4. • Cka eshte telekomunikacioni?
telekomunikacioni?
5.
6. •
•
•
•
ITU = International Telecommunication Union
Definicione te ndryshme gjate historise
Tani ITU definon telekomunikacionin:
‘‘çfaredo transmetimi, emetimi, apo pranimi”
te shenjave, sinjaleve, shkrimeve, imazheve apo
zerave; ose informatave te cfaredo natyre me
ane telave, sistemeve radiodifuzive, vizuale
ose cfaredo sistemi tjeter elektromagnetik’’
• A dallon koncepti transmetim me emetim
emetim?
7.
8. • Sistemet telekomunikuese – koleksion i:
– Hardverit dhe
– Softverit
• Pjeset kryesore te sistemeve telekomunikuese:
– Kompjuteret (perpunues te informatave)
– Terminalet (pikat fundore)
– Kanalet komunikuese
– Softveret
– Funksione tjera ndihmese (psh modemi)
9. Trungu perfaqeson prirekuzitat
tekonlogjike per krijimin e degeve
te ndryshme te telekomunikacionit
Fletet e degeve perfaqesojne
evolucionin brenda degece te
ndryshme te telekomunikacionit
Pema e telekomunikimeve
18. Telematika
• Perdorim i integruar i telekomunikacionit dhe
infromatikes.
• Telematika perfshin:
– Rrjetat kompjuterike (computer networks)
– Rrjetat e te dhenave (data networks)
– Rrjetat per komunikimin e te dhenave (Data
Communication networks)
– Rrjetat informative (Information networks)
22. Komunikimet me ze vs komunikimet me te
dhena
• Komunikimet me ze
– Me nderrim te gjendjes ne qark (circuit switched)
• Brez fiks i alokuar per thirrje(300 Hz – 3400 Hz)
• Faturim ne baze te kohezgjatjes se thirrjes
– Fikse: DECT, POTS
– Mobile: GSM
• Komunikimet me te dhena
– Me nderrim te gjendjes se paketave (packet switched)
• Brezi alokohet varesisht prej kerkeses
• Faturimi ne baze te sasise se te dhenave te transmetuara
– LAN, WAN…
23. • A ka komunikime audio te bazuara ne
komunikim te te dhenave (me paketa)?
paketa)?
24.
25. Mediumet e transmetimit te te
dhenave
• Transmetimi i drejtuar i te dhenave (me tela)
• Transmetimi i te dhenave pa tela (wireless)
• A ka dallim ndermjet konceptit wireless dhe
konceptit mobil?
26.
27. Transmetimi i drejtuar i te dhenave
(me tela)
•
•
•
•
Kablloja me çiftore të përdredhur
Kablloja koaksiale
Linjat e fuqise
Kablloja optike
28. Kablloja me çiftore të përdredhur (me ose
pa mburoje)
• Pa mburoje (Unshielded Twisted Pair)
• Me mburoje (Shielded Twisted Pair)
29. Kablloja me çiftore të përdredhur (me ose
pa mburoje)
• Perdoren ne:
– Rrjetet telefonik
– Rrjetet LAN (Java e ardhshme)
• Distanca te shkurtra (< 1 km) – Shpejtesi te
ulte (100 Mbps @ 100 m; 2 Mbps @ 4 km);
por edhe ne gigabit ethernet
• Pse behet perdredhja?
perdredhja?
31. Kablli koaksial
LAN
Televizion kabllor
Internet permes kabllit
distance mesatare (1 km) – shpejtesi mesatare
(140 Mbps @ 2 km)
• Eshte perdore shume per telefoni ne distanca
me te medha – zevendesuar nga kabllot optike
• Kabllot moderne – brez deri ne disa GHz.
•
•
•
•
34. Kabllot optike
• Shpejtesi te larte
• Rrjetet kompjuterike me kapacitet te larte
(backbone netowrks)
• Distanca te medha (> 10 km) – Brez te larte 50
Gbps @ 100 km)
• 1000 cifte te perdredhura me gjatesi 1 km
peshojne 8000 kg. Dy fibra optike ofrojne
kapacitet me te madh dhe peshojne me pak se
100 kg
38. Modelet e përhapjes
•
-
-
-
Radio valët në breza të ndryshëm frekuencor
përhapen në forma të ndryshme të përhapjes,
që shumë shkurtimisht do të shtjellohen në
vazhdim:
Valë tokësore (Ground wave): Radio vala
përcjellë lakimin natyror të sipërfaqes së tokës,
kështu që është i mundshëm komunikimi
përtej ose matanë horizontit, fig. a.
Valë jonosferike (Skywave): Radio vala e
emituar reflektohet nga jonosfera përsëri në
sipërfaqen e tokës, fig. b, duke mundësuar
kështu komunikime të gjata (long-distance
communication). Kualiteti i komunikimit nuk
është i qëndrueshëm për arsye se
karakteristikat e jonosferës ndryshojnë me
kohën.
Valë e drejtpërdrejtë (Line of sight - LOS): Radio
vala përhapet përgjatë vijës së drejtë nga
transmetuesi në marrës, fig. c. Kërkesë e
përgjithshme për funksionim të mirë është
kushti që antena marrëse të ketë pamje optike
me antenën në transmetues. Në shumë
sisteme bashkëkohore komunikuese,
shfrytëzohen radio frekuencat mbi 100 MHz,
që përhapen sipas modit apo tipit të valës në
vijë shikimi (line-of-sight mode) ose përhapjes
në domenin e pamjes optike.
44. Komunikimet satelitore
•
•
•
•
•
•
Brez i larte
Komunikime ne ajer dhe uje
Aplikacione difuzive
E mire per pozita te veshtira gjeografike
S’ka nevoje per licensa lokale
Komunikime ushtarake
45. Sistemi telefonik mobil
• Historia
Para 1980: sistemet mobile te radiove per komunikim te
brendshem te policise, ushtrise dhe sherbimeve tjera
emergjente
Pas 1979 (1G): telefonet mobile analoge te bazuar ne
konceptin e celulave
Pas 1992 (2G): telefonat mobil digjitale: kapacitet me te larte
– Global System for Mobile Communication (GSM)
Pas 2000 (3G): transmetim brezgjere, transmetim i bazuar ne
paketa te tekstit, ze i digjitalizuar, … – Universal Mobile
Telecommunications System (UMTS)
Pas 2008 (3.5G): High-Speed Downlink Packet Access
(HSDPA)
Pas 2010 (4G): Long-Term Evolution (LTE)
50. • Pasqyre e tregut te telekomunikacionit
• Autoriteti Rregullator i Telekomunikacionit
• Shtator 2012
• Reference:
– http://www.artks.org/repository/docs/Pasqyre%20e%20tregut%20
te%20Telekomunikacionit%20TM1%20dhe%20TM22012.pdf
51. Informata kronologjike
• 2004 – PTK/Vala, operatori i pare i telefonise mobile
• 2005 – licensimi per ofrimin e sherbimeve te
internetit ne nivel nacional
– PTK, IPKO, Kujtesa
• 2007 – licensa per operatorin e dyte te telefonise
mobile – IPKO/Telekom Sllovenie
• Operatorët e telefonise fikse në Kosovë janë:
– PTK–Telefonia Fikse (Telekomi i Kosovës TK), i liçensuar
me datën 30.07.2004,
– IPKO, i liçensuar me datën 08.09. 2006, dhe
– KONET, i liçensuar me 2 shkurt të vitit 2009.
