1. Универзитет „ Гоце Делчев “ – Штип
Факултет за природни и технички науки - рударство
Предмет:
Принципи во геологијата
Тема: Вулкани
Ментор:
Изработил:
Проф.Крсто Блажев
Дарко Станковски
Бр.Индекс:132109
Прилеп,декември,2013

2. Содржина
1. Вулкани
2. Создавање на вулканите
3. Видови на вулкани
4. Некои од најголемите вулкани во светот
5. Карактеристики на вулканот
6. Вулкански активности
7. Последици од вулканската активност

3. 1. Вулкани
Вулканите се отвори или пукнатини на земјината кора низ кои магмата избива на
површината како лава. Вообичаено, тие се јавуваат по должината на границите на
плочите на кората: повеќето вулкани се наоѓаат во појас наречен Тихоокеански
Огнен Прстен, кој се протега по должината на работ на Тихиот Океан. Вулканите
може да бидат класифицирани според јачината и честотата на нивнитеерупции.
Неексплозивните вулкански ерупции, главно, се јавуваат таму каде што плочите
на Земјината кора се одвојуваат една од друга. Овие ерупции создаваат многу
течна базалтна лава, која брзо се шири низ пространата област и создава
релативно рамниконуси. Најјаките ерупции создаваат густа лава и можат да
исфрлат во вид на експлозии, облаци од прав и пироконгломерати. Лавата тече
непосредно пред да се излади и затоа гради конусни вулкани со стрмни страни.
Некои вулкани создаваат лава и ерупции одпепел, што градат сложени вулкански
конуси. Вулканите што имаат чести ерупции се наречени активни, а тие што
имаат ретки ерупции се нарекуваат заспани и тие што прекинале со еруптирање
се наречени угаснати вулкани. Освен вулканите, во други појави поврзани со
вулканските региони се и гејзерите, жешките минерални извори, солфатарите,
пукнатините во вулканскиот конус од кои избива само чад и пареа и
врелите базени со кал.
2.Создавање на вулканите
Вулканите се места каде што излегува вжарен карпест материјал од
внатрешноста на земјата. Овој материјал понекогаш доаѓа од длабоките зони на
кората, каде се стопил како последица на покачување на температурата и
притисокот. Во други случаи, стопената маса потекнува директно од внатрешната
обвивка. Вулкани нема на сите места, туку само на оние каде активноста за
соединувањата (фузија) е посилна затоа што една плоча на кората се урива. Ова се
случува, на пример, на сите брегови на Тихиот Океан, каде што кората навлегува
под континентите. Во Атлантсиот Океан активноста е многу помала зашто се
создава нова кopa. Има активни и неактивни вулкани.

4. 3.Видови на вулкани
Начинот на кој лавата излегува од вулканот не е секогаш ист, при тоа се создаваат
разни форми на вулканите. Тие се:
Стромболијански: создаваат приближно правилен конус, имаат единствен
канал за излевање и ерупцијата е многу бурна.
Вулкански: создаваат приближно правилен конус, но главниот излезен канал
се шири во неколку помали канали, а ерупцијата, исто така, е многу бурна.
Хавајски: создаваат широк конус и мала височинка, со многу течна лава и не
многу бурна ерупција.
Пелеански: лавата е многу густа и како што излегува создава цврст столб.
4.Некои од најголемите вулкани во светот
Вулкан е отвор, или пукнатина во површината на планетата, или кора која дозволува
врели растопени смеси од метали, пепел и гасови да излезат од под површината.
Вулканската активност вклучувајки го истиснувањето на карпите (разлевање) има
тенденција да формира планини или некакви форми на планини во одреден период на
време. Вулканите обично се наоѓаат онаму кај што имаме разделување или судирање на
тектонските плочи. Средно - океански гребен, на пример Средно-Атланскиот гребен има
примери за вулкани кои се предизвикани од „дивергентни тектонски плочи“ кои се
разделуваат, а додека Тихоокеанскиот Огнен Прстен има пример за вулкани кои се
предизвикани од „конвергентни тектонски плочи“ кои се судираат. За контраст,
вулканите обично не се создадени каде две тектонски
плочи се лизгаат една покрај друга. Вулканите истотака
може да се формираат онаму кате имаме истегнување и
истенчување на земјината кора како кај афричките
раседи, изворот на сиво-чистоводните вулкански јазови
и јазот на Рио Гранде во Северна Америка, како и
јазовите на реката Рајна во Европа со нејзините
Ајфелови вулкани. Вулканите истотака можат да бидат
предизвикани од „корини пера“. Овие тн. жешки точки,
на пример Хаваите, можат да настанат далеку од
границите на плочите. Жешки точки - вулкани истотака
можат да се најдат билокаде во сончевиот систем,
посебно на планетите и месечините на кои има многу
карпи.

