gian và không gian
Nhìn nh n h th ng an sinh xã h i i v i nông dân theo khung th i gian có
th phân chia thành các chính sách, chương trình dài h n, trung h n và ng n h n.
V i cách phân chia này các chính sách, chương trình dài h n ph i áp ng ư c
yêu c u v phòng ng a r i ro, gi m thi u r i ro và kh c ph c r i ro, như chính sách
b o hi m xã h i, b o hi m y t , b o hi m th t nghi p... Tuy nhiên không ph i chính
sách nào, chương trình nào cũng làm ư c i u ó, i u này còn ph thu c vào th
ch và năng l c c a t ng qu c gia. Các chính sách, chương trình trung h n thư ng
hư ng vào gi i quy t nh ng v n ng n h n trư c m t, do v y nó t p trung vào gi i
quy t v n gi m thi u r i ro, gi m tính d b t n thương, ví d như các chính sách
h tr phát tri n các vùng Tây Nguyên, ng b ng sông C u Long, sáu t nh c bi t
khó khăn vùng núi phía B c; các chương trình gi m nghèo... Các chính sách, chương
trình ng n h n thư ng t p trung vào kh c ph c h u qu mang tính c p bách, tình th

35. 27
và thư ng di n ra trong giai o n ng n, ví d gi i quy t h u qu thi u ói do lũ l t,
thiên tai, d ch b nh...
Xét theo không gian, có v n mang tính ch t toàn c u ( i d ch HIV/AIDs;
nghèo ói; th t nghi p; ngư i già, ngư i tàn t t...), cũng có v n mang tính ch t
khu v c ho c vùng c a t ng qu c gia (thu nh p th p, chăm sóc s c kho , giáo d c
c a mi n núi và ng bào dân t c; th m ho c a h n hán, lũ l t i v i khu v c
mi n Trung; nghèo ói các xã c bi t khó khăn...). Tuỳ theo tính ch t c a v n
di n ra trong ph m vi nào và kh năng c a t ng qu c gia thi t l p h th ng chính
sách, chương trình ng phó cho phù h p.
1.2.1.5 C u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo h th ng qu n lý
Vi c thi t l p h th ng an sinh xã h i i v i nông dân thư ng g n v i th
ch qu n lý c a t ng qu c gia. Xu t phát t th c ti n qu n lý h th ng an sinh xã
h i nói chung và h th ng an sinh xã h i i v i nông dân nói riêng, có th chia h
th ng an sinh xã h i i v i nông dân theo h th ng qu n lý. Nguyên t c chia càng
nh thì qu n lý càng t t, m c nh n âu tuỳ thu c vào cơ s lý lu n và th c ti n
hình thành h p ph n ó b o m tính c l p tương i v m t lý lu n, nh n
th c; v i tư ng bao ph , v cơ ch tài chính; v th ch t ch c.
Hình th c tham gia vào h th ng ASXH i v i nông
dân trong i u ki n kinh t th trư ng
Tham Tham
gia ch gia b
ng ng
B o B Yt B tài B B Yt B B tài B NN B tài
B
hi m chính…. GD& L TB & chính & PT nguyên
L TB &
xã h i T XH NT môi
XH
trư ng….
Hình 1.4: Nh ng hình th c và h th ng qu n lý s tham gia vào h th ng an sinh xã
h i i v i nông dân trong i u ki n kinh t th trư ng
Ngu n: Tác gi t t ng k t t [3], [37], [80]

36. 28
Tuy v y, cũng có nh ng v n an xen v m t th ch t ch c, ph i h p
qu n lý và t ch c th c hi n. Theo cách phân chia này, m i h p ph n c a h th ng
an sinh xã h i i v i nông dân nên do m t ơn v qu n lý nhà nư c m nh n, các
ơn v qu n lý nhà nư c ch u trách nhi m chính có th t c p v , t ng c c, b . Như
v y, m t b có th qu n lý v m t nhà nư c m t h p ph n ho c vài h p ph n, tuỳ
theo ch c năng, nhi m v ư c Chính ph giao. Cũng có th m t h p ph n có cơ
quan ch u trách nhi m chính v m t qu n lý nhà nư c, nh ng ch o th c hi n có
nhi u b , ngành tham gia theo ch c năng, nhi m v ư c Chính ph giao. Xu
hư ng chung c a s phát tri n trong lĩnh v c phân công lao ng xã h i theo tính
ch t chuyên ngành thì phân công chuyên ngành càng sâu tính ch t ph i h p qu n lý
t ch c th c hi n càng cao. Do v y, vi c ph i h p qu n lý t ch c th c hi n t ng
h p ph n c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân là m t xu hư ng t t y u, ch
có i u c n làm rõ trách nhi m c a cơ quan ch u trách nhi m chính v m t qu n lý
nhà nư c giúp Chính ph i u ph i các ho t ng và các cơ quan ph i h p ch o
th c hi n.
