1. @
@LiNRPV²R¶V ¿ÁÈíÁV
@LigRi ª«sVLôRi©«s
@LigSLRiª«sÌýÁLki
@Ligki
@LiÒÁLRixmsLi²R¶V
@LiÒÁLRixmsLi²R¶V (FsLi²T¶©«sμj¶)
@LiÇÁÚLRixmsLi²R¶V
@Li»R½LRi»yª«sVLRi
@LiμR¶ÌÁª«sVV
@LiμR¶VgRi ¿ÁÈíÁV
@LiμR¶VgRi zms©«sVxqsV
@LiÊÁLRiV
@LiÊÁÖÁ
@LiËØÎÏÁxmso¿ÁÈíÁV
@NSÌÁ¬súμR¶
@NSÌÁ ryõ©yLi»R½LRi μ³R¶Wxmsª«sVV
@NRPäÌÁNRPúLRi
@NRPVäÎÏÁ§þ μ³y©«sùª«sVV
@úN][ÈÁV
@gRiLRiV; @gRiLRiV¾»½ÌÁª«sVV
@gRiLRiVa]Lihji
@gjiõ NSxms²R¶ª«sVV
@gjiõ®ªs[Liú²R¶xmso¿ÁÈíÁV
@ÇØ®ªsWμR¶Â¿ÁÈíÁV
@ÇÁÚ®ªsWμR¶%s»R½VòÌÁV
@ÈÁVNRPª«sW%sV²T¶
AÈÁVNRPVÌÁV
@ÈÁVNRPVÌÁV¿RÁμôj¶%s
@ÈÁVNRPVÌÁV ®©s[¼½ÍÜ[®ªs[LiVVLiÀÁ©«s%s
@ÈÁVNRPVÌÁV FyÌÁÍÜ[ ®ªs[zqs©«s%s

2. @ÈýÁV (|msxqsLRi%s)
@ÈýÁV (%sV©«sxms%s)
@ÈýÁV(®ªsVLi¼½%s)
@²R¶%s @LRiÉÓÁ¿ÁÈíÁV
@²R¶%s @ÌýÁª«sVV
@²R¶%s DÌÁª«sÌÁV
@²R¶%s NRPLiμR¶
@²R¶%s NSNRPLRiNS¸R¶V
@²R¶%s N][²T¶
@²R¶%s gRilgæiLRi
@²R¶%s g][μ³R¶Vª«sVÌÁV
@²R¶%s¿RÁª«sVø
@²R¶%s ¿ÁLRiVNRPV
@²R¶%s ÒÁÌÁNRPúLRi
@²R¶%s »R½VÌÁzqs¿ÁÈíÁV
@²R¶%s úμyORPQ
@²R¶%s ©yÕ³Á
@²R¶%s ¬sª«sVø
@²R¶%s ¬dsÖÁ
@²R¶%s ©«sVª«so*ÌÁV
@²R¶%s xmsLiμj¶
@²R¶%sxmsLiμj¶ ®©sLiVVù
@²R¶%s xmsxqsVxms
@²R¶%sFyª«soLRiª«sVV
@²R¶%szms¿RÁVèNRP
@²R¶%sF~©«sõ
@²R¶%s|msxqsÌÁV
@²R¶%sF~ÈýÁ
@²R¶%sF¡NRP
@²R¶%sËØ»R½V
@²R¶%sª«sVÖýÁ

3. @²R¶%s ª«sWμj¶xmnsÌÁª«sVV
@²R¶%s ª«sW%sV²T¶
@²R¶%s ª«sVV©«sNSä¸R¶V
@²R¶%s ®ªsVLi»R½VÌÁV
@²R¶%s ª«sVXgRiª«sVVÌÁ ª«sWLixqsª«sVV
@²R¶%s®ªsVVÌýÁ
@²R¶%sªyLiVVLiÈÁ
@²R¶%sJª«sVª«sVV
@²R¶%sª«soÖýÁ
@²R¶%saRP©«sgRi¿ÁÈíÁV
@²R¶%s xqsμyxms
@²ïR¶xqsLRiª«sVV
@¼½ »yLiÊÁWÌÁgRiVß᪫sVV
@¼½ª«sVμ³R¶VLRiª«sVV
@¼½ª«sxqs
@»R½òxmsú¼½Â¿ÁÈíÁV
@¼½ò¿ÁÈíÁV
@¾»½òxqsLRi©«sõª«sVV
@»R½Vùuíy©«sõª«sVV
@©«sxmsÀÁNRPVä²R¶VNS¸R¶V
@©yxqsxmsLi²R¶V
@©yxqsxmsoª«so*
@©«sVgRiV»R½|msöÈÁ ¿ÁÈíÁV
@©«sVª«sVVÌÁV
@©«sWxms ÇÁÌÁª«sVV
@©«sWLSμ³R¶ ª«sL<][μR¶NRPª«sVV
@©«sõ Û˳Á[μj¶, μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV, zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV
@©«sõª«sVV ÛÍÁ[¬s gRiVß᪫sVV
@©«sõª«sVV
@zms¬s
@xmsö²R¶ª«sVVÌÁV

4. @FyöÌÁV
@˳ÏÁùLigRi©«sª«sVV
@ú˳ÏÁNRP˳ÏÁxqsøª«sVV
@ª«sVLRibPÌÁgRiLiμ³R¶NRPª«sVV
@ª«sVX»R½FyßÓá@LRiÉÓÁxmsLi²ýR¶V
@ª«sVX»R½xmnsÌÁª«sVV
@ª«sVYμR¶VxmsLi²R¶
@¸R¶VryäLi»R½ Fyú»R½ÍÜ[ ˳Ü[ÇÁ©«sª«sVV
@¸R¶VryäLi»R½ Fyú»R½ÍÜ[¬s FyÌÁV
@¸R¶VryäLi»R½ ˳ÏÁxqsøª«sVV ÛÍÁ[NRP zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV
@LiVVÍØLRiª«sVV
@LRiÉÓÁNS¸R¶V (ÛÍÁ[»R½μj¶)
@LRiÉÓÁNS¸R¶V (ª«sVVμj¶Lji©«sμj¶)
@LRiÉÓÁNS¸R¶V |msμôR¶gjiLiÇÁÌÁVLi®²¶[μj¶
@LRiÉÓÁ¿ÁÈíÁV
@LRiÉÓÁ¿ÁÈíÁV ¬ds²R¶
@LRiÉÓÁμR¶WÈÁ xms¿RÁè²T¶
@LRiÉÓÁ xmsLi²ýR¶V x ాμ³yLRißá gRiVß᪫sVV
@LRiÉÓÁxmsLi²ýR¶ xms¿RÁè²T¶
@LRiÉÓÁxmsoª«so*
@LRiÉÓÁxmsoª«so* ª«s²T¶¸R¶Vª«sVVÌÁV
@LRiÉÓÁ®ªsVVª«so* Fy©«sVö
@LRiÉÓÁ¸R¶WNRPVÍÜ[ ˳Ü[ÇÁ©«sª«sVV
@LRixmspxqs
@Lji|qsÌÁV
@L][LRiWÈÁV zmsLi²T¶
@ÌÁ¿RÁLiμR¶NS¸R¶VÌÁV %ds¬sxmsxmsöV
@ÌýÁ®©s[lLi[²R¶VxmsLi²R¶V
@ÌýÁxmsogRi²ïT¶
@ÌýÁª«sVVLRiËØ÷
@ÌýÁª«sVV

5. @ÌýÁª«sVVxms¿RÁè²T¶
@ÌýÁª«sVV ELRi ®ªs[zqs©«sμj¶
@ÖýÁ¿ÁÈíÁV
@ª«sgRiWμR¶ ¿ÁÈíÁVxmsLi²R¶V
@%s|qs¿ÁÈíÁV
@%saRP©«sW®©s
@a][NRPª«sXORPQª«sVV
@aRP*ª«sVWú»R½ª«sVV
@aS*L][x¤¦¦¦ß᪫sVV
@xtísQgRiVßáమం²R¶ª«sVV
@xtísQμj¶NRPVäÌÁ gSÌÁVÌÁV
@xtísQª«sLæRiV
@Li²R¶ª«sXμôðj¶, @Li»R½LRi*QXμôðj¶ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@Li»R½LæRi»R½ ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@gjiõμk¶zmsòNRPLRiª«sVVÌÁV @©«sgS ANRPÖÁ¬s ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«s%s
@gjiõª«sWLiμR¶ù x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@ÒÁLñRi %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁ©«sV NRPÈíÁV©«s%s
@ÒÁLñRiaRPWÌÁ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@ÒÁLñRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@²ïR¶gRiúLRiÌÁV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s
@¼½ÊÁÌÁVxmso x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@¼½ ª«sVWú»R½ª«sVV©«sV NRPÈíÁV©«s%s
@¼½ryLRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@xmsryøLRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV

6. @Õ³ÁxmnsW»R½ ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@%sV»R½ ú¾»½[©«sVxmsoÌÁ©«sV NRPÈíÁV©«s%s
@LRi¿Á[»R½VÌÁV, NSÎÏÁþF~LRiÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s
@LRiVÀÁ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
@LiNRPV²R¶V ¿ÁÈíÁV :c A species of Echites Andysentericum xqsLi*NRPXNRPVÈÁÇÁ,
μk¶¬s¬s ÀÁÉíÓÁ @LiNRPV²R¶V, ¾»½²ýR¶FyÌÁ, N]Li²R¶ÛÇÁª«sVV²R¶¬s¬sõ @LiμR¶VLRiV. FyÌÁN]²T¶|qs NS¸R¶VÌÁª«sÛÍÁ μk¶¬s NS¸R¶VÌÁV©«sV
lLiLi®²¶[zqs NS¸R¶VÌÁ gRiV¼½ògRi©«sVLi²T¶ ªy¬sÀÁª«sLRiÌÁV INRP μy¬s»][©¯NRPÉÓÁ gRiÌÁzqs ¸R¶VVLi²R¶V©«sV. μk¶¬s xmsoª«so*ÌÁV ¾»½ÌýÁgRi
©«sVLi²R¶V©«sV. μk¶¬s ANRPVÌÁV, FyÌÁV %sVNTPäÖÁ ®ªsgRiÈÁVgRi, NSLRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; %sVNTPäÖÁ NSNRPÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, μk¶¬s
ANRPVÌÁV NRPVxtísv, μR¶μôR¶VLRiV, »yª«sVLRi, ®ªsVVÌÁgRiÑêÁ ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV ¿RÁLRiøL][gRiª«sVVÌÁV ª«sW©«sV©«sV.
μk¶¬s ANRPVÌÁV 1 ÛÍÁ[NRP 2 »][ 3 ÛÍÁ[NRP 5 %sVLji¸R¶Vª«sVVÌÁV NRPÖÁzms F~μôR¶VÈÁxmspÈÁ©«sV xmsLRigRi²R¶Vxmso©«s ©«s%sVÖÁ ú%sVLigRi
ª«sÛÍÁ©«sV. LiVVÈÁVÌÁ ªyùμ³j¶ ÊÁÌÁª«sVV©«sV ÊÁÉíÓÁ 10,15, 20 ÛÍÁ[NRP 40 μj¶©«sª«sVVÌÁV xmso¿RÁVèN]¬s©«s ªy»R½ª«sVVÌÁV
aS*xqsNSxqsÌÁV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
@LigRi ª«sVLôRi©«s :c Champooing or Rubbing {¤¦¦¦©«s»R½©«sV gRiÌÁVgRiÛÇÁ[zqs ®μ¶[x¤¦¦¦ª«sVV©«sV
aRPVztsQäLixms ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
@LigSLRiª«sÌýÁLki:c NS©«sVgRi ¿ÁÈíÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@Ligki:c Long jocket or Gown μk¶¬s¬s »]²R¶VgRiVN]©«sVÈÁª«sÌýÁ ZaýP[xtsQø ªy»R½ª«sVVÌÁ ©«sßá¿RÁV©«sV;
L][ª«sV xmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. xqsLS*LigRiª«sVVÌÁNRPV DxtñsQª«sVV¬sÀÁè NSFy²R¶V©«sV. NSLi¼½, ª«sVXμR¶V»R½*ª«sVV, ÊÁÌÁª«sVV %ds¬s
¬s¿RÁVè©«sV. μR¶Vª«sVVø, gSÖÁ FsLi²R¶ %ds¬s ËØμ³R¶ÌÁ ©¯LiμR¶NRPVLi²R¶ ÛÇÁ[zqs AL][gRiùª«sVV ¬s¿RÁVè©«sV.
@LiÒÁLRixmsLi²R¶V:c Ficus Carica. Eng. Figs fresh. xqsLi* ª«sVLiÇÁÙÌÁ @LiÒÁLRi. z¤¦¦¦Li *
@LiÒÁL`i @©«sgS {qsª«sV®ªs[V²T¶xmsLi²R¶V. μk¶¬s¬s @LiÇÁÚLRiV xmsLi²R¶¬s¸R¶VV ©«sLiμR¶VLRiV. ®ªs[²T¶ ¿Á[zqs ¬dsLRiV |msLi¿RÁV©«sV;
ª«sVXμR¶Vª«so xmsLRi¿RÁV©«sV; gRiVLi®²¶ÌÁNRPV, g]Li»R½VNRPNRPV, μ³y»R½Vª«soÌÁNRPV, NSLêRiª«sVV (lever)NRPV, x¤¦¦¦XμR¶¸R¶Vª«sVV
(Heart)NRPV, ÊÁÌÁ%sV¿RÁVè©«sV. ORPQ¸R¶V, μR¶gæRiV, @ÒÁLñRiª«sVV, NRPxmnsª«sVV, %sNSLRiª«sVV, %ds¬s¬s F¡g]ÈíÁV©«sV.
%dsLRiùª«sXμôðj¶, ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. ÊÁÌÁª«sVV¬s¿RÁVè©«sV; ª«sVLiÀÁ LRiNRPòª«sVV©«sV ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; ¿Áª«sVÈÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV.
%dsÉÓÁgRiVLiÇÁÙÍÜ[ zqsLRiNS©«sV xmsLi¿RÁμyLRi©«sV NRPÖÁzms LiVVÀÁè©«s ÕÁ²ïR¶ÌÁ ª«sgRiLRiVögRiÌÁ μR¶gæRiV(bronchitis)
¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV.

