Ιστορία Ε΄ δημοτικού

1. 19. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες

2. Ας θυμηθούμε
Ο Ηράκλειος εκστράτευσε κατά των Περσών. Οι Άβαροι όμως συνεννοήθηκαν
με τους Πέρσες και πολιόρκησαν από κοινού την Κωνσταντινούπολη. Οι
Βυζαντινοί τελικά με τη βοήθεια της Παναγίας κατάφεραν να τους
αποκρούσουν. Ο Ηράκλειος νίκησε τους Πέρσες και γύρισε στην
Κωνσταντινούπολη θριαμβευτής.
Θα ησυχάσει η αυτοκρατορία τώρα;

3. Τι μπορεί να έγινε αυτές τις χρονολογίες;

4. Ο Ηράκλειος,
έχοντας πετύχει
μεγάλες στρατιωτικές
επιτυχίες και έχοντας
εξουδετερώσει
επιτέλους τους
Πέρσες, επέστρεψε
στη Βασιλεύουσα
θριαμβευτής στις 14
Σεπτεμβρίου 628.
Ήταν πια 54 ετών,
ευτυχής, αλλά
καταβεβλημένος.

5. Όμως για πολλά χρόνια ο αυτοκράτορας και οι Βυζαντινοί πολεμούσαν με
τους Πέρσες.
Τι αποτέλεσμα είχαν οι μακροχρόνιοι αυτοί πόλεμοι;

6. Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι ανάμεσα στους Πέρσες και τους Βυζαντινούς
εξάντλησαν και τα δυο κράτη. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι Άραβες.
Πώς;

7. Μέσα σε λίγα χρόνια επεκτάθηκαν από την άγονη Αραβία και κατέλαβαν
πολλές περσικές και βυζαντινές περιοχές. Έκαναν πρωτεύουσά τους τη
Δαμασκό της Συρίας κι έγιναν διαρκής κίνδυνος για το Βυζάντιο.
Χάρτης που απεικονίζει τις κινήσεις των Αράβων και τις περιοχές που
αυτοί κατέλαβαν στηνΑσία, την Αφρική και την Ευρώπη.

8. Ο Ηράκλειος παρακολουθούσε
συντετριμμένος την πτώση των
επαρχιών, για την απελευθέρωση
των οποίων αφιέρωσε όλη του τη
ζωή. Αρρώστησε και πέθανε τον
Φεβρουάριο του 641. Ετάφη
στον ναό των Αγίων Αποστόλων.

9. Οι Άραβες εντωμεταξύ με στόλο, κατέλαβαν την Κύπρο, τη Ρόδο και
άλλα νησιά του Αιγαίου. Γιατί; Είχαν κάποιο σχέδιο οι Άραβες;

10. Ε, ναι!!!
Τι σχέδιο πιστεύετε ότι είχαν;
Τι ήταν εκείνο που τους ενδιέφερε;

11. Οι Άραβες άνοιγαν θαλάσσιο δρόμο για την Κωνσταντινούπολη. Η
κατάκτησή της, άλλωστε, ήταν ο μόνιμος σκοπός τους.

12. Με πολύ στρατό και στόλο προσπάθησαν να καταλάβουν τη βασιλεύουσα
η οποία δύο φορές βρέθηκε ζωσμένη από στεριά και θάλασσα. Η πρώτη
πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες έγινε το 673 μ.Χ. και κράτησε πέντε
χρόνια. Η δεύτερη έγινε το 717 μ.Χ.

13. Τότε αυτοκράτορας ήταν ο Λέων Γ’ ο Ίσαυρος. Ο αυτοκράτορας και οι
πολιορκημένοι Βυζαντινοί πέρασαν δύσκολες ώρες και αντιστάθηκαν
γενναία. Τη νίκη όμως τους την έδωσε το «υγρό πυρ», το οποίο
αποδείχθηκε ανίκητο όπλο στα χέρια τους. Τι ήταν;
Με το «υγρό πυρ» νίκησαν τους Άραβες οι Βυζαντινοί.

14. Το υγρό πυρ ήταν εφεύρεση του Σύρου μηχανικού Καλλίνικου. Η
παρασκευή του ήταν κρατικό μυστικό. Τι σημαίνει;

15. Ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς από τι και πώς φτιαχνόταν. Φαίνεται πως
ήταν ένα εύφλεκτο μίγμα από θειάφι, πίσσα, νίτρο, φώσφορο κ.ά. Όταν
αναφλεγόταν δεν έσβηνε ούτε στο νερό.

16. Το εξακόντιζαν με μακριούς σωλήνες, τα σιφώνια, ή το πετούσαν, μέσα
σε πήλινα δοχεία, με βαλλίστρες και καταπέλτες από τα πολεμικά
πλοία, τους δρ……..

