4. Nga java e kaluar
• Javen e shkuar folem per:
– Cilesine e Informates
– Sasine e Informates
– Rendesine e informates ne kohe
– Teorine kibernetike te vendim-marrjes
• E nenkuptuam rendesine e informates ne
biznes per krijimin e nje produkti, per tregun,
per konkuerrentin …
• Informacioni eshte vital per nje kompani
5. Rast studimi - Kodak
• 1839 – kamera e pare ne France
• Kamerat e para ne pllaka – shume te renda dhe te
komplikuara
• George Eastman krijoi makinerine per prodhim
masiv te pllakave te thata per berjen e
fotografive.
• Me mbeshtetjen e nje miku te tij te pasur
Eastman krijoi kompanine Kodak ne vitin 1880.
• Nuk ishte e suksesshme
6. • 1870 - Leon Warnerke kishte shpikur kamerat me
film, por keto qe ishin shume te veshtira per t’u
perdorur.
• 1885 – Eastman ia doli ta permiresoj dukshem
kete sistem dhe krijoi kamere me film per treg.
• Kamera ishte shume me e lehte, por kishte
rezolucion shume te ulte, ishte shume e ngadalte
dhe kishte kontrast jo te mire.
• 1888 – Kodak ia doli te krijoj film prej celuloidi.
• Pervec tjerash e thjeshtesoi shume edhe
perdorimin e saj
• Thjeshtesia e perdorimit solli treg edhe te
perdoruesit amatore
7.
8. • 1902 – Kodak prodhonte midis 80 dhe 90 % te
perdorimit boteror te filmit ne celuloid.
• Kompanite qe nuk iu bashkuan trendit te ri,
qendruan ne treg per rreth 15 a 20 vite, dhe
pastaj deshtuan.
• 1921 – Kodak paraqet filmin e pare per rreze X
• 1928 – Eastman dhe Edison shpallin prodhimin e
kameres se pare me ngjyra per video dhe me ze
• 1935 – Kamera e pare me ngjyra qe u shpernda
ne treg te gjere
• 1975 – Kodak krijon kameren e pare digjitale
(CCD) me rezolucion 10 kPixels
• 1976 – filteri Bayer per ngjyra.
9. • 1991 – Kodak krijoi kameren digjitale me
rezolucion 1.3 Mpixels.
• Vitet e 90ta – Kodak investoi miliarda ne
teknologjine e CMOS Image Sensors…
• Kodak ishte shume fanatike e mbrojtjes se
kamerave me film celuloidi, prandaj nuk futi ne
treg kamera digjitale deri ne vitin 2001.
• Atehere ishte vone. Tregun e kishin marre
konkurrentet japonez (Sony, Nikon)
• 2009 – pas 74 viteve prodhim, Kodak ndalon
shitjen e filmave 35mm prej celuloidi.
• 2012 – Kodak aplikon per bankrot
10. • Kodak ishte treguar kompani inovative dhe
shume dinamike gjate gjithe kohes.
• Jetoi 132 vite dhe dhuroi shume te reja
teknologjike per njerezimin
• Fanatizmi dhe mungesa e informacioneve e
bene kompani dukshem statike.
• Rrjedhimisht, kerkesa dhe ruajtja e
informacionit eshte bazike per nje kompani.
11.
12. Shembull Ilustrues- Spiunazhi industrial dhe
inteligjenca kompetitive
• Informacioni ben dallimin ndermjet suksesit
dhe deshtimit
• Spiunazhi dhe inteligjenca kompetitive
ekonomike – zakonisht behet per qellime
komerciale dhe jo ekskluzivisht per qellime te
sigurise kombetare.
• Legale apo ilegale?
• Etike apo jo-etike?
13. • Inteligjenca kompetitive eshte etike dhe legale
– Mbledhja e informacioneve duke percjelle gazetat,
publikimet, patentat, bashkepunimet, ose cfaredo
studimi tjeter te veprimtarise se konkurrentit.
• Spiunazhi ekonomike eshte ilegal.
– Marrja e informacioneve teknike qe vijne nga
hulumtimet, menyres se prodhimit, teknikave te
ndryshme etj., apo informacioneve operacionale sic
jane te dhenat per klientelen, shitjet, cmimet,
tenderet, politikat zhvillimore etj.