7. |msμôR¶ªyLjiNTP ª«sgRiLRiVö μR¶gæRiVÌÁ©«sV©«sVõ F¡g]ÈíÁV©«sV. %dsÉÓÁ¬s zmszqsNTP lgi®²ô¶ÌÁNRPV NRPÉíÓÁ©«s »R½*LRigS ÀdÁª«sVVxmsÉíÓÁ xmsgRiVÌÁV©«sV.
μk¶¬s ANRPVÌÁV xmsxqsLRiV©«sV ZaP[*»R½NRPVxtísv©«sV úxms´R¶ª«sV μR¶aRPÍÜ[ xmspzqs©«s ©«s¸R¶Vª«sVgRiV©«sV. %dsÉÓÁ¬s @%sV»R½ª«sVVgRi μj¶¬s©«s
xmsLi²ýR¶NRPV ÇÁÊÁV÷¿Á[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiV²R¶V ztsQNRPLiÑÁÕdÁ©«sV.
@LiÒÁLRixmsLi²R¶V (FsLi²T¶©«sμj¶):c (Figs dried) ¿RÁÌÁª«s ÛÇÁ[zqs ALRiVè©«sV. ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ, ÊÁÌÁª«sVV,
%dsLRiùª«sXμ³ôðj¶ %ds¬s ¬s¿RÁVè©«sV. @©«sõª«sVV©«sV ÒÁLñRiª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV. gRiVLi®²¶ÌÁ©ylLiè²T¶ L][gRiª«sVV©«sV ËÜ[g]ÈíÁV©«sV.
NRPLihRiª«sVV©«sNRPV, ¾»½ÌýÁμ]ÊÁ÷(lungs)NRPV, ®ªs[VÌÁVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; aRPVú˳ÏÁxmsLRi¿RÁV©«sV. μ³y»R½Vª«soÌÁNRPV,
xqsª«sV}qsòLiúμj¶¸R¶Vª«sVVÌÁNRPV ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. ª«sVWLRièé, xmsORPQªy»R½ L][gRiª«sVVÌÁNRPV ®ªs[VÌÁVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. ®ªs[²T¶¬s,
μyx¤¦¦¦ª«sVV©«sV @ßá¿RÁV©«sV; ¿Áª«sVÈÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV;
F~ÈíÁ©«sV ª«sVXμR¶Vª«so xmsLRi¿RÁV©«sV; F~ÈíÁÍÜ[¬s ZaýP[xtsQøª«sVV©«sV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV; %slLi[¿RÁ©«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV. 40
μj¶©«sª«sVVÌÁV %ds¬s¬s |msμôR¶ÒÁÌÁNRPúLRi (LRiW%dsVÒÁLS)»][ ¼½¬s©«s x¤¦¦¦XμR¶¸R¶Vª«sVV©«sV ¿RÁÌýÁ ÊÁLRi¿RÁV©«sV; %s¿yLRiª«sVV©«sV
F¡g]ÈíÁV©«sV; xqsLi»][xtsQ%sV¿RÁVè©«sV. ª«sgRiLRiVö, μR¶gæRiV, gRiVLi®²¶ÌÁÍÜ[ ©¯zmsö, gRiVLi®²¶ÌÁÍÜ[ xmsoÛÉíÁ²R¶V LiVV»R½LRi
ªyùμ³R¶VÌÁV %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
NSLêRiª«sVV(liver)©«sNRPV ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; xqsVμôðR¶©«sV ¼d½zqs®ªs[¸R¶VV©«sV; ©«sÌýÁμ]ÊÁ÷ (spleen) ¹¸¶VVNRPä
ª«soÊÁV÷©«sV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶¬s F¡g]ÈíÁV©«sV. gRiVLRiμyÌÁ(kidneys)¬sxqs=»R½Vòª«s©«sV, ª«sVWú»R½ÊÁμôðR¶ª«sVV %ds¬s¬s
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. ËØμR¶LixmsxmsöV, zmsryòxmsxmsöV %ds¬s»][ ¼½¬s©«s ¬dsLRixqsxms²ïR¶ ®μ¶[x¤¦¦¦§ÌÁNRPV ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÊÁVμôðj¶
|¤¦¦¦ÀÁèLi¿RÁV©«sV; ®ªsVμR¶²R¶VNRPV xqs»R½Vòª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. @úN][ÈÁV»][ ¼½¬s©«s %sxtsQª«sVV©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
@úN][ÈÁV»][ 40 μj¶©«sª«sVVÌÁV ¼½¬s©«s xmsoLixqs»R½*ª«sVV©«sV |¤¦¦¦ÀÁèLi¿RÁV©«sV; ©«s²R¶Vª«sVV©¯zmsö¬s F¡g]ÈíÁV©«sV. ª«sÉíÓÁ
@LiÒÁLRixmsLi²ýR¶V ¼½¬s©«s©«sV xmsoLixqs»R½*ª«sVV©«sV |¤¦¦¦ÀÁèLi¿RÁV©«sV. %ds¬s¬s xmsLRigRi²R¶Vxmso©«s ¼½©«sª«sÛÍÁ©«sV. »R½LRi¿RÁV
¼½©«sV¿RÁVLi²T¶©«s ª«sVÌÁÊÁμôðR¶úxmsNRPX¼½ ª«sWLRiV©«sV. @%sV»R½ª«sVVgRi ¼½¬s©«s xmsLi²ýR¶NRPV ÇÁÊÁV÷¿Á[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ
1 @úN][ÈÁV, 2 |msμôR¶ÒÁÌÁNRPúLRi. %ds¬s ®ªsW»yμR¶V 60 úμyLiÌÁV.
@LiÇÁÚLRixmsLi²R¶V:c @LiÒÁLRixmsLi²R¶V ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@Li»R½LRi»yª«sVLRi :c Pisita Stratiotes & Casaytha (A water plant
without any root to the ground swimming upon the surface of
the lakes & C) xqsLi*NRPVLiÕ³ÁNS, ªyLjixmsLñji. z¤¦¦¦Li*ÇÁÍÞNRPVLiÕ³Á. μk¶¬s ¸R¶WNRPV LRixqsª«sVV ÛÍÁ[NRP NRPuy¸R¶Vª«sVV
¿RÁxmsöμR¶©«sª«sVVgRi N]μôj¶ ¼d½zms gRiÖÁgji¸R¶VVLi²R¶V©«sV. ªy»R½|ms»R½ùª«sVV©«sV, |ms»R½ùª«sVV©«sV, μR¶gæRiV©«sV, NSNRP©«sV, DÊÁ÷xqsª«sVV
©«sßá¿RÁV©«sV, %dsLRiùª«sXμôðj¶¬s, AL][gRiùª«sVV¬s¿RÁVè©«sV, ª«sVXμR¶Vª«so xmsLRi¿RÁV©«sV; F~ÈíÁNRPV ÊÁÌÁ%sV¿RÁVè©«sV; @¼½ryLRiª«sVV,
xmsoLSßá %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁV úgRix¤¦¦¦ßÓá, ª«sVWú»R½NRPXú¿³RÁª«sVV %ds¬s¬s ¬sª«sX¼½òLi¿RÁV©«sV.

8. ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½¸R¶VV ¿RÁÌÁVª«s ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. LRixqsª«sVV ¹¸¶VVNRPä ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2,3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò
NRPuy¸R¶Vxmso ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 3,4 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ¿]xmsöV©«s μj¶©«sª«sVV©«sNRPV lLiLi²R¶VxmspÈÁÌÁ ¬sª«s*ª«sÛÍÁ©«sV.
μk¶¬s ¸R¶WNRPV©«sV ®©s[¼½ÍÜ[ ®ªs¿RÁèÛÇÁ[zqs gRiVμR¶róy©«sª«sVLiμR¶V gRiÉíÓÁ©«s ª«sVWÌÁªyùμ³j¶ËØμ³R¶ aRP%sVLi¿RÁV©«sV. μk¶¬s¬s NSÖÁè
¿Á[zqs©«s ÊÁW®²¶μR¶©«sV ¬dsÎÏÁþÍÜ[ gRiÖÁzms xmspzqs©«s »yª«sVLRi ©«s¸R¶Vª«sVgRiV©«sV.
@LiμR¶ÌÁª«sVV:c palanquin.@©«sgS xmsÌýÁNUP, μk¶¬s®©sNTPä©«s ®©s[ú»R½ª«sVVÌÁNRPV ¿RÁÌÁVª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ,
AFyù¸R¶V»R½, NSLi¼½ %ds¬s ¬s¿RÁVè©«sV; ú¼½μ][aRPª«sVVÌÁ aRP%sVLixmsÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. úZaP[¸R¶VxqsäLRi®ªsV©«sμj¶; N]μôj¶gRi ÊÁ²R¶ÖÁNRP
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. LiVVLiμR¶VNRPV xmsLji¥¦¦¦LRiª«sVV @LigRiª«sVLôRi©«s.
@LiμR¶VgRi ¿ÁÈíÁV:c Boswellia Serrata. Eng. Indian olibanum xqsLi*aRPÌýÁNUP,
NRPVLiμR¶VLRiVNUP z¤¦¦¦Li*aRPÌÁWLiVW. μk¶¬s¹¸¶VVNRPä ÑÁgRiVLRiV©«sV @LiμR¶VgRizmsxqsV©«sV ¸R¶V¬s¬sõ, zmnsLRiLigji©yLiúËØßÓá
¸R¶V¬s¬sõ, NRPVLiμR¶VLRiVxtsQä ª«sV¬s¬sõ ¸R¶VLiμR¶VLRiV. μk¶¬s ¿ÁNRPä IgRiLRiVgRi ©«sV²R¶V©«sV. ¿RÁÌÁª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
NRPxmnsª«sVV, |ms»R½ùúxmsN][xmsª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV, D©yøμR¶ª«sVV, »yxmsª«sVV %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. %dsLRiùª«sXμôðj¶ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬s
NS¸R¶V ÛÍÁ[»R½μj¶, ¿Á[μR¶VgRi©«sVLi²R¶V©«sV. ZaýP[xtsQøª«sVV©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. |ms»R½ùª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. ¿RÁWLñRixmso ®ªsW»yμR¶V @ßØ
®ªsVVμR¶ÌÁV ÛËÁ[²R¶ ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV, NRPuy¸R¶Vxmso ®ªsW»yμR¶V 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 »R½VÌÁª«sVVÌÁª«sLRiNRPV.
@LiμR¶VgRi zms©«sVxqsV :c zmnsLRiLigji ryLiúËØßÓá ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@LiÊÁLRiV:c Ambra Grsea Eng. Amarsris Ambergris xqsLi*@LiÊÁLRiV xqsVgRiLiμ³R¶.
z¤¦¦¦Li*@LiÊÁL`i, LiVVμj¶ ¼½%sVLigRiÌÁª«sVV (sherm whale) @©«sV ¿Á[xmsNRP²R¶VxmsoÍÜ[ ÊÁVÈíÁV INRP%sμ³R¶®ªsV©«s
xmsμyLóRiª«sVV. INRP ª«sVVμôR¶ ANSLRiª«sVVgRi FsúLRixqsª«sVVúμR¶ª«sVV (red sea)ÍÜ[©«sW AúzmnsNS ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV
xqsª«sVVúμR¶ª«sVVÌÁ ª«s²ïR¶VÌÁNRPV N]ÈíÁVNRPVª«s¿RÁVè©«sV.
Bμj¶ ©«sÌÁVxmso, FsLRiVxmso NRPÖÁzqs©«sLRiLigRiV (darkish brown)gS©«sV LiVV»R½LRi LRiLigRiVÌÁV NRPÌÁzqs©«s
LRiLigRiVÌÁVgS©«sV ¸R¶VVLi²R¶V©«sV. @μ]NRP %sÀÁú»R½®ªsV©«s xqsVªyxqs©«sgRiÖÁgji NRPxqsWòLji ªyxqs©«s©«sV ËÜ[ÖÁ¸R¶VVLi²R¶V©«sV. G
%sμ³R¶®ªsV©«s LRiVÀÁ ¸R¶VVLi²R¶μR¶V(tasteless).®ªs[²T¶¬dsÎÏÁþÍÜ[©«sV, úN]ª«so* ©«sW®©sÌÁV ®ªs[²T¶ ryLSLiVV
(Alcohol)ÍÜ[©«sV NRPLRiVgRiV©«sV. ®ªs[²T¶Â¿Á[¸R¶VV©«sV.
ªy»R½ ZaýP[xtsQøª«sVVÌÁ©«sV, ª«sVWLRièé @xmsryøLRiª«sVV, LiVW²R¶VöÌÁV, ©«sLRiª«sVVÌÁ ÊÁÌÁ{¤¦¦¦©«s»R½, %sxtsQª«sV ÇÁ*LRiª«sVV,
ÇÁ*LSμ³j¶NRPùª«sVV ª«sÌÁ©«s ryøLRiNRPª«sVV ÛÍÁ[NRPF¡ª«so xqs¬sõFy»R½ ÇÁ*LRiª«sVVÌÁV, ¬sLSaRP ¿Á[zqs©«s NRPÌÁLS, }mýsgRiV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV
@LiÈÁVªyùμ³R¶VÌÁ¸R¶VLiμR¶V©«sV g]xmsögS xms¬sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. x¤¦¦¦XμR¶¸R¶Vª«sVV©«sNRPV ÊÁÌÁª«sVV %dsLRiùª«sXμôðj¶¬s¿RÁVè©«sV.

9. μk¶¬s¬s NRPxqsWòLjiª«sÛÍÁ ÀÁ©«sõ ®ªsW»yμR¶VÌÁVgS ªy²R¶ª«sÌÁ¸R¶VV©«sV. ®ªsW»yμR¶V 1 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ Fs»R½Vò
ª«sLRiNRPV. ¼½%sVLigRiÌÁª«sVV, ¿Á[xmsª«sW¸R¶V©«sV @LiÊÁLRi¬s N]LiμR¶Lji @Õ³ÁúFy¸R¶Vª«sVV, ª«sVLji¸R¶VV INRP Çؼ½ ¿ÁÈíÁV
ÑÁgRiVLRiV©«sNRPV @LiÊÁLRiLiμR¶VLRiV. LiVVμj¶ ¿yÍØ xqsVgRiLiμ³R¶ª«sVV gRiÖÁgji¸R¶VVLi²R¶V©«sV. μk¶¬s»][ @»R½òLRiVª«soÌÁV,
@gRiLRiª«s»R½VòÌÁV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s%s ¿Á[¸R¶VVμR¶VLRiV.
@LiÊÁÖÁ:c Ragi gruel.¿][²R¶zmsLi²T¶»][ ¿Á[¸R¶VÊÁ²T¶©«sμj¶. ÀÁNRPägRi, ª«sVXμR¶Vª«sogRi ©«sVLi²R¶V©«sV. ®ªs[Vx¤¦¦¦ |ms»R½ù
L][gRiª«sVVÌÁ ©«sßá¿RÁV©«sV. NRPxmnsª«sVV, ¿RÁÌÁª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; |ms»R½ùaRPWÌÁÌÁ©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; LRiVÀÁÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV;
ANRPÖÁμR¶zmsöNRPÌÁ ©«sßá¿RÁV©«sV; %slLi[¿RÁ©«sª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; LRiNRPòQ|ms»R½ùª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV.
ª«sVWú»R½ª«sVV ®©sNRPV䪫s ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; xmsÌÁ¿RÁgS ÛÇÁ[¸R¶VÊÁ²T¶©«s @LiÊÁÖÁ ª«sVÑêÁgRi ¿Á[LjiègS¬s,
¿Á[LRièNRP gS¬s DμR¶¸R¶Vxmso xmspÈÁÌÁ©«sV NS{mnsNTP ÊÁμR¶VÌÁVgS }qs%sLiÀÁ©«s |ms»R½ùª«sVV x¤¦¦¦LjiLiÀÁ
AL][gRiùª«sVVgRi©«sVLi²R¶V©«sV. C @LiÊÁÖÁ xmsÌÁ¿RÁgS NSÀÁ FyÌÁVgS¬s, ª«sVÑêÁgRigS¬s ¿Á[LjiègS¬s, ¿Á[LRièNRPgS¬s
L][gRiVÌÁNRPV A¥¦¦¦LRiª«sVVgRi ¬sª«s*©«sgRiV©«sV.
@LiËØÎÏÁxmso¿ÁÈíÁV:c Spondious Mangifera. Eng. Hogplum wind
mangoxqsLi*Aúª«sW»R½NRP, NRPzms¿RÁW»R½, »R½©«sVOUPQLji z¤¦¦¦Li* @LiËزy, μk¶¬s¬s xmsoÌýÁª«sW%sV²T¶ @¬s¸R¶VV,
Aª«sV²R¶ª«sW%sV ²R¶¬s¸R¶VV ©«sLiμR¶VLRiV. Bμj¶ xmsLRi*»R½ úFyLi»R½ª«sVVÌÁ¸R¶VLiμR¶V @²R¶ª«soÌÁÍÜ[ |msLRiVgRiV©«sV. μ]²ýR¶ÍÜ[gRiW²R¶
®ªs[zqs |msLi¿RÁVμR¶VLRiV.
μk¶¬s NS¸R¶VÌÁV gRiV»R½VòÌÁVgRiV»R½VòÌÁVgS gRiVLiú²R¶ª«sVVgRi N][ÌÁgS©«sVLi²R¶V©«sV. ª«sVÌÁÊÁμôðR¶ª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; LRiVÀÁ
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; %dsLRiùª«sXμôðj¶ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬s ANRPVLRixqsª«sVV, ¿ÁNRPäLRixqsª«sVV, úgRix¤¦¦¦ßÓá, @¼½ryLRiª«sVVÌÁ©«sV NRPÈíÁV©«sV.
|ms©«s xmsÈíÁV®ªs[zqs©«s ¿Á%sF¡ÈÁV ©«s¸R¶Vª«sVgRiV©«sV, μk¶¬sxmsLi²ýR¶V xqsVª«sWLRiV N][²T¶úgRiV²ýR¶Li»R½ ª«soLRiª«so, ANSLRiª«sVV gRiÖÁgji
¸R¶VVLi²R¶V©«sV, gjiÖýÁ©«s FyÌÁVgSLRiV©«sV, N]μôj¶gRi ¼d½zms, xmsoÌÁVxmso, ª«sgRiLRiV LRiVÀÁgRiÖÁgji ¸R¶VV²R¶V©«sV.
¿RÁÌÁª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; LRiVÀÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV. ÇÁhRiLRi μk¶zmsò¬s¿RÁVè©«sV; %dsLRiùª«sXμôðj¶, LRiNRPòª«sXμôðj¶, ÊÁÌÁª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
ªy»R½|ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV aRP%sVLixmsÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. NRPLi²ýR¶¹¸¶VLRiVxmsoÌÁ©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV
xmsÀÁèNS¸R¶VgS¬s, FsLi²R¶VNS¸R¶VgS¬s ¼½¬s©«s ËØß᪫sVV úgRiV¿RÁVèN]¬s©«s %sxtsQª«sVV, gS¸R¶Vª«sVV ª«sW©«sVö©«sV.
NRPxmnsª«sVV, gRiVLRiV»R½*ª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiV²R¶V a]Lihji ¿RÁWLñRiª«sVV gRiÖÁzms©«s úFyÀÁ¬dsÎÏÁ§þ.
@NSÌÁ¬súμR¶:cUntimely Sleepμk¶¬sª«sÌÁ©«s ®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV, {ms©«sxqs, bPL][L][gRiª«sVV, ªyxmso,
FsNTPäÎÏÁ§þ, ¿Áª«soÌÁV %s©«sÊÁ²R¶NRPF¡ª«soÈÁ, @gjiõ aRPWLiμR¶ùª«sVV gRiÌÁVgRiV©«sV.
@NSÌÁ ryõ©yLi»R½LRi μ³R¶Wxmsª«sVV:c Fumigation after untimely
bathing@NSÌÁª«sVLiμR¶V @©«sgS ry¸R¶VLiNSÌÁª«sVV ÛÍÁ[NRP LSú¼½®ªs[ÎÏÁ ryõ©«sª«sVV ¿Á[zqs©«sxmsöV²R¶V NRPXuñygRiLRiV ÛÍÁ[NRP