1.2.1.6. C u trúc h th ng ASXH i v i nông dân theo h th ng lu t pháp
ây là d ng c u trúc theo tính ch t và c p c a lu t pháp, chính sách, trong
ó c u trúc theo lu t là quan tr ng nh t. M i lu t, ho c vài lu t ho c m t ph n b
lu t ư c x p thành m t h p ph n c a h th ng an sinh xã h i. T t nhiên là các lu t
này có m i quan h ch t ch v i nhau v th ch tài chính, th ch t ch c, ví d
Lu t b o hi m xã h i thành h p ph n b o hi m xã h i, trong ó có th bao g m c
b o hi m th t nghi p; m t ph n c a B lu t lao ng có th hình thành h p ph n th
trư ng lao ng; Lu t ngư i có công hình thành h p ph n tr giúp c bi t; Pháp
l nh ngư i cao tu i, Pháp l nh v ngư i tàn t t và các chính sách, i tư ng b r i
ro do thiên tai hình thành h p ph n tr giúp xã h i; trong trư ng h p chưa hình
thành lu t thì m t h th ng chính sách, chương trình cũng có th hình thành m t
h p ph n riêng như các chính sách, chương trình gi m nghèo, b o hi m y t và
chăm sóc s c kho c ng ng. V i cách phân chia như th này, trong tương lai m i

37. 29
h p ph n c a h th ng an sinh xã h i i v i nông dân c n hình thành m t lu t cơ
b n, ph n còn l i chưa i u ki n hình thành ư c lu t thì dư i d ng các chính
sách và các chương trình. i u hành h th ng an sinh xã h i nói chung và h th ng
an sinh xã h i i v i nông dân nói riêng theo lu t là m t xu hư ng t t y u phù h p
v i quá trình c i cách hành chính và c i cách th ch c a t nư c, ti n trình h i
nh p qu c t và quá trình phát tri n n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch
nghĩa nư c ta.
Cho dù có nhi u cách phân tích c u trúc khác nhau c a h th ng an sinh xã
h i i v i nông dân, song suy cho cùng h th ng này v n bao g m năm tr c t
(h p ph n) cơ b n: b o hi m y t t nguy n, b o hi m xã h i t nguy n, tr giúp xã
h i, xóa ói gi m nghèo và cung c p d ch v xã h i cơ b n.
1.2.2. Các h p ph n cơ b n trong c u trúc h th ng an sinh xã h i i v i nông
dân trong i u ki n kinh t th trư ng Vi t Nam
1.2.2.1. B o hi m y t t nguy n cho nông dân
Con ngư i ai cũng mu n s ng kh e m nh, m no, h nh phúc, nhưng trong
i ngư i, nh ng r i ro b t ng v s c kh e như m au, b nh t t, luôn có th x y
ra. Các chi phí khám ch a b nh này không ư c xác nh trư c, mang tính “ t
xu t”, vì v y cho dù l n hay nh , u gây ra nh ng tác ng x u t i ngân qu m i
gia ình, m i cá nhân. kh c ph c khó khăn cũng như có th ch ng v tài
chính khi ph i i m t v i nh ng r i ro b t ng v s c kh e thì con ngư i có thiên
hư ng tham gia vào lo i hình b o hi m y t .