• Spiunazhi mund te perfshije vjedhjet, sabotazhet,
korruptimin, apo edhe mbikqyrjen teknologjike.
• Kompanite e medha angazhojne ish-agjente
sekrete, ish-ushtarake per te shfrytezuar
eksperiencen e tyre ne kete fushe.
14.
15.
16.
17.
18. Raste…
• 1993 – GM vs VW
– Jose Lopez, gjeniu qe beri revolucion ne GM, kalon ne
VW.
– Merr me vete informata konfidenciale.
– VW akuzohet dhe denohet me $100M, dhe brenda 7
viteve te bleje pjese nga GM ne vlere prej $1Miliarde.
• 1994 – Cadence Design Systems vs Avant!
–
–
–
–
Cadence akuzon Avant! se ka vjedhur kode nga ajo
Avant! u denua per rastin kriminal me $200M
Avant! paraprakisht ishte blere nga Synopsys
Me pas bene marreveshje per rastin civil edhe per nje
pagese prej $260M te tjera.
20. Teknologjia e Informacionit (IT)
• Teknologjia e Informacionit (IT) – ka te beje
me perpunimin, ruajtjen dhe/ose transferin e
informacionit.
• Sistemet e IT-se – mund te perbehen nga
kompjuteret, rrjetet telekomunikuese, dhe
pajisje tjera elektronike te programueshme.
• Rrjetet e IT-se – na lejojne shperndarjen e
informacionit ne menyre te shpejte dhe
efikase (interneti etj.)
20
21. Sistemi informatik
• Sistemi i cili eshte ne marredhenie dhe
interaksion me rrethinen ne te cilen kemben
madhesite hyrese dhe dalese quhet sistem
informatik.
• Sistemi informatik shnderron te dhenat ne
informata
• Elemente kryesore te sistemit informatik jane
njerezit dhe pajisjet => sisteme artificiale
• Inputet, procesimi, outputet dhe ruajtja e te
dhenave realizohet nga personeli dhe pajisjet
22. • Kombinim hardver –
softver
• Ne liber: Ai i cili meson ti
perdore hardverin dhe
softverin me sukses do
te arrije rezultate te
konsiderueshme ne cdo
fushe te biznesit:
financa, marketing,
menaxhment,
kontabilitet apo
investime. :P
23. • Sistemet informative jane
dinamike, ose perndryshe
kane jete-gjatesi shume
te shkurte
• Kompleksiteti i sistemit
informatik eshte gjithnje
ne rritje.
• Brain teaser:
–
–
–
–
–
–
–
Dita e pare 1 cent
Dita e dyte 2 cent
Dita e trete 4 cent
Dita e katert 8 cent
Dita e peshte 16 cent
…
Dita e 31-te…
25. • Detyrat dhe aktivitet e
sistemit informativ sipas
J.W. Wilkinson
26. Organizimi i sistemit informatik
• Te perfshihen te gjitha qellimet
• Minimizimi i aktiviteteve te dyfishta dhe menjanimi i
konflikteve
• Motivimi i personelit
• Nxitja e interaksionit midis nen-sistemeve
• Numeroni disa profile ekspertesh qe merren me
sistemet informatike ne nje ndermarrje…
• A mund nje ekspert i TI te merret me te gjitha punet?
27. Klasifikimi i sistemeve informatike
• Kritere te ndryshme te klasifikimit.
• Sipas marredhenies midis inputeve dhe
outputeve:
– Sisteme neutrale – sistem vetem transmetues
– Sisteme te informuara – sistem pasiv
– Sistemi informatik qeverises – sistem kreativ
• Ekzistojne edhe kritere tjera te klasifikimit:
sipas vellimit te te dhenave, sipas fushave te
perdorimit, sipas menyres se organizimit…
28. Definicioni i informatikes se biznesit
• Informatika e biznesit eshte nje discipline e
cila fokusohet ne dizajnimin e sistemeve
informatike te cilat perdoren ne biznes.