10. ryLiúËØßÓá μ³R¶Wxmsª«sVV ILiÉÓÁNTP, bPLRixqsV=NRPV xmsÉíÓÁ©«s¿][ bPL][L][gRiª«sVV, xms²T¶|qsª«sVV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV ªy¬s¬s LSNRPVLi²R¶
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; r¢ÅÁùª«sVVgRi©«sVLi²R¶V©«sV.
@NRPäÌÁNRPúLRi:cAnocylus Pyrethrum - Pyrethrum Redise Eng.
pollitoryroot. xqsLi*ANSLRiNRPLRi˳ÏÁ, ANRPÌýÁNRP, z¤¦¦¦Li*@NRPL`iNRPhS, Bμj¶¹¸¶VVNRP ¿ÁÈíÁV ®ªs[LRiV, NSLRiª«sVVgRi
©«sVLi²R¶V©«sV, ©yÌÁVNRP©«sV ÀÁª«sVÀÁª«sVÍزR¶ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬s ¿RÁWLñRiª«sVV ÛÍÁ[NRP NRPuy¸R¶Vª«sVV, @LRiVÀÁ, bdP»R½|ms»R½ùª«sVV,
ú¼½μ][xtsQª«sVVÌÁV, DÊÁV÷, FyLi²R¶VL][gRiª«sVV, μR¶gæRiV, ª«sgRiLRiVögRiÌÁ μR¶gæRiV(bronchtisi),%sμy¥¦¦¦ª«sVV %ds¬s¬s
ËÜ[g]ÈíÁV©«sV.
μk¶xms©«sNSLji (stimulant)©«sLRiª«sVVÌÁNRPV xqs»R½Vòª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, ¿Áª«sVÈÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV, gRiVLi®²¶ÌÁ©«sV
aRPVú˳ÏÁxmsLRi¿RÁV©«sV; x¤¦¦¦XμR¶¸R¶Vª«sVV©«sNRPV, ÊÁVμôj¶NTP ÊÁÌÁ%sV¿RÁVè©«sV. xmsORPQªy»R½ª«sVV, ª«sVW¼½ ª«sLiNRPLRi F¡ª«s²R¶ª«sVV,
»R½ÌÁ©¯zmsö, FyLRi+xmso ©¯zmsö(hemicrania), ª«sVWLRièé, ª«sVLji²T¶ÇزR¶ùª«sVV (Cholera),ªy»R½,
®ªs[Vx¤¦¦¦ªy»R½ ©¯xmsöVÌÁV, ª«sVÌÁVgRiV©¯zmsö(sciatice), DμR¶LRiL][gRiª«sVV %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. @ÒÁLñRiª«sVVgRiÌÁ
@gjiõª«sWLiμR¶ùª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV.
NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s ªy»R½ª«sVV©«sV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV. ®μ¶[x¤¦¦¦ª«sVVÍÜ[¬s μR¶VxtísQNRPWÈÁ%sV¬s NRPLRigjiLi¿RÁV©«sV; ª«sVWú»R½ª«sVV
gS%sLi¿RÁV©«sV, %slLi[¿RÁ©«sª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, %dsLRiùª«sXμôðj¶ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÊÁVV»R½VLRiNRPòª«sVV©«sV ÇØLki¿Á[¸R¶VV©«sV. μk¶¬s¬s
©«s%sVÖÁ©«s ©¯[ÉÓÁ®ªsLiÈÁ ¬dsLRiWLRiÛÇÁ¸R¶VV©«sV. »R½©«sWøÌÁª«sVV©«s xmsLiÉÓÁ©¯zmsö, »R½ÌÁ©¯zmsö,
LRiVúμR¶ªy»R½ª«sVV(apoplexy), xmsoLSßá bPL][ªy»R½ª«sVVÌÁV, ®©s[ú»R½ L][gRiª«sVVÌÁV, ª«sVVÅÁL][gRiª«sVVÌÁV, ©¯xmsöVÌÁV
%ds¬s¬s F¡gRig]ÈíÁV©«sV.
@NRPäÌÁNRPúLRi, xqs©«sõLSxtísQûª«sVV, a]Lihji %ds¬s ¾»½[ÖÁNRP NRPuy¸R¶V%sVÀÁè©«s xmsORPQªy»R½ª«sVV, μ][xtsQÇÁ*LRiª«sVV
(Typhus fever), xqs¬sõFy»R½ ÇÁ*LRiª«sVV, %ds¬sÍÜ[ xmsoÛÉíÁ²R¶V ª«sWLiμR¶ùª«sVV ª«sVª«sV»R½, ¬dsLRixqsª«sVV %ds¬s¬s
F¡g]ÈíÁV©«sV.
úFyßت«sVV©«sNRPV xqs»R½Vòª«s¬s¿RÁVè©«sV, μk¶xms©«sª«sVV gRiÖÁgjiLi¿RÁV©«sV. lgi²ïR¶ÌÁNRPV μk¶¬s gRiLiμ³R¶ª«sVV ®ªs[zqs©«s ªy¬s
©«sßágRig]ÈíÁV©«sV ÛÍÁ[μy ÀdÁª«sVVxmsÉíÓÁ xmsgRiVÌÁ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sgRiLiμ³R¶ª«sVV ILiÉÓÁ|ms¬s ÊÁWzqs©«s ª«sVLiÈÁÊÁVÉíÓÁ
¿RÁLRiøª«sVV©«sV ¸R¶VúLRiÊÁ²R¶ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sgRiLiμ³R¶ª«sVV ©«sVμR¶VÈÁNRPV ÛÍÁ[NRP ©¯zmsögRiÌÁ úxmsNRPäNRPV xmspzqs©«s »R½ÌÁ©¯zmsö,
FyLRi+Q*xmso©¯zmsö ª«sW©«sV©«sV. μk¶¬s NRPuy¸R¶Vª«sVV xmsoNTPäÖÁLiÀÁ©«s μR¶Li»R½L][gRiª«sVVÌÁV, g]Li»R½VNRP L][gRiª«sVVÌÁV,
©yÌÁVNRP ®ªsVVμR¶ÈÁ ©«sVLi²R¶V lLiLi²R¶V ª«sWLixqsúgRiLiμ³R¶VÌÁ L]gRiª«sVV ¬sªyLRiß᪫sVgRiV©«sV.
μk¶¬s ¿RÁWLñRiª«sVV AÖÁª«so(Olive)©«sW®©s»][ NRPÖÁzms ILiÉÓÁNTP xmspzqs©«s @μ³j¶NRP®ªsV©«s ¿Áª«sVÈÁ xmsoÉíÓÁLiÀÁ ÇÁ*LRiª«sVV©«sV
LSNRPVLi²R¶ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÛÍÁ[μy »R½gæjiLi¿RÁV©«sV, ©¯zmsö xms©«sVõ ÛÍÁ[NRP xmsozmsöxms©«sVõ |ms©«s μk¶¬s¬s ©«sWLji|msÉíÓÁ©«s ÛÍÁ[NRP

11. ¿RÁWLñRiª«sVV |msÉíÓÁ©«s ®ªsLiÈÁ®©s[ ©¯zmsö ©«s¸R¶Vª«sVgRiV©«sV. μk¶¬s NRPuy¸R¶V%sVÀÁè©«s xmsoLSßá ª«sgRiLRiVö
μR¶gæRiVÌÁV(bronchitls)¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV.
ZaýP[xtsQøª«sVV©«sV xmsÌÁ¿RÁ©«s ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV. μk¶¬s¬s ÀÁÌÁVNRPNRPV ¼½¬szmsLiÀÁ©«s »R½*LRigS ª«sWÉýزR¶V©«sV.
¿RÁWLñRixmso®ªsW»yμR¶V 2 μyLigRiVÌÁV, %slLi[¿RÁ©«sª«sVV @ª«soÈÁNRPV LiVV¿Á[è ®ªsW»yμR¶V 90 g][μ³R¶Vª«sVgjiLiÇÁÌÁ ¹¸¶V»R½Vò.
¾»½[ÖÁNRP NRPuy¸R¶Vxmso ®ªsW»yμR¶V 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV.
@Li²R¶ª«sXμôðj¶, @Li»R½LRi*QXμôðj¶x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:c Articles indicated for Hydrocle &
Hernia. Aª«sVVμR¶ª«sVV, G²yNRPVÌÁ F~©«sõ, NRP¼½òª«sVLiμR¶V, N]ÊÁ÷LjiNS¸R¶V ¿ÁÈíÁV, gRi¿RÁèNS¸R¶V,
ÒÁ²T¶ª«sW%sV²T¶xmsLi²R¶V, »R½WÉÓÁNRPWLRi, ¬súμR¶gRi¬sõNRP, xmsogSNRPV, |msμôR¶μR¶WÌÁg]Li²R¶V ¿ÁÈíÁV, g]Li²R¶ ¿ÁÈíÁV,
ËÜFyöLiVVNSLiVV, ËÜ[²R¶»R½LRiª«sVV, ®ªs[VNRPxmsLiÀÁ»R½ª«sVV, ¸R¶Vª«sOSQLRiª«sVV, ªy%sV¿ÁÈíÁV.
@Li»R½LæRi»R½ ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:c Do for internal fever.B©«sVª«sVV, DNRPVä gRiVLiÈÁNRPÌÁgRiLRi, ÇØxmsú¼½,
¼½xmsö¼d½lgi, ª«sVLigRi ¿ÁÈíÁV, LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, ÌÁNRPä, ª«sLRig][gRiV, ª«sxqs, %sxtñsvúNSLi»R½ª«sVV.
@gjiõμk¶zmsòNRPLRiª«sVVÌÁV @©«sgS ANRPÖÁ¬s ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«s%s:cArticles that stimulate appetite or
appetisers.@LiËØÎÏÁª«sVV, @ÇØ®ªsWμR¶ ¿ÁÈíÁV, @ÇØ®ªsWμR¶%s»R½VòÌÁV, @²R¶%sÒÁÌÁNRPúLRi, @²R¶%sNRPLiμR¶,
@²R¶%s»R½VÌÁzqs, @²R¶%s ©«sVª«so*ÌÁV, @²R¶%s xmsxqsVxmso, @²R¶%s ª«sWμk¶xmnsÌÁª«sVV, @¼½ª«sxqs, @©«sõÛËÁ[μ³j¶, @ú˳ÏÁNRP
˳ÏÁxqsøª«sVV, Aúª«sVWμ`¶ xmsLi²R¶V, Aª«sýV %sZaP[xtsQª«sVV, @ÌýÁª«sVV, @xtísQgRiVß᪫sVLi²R¶ª«sVV, AªyÌÁzmsLi²T¶, AªyÌÁV,
@%szqs¿ÁÈíÁV, ANRPVxmsú¼½NRPª«sVV, AgSNRPLRiNS¸R¶VÌÁV, Aª«sVVμR¶ª«sVV, Aª«sýV ®ªs[»R½©«sª«sVV, Aª«so®©sLiVVù, Aª«soFyÌÁV,
Aª«so®ªs©«sõ, @OTPQNRPª«sVμR¶ùª«sVV, BLigjiÖdÁNRPª«sVV, BLigRiÖdÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVV, BLigRiVª«s, B©«sVª«sVV, B©«sVxms˳ÏÁxqsøª«sVV,
μk¶¬s zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, DNRPVä, DNRPVä˳ÏÁxqsøª«sVV, μk¶¬s zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, DxmsöV, DÌÁª«sÌÁV, DÖÁ%sV²T¶ ¿ÁÈíÁV,
DzqsòNS¸R¶VÌÁV, DzqsLjiNRP ¿ÁÈíÁV, DzqsLjiNS¸R¶VÌÁV, D²R¶Vª«sVV ª«sWLixqsª«sVV, DxmsöV úμyª«sNRPª«sVV, ELRizms¿RÁVèNRP,
E²R¶VgRixmsLi²R¶V, G²yNRPVÌÁ F~©«sõ, GÌÁNRPVÌÁ @LRiNRPV Jª«sVª«sVV; Jª«sVxmso©«sW®©s, NRPLiμR¶, NRPLRiNSä¸R¶V,
NRPLizmsÌýÁNRPª«sVV, NRPLji®ªs[FyNRPV¿ÁÈíÁV, NRPÌýÁV, NRPLRiWöLRi¾»½ÌÁª«sVV, NSNRPLSNRPV, NS¿RÁÌÁª«sß᪫sVV, NSLiú®²¶[gRiV xmsLi²ýR¶V,
NRPVLi®μ¶[ÌÁV, NRPVNRP䪫s%sLiÈÁ, N]²T¶|qsÌÁ FyÌÁ¿ÁÈíÁV, N]¼½ò%sVLji, NSª«sVLiÀÁ¿ÁÈíÁV,
NSNTPª«sWLixqsª«sVV, NRPÖÁ¬dsÎÏÁ§þ, N]úLRiÌÁV, N]ÊÁ÷LjiNS¸R¶V¬dsÎÏÁ§þ, N]ÊÁ÷LjiNRPÌýÁV, NRPXxtñsQ»R½VÌÁzqs, gRiLiμ³R¶NRPª«sVV,
gRiLiμ³R¶NRPμ³R¶X¼½, gRiÇÁzms xmsÎÏÁ§þ, gRiÖÁÛÇÁ[LRiV, gRiÇÁ¬sª«sVøNS¸R¶V, gRiVLRiÇÁNS¸R¶V, gRiVúLRixmsoFyÌÁV, g_²R¶ª«sVV, gRiLiÇØLiVV,
lgi[®μ¶xqsVgRiLiμ³j¶, g][ª«sVWú»R½ª«sVV, xmnsVX»R½ª«sVLkiÀÁ, ¿RÁLiú²R¶Â¿ÁÈíÁV, ¿RÁ©«sVËØÌÁV, ¿RÁxmsÌÁ˳ÏÁxqsøª«sVV, ¿y»R½VLêS»R½ª«sVV,
¿Á[ª«sVLi¼½Â¿ÁÈíÁV, ¿Á[ª«sVLi¼½xmsoª«so*, ÀÁLi¿RÁÌÁª«sVV, ÀÁ©«sõxmsÛÍýÁ[LRiV, ÀÁLi»R½Â¿ÁÈíÁV, ÀÁLi»R½xmsoª«so*, ÀÁú»R½ª«sVWÌÁª«sVV,
ÀÁúLjiNRPWLRi ¿ÁÈíÁV, ÀÁÌÁVNRP NRPWLRi, ÀÁÌÁVNRP »][ÈÁ NRPWLRi ¿ÁÈíÁV, ¿Á[¼½F¡ÈýÁV, ¿Áª«sùª«sVV, ÇØxmsú¼½, ÇÁ²T¶ª«sW%sV²T¶
xmsLi²R¶V, ÒÁÌÁNRPúLRi, »R½N][äÌÁxmsoÈýÁV, »R½gRiLRi˳ÏÁxqsøª«sVV, »R½ª«sVVÌÁFyNRPVÌÁV, »yÉÓÁNRPÌýÁV, »y²T¶NS¸R¶V, »yúª«sV˳ÏÁxqsøª«sVV,