BHYT ư c cho là m t nhóm ngư i óng góp tài chính vào m t qu chung,
thông thư ng do m t bên th ba gi . Ngu n qu này sau ó s ư c dùng thanh
toán cho toàn b ho c m t ph n các chi phí n m trong ph m vi gói quy n l i c a
ngư i tham gia b o hi m. Bên th ba có th là BHXH nhà nư c, các cơ quan b o
hi m công khác, các qu do ch s d ng lao ng t i u hành qu n lý ho c do các
qu tư nhân m nhi m. [33]

38. 30
B o hi m y t là m t chính sách xã h i do Nhà nư c t ch c th c hi n, nh m
huy ng s óng góp c a c ng ng, chia s nguy cơ b nh t t và gi m b t gánh
n ng tài chính c a m i ngư i khi m au, b nh t t, t o ngu n tài chính h tr cho
ho t ng y t , th c hi n công b ng và nhân o trong lĩnh v c b o v và chăm sóc
s c kh e cho nhân dân.
BHYT t nguy n là hình th c ngư i tham gia mua BHYT t chi tr kinh phí
tham gia mà không có s tr giúp t bên ngoài. Nh ng ngư i tham gia b o hi m y
t t nguy n, m c dù m c óng bình quân ch b ng 1/3 m c óng BHYT b t bu c
nhưng h v n ư c hư ng y quy n l i như nh ng ngư i tham gia BHYT b t
bu c. ó là:
- Ngư i tham gia BHYT ư c khám ch a b nh ngay t i y t trư ng h c (n u
là h c sinhh, sinh viên), tr m y t cơ s , các b nh vi n công l p và ngoài công l p.
H ư c s d ng các d ch v y t k thu t cao trong khám ch a b nh, m t s nhóm
i tư ng còn ư c h tr chi phí chuy n vi n khi c n thi t. Trư ng h p khám ch a
b nh theo yêu c u không theo tuy n i u tr ti p t c ư c thanh toán v i m c phí
ư c i u ch nh cao hơn.
- Chuy n i cơ ch cùng chi tr 20% m t cách ng lo t và kh ng ch tr n
trong i u tr n i trú sang hình th c xác nh m c thanh toán t i a và cùng chi tr
v i m t k thu t có chi phí l n.
Cũng gi ng như BHYT b t bu c, BHYT t nguy n lo i tr thanh toán cho
các trư ng h p t t , ch t do say rư u, dùng ch t ma tuý, vi ph m pháp lu t, b nh
lây qua ư ng sinh d c, b nh xã h i mà Nhà nư c ã có ngân sách ch a b nh như
b nh tâm th n, phong, lao, AIDS..., i u dư ng, an dư ng, b nh b m sinh, d ch v
k ho ch hóa gia ình, tai n n lao ng, tai n n giao thông, chi n tranh, thiên tai...
Ngoài nh ng quy n l i gi ng như nh ng ngư i tham gia BHYT b t bu c,
ngư i tham gia BHYT t nguy n còn ư c hư ng thêm nh ng d ch v y t c bi t
như t o hình th m m , ph c h i ch c năng, làm chân tay gi , răng gi ...

39. 31
B ng 1.2: So sánh BHYT thu c BHXH và BHYT kinh doanh
Tiêu
STT BHYT thu c BHXH BHYT kinh doanh
th c
i
Ngư i lao ng làm công ăn
1 tư ng Nh ng ngư i có nhu c u
lương...
tham gia
Hình th c
2 B t bu c T nguy n
th c hi n
Các công ty b o hi m kinh
Cơ quan Cơ quan BHYT do Nhà nư c
3 doanh c a Nhà nư c, tư nhân,
qu n lý t ch c qu n lý
công ty c ph n
H ch toán kinh t , cân i thu
Tính ch t Tính nhân o, tính c ng
4 chi và làm nghĩa v i v i
b o hi m ng...
