3. UŞAĞIN BÖYÜMƏSİ VƏ İNKİŞAF ETMƏSİ ÜZRƏ
ŞƏXSİ KARTIN TƏYİNATI
Uşağın şəxsi kartı uşağınızın böyüməsi, inkişaf etməsi və onun sağlamlıq vəziyyətini
əks etdirən sənəddir.
Siz kartdan istifadə etdikdə o, sizə uşağınızın sağlamlıq vəziyyəti, yaş dəyişiklikləri
və inkişaf nailiyyətləri ilə yaxşı tanış olmaqda kömək edəcəkdir.
Kartda uşağın qidalanması, ona qulluq edilməsi, onun təhlükəsizliyi və xəstəliklərin
qarşısının alınması haqqında əsas məlumatlar verilmişdir. Siz kartda uşağınızın üzərində
müşahidə nəticələrini, yaşına uyğun vərdiş-bacarıqlarını büruzə vermə vaxtını, uşağın
səhhətinin dəyişkliklərini qeyd edə bilərsiniz.
Doldurulması sadə olan anketlər və diaqramlar heç bir detalın diqqət kənarında
qalmamasında sizə yardım edəcəkdir. Bu və ya digər problemlərin vaxtında aşkar
olunması və müvafiq olaraq tibbi personala vaxtında müraciət edilməsi uğurlu müalicənin
zəminidir.
Vizit zamanı təmasda olacağınız həkiminiz də kartdan istifadə edəcəkdir. O,
baza müayinəsini keçirəcək (b. a. skrininqi), uşağın sağlamlığı və inkişafı ilə bağlı
bütün əhəmiyyətli detalları qeyd edəcək, müşahidənin nəticələrini nəzərə alacaq və
öz tövsiyələrini yazacaqdır; buna görə də həkimə getdikdə hər zaman kartı özünüzlə
götürməlisiniz.
Sizin tərəfinizdən çatdırılan məlumat olduqca əhəmiyyətlidir. O, sizə və həkiminizə
uşağın böyüməsi və inkişafının irəliləyişini yaxşı qiymətləndirmək imkanını verəcəkdir.
Məlumatlar illər ərzində kartda toplanılır və lazım gəldikdə, müxtəlif yaş dövrlərində
uşağın böyüməsi, inkişaf etməsi və sağlamlığı haqqında tam təsəvvürü yaradır. Bu isə
əksər hallarda baş qaldıran problemin vaxtında aşkar edilməsi və düzgün müalicəsi üçün
həlledici olur.
Buna görə də istənilən tibbi yardım üçün müraciət etdikdə kartı hər zaman özünüzdə
saxlayın və tibbi personala kartı doldurmağı xatırladın.
Karta ehtiyatla yanaşın və uşaqla birlikdə hara getsəniz onu özünüzlə götürün – o,
sizə çox kömək edəcəkdir.
BABY-bookPATARA azer.indd 3 13.12.2010 19:08:01
8. Sizin uşağınız doğulduğu gündən 0-1 AYLIQ
dünyanı dərk etməyə başlayır.
Təəccüblənməyin o, artıq çox şeyi bilir
və çox şeyi bacarır. O, ilk nəfəs aldığı
andan hiss edir, görür, eşidir, dərk edir,
düşünür və sevinir. Onun hissiyyat
orqanları “işləməyə” artıq hazırdır, Uşağı qarnı üstə uzandıranda başını
onların sadəcə təcrübəsi azdır. Bunları qaldırmağa çalışır; əşyalarda qısa
nəzərə alın, vaxtınızı və istəyinizi müddətlə nəzərini dayandırır.
əsirgəməyin.
Sərbəst, uyğun, təbii materialdan tikilmiş Uşağın üstünü çox örtməyin.
paltar geyindirin.
Çarpayıda arxası üstə, düz yerdə, Uşağın olduğu otaqda siqaret çəkməyin.
yastıqsız uzandırın;
Əmin olun ki, üzü örtülü deyil.
Uşaq oyaq olanda onunla söhbət edin, Çarpayının yanında hərəkət edən, mu-
ona mahnı oxuyun. siqili oyuncaqları asın.
8
BABY-bookPATARA azer.indd 8 13.12.2010 19:08:03
9. Ana südü uşağın sağlamlığı üçün ən yaxşı, praktiki və uyğun qidadır. O, asanlıqla soru-
lur və həzm olunur.
Uşağı tələb olduqda əmizdirin, sutka ərzində ən azı 8-12 dəfə.
Əgər ana uşağı əmizdirə bilmirsə, o zaman körpə uşaqlar üçün süni qidalardan istifadə
edilir: formula №1 – 6 ayınadək olan uşaqlar üçün və formula №2 – 6 ayından sonra.