12. »y×Áxqsxmsú¼½, ¼½xmsö¼d½lgi, »R½V%sVøNRPWLRi, ú¼½NRPVÈÁNRPª«sVV, ú¼½ÇØ»R½ª«sVV, ú¼½xqsª«sVª«sVV, »R½VLigRiª«sVVxqsòÌÁV,
»R½VLiÊÁVLRiVÌÁV, »R½VÌÁzqs, ¾»½ÍýتyÌÁV, ¾»½[¸R¶WNRPV, μj¶Li¼½©«s, μy¬sª«sVø¿ÁÈíÁV, μ³R¶¬s¸R¶WÌÁV, μ³yL][uñyÌÁV,
μR¶VLiμj¶ÌÁxmsoNS¸R¶V, μR¶Vxtísvxmso¿ÁÈíÁV, úμyOSQ©«sª«sª«sVV,
©«sÌýÁª«sVLiμR¶V, ©«sÌýÁª«sVVÌÁNRP, ¬sª«sVøxmsLi²R¶V, ¬dsLRiVÖýÁFy¸R¶V, ¬dsÌÁ˳ÏÁxqsøª«sVV, ©«sVª«so*ÌÁ©«sW®©s, ®©s[lLi[²R¶VxmsLi²R¶V,
®©s[ÌÁ»R½Lilgi[²R¶V ¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁ»y²T¶, ®©s[ÌÁ®ªs[ª«sVV, ©«sÛÍýÁ[LRiV, ®©s[ÌÁª«sVVÌÁNRP, xmsLi¿RÁxqsVgRiLiμ³R¶ª«sVVÌÁV, xmsLi¿RÁNSLi¿RÁ©«sª«sVV,
xmsÉÓÁNTPxmsLi¿RÁμyLRi, xmsxqsVxmso, FyμR¶LRixqsª«sVV, zms©«sõxqsμyxms, zmsxmsöÎÏÁ§þ, zms©«sõFyª«sLRi, zmsxmsöÖÁª«sVWÌÁª«sVV,
xmsoÖÁ¿ÁLi¿RÁÖÁ, xmsoÌýÁÊÁ¿RÁèÖÁ, xmsoxtsQöLSgRi ˳ÏÁxqsøª«sVV, xmsoμk¶©y, |msμôR¶ ÒÁÌÁNRPúLRi, |msμôR¶xmsÛÍýÁ[LRiV, ®ªs®©s[õLRiV, }msÍØÌÁV,
ËØÖÁLi»R½ ËÜ[ÌÁV, ÕÁ²y ÌÁª«sß᪫sVV, ÊÁV²R¶Vª«sVNS¸R¶V, ˳ÏÁW»R½VÌÁzqs,
ÛËÁÌýÁª«sVV, ª«sVμR¶ùª«sVV, ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ, ª«sWlLi[²R¶V, ª«sWμk¶xmnsÌÁª«sVV, ª«sW%sV²T¶ zmsLi®μ¶ÌÁV, %sVLji¸R¶WÌÁV, ª«sVV»R½Vùxmso
ÀÁxmsöÌÁ xqsV©«sõª«sVV, ª«sVV©«sgRi®ªs[LRiV, ª«sVV»R½ùª«sVVÌÁ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ª«sVVÌÁVμ][xqs ¿ÁÈíÁV, ®ªs[VNRP ®©sLiVVù ®ªsVVNRPäxmso
NS¸R¶V, ¸R¶Vª«s OSQLRiª«sVV, LRiª«sVVøryLSLiVV, LRixqsNRPLRiWöLRiª«sVV, LRixqs˳ÏÁxqsøª«sVV, LSÇت«sLRiò ˳ÏÁxqsøª«sVV, LRiW%dsV
ª«sVxqsòNTP, lLi[ßáVNRPÌÁV, ÌÁª«sLigSÌÁV, ªyLiVVLiÈÁ¿ÁÈíÁV, ª«sxqs, ªyNRPV²R¶V NS¸R¶V,
ªyzqsÖÁ¿ÁÈíÁV, ®ªsLixmsÖÁ ¿ÁÈíÁV, ®ªsμR¶VLRiV, ®ªsÖÁgSLRiª«sVV, ®ªsÌýÁVÖýÁ, ®ªs[gjixqs¿ÁÈíÁV, ®ªs[xmsÀÁgRiVÎÏÁ§þ, |qs©«sgRiÌÁV, |qs©«sgRi
xmsoÌÁVxqsV, aRPLiÅÁ˳ÏÁxqsøª«sVV, a]Lihji, uyÒÁLRi, xqsLêRi OSQLRiª«sVV, xqsμyxms ¿ÁÈíÁV. xqs©yõªyÌÁV, xqsª«sVVúμR¶ ÌÁª«sß᪫sVVÌÁV,
xqsLRixqs*¼d½ ¸R¶WNRPV, {qsª«sV ª«sLiNSLiVV |qsLiμ³R¶ª«s ÌÁª«sß᪫sVV, {qsNSLiVV ¿ÁÈíÁV, r¢ª«sLRiè ÌÁª«sß᪫sVV.
z¤¦¦¦LigRiVxmsú»R½ª«sVV, ÕÁ²ïR¶ÌÁ @gjiõμk¶zmsòNRPLRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@gjiõª«sWLiμR¶ùx¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:c Articles Indicated for dyspepsia. @NRPäÌÁNRPúLRi,
@²R¶%s@ÌýÁª«sVV, @©«sõÛ˳Á[μj¶, @¸R¶VryäLi»R½Ë³ÏÁxqsøª«sVV, @LRiÉÓÁNS¸R¶V, @ÌýÁª«sVV, AªyÌÁV, BLigRiVª«s,
BLi²R¶VxmsgjiLiÇÁÙÌÁV, B©«sVª«sVV, DNRPVä, Dzmsö ¿ÁÈíÁV, DzqsLjiNS¸R¶V, DzqsNS¸R¶VÌÁV, DÖÁ%sV ¿ÁÈíÁV, FsúLRigRiÛÍêÁ[LRiV,
Jª«sVxmso©«sW®©s, NRPLSäÈÁNRPaRPXLigji, NRPLRiWöLRi bPÍØÑÁ»R½Vò, NRP%sLji, NRPxqsWòLji, NSNTPμ]Li²R¶Â¿ÁÈíÁV, NS©«sVgRi ¿ÁÈíÁV,
NRPVaRPgRiLRi÷é gRi²ïT¶, NRPW»R½VLRiV ÊÁV²R¶ª«sV, gRi¿RÁè¿ÁÈíÁV,
gRiLiμ³R¶NRP ¿][LRiª«sVV, gRiVLRiVgRiVNS¸R¶V, gRiLiÇØLiVV, gRiª«s*˳ÏÁxqsøª«sVV, g][L][ÇÁ©«sª«sVV, ¿RÁúNRPª«sLjiòNRPWLRi, ¿RÁ©«sVËØÌÁV,
¿RÁ©«sVËØÌÁ %s»R½VòÌÁV, ¿RÁÌÁVª«s%sVLji¸R¶WÌÁV, ¿Á[ª«sVLi¼½ xmsoª«so*, ¿Á[ª«sVLi¼½ xmsoª«so*ÌÁ @LRiÅÁV, ÀÁú»R½ª«sVWÌÁª«sVV,
ÀÁ©«sõxmsÛÍýÁ[LRiV, ÀÁ¬sõ ¿ÁÈíÁV, ÀÁ¬sõ¿ÁÈíÁV, ÀdÁ©yxmsLi¿RÁμyLRi, ¿Áª«sVV²R¶V ¿ÁÈíÁV, ¿Áª«s*ª«sVV, ¿Á[μR¶V @©«sÊÁ¿ÁÈíÁV,
¿Á[μR¶VF¡ÈýÁV, ÇØÑÁNRP¸R¶V @LRiÅÁV, ÇØÑÁNS¸R¶V, ÇØ%sV¿ÁÈíÁV, ÑÁÛÍýÁ[²R¶Vxmsoª«so*, ÒÁÌÁNRPúLRi, »R½ZNPä²R¶Â¿ÁÈíÁV, ¾»½ÌýÁgRiÛÍêÁ[LRiV,
μj¶Li¼½©«s, μyÖÁè©«s @LRiÅÁV,
μR¶VLixmsLSxtísQûª«sVV, ©ygRi ZNP[xqsLRiª«sVVÌÁV ©yLjiLiÇÁxmsLi²R¶V »]NRPäÌÁV, ¬súμR¶gRi¬sõNRP ¬dsÖÁ¿ÁÈíÁV, ¬dsLRiVÖýÁFy¸R¶V, ®©sÖýÁ
¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁª«sVVÌÁNRP, xmsgRi²R¶ ˳ÏÁxqsøª«sVV, xmsxqsgRi²R¶gRiV, xmsLi¿RÁN][ÌÁª«sVVÌÁV, xmsLi¿RÁ ª«sVWÌÁª«sVVÌÁV (gRiVLRiV),
zms©«sõμR¶WÌÁgRiVLi²R¶, zmsxmsöÖÁª«sVWÌÁª«sVV, xmsoμk¶©y, xmsoÖÁ¿ÁLi¿RÁÖÁ, |msμôR¶Â¿ÁLi¿RÁÖÁ, |msμôR¶gRiÛÍêÁ[LRiV, F~¼½òμR¶VLixms,
xmsogSNRPV, ÊÁW²T¶μR¶, gRiVª«sVø²T¶NS¸R¶V, ËÜgæRiV, ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV, ª«sWμk¶xmnsÌÁª«sVV, ª«sVμR¶©yÊÁ¿ÁÈíÁV,
ª«sVμR¶©y©«sÊÁxmsLi²R¶V, ª«sWlLi[²R¶VxmsLi²R¶V, ª«sWlLi[²R¶V ¿ÁÈíÁV, ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ, %sVLRixmsNS¸R¶VÌÁV FsLi²T¶%s.