Nhà nư c
Ngư i s d ng lao ng,
Ngu n ngư i lao ng óng góp theo Ngư i tham gia b o hi m n p
5 qu t l % qu lương và ti n phí b o hi m theo các m c th a
BHYT lương có s h tr c a ngân thu n...
sách nhà nư c
Ch y u chuy n th ng cho cơ
Phương Tr cho ngư i ư c b o hi m
s y t m nh n và ch a
th c ho c b nh vi n ã lý h p ng
b nh theo quy nh c a cơ
6 thanh v i công ty b o hi m. M c chi
quan BHYT. M c thanh toán
toán ti n tr theo m c ã ký trong h p
theo quy nh c a nh ng b nh
BHYT ng
thông thư ng
Ngu n: [27]
1.2.2.2. B o hi m xã h i t nguy n cho ngư i nông dân
B o hi m xã h i theo quan ni m c a T ch c Lao ng qu c t (ILO), là
hình th c b o tr mà xã h i dành cho các thành viên c a mình thông qua m t lo t
các bi n pháp công b ng nh m tránh tình tr ng kh n khó v kinh t và xã h i do b
m t ho c gi m thu nh p áng k vì b nh t t, tai n n lao ng, m t s c lao ng và
t vong; chăm sóc y t và tr c p cho các gia ình có con nh . [76]

40. 32
Theo lu t Vi t Nam năm 2006 (có hi u l c t ngày 01-01-2007) BHXH là s
m b o thay th ho c bù p m t ph n thu nh p c a ngư i lao ng khi h b gi m
ho c m t thu nh p do m au, thai s n, tai n n lao ng, b nh ngh nghi p, th t
nghi p, h t tu i lao ng ho c ch t trên cơ s óng vào qu BHXH. [54]
Theo i u 2 c a i u l BHXH Vi t Nam, ch b o hi m xã h i b t bu c
bao g m 5 v n sau:
- Ch tr c p m au.
- Ch tr c p tai n n lao ng và b nh ngh nghi p.
- Ch tr c p thai s n.
- Ch tr c p hưu trí.
- Ch tr c p t tu t.
Ngư i nông dân ph n l n làm vi c khu v c phi chính th c nên h u h t h
chưa ư c tham gia vào h th ng BHXH b t bu c. T ngày 01-01-2008, ngư i
nông dân Vi t Nam m i có i u ki n tham gia vào h th ng BHXH t nguy n.
Tham gia vào BHXH t nguy n ngư i nông dân ư c hư ng hai ch hưu trí và
t tu t.
Th nh t, tr c p hưu trí cho nông dân
Hi n nay v i nh ng thành t u t ư c trong phát tri n kinh t - xã h i, i
s ng c a ngư i dân Vi t Nam ã ư c c i thi n áng k . Tu i th trung bình c a
ngư i Vi t Nam tăng lên khá cao, kho ng 73 tu i. Tuy nhiên, ph n l n ngư i cao
tu i Vi t Nam l i ch y u t ng làm vi c khu v c phi chính th c. Khi v già, h t
kh năng lao ng h không có ngu n thu nh p nào khác và ph i d a vào con cái và
tr giúp c a c ng ng t n t i. Chính vì v y, tham gia b o hi m xã h i t nguy n
ư c hư ng ch hưu trí khi v già ang n i lên như nhu c u l n i v i ngư i
nông dân.
Th hai, tr c p t tu t
Th c t cho th y, thu nh p trung bình c a ngư i dân nông thôn không cao,
th m chí s b tác ng x u n u trong gia ình h có m t ngư i t vong. Ch tr

41. 33
c p t tu t s giúp thân nhân c a ngư i t vong có ư c kho n tr c p bù pm t
ph n thi u h t trong thu nh p c a gia ình giúp h có th vư t qua khó khăn
trong cu c s ng.
1.2.2.3. Tr giúp xã h i cho nông dân
Theo t i n bách khoa Vi t Nam, c u tr : “là s giúp b ng ti n m t ho c
hi n v t, có tính ch t kh n thi t, “c p c u” m c c n thi t cho nh ng ngư i lâm
vào c nh b n cùng không có kh năng t lo li u cu c s ng thư ng ngày c a b n thân
và gia ình”. [67. tr.641] Như v y, c u tr là s m b o và giúp c a Nhà nư c, s
h tr c a nhân dân và c ng ng qu c t v thu nh p và các i u ki n sinh s ng b ng
các hình th c, bi n pháp khác nhau i v i các i tư ng lâm vào c nh r i ro, b t h nh,
nghèo ói, thi t thòi, y u th ho c nh ng thi u h t trong cu c s ng khi h không
kh năng t lo ư c cu c s ng t i thi u c a b n thân và gia ình.