Şaquli və ya üfüqi vannadan istifadə edin
Mütləq boynunu və başını tutun;
Uşağın vannaya uzandırılması zamanı qabaqcadan suyun temperaturunu yoxlayın –
temperatur 37°C-dən artıq olmamalıdır;
9
BABY-bookPATARA azer.indd 9 13.12.2010 19:08:03
10. 2 AYLIQ
Qarnı üstə uzandığı zaman başını yuxarı qaldırır və bir neçə saniyə ərzində saxlayır;
Vaxtaşırı gülümsəyir, nəzərini hərəkətsiz olan əşyada saxlayır, hərəkət edən əşyaya qısa
müddətlə baxır.
Qarnı üstə uzandırın, gözlərinə baxın Cingiltili və musiqili oyuncaqları ilə
və onunla söhbət edin və ya ona nəğmə əyləndirin.
oxuyun. Bu uşağın inkişaf etməsinə
kömək edir
Yedizdirdikdən sonra dik vəziyyətdə Planlaşdırılmış peyvəndi etmək üçün
tutun ki, gəyirsin. uşağı həkimə aparın.
10
BABY-bookPATARA azer.indd 10 13.12.2010 19:08:04
11. Əgər ağlayırsa
1. Qucağınıza alın; 2. Əmizdirin; 3. Qarnını masaj edin; 4. Qarnı üstə uzandırın;
5. Isti vannaya salın.
Lakin heç vaxt uşağı silkələməyin.
Bu onun sağlamlığı üçün təhlükəlidir!
11
BABY-bookPATARA azer.indd 11 13.12.2010 19:08:04
12. 3 AYLIQ
Başını sərbəst tutur, qarnı üstə uzandıqda çiyinlərinə arxalanır, hərəkət edən əşyaya
baxır və istənilən istiqamətdə onu izləyir, gülümsəyir, qığıldayır.
Arxası üstə və ya qarnı üstə uzandırın, Təmiz havada tez-tez gəzdirin, lakin
cingiltili yumşaq oyuncaqları asın, uşaq günəşin birbaşa şüalarından qoruyun.
onlara əlini və ya ayağını vurur və çıxan
səslə əylənir.
3 ayında təkrarən peyvənd etdirməyə aparın.
12
BABY-bookPATARA azer.indd 12 13.12.2010 19:08:05
13. 4 AYLIQ
Köməklə oturmağa çalışır. Arxadan qarnı üstə çevrilir.
Bu yaşda olan uşaqlar öz bədən hissələri Onunla söhbət edin, gəzdirin.
ilə yaxşı əylənirlər.
Cingiltili oyuncaqları təklif edin, uşaq 4 ayında təkrarən peyvənd etdirmək üçün
onları əli və ya ayağı ilə vurur və həkimə aparın.
səsləndirir, həmçinin əlində tutmaq və
ağzına almaq üçün yarayan cingiltili
oyuncaqları təklif edin.
13
BABY-bookPATARA azer.indd 13 13.12.2010 19:08:05
14. 5-6 AYLIQ
Oturmağa çalışır, böyüyün əlindən Açılmış barmaqlarla qayçıya bənzər
oyuncağı alır, oyuncağa tərəf iməkləyir. hərəkətlə kiçik ölçülü əşyanı götürür.
Ona kitab oxumağa başlayın. Bu,
uşağınızın inkişafına dəstək verir. Manejə əyləşdirə bilərsiniz.
Ana südü və ya süni qida ilə yanaşı, uşağa tərəvəz püresi və ya sıyıq şəklində
əlavə qatılaşdırılmış qidanı verməyə başlayın. Hər yeməkdən sonra və ya yatmazdan
əvvəl uşağın dişlərini təmizləyin.
14
BABY-bookPATARA azer.indd 14 13.12.2010 19:08:06
15. 7-8 AYLIQ
Müstəqil olaraq oturur; Kiçik ölçülü əşyanı götürən zaman onu
Oyuncağı bir əlindən o biri əlinə qoyur. qatlanmış baş barmağı və qatlanmış
digər barmaqları arasında tutur.
“Çita” oynayır. Böyüyün xahişi ilə əl çalır.
Çörək dilimini və ya suxarı tutur. Qidaya ət və balıq əlavə edin.
Yavaş-yavaş uşağı güvəcə alışdırın. Oturacağa öyrədin.
15
BABY-bookPATARA azer.indd 15 13.12.2010 19:08:07
16. 9 AYLIQ
Kiçik ölçülü əşyanı götürmək üçün onu
Möhkəm oturur, köməklə qatlanmış baş barmağı və qatlanmış
ayağa durur, iməkləməyə başlayır. şəhadət barmağının yan tərəfi arasında
tutur.
Gizlədilmiş əşyaları tapmağa başlayır. Böyüyün hərəkətini təkrarlamağa başlayır.
Şəxsi gigiyena normalarına öyrədin. Böyük kitabları, böyük kubikləri,
musiqi alətlərini (dəf, cingiltili oyun-
caqlar), düyməli oyuncaqları təklif edin,
hansılarda ki, düyməni basanda hansısa
hərəkət baş verir (mahnı və ya başqa
hərəkət).
