1. Proteinatjanë lëndë organike, janë makromolekula të cilat kryesisht përbëhen nga
elementet e karbonit, hidrogjenit, oksigjenit, azoti si dhe rrallë herë edhe prej sulfurit. Proteinat
janë baza kryesore të qelizave. Ato jo vetëm që i japin qelizave një strukturë, por janë edhe
makina molekulare, ku bëjnë transportimin e materieve, pompojnë jonet, i katalizojnë
reaksionet kimike si dhe i njohin materiet sinjalizues.
Elementet ndërtues për ndërtimin e proteinave janë proteinogjenet, gjegjësisht aminoacidet, të
cilat përmes lidhjeve peptide krijohet një zinxhir. Tek njerëzit bëhet fjalë për 21 llojesh të
aminoacideve, ku zinxhiri që përbëhet prej nën 100 aminoacide quhen dhe peptide dhe kur të
krijohet zinxhiri më i gjatë atëherë mund të themi se bëhet fjalë për proteinë. Madhësia e një
proteine sipas rregullës matet me kilo-Dalton (kDa). Proteina më e madhe tek njeriu është Titin
dhe është diku 3600 kDa, përbëhet nga më shumë se 30.000 aminoacide dhe përmban 320
proteindomene. Numri për nga dallimi i zinxhirit aminoacide është gjigante. Formimi i një
Proteinat me prejardhje bimore:Këto proteina janë prezente në bishtaja (soja,qiqër etj.).
Proteinat me origjinë bimore nuk kanë të gjitha aminoacidet esenciale (përveç sojës). Proteinat
me prejardhje nga kafshët: Këto përmbajnë të gjitha aminoacidet e domosdoshme,dhe i gjejmë
në mish, peshq, vezë dhe prodhime qumështi. Proteinet me prejardhje nga kafshët duhet të
konsumohen çdo ditë për të plotësuar nevojat me aminoacide të domosdoshme. Proteinat "e
nxjerrura": vinë nga vezët dhe nga soja, këto janë burimet e amino-acideve të kualitetit më të
mirë.
Tri burime kryesore te gatshme: Nga i bardhi i vesë, kazeina dhe whey (hirra), kjo e fundit është
më e njohur nga bodybuilder-ët. Këto prodhime ofrojnë përparësinë të ofrojnë proteinën pa
materie yndyrore apo kaloritë që i shoqërojnë këto materie. Proteina Whey Whey është një
proteinë e lactoserum-it, me prejardhje nga hirra (lactoserum), ideale për ta ndaluar
katabolizmin (shkatërrimin e muskujve). Ajo tretet shpejtë nga organizmi. Ky burim i proteinave
është i pasur me glutaminë. Është gjithashtu edhe një burim i shkëlqyeshëm i amino-acideve të
Degëzuara (ose në angl. BCAA Branched Chains Amino Acids),të domosdoshëm për rikuperimin
e rritjes muskulore. Një proteinë që nuk preferohet të merret para se të flemë pasi që nuk
shpërndan gjatë kohë amino acide në trup. Në këtë rast preferohet kazeina ose proteina e
vesë.Në mbrëmje: Së paku 3 orë pas darkës. Përzihet me qumësht(gjysmë yndyror ose me 0%
yndyrë),eventualisht me qumësht nga soja, lëng portokalli(lëshon një sekrecion që është i
dobishëm për tretjen e proteinave nga organizmi (por të shmanget marrja në mbrëmje))Nga 1.8
deri në 2 g proteine për kilogram të peshës trupore të ndarë në 4-5 ngrënie.Kujdes, shumë
Whey të shitur në treg përmbajnë më tepër përbërës (amino-acide, glutaminë, kreatinë etj),
lexoni mirë përbërjen që të evitoni mbidozimin. Në disa raste Whey komplet mund të ju
kursejnë para ngase nuk duhet të bleni përbërës tjerë ndaras.
Aminoacidet

2. Fenilamina është një nga aminoacidet.
Struktura e përgjithshme e aminoacideve është e mëposhtmja: Ku grupi R përfaqëson një grup
specifik për çdo aminoacid. Në bazë të vetive kimike të këtij grupi aminoacidet klasifikohen në
acide, bazike, polare dhe apolare. Grupi amin i një aminoacidi lidhet me grupin karboksil të një
tjetri dhe eliminohet një molekulë uji.
Lidhja mes dy aminoacideve quhet lidhje peptide. Një zinxhir aminoacidesh të lidhur me lidhje
petide quhet polipeptid dhe shumë polipeptide përbëjnë një proteinë.
Vetitë:
Vetitë e proteinave lidhen me vetitë e përbërësve të tyre, aminoacideve: janë elektrolite
amfotere. Për të matur peshën molekulare të proteinave duhen përdorur teknika mjaft të
vështira një ndër të cilat është spektometria e masës. Proteinat janë komponime amofotere.
Proteinat, në përgjithësi, nuk treten mirë në ujë, por formojnë tretësira koloideale, gjë që është
në pajtim me natyrën e molekulave të tyre. Disa prej tyre treten në ujë(p.sh e bardha e vesë),
ndërsa disa të tjerë në tretësira të holluara të acideve, bazave ose të kripërave të holluar
Proteinat janë molekula që të gjitha qeniet njerëzore janë në gjendje t'i sintetizojnë nga atomi i
karbonit (C). Proteinat janë molekula shumë të gjata, dhe përbëhen nga amino acidet që janë
elementet përbërëse të proteinave.Proteinat janë elemente ndërtuese të organizmit tuaj,
glucidet dhe lipidet janë gjithashtu të rëndësishme pasi që janë përbërës të organizmit.Proteinat
janë furnizuesi i vetëm i azotit në organizëm që është i domosdoshëm për rritjen, dhe mbajtjen
në jetë .Ato përtërihen pa ndalur, deri 250-300gr në ditë. Shpejtësia e përtëritjes ndryshon sipas
proteinave. Ato plaken dhe fillojnë të shkatërrohen. Ky shkatërrim furnizon energji. 1gr proteine
= 4kalori(Kcal)