• Kemi te bejme me nje nderlidhje ndermjet
administrimit te biznesit, te teknologjise dhe
te shkencave kompjuterike.
29. Sistemi Informatik i biznesit
• Detyra e sistemit informatik te biznesit eshte te
siguroje informata te sakta, relevante dhe me
kohe.
• Nensistemet:
–
–
–
–
–
–
Nensistemi informatik i blerjes se materialit
Nensistemi informatik i shitjes me shumice ose pakice
Nensistemi i kontabilitetit
Nensistemi i vleresimit te kapitalit
Nensistemi i shitjeve ditore
Nensisitemi i kontrollit te prodhimit
• Ekziston nderlidhje ndermjet ketyre nensistemeve
30. Fazat e zhvillimit te sistemit informatik
• Cikli jetesor i sistemit informatik eshte i
ngjashem me ciklin jetesor te cfaredo produkti
• Fazat e zhvillimit te ciklit jetesor te sistemit
jane:
– Faza iniciale (e krijimit)
– Faza e rritjes (ekspansionit)
– Faza e zhvillimit (konsolidimit)
– Faza e pjekurise
– Faza e zhdukjes
33. • Sistemet informatike moderne mundesojne
edhe punen ne distance.
• Ndryshohet menyra si punojme, komunikojme
e bejme biznes.
• Ndermarrja ka ndikim ne sistemin informatik
dhe anasjelltas.
• Lidhshmeri komplekse – shume faktore
ndikojne reciprokisht – rrethina afariste,
struktura organizative, proceset afariste,
vendimmarrja menaxheriale…
34.
35. • Sistemi informatik perdoret si per operacione te
perditshme ashtu edhe per marrjen e vendimeve
strategjike.
• Rritje e vazhdueshme e ndervarshmerise ndermjet
ndermarrjes dhe SI
36. Ndikimi i ndermarrjes ne sistemin
informatik
• Ndermarrja vendose si te perdore TI-ne dhe cfare roli
do te kete ajo ne ndermarrje
• Ndermarrja vendose se kush do te dizajnoje, aplikoje
dhe te punoje me kete teknologji
• Ndermarrja vendose se cfare ndikimi do te kete TI ne
biznes, varesisht nga qellimi i vertete i tyre.
• Faktoret ndikues mund te ndahen ne te jashtem dhe
te brendshem
37. Ndikimi i sistemit informatik ne ndermarrje
• SI mundeson qe ndermarrja te percjelle
ndryshimet ne rrethine.
• SI shkurton rrugen e qarkullimit te
informatave brenda ndermarrjes
• SI zvogelon shpenzimet, rrite te ardhurat dhe
zvogelimin e numrit te punetoreve
• SI zvogelon shpenzimet e menaxhmentit
38. Shembulli i Walmart
• Wal-Mart eshte kompani amerikane e shitjes qe
sot ka rreth 2.2 milione te punesuar
• 1987 – Wal-Mart kishte 9% te tregut amerikan,
por kishte produktivitet 40 % (shitje per
punetore) me te larte se konkurrentet.
• Wal-Mart ka krijuar shume standarde industriale
– Formatin Large-scale (big-box) – gjithcka ne nje vend
– Everyday low price – cmime me te ulta cdo dite
– Electronic Data Interchange – komunikime elektronike
ndermjet kompanive partnere
– Zgjerimi rreth qendrave te shperndarjes - depove
• 1995 – Wal-Mart arriti 27% te tregut dhe 48%
produktivitet me te larte se konkurrentet
39. • Konkurrentet qe imituan teknikat e WalMart paten rritje te prodktuivitetit prej
28% nga 1995-1999. Wal-Mart shtoi ne te
njejten kohe edhe 22% ne produktivitet
• IT ka qene faktor i domosdoshem por jo i
mjaftueshem ne suksesin e Wal-Mart.
• 1969 – nder te paret qe perdoren PC-te
per regjistrim te inventarit
• 1980 – nder te paret qe perdoren
barcodet
• 1985 – EDI
• Fundi i te 80ave Skaneret e mallrave pa
tela
• Wal-Mart investoi edhe ne programin
Retail Link, qe u jep partnerve te dhena
direkte mbi shitjet.