Thu t ng c u tr xã h i ư c s d ng nhi u, th m chí tr thành thói quen
trong dân gian, và s d ng t i n cũng như văn b n pháp lu t (ngh nh s 07).
Tuy nhiên, khi xã h i ngày càng phát tri n, nh n th c c a con ngư i cũng có s
thay i, vi c ti p c n xây d ng chính sách d a vào nhu c u c a con ngư i trư c
ây ã ư c thay th b ng phương pháp d a vào quy n con ngư i. Do v y, c ng
ng qu c t và các nhà ho ch nh chính sách cho r ng dùng thu t ng c u tr xã
h i không còn phù h p n a và thay th c m t này b ng tr giúp xã h i cho phù
h p hơn. i u này ư c th hi n b ng vi c ban hành Ngh nh s 07/2000/N -CP;
theo Ngh nh s 67/2007/N -CP vi c tr giúp xã h i bao g m hai nhóm: tr giúp
thư ng xuyên và và tr giúp t xu t.
Th nh t, tr giúp thư ng xuyên:
ây là hình th c tr giúp xã h i i v i nh ng ngư i hoàn toàn không th t
lo ư c cu c s ng trong m t th i gian dài (m t ho c nhi u năm) ho c trong su t c
cu c ic a i tư ng ư c c u tr .
i tư ng xã h i là m t ph m trù chung, ch nh ng ngư i không may g p r i
ro, b t h nh, g p khó khăn trong cu c s ng, mà ta thư ng g i là nhóm ngư i thi t

42. 34
thòi, y u th , như ngư i già cô ơn, tr em m côi, ngư i tàn t t, ngư i lang thang
xin ăn… i tư ng c a tr giúp xã h i là nh ng ngư i c bi t khó khăn, c n có s
tr giúp v t ch t và tinh th n t Nhà nư c, c ng ng và xã h i m b o cu c
s ng, do ó không có s phân bi t v th và thành ph n xã h i i v i h . Các i
tư ng tr giúp thư ng xuyên ư c quy nh t i Ngh nh s 07/2000/N -CP ngày
09-3-2000 c a Chính ph bao g m:
Tr em m côi là tr em dư i 16 tu i, m côi c cha l n m ho c b b rơi, b
m t ngu n nuôi dư ng ho c không có ngư i thân thích nương t a; tr em m côi
cha ho c m , nhưng ngư i còn l i là m ho c cha m t tích theo quy nh t i i u 88
B lu t Dân s ho c không năng l c, kh năng nuôi dư ng theo quy nh c a
pháp lu t.
Ngư i già cô ơn không nơi nương t a i v i nam gi i là nh ng ngư i t
60 tu i tr nên s ng c thân; còn i v i ph n là nh ng ngư i t 55 tu i tr lên
ây u là nh ng ngư i già còn v ho c ch ng nhưng già y u, không có con, cháu,
ngư i thân thích nương t a, không có ngu n thu nh p và hi n ang ư c hư ng
tr c p xã h i v n ti p t c ư c hư ng.
Ngư i tàn t t n ng không có ngu n thu nh p và không có nơi nương t a;
ngư i tàn t t n ng tuy có ngư i thân thích nhưng h già y u ho c gia ình nghèo
không kh năng kinh t chăm sóc.
Ngư i tâm th n mãn tính là ngư i m c b nh tâm th n thu c các lo i tâm th n
phân li t, r i lo n tâm th n ã ư c cơ quan y t chuyên khoa tâm th n ch a tr
nhi u l n nhưng chưa thuyên gi m và có k t lu n b nh mãn tính, s ng c thân
không nơi nương t a ho c gia ình thu c di n ói nghèo.
Th hai, tr giúp t xu t
Tr giúp t xu t là hình th c tr giúp xã h i do Nhà nư c và c ng ng
giúp nh ng ngư i không may b thiên tai, m t mùa ho c nh ng bi n c khác
mà i s ng c a h b e do v lương th c, nhà , ch a b nh, chôn c t và ph c
h i s n xu t.