5. 5. Карактеристики на вулканот
Најопштата форма на вулканот претставува конусната планина, која исфрла лава
и отровни гасови од кратерот на врвот. Ова опишува само еден од типовите на
вулкани, па и карактеристиките на вулканите кои се повеке комплицирани.
Структурата и однесувањето на вулканот зависи од бројни фактори. Некои
вулкани имаат грапави врвови формирани од куполи лава, наместо врв и кратер,
бидејки некои претставуваат форми на копното, како на пример масивни
висорамнини. Каналите од кои излегува вулкански материјал (лава - тоа е магма
која излегла на површината), пепел и гасови (најчесто пареа и гасови од магмата),
можат да бидат лоцирани билокаде на површината. Повекето од овие канали ги
раѓаат помалите вулкански конуси како Пуу Оо на островот Хаваи. Други типови
вулкани вклучуваат криовулкани (или ледени вулкани), како повекето од
месечините на Јупитер, Сатурн и Нептун и кал вулкани, кои се создадени по пат
кој не асоцира на познатите магматски активности. Активните калливи вулкани
тежнеат кон помали температури отколку огнените вулкани, освен во случај кога
калливиот вулкан е канал од огнен вулкан.
6.Вулкански активности
Популарен начин за класифицирање на магматските вулкани е според нивната
честота на ерупција, па оние што еруптираат регуларно се викаат активни, а оние
што еруптирале во минатото, а сега се тивки се нарекуваат поспани (скриени), а
оние кои не еруптирале ниту во минатото се нарекуваат изгаснати. Како и да е,
овие популарни класификации - изгасен во поединечна смисла - се практично
незначајни за научниците. Тие користат класификации кои се однесуваат на
поединечни вулкани за создавачките и еруптирачките процеси и резултираните
форми, што е објаснето погоре. Не постои вистински консензус помеѓу
вулканолозите за дефинирање на „активен“ вулкан. Животниот век на вулканот
може да варира од неколку месеци до повеке милиони години, па правејќи таква
разлика е незначајна за разлика од животниот век на луѓето па и цивилизациите.
На пример повеќето од Земјините вулкани имат еруптирано неколку пати во
последните две илјади години, но моментално не покажуваат знаци на ерупција.
Ако ги разгледуваме на подолг период (повеке милиони години) тие се активни,
но ако ги гледаме на пократок (човечки живот) не се.