13. %sVLji¸R¶WÌÁV, ª«sWzqsxmsú¼½, ª«sVVryLiúÊÁª«sVV, ®ªs[VNRP ®©sLiVVù, ¸R¶Vª«s OSQLRiª«sVV , LRixqsNRPLRiWöLRiª«sVV, LRixqs˳ÏÁxqsøª«sVV,
LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, lLi[ª«sÖÁè¬sõ, ÌÁª«sLigSÌÁV, ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsøª«sVV, ª«sxqs, ªy¸R¶VV%s²R¶LigRiª«sVVÌÁV, ®ªsLixmsÖÁ ¿ÁÈíÁV,
®ªsßáV»R½VLRiV ¿ÁÈíÁV, ®ªsÌýÁVÖýÁ. bPÍØμ³y»R½Vª«so, a]Lihji, xqsμyxms ¿ÁÈíÁV, xqsLi|msLigRi ¿ÁÈíÁV, xqsLêRi OSQLRiª«sVV,
xqs©«sõLSxqsõª«sVV, r¡xmso.
@ÒÁLñRi%slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁ©«sV NRPÈíÁV©«s%s:cArticles indicated for diarrhoea from
indigestion.@gRiLRiV, @²R¶%s @ÌýÁª«sVV, @ÌýÁª«sVV, Jª«sVª«sVV, NRPLRiWöLRi¾»½ÌÁª«sVV, N]Li²R¶ÀdÁxmsoLRiV gRi²ïT¶,
»yÛËÁ[ÌÁV ¿Á[μR¶VNRPÈíÁV, »]gRiLRiV ¿ÁÈíÁV, μ³R¶¬s¸R¶WÌÁV, ©«sLRiª«sW%sV²T¶ ¿ÁÈíÁV, xms»R½Ligji ¿ÁÈíÁV, %sVLji¸R¶WÌÁV,
ª«sVV»R½ùª«sVVÌÁ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ¸R¶VWNýTP£msÈÁxqsV @©«sV ALiVVÌÁV, ®ªsLixmsÖÁ ¿ÁÈíÁV, a]Lihji.
@ÒÁLñRiaRPWÌÁ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:cDo for colic from indigestion, AªyÌÁV, BLigRiVª«s, Jª«sVª«sVV,
NSª«sVLiÀÁxmspLji, NSÒÁxmsoÉÞ ¾»½ÌÁª«sVV, ¿Á[ª«sVLi¼½ xmsoª«so*, ÈÁL`i|ms©±s ÛÉÁ©±s ¾»½ÌÁª«sVV, ¸R¶VWNýTP£msÈÁ£qs ALiVVÌÁV,
aRPLiÅÁ˳ÏÁxqsøª«sVV, a]Lihji, xqsμyxms ¿ÁÈíÁV, ®ªsÌýÁVÖýÁ, ÕÁ²ïR¶ÌÁ @ÒÁLñRiaRPWÌÁ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@ÒÁLñRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV :cDo for indigestion.@LiÒÁLRiVxmsLi²R¶V, @LRiÉÓÁ NS¸R¶V, @ÌýÁª«sVV,
@²R¶%s@ÌýÁª«sVV, AªyÌÁV, Aª«sýV®ªs[»R½©«sª«sVV, BLigRiVª«s, D»R½òlLi[ßÓá¿ÁÈíÁV, GμR¶VÊÁLiμj¶, GÌÁNRPVÌÁ @LRiÅÁV, Jª«sVª«sVV,
Jª«sVxmso©«sW®©s, NRPxqsWòLji, NSzqs©«sgjiLiÇÁÌÁV, NSª«sVLiÀÁxmspLji, NRPVLRiLiÑÁªyª«sVª«sVV, N]Li²R¶ ÀdÁxmsoLRiVgRi²ïT¶,
gRiLiμ³R¶|mnsL][ÇØ, ¿RÁLiú²R¶Â¿ÁÈíÁV, ¿RÁ©«sVËØÌÁ%s»R½VòÌÁV,
ÀÁLi»R½xmsLi²R¶V (|ms»R½ùÒÁLñRix¤¦¦¦LRiª«sVV), ÇØÑÁNS¸R¶V @LRiÅÁV, ÒÁÌÁNRPúLRi, ÇÁÉت«sWLizqs, ÈÁL`i|ms©±sÈÁLiVV©«sV ¾»½ÌÁª«sVV,
»R½ª«sVVÌÁ FyNRPVÌÁV, »yLiÛËÁ[ÌÁV ¿Á[μR¶VNRPÛÉíÁ, ¾»½[¸R¶WNRPV, μyÖÁè¬s @LRiÅÁV¿ÁNRPä, μ³R¶¬s¸R¶WÌÁV, ©«sÌýÁÒÁÌÁNRPúLRi, ©«sÛÍýÁ[LRiV,
©«sVª«so*¿ÁÈíÁV, ¬dsLRiVÖýÁFy¸R¶V, ®©s[lLi[²R¶V ¿ÁÈíÁV, xmsLi¿RÁª«sVWÌÁª«sVVÌÁV (gRiVLRiV), xmsoμk¶©y, }msLjiÈÁ¿ÁÈíÁV, úÊÁx¤¦¦¦øμR¶Li²T¶
¿ÁÈíÁV,
μk¶¬s OSQLRiª«sVV úËØLiμj¶, ª«sVúLji¿ÁÈíÁV, ª«sW©«sVxmsöV, %sVLRixmsNS¸R¶V (FsLi²R¶Vμj¶), ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ, ª«sVVÌýÁLigji,
®ªsVVª«sWøLiVV, LRiª«sVVøryLSLiVV, LRiW%sVª«sVxqsòNTP, lLi[ª«sÖÁè¬sõ, ÌÁª«sLigSÌÁV, ÌÁª«sLigSÌÁ©«sW®©s, ®ªsÌýÁVÖýÁ, a]Lihji,
ª«sxqs, xqsLRiä OSQLRiª«sVV, ÕÁ²ïR¶ÌÁ @ÒÁLñRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@²ïR¶gRiúLRiÌÁVx¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s:c Articles indicated for buboes. DzqsLjiFyÌÁ, gRiLiμ³R¶|mnsL][ÇØ,
gRi¿RÁèNS¸R¶V, ¿Á[ª«sV ¿ÁÈíÁV, ÀÁú»R½ª«sVWÌÁª«sVV, ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ, ª«sVVLi²ýR¶»][ÈÁNRPWLRi, ª«sVV©«sgRi ÑÁgRiVLRiV, {qsª«sV®ªsVÈíÁ
»yª«sVLRi ¿ÁÈíÁV, LRixqsNRPLRiWöLRiª«sVV, LRixqs˳ÏÁxqsøª«sVV.
@¼½ÊÁÌÁVxmso x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:c ®ªs[Vμ][L][gRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.