16
BABY-bookPATARA azer.indd 16 13.12.2010 19:08:07
17. 12 AYLIQ
Kiçik ölçülü əşyanı barmaq ucları Sürünə bilir, köməklə və ya müstəqil
arasına salaraq pinset kimi götürür. olaraq addımlar atır.
Valideynini yamsılayır. Salamlamaq üçün əl edir, kitabda
tanış olan qəhrəmanları göstərir, sadə
tapşırıqları yerinə yetirir.
Gəzinti üçün ona tutub idarə edə bilməsi Qidalanma ümumi masadan başlamalıdır.
üçün dəstəkli oyuncaqlar verin. Məsələn,
əl arabası, oyuncaq maşın, uşaq arabası.
Həmçinin kubiklər, yumşaq kuklalar,
toplar.
17
BABY-bookPATARA azer.indd 17 13.12.2010 19:08:08
18. 15-18 AYLIQ
Yaxşı yeriyir, qaçır, köməklə pilləkanla
Müstəqil olaraq yeyir və fincandan içir. çıxır, oturacağa dırmaşa bilir.,
Qüllə qurur. İmkan verin ki, qum qəlibləri və
kubiklərlə oynasın.
18
BABY-bookPATARA azer.indd 18 13.12.2010 19:08:08
19. Yeriməyə və qaçmağa imkan verin Topla oynayın.
Çoxlu şirniyyat və konservləşdirilmiş Dişlərini fırça ilə təmizləyin.
qida verməyin; təzə meyvə və tərəvəz
yaxşıdır..
18 ayında təkrar peyvənd etmək üçün aparın.
19
BABY-bookPATARA azer.indd 19 13.12.2010 19:08:09
20. 2 YAŞINDA
Paltarını soyunur. Topu ayaqla vurur.
4-7 kubikli Şəkil çəkdikdə şaquli və dairəvi Bədən hissələrini düzgün
qüllə qurur. xətlərin imitasiyasını edir. göstərir.
20
BABY-bookPATARA azer.indd 20 13.12.2010 19:08:09
21. İmkan verin ki, kubiklərlə, maşınlarla, kuklalarla, məişət əşyalara bənzər oyuncaqlarla,
rəngli karandaşlarla, kitablarla, rənglənən kitablarla oynasın.
Əllərini yumağı öyrədin. kbilebis movla.güvəcə oturmağa alışdırın.
Gecə
Çalışın uşağın rasionunda həmişə süd məhsulları, ət, balıq, paxlalı, tərəvəz, yarmalar və
meyvə olsun;
Yerli və təbii məhsullar tövsiyə olunur.
21
BABY-bookPATARA azer.indd 21 13.12.2010 19:08:10
22. 3 YAŞINDA
Paltarı geyinə bilir. Əlini yuya və quruda bilir.
Kubiklərdən körpü qurur. Yaşıdları ilə ünsiyyət və təşkil
Rəsm çəkdiyi zaman dairənin edilən aktivliklərdə iştirak etməsi
imitasiyasını edir. əhəmiyyətlidir.
3 yaşında böhran – neqativizm İmkan verin ki, rəngli karandaşlarla,
Böyüyün tələblərinə ciddi müqavimət kitablarla, rəngli kağızlarla, rənglənən
göstərir.. kitablarla oynasın.
22
BABY-bookPATARA azer.indd 22 13.12.2010 19:08:10
23. 4 YAŞINDA
Pilləkənlə sərbəst qalxır və düşür. Böyüklərin stuluna dırmaşır və aşağı
Üst paltarını geyinir və soyunur. düşür.
Oyuncaqlardan məqsədyönlü olaraq Kubiklərdən darvaza düzəldir.
istifadə edir; başqa uşaqlarla oynayır; Şəkil çəkdikdə iki xətti kəsişdirir.
hekayələri söyləməyi sevir;.
İmkan verin ki, təsviri oyunları, Kompüter və televizor qabağında
rəngli kağızlarla, yapışqanla keçirdiyi vaxtı məhdudlaşdırın.
və qayçı ilə oynasın.
23
BABY-bookPATARA azer.indd 23 13.12.2010 19:08:11
24. 5 YAŞINDA
Düymələri müstəqil olaraq bağlayır. Üzünü müstəqil olaraq yuyur.
Rəsm çəkdiyi zaman kvadratın
4-6 əsas rəngləri tanıyır. imitasiyasını edir.
İmkan verin ki, masa oyunları, idman Televizor və kompüter vaxtını
avadanlığı, kitablarla və kubiklərlə oynasın. məhdudlaşdırın.
Nəzarət edin ki, uşaq böyük miqdarda 5 yaşında peyvəndi həyata keçirmək üçün
şirniyyat , şirin içkiləri qəbul etməsin. təkrar həkimə aparın.
24
BABY-bookPATARA azer.indd 24 13.12.2010 19:08:11