6. Скриените вулкани е оние кои не се моментално активни (како што е
дефинирано погоре), но може да станат немирни или повторно да еруптираат.
Може да настане збунување бидејки многу научници сметаат дека некои вулкани
се активни, но всушност мислат на скриени. Изгаснати вулкани се оние кои
научниците сметаат дека не е можно да еруптираат повторно.Дали некој вулкан е
изгаснат е тешко да се утврди. Бидејки супервулканските калдера може да имаат
еруптивни животни векови од неколку милиони години, веројатно е да се сметаат
за скриени место за изгаснати. Пример е Јелоустонската калдера која е стара
најмалку 2 милиона години и не еруптирала отприлика 640000 години, имала
хидротермални ерупции од пред 10000 години последен пат и како и смеси на
лава од пред 70000 години, сепак не се смета за изгасната бидејки има чести
земјотреси и активен геотермален систем.
7.Последици од вулканската активност
Постојат повеке видови вулканска активност и ерупции: подземни ерупции (ерупции што се
створени од пареа), експлозивни ерупции од жешка кварцна лава (тн. риолит), отворени
ерупции на слабо-кварцна лава (тн. базалт),пирокластични смеси, лахари (смеси на кал со
пирокластични материјали) и јаглеродно-диоксидни емисии. Секоја од овие активности може да
предизвика опасност за луѓето. Земјотресите, жешки изливи на вода, фумаролите, калливите
вулкани (солфатари) често се придружувани со вулканска активност. Концентрацијата на
различни вулкански гасови може значајно да варира од еден вулкан до друг. Водената пареа е
најчесто најобилниот вулкански гас, пота следи јаглеродниот диоксид и сулфур диоксид. Други
гасови се сулфуроводород, хлороводород и флуороводород. Голем број помали емисии од
други гасови може да бидат најдени кај вулканските емисии како водород, јаглероден
моноксид, органски смеси и друго. При големите, експлозивни вулкански ерупции се исфрла
водена пареа (H2O), јаглероден диоксид (CO2), сулфур диоксид (SO2), хлороводород (HCl),
флуороводород (HF) и пепел во стратосферата до висини од 16–32 km (10–20 mi) над
земјината површина. Најзначајните удари од овие исфрлања доаѓаат од претварањето на
сулфур диоксидод во сулфурна киселина (H2SO4), која брзо се кондензира во стратосферата и
создава сулфатни аеросоли. Аеросолите го зголемуваат земјиното албедо (слој кој ја
рефлектира радијацијата од сонцето) и со тоа ги лади ниските слоеви на земјината атмосфера,
поточно тропосферата, истотака ја абсорбираат топлината од земјината радијација, со што ја
затоплуцаат стратосферата. Неколкуте ерупции за време на минатиот век предизвикаа
намалување на средната температура на земјината површина дури за еден степен (според
Фаренхајт скалата) за период од една до три години. Сулфатните аеросоли истотака ги
забрзаа и изменија комплексните хемиски реакции на нивните површини, поточно ги изменија
гасовните видови како хлор и азот.

7. Овој ефект, заедно со зголемените статосферски хлорови нивоа од хлорофлуоројаглерод,
предизвика стварање на хлор моноксид (ClO), кој го уништува на озонот (O3).Како што
аеросолите растеа и коагулираа, се сместија во горната тропосфера каде служат како нуклеи
за цирусните облаци и со тоа дополнително го модифицираат земјениот радијационен баланс.
Повеќето хлороводород (HCl) и флуороводород (HF) дисоцираат во капките вода во
ерупционниот облак и бргу паѓаат на земјината површина како кисел дожд. Исфрлената пепел
истотака паѓа рапидно од стратосферата, а повеќето исчезнува преку неколку дена. На крај,
експлозивните вулкански ерупции ослободуваат јаглероден диоксид и со тоа се големи
снабдувачиare на јаглерод во биохемичките циклуси. Емитувањата на гасови од вулканите се
природни снабдувачи на кисел дожд. Вулканската активност емитува околу 130 to 230
тераграми (приближно 145 милиони до 255 милиони тони) јаглероден диоксид секоја година.
Вулканските ерупции можат да исфрлат аеросоли во земјината атмосфера. Големи исфрлања
може да предизвикаат разни бојни визуелни ефекти како невообичаедно обоени зајдисонца и
истотака да влијаат врз глобалната клима, воглавно ладејки ја. Вулканските ерупции истотака
ја снабдуваат земјата со корисни хранливи материи преку временските (метео) процеси. Овие
плодни почви го поттикнуваат растот на повеке растенија и разни култури. Вулканските
ерупции можат да креират нови острови, откако магмата се оладува и вцрстнува после
конактот со вода.