14. @¼½ª«sVWú»R½ª«sVV©«sV NRPÈíÁV©«s%s :cArticles indicated for diabetes. @²R¶%s F~©«sõ, A μ]Li²R¶
¿ÁÈíÁV, @©«sõÛ˳Á[μj¶, @ú˳ÏÁNRP˳ÏÁxqsøª«sVV, DÖÁ%sV²T¶ ¿ÁÈíÁV, FsÌÁVNRP ¿Á%sNRPW²R¶LRi, NRPzqszmsLiμR¶ ¿ÁÈíÁV, NS©«sVgRi ¿ÁÈíÁV,
NSzqs¬sgjiLiÇÁÌÁV. NTPNRPäxqs gRi²ïT¶, NRPW»R½VLRiV ÊÁV²R¶ª«sV, NRPXxtñsQ »R½VÌÁzqs, gRiÕÁ÷ÌÁª«sVV, g]ÖÁ%sV ¿ÁÈíÁV, »R½Lilgi[²R¶V
xmsoª«so*, »R½Lilgi[²R¶V ÊÁLiNRP, »R½Lilgi[²R¶V ¿ÁÈíÁV, ¼½xmsö¼d½gRi, ¾»½[®©s, μ][xqsgjiLiÇÁÌÁV, úμyOSQxmsLi²ýR¶V, ©«sÌýÁª«sVLiμR¶V, ®©s[lLi[²R¶V
¿ÁÈíÁV, %ds¬s %s»R½VòÌÁV,
®©s[ÌÁ ¸R¶VVzqsLjiNRP ¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁ »R½Lilgi[²R¶V, xmsgRi²R¶Ë³ÏÁxqsøª«sVV, xmsÉÓÁNTP, xms¿RÁèNRPLRiWöLRiª«sVV, FyÌÁgRiVLi²R¶,
zmsLi²T¶N]Li²R¶Â¿ÁÈíÁV, ÊÁW²T¶μR¶ gRiVª«sVø²T¶NS¸R¶V, ÊÁWLRiVgRi ¿ÁÈíÁV, ®ªs[V²T¶ ¿ÁÈíÁV, ®ªsVVª«sWøLiVV, LRi»R½õxmsoLRiVxtsQ,
LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, ÌÁª«sLigSÌÁV, ®ªsÌýÁVÖýÁ, ®ªs[xmsxqsLi²R¶V, ®ªs[xmsÑÁgRiVLRiV, aRPLigRiFy%sÌÁNRPWLRi, xqs©«sõ LSxqsõª«sVV,
xqsV©«sõª«sVV.
@¼½ryLRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:cDo. profuse diarrhoea or involuntary motions.
@Li»R½LRi»yª«sVLRi, @LiμR¶VgRiV ¿ÁÈíÁV, @LiËØÎÏÁª«sVV, @LRiÉÓÁ¿ÁÈíÁV, @LRiÉÓÁNS¸R¶V, @LRiÉÓÁxmsoª«so*, ANRPVxmsú¼½NRPª«sVV,
BLigjiÖdÁNRPª«sVV, μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV, DzqsLjiNRP ¿ÁÈíÁV, FsúLRiNRPÌÁVμR¶VLixmsÌÁV, G²yNRPVÌÁF~©«sõ, Jª«sVª«sVV, NRPLiμR¶VÌÁV,
NRPLRiNSä¸R¶V, NRPLji®ªs[FyNRPV ¿ÁÈíÁV, NRPLSäÈÁNRPaRPXLigki,
NRPLRiWöLRiª«sVV (¥¦¦¦LRi¼½), NRPVLRiV®ªs[LRiV, N]²T¶|qs FyÌÁ%s»R½VòÌÁV, NRPXuñygRiLRiV, ÅÁLêRiWLRixmsoNS¸R¶VÌÁV, gRiÇÁ zmsxmsöÎÏÁ§þ,
lgiLiÇØLiVV, lgiLjiNRPª«sVV, úgRiLiμ³j¶»R½gRiLRiª«sVV, ¿RÁ©«sVËØÌÁV, ¿Áª«sùª«sVV, ÒÁÌÁNRPúLRi, ÇÁÉت«sWLizqs, ÇØÑÁNS¸R¶V, ÇØxmsú¼½,
»R½ªyOUPQLji, »yúª«sV˳ÏÁxqsøª«sVV, »R½VLigRiª«sVVxqsòÌÁV, ¾»½[®©s, μy¬sª«sVø¿ÁÈíÁV, μR¶VLiμj¶ÌÁxmso ¿ÁÈíÁV, ©«sÌýÁª«sVLiμR¶V, ®©s[lLi[²R¶V
¿ÁÈíÁV, »R½xmszqs ¿ÁÈíÁV, μ³y»R½NUP NRPVxqsVª«sVª«sVV, xmsLi¿RÁ xmsÌýÁª«sª«sVVÌÁV,
xmsxqsgRi²R¶VgRiV, FyhRi¿ÁÈíÁV, zmsÖýÁ{ms¿RÁLRi, }msÍØÌÁV, ú}msLiÅÁßáxmso¿ÁÈíÁV, ÊÁÌÁVxqsV ¿ÁÈíÁV, ÊÁWLRiVgRiÊÁLiNRP,
˳ÏÁúμR¶ª«sVVxqsòÌÁV, ˳ÏÁW»R½ zmsÖýÁgRi²ïR¶, ª«sVLigRiVryò©«sV NS¸R¶V, ª«sVLiÀÁ gRiLiμ³R¶Li, ª«sVúLji¿ÁÈíÁV, ª«sVV»R½ùª«sVVÌÁ xqsV©«sõª«sVV,
ª«sV¸R¶VWLRibPÅÁ, ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ, ª«sW%sV²T¶Â¿ÁÈíÁV, ®ªs[V²T¶Â¿ÁÈíÁV, ª«sVV©«sVgRiV μyª«sVLRi, ®ªsVÈíÁμyª«sVLRi, lLi[gRiV ¿ÁÈíÁV,
lLi[ßáVNRPÌÁV, LRiNRPò¿RÁLiμR¶©«sª«sVV, LS%sÀÁgRiVÎÏÁ§þ, ÌÁNRPä, ÍÜμôR¶VgRi ¿ÁÈíÁV,
ª«sÉíÓÁ®ªs[ÎÏÁ§þ, %sxtsQËÜμôj¶, ®ªsÌÁgRi ¿ÁÈíÁV, ®ªsÖÁgSLRiª«sVV, ®ªs[xmsÑÁgRiVLRiV, xqsª«sVVúμR¶ FyÌÁ%s»R½VòÌÁV. xqsLêRiLRixqsª«sVV,
xqs*LñRi˳ÏÁxqsøª«sVV, ÀdÁ©yxmsLi¿RÁμyLRi, |msμôR¶μR¶WÌÁg]Li²T¶ ¿ÁÈíÁV, C lLiLi²R¶V©«sV ®ªs[V¥¦¦¦¼½ryLRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV.
LRiNSò¼½ryLRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@xmsryøLRi x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:cDo. for Hysteria or unconsciousness. @LiÊÁLRiV, Jª«sVª«sVV,
NRP¼½òª«sVLiμR¶V ¿ÁÈíÁV, NRPLRiWöLRiª«sVV (¥¦¦¦LRi¼½), NSNTP μ]Li²R¶ ¿ÁÈíÁV, NSÒÁxmsoÉÞ ¾»½ÌÁª«sVV, NRPVLiNRPVª«sV xmsoª«so*,
NSLRiVËØ, gRiLiμ³R¶|mnsL][ÇØ, gRiLiÇØLiVV, gS²T¶μR¶ ª«sVWú»R½ª«sVV, ÀÁ©«sõμR¶WÌÁg]Li²T¶, ÇÁÉت«sWLizqs, ÑÁÛÍýÁ[²R¶V xmsoª«so*,
ÈÁL`i|ms©±sÈÁLiVV©«sV ¾»½ÌÁª«sVV, »R½ª«sVÌÁFyNRPVÌÁV, »R½VLRiNRP ®ªs[xms¿ÁÈíÁV, »R½Vª«sLjiª«sV©«sVõ, ©«sLRiª«sVWú»R½ª«sVV, ©«sªy
rygRiLRiª«sVV, xmsμR¶ø xmsp¼½NRP,

15. ª«sxqsxmso, |msμôR¶ μR¶ª«s©«sª«sVV, úFy»R½®©sLiVVù, xmsoμk¶©y, ËÜ[²R¶xqsLRiª«sVV, ª«sVLiÀÁgRiLiμ³R¶Li, ª«sVÉíÓÁ¾»½ÌÁª«sVV, ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQ,
ª«sWzqsxmsú¼½, ª«sVV©«sgRi ®ªs[LRiV ª«sVVztsQßÓágjiLiÇÁÌÁV, ®ªsVÈíÁ»yª«sVLRi, ¸R¶VWNýTP£msÈÁxqsV ALiVVÌÁV, ª«sxqs, ®ªsÖÁgSLRiª«sVV,
®ªs[FyNRPV, xqsLêRi OSQLRiª«sVV, xqsμyxms ¿ÁÈíÁV, xqsLRixqs*¼½¸R¶WNRPV ryLiúËØßÓá¿ÁÈíÁV, {qsª«sVg][LjiLiÈÁ%s»R½VòÌÁV.
@Õ³ÁxmnsW»R½ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV :c Do, for fever resulting from cuts and injuries
or fatigue & exhaustion. @²R¶%sÒÁÌÁNRPúLRi, ¾»½ÌýÁÑÁÛÍýÁ[²R¶V, ¿RÁ©«sVËØÌÁV, NSNTPμ][Li²R¶Â¿ÁÈíÁV,
ÀÁLi»R½xmsLi²R¶V, ÑÁÛÍýÁ[²R¶V ¿ÁÈíÁV, ¼½xmsö¼d½lgi, ª«sVV©«sgRi ®ªs[LRiV.
@%sVú»R½ú¾»½[©«sVxmsoÌÁ©«sV NRPÈíÁV©«s%s:c Do for excessive belches or eructations.DÖÁ%sV
¿ÁÈíÁV, Jª«sVª«sVV, NSª«sVLiÀÁxmspLji, N]ÊÁ÷Lji ¿ÁÈíÁV, xmsoμk¶©y, LRiW%sVª«sVxqsòNTP, ÌÁª«sLigSÌÁV, uyÒÁLS, ú¾»½[©«sVxmsoÌÁ©«sV
¾»½¿RÁVè©«s%s ¿RÁW²R¶V²R¶V.
@LRi¿Á[»R½VÌÁV, NSÎÏÁþF~LRiÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s:c Do for scaly eruptions on the palms
or soles of feet.@ÌýÁª«sVV, ¬dsÉÓÁ úÊÁÊÁ÷ÖÁ ¿ÁÈíÁV, ®ªs[xms©«sW®©s.
@LRiVÀÁx¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:c Do. for tastelessness or disiclination to take food.
@NRPäÌÁNRPWLRi, @ÇØ®ªsWμR¶ ¿ÁÈíÁV, @²ïR¶xqsLRiª«sVV, @¼½ª«sxqs, @ÌýÁª«sVV, @¸R¶VryäLi»R½Ë³ÏÁxqsøª«sVV, @%szqs¿ÁÈíÁV.
DzqsòNS¸R¶V, AÌÁVÊÁÆØLS, Dzqsò ¿ÁÈíÁV, ªyxmsÖÁ, FsúLSª«s²R¶ ¿ÁÈíÁV, GÌÁNRPVÌÁ @LRiÅÁV, GÌÁNRPVÌÁV, NRPLRiNSä¸R¶V,
NRPLSäÈÁNRPaRPXLigji, NRPLRiWöLRi ¾»½ÌÁª«sVV, NRPÖÁg]ÈíÁV¿ÁÈíÁV, NRPVLRiV ®ªs[LRiV, NRPW»R½VLRiVÊÁV²R¶ª«sV, ¿RÁ©«sVËØÌÁV, ¿Á[ª«sVLi¼½
xmsoª«so*, ¿Á[ª«sVLi¼½ xmsoª«so*ÌÁ @LRiÅÁV, ¿Á[μR¶VF¡ÈýÁ, ÇØÑÁNS¸R¶V, »R½N][äÌÁª«sVVÌÁV, »R½ªyOUPQLji, »y×ÁaRPxmsú¼½,
ú¼½ÇØ»R½NRPª«sVV, ¾»½ÌýÁ gRiÖÁÛÇÁ[LRiV,
μR¶aRP ª«sVWÌÁª«sVVÌÁV, μy¬sª«sVø ¿ÁÈíÁV, μR¶VLiμj¶ÌÁª«sVV, μR¶VLiμj¶ÌÁxmso NS¸R¶V, ®μ¶[ª«sμyÎÏÁ¼d½lgi, úμyOSQxmsLi²R¶V,
μ³R¶¬s¸R¶WÌÁV, ©«sÌýÁªyzqsÖÁ, ¬sª«sVøxmsLi²R¶V, xms¿RÁèNRPLRiWöLRiª«sVV, FyÌÁxqsVgRiLiμ³j¶, xmsoxtsQäLRiª«sVWÌÁª«sVV,
|msgæRiVª«sVVø²R¶V, ÕÁ²yÌÁª«sß᪫sVV, ª«sVLiÀÁ gRiLiμ³R¶ª«sVV, ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV, ª«sWμ³k¶xmnsÌÁª«sVV, ª«sVV»R½Vòª«s xmsoÌÁgRiª«sVV,
ª«sVV»R½ùxmso ÀÁxmsöÌÁ xqsV©«sõª«sVV,
¸R¶VztísQª«sVμ³R¶VNRPª«sVV, ÌÁª«sLigSÌÁV, ÍÜμôR¶VgRi ¿ÁÈíÁV, ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsøª«sVV, ªyNRPV²R¶V ¿ÁÈíÁV, ®ªsÌýÁVÖýÁ, ®ªsúNSLi»R½Ë³ÏÁxqsøª«sVV,
LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, a]Lihji, xqsLêRiLRixqsª«sVV, xqsLêRi OSQLRiª«sVV, {qsNS¸R¶V ¿ÁÈíÁV.
A
ANSaRPgRiLRiV²R¶
ANRPV¿Áª«sVV²R¶V ¿ÁÈíÁV