17. Για πολλούς αιώνες
το «ελληνικό πυρ»,
όπως αλλιώς το
έλεγαν, ήταν
ακαταμάχητο όπλο
στα χέρια των
Βυζαντινών. Η
παντοδυναμία του
κράτησε ως τον 12ο
αιώνα, που
ανακαλύφτηκε η
πυρίτιδα και τα
πυροβόλα
Ποια ήταν η
σημασία του υγρού
πυρ για την άμυνα
του Βυζαντίου;
Διατηρούν μυστικά
όπλα κάποιες
χώρες και σήμερα;

18. Μ’ αυτό έκαψαν μεγάλο μέρος από το στόλο των Αράβων, τους ανάγκασαν
να λύσουν την πολιορκία και να επιστρέψουν νικημένοι στα εδάφη τους.
Τι θα κάνουν τώρα οι Άραβες; Θα σταματήσουν τις επιθέσεις;

19. Αμ δε!!!

20. Παρά την αποτυχία τους αυτή, οι Άραβες δεν απογοητεύτηκαν.
Στράφηκαν δυτικά, κατέλαβαν την Αίγυπτο, την Καρχηδόνα και, σχεδόν
χωρίς αντίσταση, στις αρχές του 8ου αιώνα, πέρασαν στην Ισπανία.

21. Οι Άραβες που εγκαταστάθηκαν στην Ισπανία για πολλά χρόνια
επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης. Τον 9ο αιώνα όμως, μια μεγάλη ομάδα απ’
αυτούς, γνωστοί ως Σαρακηνοί, κυριάρχησαν στη Μεσόγειο ως πειρατές.

22. Σε μια από τις επιδρομές αυτές επιτέθηκαν στην Κρήτη και, παρά την
αντίσταση των κατοίκων της, την κατέλαβαν και την έκαναν ορμητήριο
των πειρατικών επιδρομών τους.

23. Η Κρήτη έμεινε υπόδουλη εκατό περίπου χρόνια, ώσπου ο
στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς, πολεμώντας σκληρά εναντίον των Σαρακηνών
απελευθέρωσε το νησί και απάλλαξε τη Μεσόγειο από την πειρατεία.
Ο Νικηφόρος
Φωκάς
επιστρέφει
θριαμβευτής
στην
Κωνσταντινούπο
λη
μετά τις νίκες του
κατά των
Αράβων.

24. Οι Άραβες εντωμεταξύ από την Ισπανία, αφού οργανώθηκαν καλύτερα,
διάβηκαν τα Πυρηναία (Οροσειρά ανάμεσα στην Ισπανία και τη Γαλλία) και
προσπάθησαν να περάσουν στην Ευρώπη από το δρόμο της Δύσης. Μα
καλά, ως πού θα φτάσουν οι Άραβες; Δε θα τους σταματήσει κανείς;

25. Οι συνασπισμένοι Φράγκοι όμως, με αρχηγό τον Κάρολο Μαρτέλο, τους
νίκησαν στο Πουατιέ της Γαλλίας και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν
στην Ισπανία (732 μ.Χ). Τώρα θα κάτσουν ήσυχοι οι Άραβες;

26. Μετά τις ήττες αυτές, στην Κωνσταντινούπολη και στο Πουατιέ, οι
δρόμοι των Αράβων προς την Ευρώπη έκλεισαν οριστικά.

27. Η «άλλη πλευρά» των Αράβων
Οι Άραβες στις βυζαντινές περιοχές που κατέλαβαν, ήρθαν σε επαφή με τον
ελληνικό πολιτισμό, που ανθούσε εκεί από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου.
Στην Αντιόχεια, τη Δαμασκό και την Αλεξάνδρεια υπήρχαν σχολές, μουσεία,
έργα τέχνης και πνευματική παράδοση, που έγιναν δικά τους. Οι Άραβες
δέχτηκαν την επίδρασή τους, τα σεβάστηκαν και πήραν πολλά στοιχεία τους
για το δικό τους πολιτισμό.

28. Το γειτόνεμά τους με το Βυζάντιο δεν ήταν διαρκής πόλεμος. Ανάμεσά τους
υπήρξαν περίοδοι μακράς ειρήνης και συνεργασίας. Βυζαντινοί τεχνίτες
διακόσμησαν αραβικούς ναούς και παλάτια. Βυζαντινοί έμποροι πήγαιναν
σε αραβικές χώρες και Άραβες επισκέπτονταν συχνά τις αγορές της Πόλης
και της Τραπεζούντας.

29. Χριστιανοί μοναχοί στα μοναστήρια της Συρίας μετέφρασαν στα αραβικά
έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ιδιαίτερα του Αριστοτέλη και του
Ιπποκράτη. Πολλά από αυτά τα έργα τα γνωρίζουμε σήμερα μόνο από τις
αραβικές μεταφράσεις τους.

30. Βυζαντινοί δάσκαλοι, ακόμη, διδάξαν ελληνικά σε αραβικά σχολεία. Τα
δύο κράτη τέλος αντάλλασσαν συχνά διπλωματικές αντιπροσωπείες, οι
οποίες γίνονταν δεκτές με εντυπωσιακές τελετές στις αυλές της
Κωνσταντινούπολης και της Βαγδάτης.

31. Ας θυμηθούμε:
Οι Άραβες προσπάθησαν να καταλάβουν εδάφη της Μικράς Ασίας και να
εγκατασταθούν στην Ευρώπη. Συνάντησαν όμως την αντίσταση των
Βυζαντινών και αλλάζοντας πορεία πέρασαν από τη βόρεια Αφρική στην
Ισπανία. Αργότερα νικήθηκαν και από τους Φράγκους και η πορεία τους
προς την Ευρώπη σταμάτησε..

32. 19. Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες
1. Παρατηρήστε στον χάρτη 1 του βιβλίου σας τα βέλη που δείχνουν τις
κινήσεις επέκτα- σης των Αράβων και τις περιοχές που, τελικά, αυτοί
κατέκτησαν. Εντοπίστε στον χάρτη της τάξης τα σημερινά κράτη στα οποία
ανήκουν οι περιοχές αυτές.
Συρία, Ιράκ, Παλαιστίνη, Ισραήλ,
Λίβανος, Αίγυπτος, Λιβύη, Μαρόκο,
Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία κλπ.

33. 3. Οι νίκες του Λέοντα του Γ´ στην Κωνσταντινούπολη και του Κάρολου
Μαρτέλου, στο Πουατιέ, θεωρήθηκαν σωτήριες για την Ευρώπη.
Παρατηρήστε πάλι τον χάρτη 1 και συζητήστε αυτόν τον χαρακτηρισμό.
Οι νίκες του Λέοντα του Γ´ στην Κωνσταντινούπολη
σταμάτησαν τους Άραβες από το να κατακτήσουν την
Ευρώπη από την ανατολή. Η νίκη του Κάρολου
Μαρτέλου, στο Πουατιέ σταμάτησε τους Άραβες από
τη δύση. Αν δεν τα είχαν καταφέρει, οι Άραβες θα
είχαν κατακτήσει την Ευρώπη και σήμερα τίποτα δε
θα ήταν όπως το ξέρουμε.

34. 4. Η θριαμβευτική υποδοχή των νικητών στρατηγών στην πρωτεύουσα,
ήταν μια συνήθεια που ήρθε στο Βυζάντιο από τη Ρώμη. Παρατηρήστε τις
εικόνες 4 του 1ου κεφαλαίου και 5.α του σημερινού. Διαβάστε τις λεζάντες
και το κείμενο 5 και διαπιστώστε ομοιότητες και διαφορές που υπάρχουν
ανάμεσά τους.
Οι στρατηγοί εμφανίζονται πάνω σε άλογο ή άρμα και το πλήθος τους επευφημεί.
Οι Ρωμαίοι στρατηγοί έμπαιναν στην πόλη με τα λάφυρα και τους αιχμαλώτους.
Οι Βυζαντινοί στρατηγοί δεν το έκαναν αυτό από σεβασμό προς τους ηττημένους.

35. 5. Ξέρετε άλλες περιπτώσεις αλληλεπίδρασης και ειρηνικής συνεργασίας
ανάμεσα σε λαούς, που πριν ήταν αντίπαλοι;

36. 6. Παρατηρήστε την παρακάτω εικόνα των άμαχων Βυζαντινών προσφύγων
και σχολιάστε την ψυχική κατάσταση των προσώπων που απεικονίζονται σ’
αυτή. Συμβαίνουν παρόμοια γεγονότα σήμερα; Πού και για ποιους λόγους;
Άμαχοι
Βυζαντινοί
εγκαταλείπουν
τη φλεγόμενη
πόλη τους, για
να σωθούν
από
Σαρακηνούς
επιδρομείς
(Βενετία,
Μαρκιανή
Βιβλιοθήκη).

37. Ας ξαναθυμηθούμε:
Οι Άραβες προσπάθησαν να καταλάβουν εδάφη της Μικράς Ασίας και να
εγκατασταθούν στην Ευρώπη. Συνάντησαν όμως την αντίσταση των
Βυζαντινών και αλλάζοντας πορεία πέρασαν από τη βόρεια Αφρική στην
Ισπανία. Αργότερα νικήθηκαν και από τους Φράγκους και η πορεία τους
προς την Ευρώπη σταμάτησε.
Τι άλλο θα συμβεί στην αυτοκρατορία;

38. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