16. ANRPVxmsú¼½NRPª«sVV
ANRPVNRPWLRiÌÁ ryª«sW©«sù gRiVß᪫sVV
ANRPVNRPWLRiÌÁV, NS¸R¶VNRPWLRiÌÁV, μR¶VLixmsÌÁV ¼ ©«sgRiW²R¶¬s ªyLRiV
AgSNRPLRi
AgSNRPLRiNS¸R¶VÌÁV
AgSNRPLRiμR¶VLixms, ANRPV
AúÈÁgRi²y, xqs©yõQúÈÁgRi²y μ³y©«sùª«sVVÌÁV
A²yÌÁV ÛÍÁ[NRP AßØùÌÁV
Aμj¶xms¿RÁèxmnsW©y
Aμ]Li²R¶NS¸R¶V NRPWLRi
Aμ]Li²R¶NS¸R¶V ª«sLRiVgRiV
Aμ]Li²R¶Â¿ÁÈíÁV
A©«sÊÁANRPVÌÁV
A©«sÊÁNS¸R¶V
Aª«sVVμR¶ª«sVV NS¸R¶VÌÁV
Aª«sVVμR¶xmso ¿ÁÈíÁV
Aª«sVVμR¶ª«sVV
Aª«sVVμR¶ª«sVV xmso¿RÁVèN]©«s NRPW²R¶¬sªyLRiV
Aª«sýV®ªs[»R½©«sª«sVV
Aª«sýV%sZaP[xtsQª«sVV
ALjiNRPÌÁV
ALRiVNRPßáxmsoÌÁ úNS©«sVgRiV
ALRiVgRiLiÈýÁ NRP¿][LRiª«sVV
ALRiVúμR¶ xmsoLRiVgRiVÌÁV
AlLi¿ÁÈíÁV, |msμôR¶ AlLi ¿ÁÈíÁV
AlLixmsoª«so*
AÌÁVgRiV ª«sWLixqsª«sVV
AÌÁVμR¶VLixmsÌÁV
AÌÁÊÁÆØLS
AÌÁVËØÌÁV @®©s[ xmsLi²ýR¶V
Aª«sNS¸R¶V

17. Aª«sANRPVNRPWLRi
Aª«s©«sW®©s
Aª«szmsLi²T¶
AªyÌÁzmsLi²T¶
AªyÌÁV
Aª«so¿RÁÌýÁ
Aª«so®©sLiVVù
Aª«soFyÌÁV
Aª«soFyÌÁV LRiLigRiVÌÁ©«sV, C»R½ÌÁ©«sV, ®ªs[V»R½ÌÁ©«sV ÊÁÉíÓÁ gRiVß᪫sVVÌÁV
¾»½Íýت«soFyÌÁV
©«sÍýت«soFyÌÁV
FsúLSª«soFyÌÁV
¿yLSª«soFyÌÁV
NRPzmsÍت«soFyÌÁV
¬s²R¶VxmsoN]ª«sVVø Íت«soFyÌÁV
ËÜ[²T¶Aª«soFyÌÁV
¾»½ÌÁNRPzmsLi²T¶ ®ªs[Vzqs©«s Aª«soFyÌÁV
úxms¼½ògjiLiÇÁÌÁV ®ªs[Vzqs©«s Aª«soFyÌÁV
FsLi²R¶VgRi²ïT¶ ®ªs[Vzqs©«s Aª«soFyÌÁV
xms¿RÁègRi²ïT¶ ®ªs[Vzqs©«s Aª«soFyÌÁV
NRPV²T¶¼½ ú»ygji©«s Aª«soFyÌÁV
»]ÖÁ LiVW»yª«so FyÌÁV
lLiLi²R¶ª«s LiVW»yª«so FyÌÁV
ª«sVW²R¶ª«s LiVW»yª«so FyÌÁV
©yÌæÁª«s LiVW»yª«so FyÌÁV
@Li»R½NRPLiÛÉÁ[ ¹¸¶VNRPV䪫s C»R½ÖdÁ¬s©«s Aª«soFyÌÁV
ÛÍÁ[gRi²T¶ Aª«soFyÌÁV
»R½Ljizms Aª«soFyÌÁV
Aª«so |msLRiVgRiV
Aª«so }ms²R¶
Aª«soª«sWLixqsª«sVV

18. Aª«soª«sVWú»R½ª«sVV
Aª«soLRiVgRi²ïT¶
Aª«so®ªs©«sõ
AÎÏÁ§þ
AOTPQNRPª«sVμR¶ùª«sVV
ANRPÖÁ μR¶zmsöNRPÌÁ ©«sßá¿RÁV©«s%s
ANRPÖÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«s%s
A¬sNS¸R¶VÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s
AFyù¸R¶Vª«sVV ¬s¿RÁVè©«s%s
Aª«sVªy»R½xmso ©¯xmsöVÌÁV x¤¦¦¦LjiLiÀÁ©«s%s
Aª«sV%sNSLR ix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
Aª«sVaRPWÌÁ x¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶ NRPLRiª«sVVÌÁV
AL][gRiùNRPLRiª«sVVÌÁV
Az¤¦¦¦NRP ÇÁ*LR ix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV @©«sgS %s²T¶ÀÁ%s²T¶ÀÁª«s¿RÁVè ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV
A
ANSaRPgRiLRiV²R¶:c Bryomia Epigoea. μk¶¬s¬s ©ygRiμ]Li²R¶¸R¶V¬s, ª«sVVLRiVμ]Li²R¶¸R¶V¬s,
LSNSzqsgRi²ïR¶¸R¶V¬s @LiμR¶VLRiV. ¼d½lgiúËØNRPV©«sV; μk¶¬s xmsLi²ýR¶V ¹¸¶VúLRigRi, ÇÁLiÈÁgRi©«sVLi²R¶V©«sV. gRiÊÁV÷ªyxqs©«s
gRiÖÁgji¸R¶VVLi²R¶V©«sV; ANRPV ¿Á[μR¶VgRi©«sVLi²R¶V©«sV. μR¶VLixms ¿Á[μR¶V, xmsoÌÁVxmso, LRiV¿RÁVÌÁV gRiÖÁgji, ÑÁgRiÈÁgRi©«sVLi²R¶V©«sV.
μk¶¬s¬s ú®ªs[ÍزR¶gRiÉíÓÁ©«s μk¶¬sÍÜ[ ©«sVLi²T¶ ®ªsVVNRPäÌÁVÛÍÁ[¿RÁV©«sV; %slLi[¿Á©«sª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úNTP%sV¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV,
R
»R½»R½*ª«sVV©«sV ª«sVLiÀÁNTP ª«sWLRiVè©«sV; ®μ¶[x¤¦¦¦ª«sVVÍÜ[¬s ª«sVÌÁª«sVVÌÁ ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV; xmsoLSßá xqsVÅÁªyùμ³R¶VÌÁ @©«sgS
xqsªyLiVVªyùμ³R¶VÌÁV, LRiNRPòúgRix¤¦¦¦ßÓá, xqsLRiö%sxtsQª«sVV %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. ªyùμ³R¶VÌÁNRPV μk¶¬s¿RÁWLñRiª«sVV
ÍÜ[xmsÖÁNTP¿Áè²R¶V ®ªsW»yμR¶V ª«sLRi¥¦¦¦¹¸¶V»R½Vò (40 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ¹¸¶V»R½Vò) 24 gRiLiÈÁÌÁÍÜ[ N]μôj¶N]μôj¶gRi
¬s¸R¶Vù»R½gji¸R¶VVLi²R¶V©«sV.

19. Cª«sLRiVxqs©«sV ªyLRiª«sVV ÛÍÁ[NRP xmsμj¶μj¶©«sª«sVVÖÁ¸R¶Vùª«sÛÍÁ©«sV; 1 c 2 %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁ ÛÍÁ[¸R¶VV©«sV. xqsLRiö%sxtsQª«sVVÌÁNRPV
μk¶¬sμR¶VLixms ¬dsÎÏÁþ»][ gRiLiμ³R¶ª«sVV¼d½zqs @LRi»R½VÌÁª«sVV ¹¸¶V»R½VòNRPV ÍÜ[xmsogRi ÍÜ[xmsÖÁNTPÀÁè N]Li»R½ NRPLRiÀÁ©«s¿][ÈÁ xmspzqs©«s
%sxtsQª«sVV%sLRiVgRiV©«sV. ¾»½[ÌÁV%sxtsQª«sVV©«sNRPV NRPVÉíÓÁ©«s¿][ÈÁ μk¶¬sgRiLiμ³R¶ª«sVV xmspzqs ¬sxmsöV»][ NSÀÁ©«s %sxtsQª«sVV
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
xmsÀÁèμR¶VLixms©«sV ÒÁÌÁNRPúLRi, ¬dsLRiVÖýÁFy¸R¶VÌÁV ®ªs[zqs ©«sWLji Aª«sVVμR¶ª«sVVÍÜ[ NRPÖÁzms ª«sVLôRi©«s¿Á[zqs©«s xmsoLSßá ªy»R½
®ªs[Vx¤¦¦¦ªy»R½ ©¯xmsöVÌÁV ª«sVV²R¶V¿RÁVN]¬s F¡LiVV©«sNUPÎÏÁ§þ(Contracted joints) B%s ËØgRigRiV©«sV. ª«sVLiÀÁ
¼½´j¶ªyLRi©«sORPQ ú»R½ª«sVVÌÁ¸R¶VLiμR¶V¼d½zqs©«s μk¶¬sμR¶VLixms zmsaS¿RÁËØμ³R¶©«sV »]ÌÁgjiLi¿RÁV©«sV.
ANRPV¿Áª«sVV²R¶V ¿ÁÈíÁV:c Euphorbia Nerifolia xqsLi*aS*xqsÑÁx¤¦¦¦*, xqsVÅÁlLi[¿RÁ©«s, μR¶ÎÏÁxqsVõ{¤¦¦¦.
z¤¦¦¦Li* »]x¤¦¦¦L`i. μk¶¬s ANRPVLRixqsª«sVV NSLRiª«sVVgRi ®ªsgRiÈÁVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; %sVNTPäÖÁ ®ªs[²T¶Â¿Á[¸R¶VV©«sV; NRPxmnsªy»R½ª«sVV,
{mýsx¤¦¦¦, gRiVÌÁøª«sVV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, LRiNRPòªy»R½ª«sVV ËØÌÁFyxmsÀÁ®©sõ ÌÁ®©s²R¶V L][gRiª«sVV %s¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
ª«sVWú»R½ª«sVV©«sV ÇØLki¿Á[¸R¶VV©«sV; gS²³R¶%slLi[¿RÁ©«sNSLji; DμR¶LRiª«sVV, NRPxmnsª«sVV, ZaýP[xtsQøª«sVV %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
xmsoLSßá @z¤¦¦¦NRP ÇÁ*LRiª«sVVª«sÌÁ©«s gRiÖÁgji©«s DÊÁV÷, DμR¶LRiª«sVV, NRP²R¶Vxmso, F~¼½òNRP²R¶Vxmso, %ds¬sÍÜ[NRPW²T¶¸R¶VVLi²T¶
®ªs²R¶ÌÁ¬s μR¶VxtísQ úμR¶ª«sùª«sVVÌÁ©«sV ÛÍÁ[NRP ª«sVÌÁª«sVVÌÁ©«sV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV. ®ªsW»yμR¶V @LRiª«sLRi¥¦¦¦¹¸¶V»R½Vò ®ªsVVμR¶ÌÁV
»R½VÌÁ®ªsV»R½Vòª«sLRiNRPV ª«sÉíÓÁμj¶NS¬s, xqsª«sVª«sVVgRi ¾»½[®©s gRiÖÁzmsgS¬s LiVV¸R¶Vù©«sgRiV©«sV.
μk¶¬s ANRPVLRixqsª«sVVÍÜ[ ®ªs[xms©«sW®©s gRiÖÁzms μy¬s»][ ª«sVLôRi©«s¿Á[zqs©«s ªy»R½ª«sVV¿Á[»R½ NSÎÏÁ§þ, ¿Á[»R½VÌÁV, NUPÎÏÁ§þ
ÕÁgRiμk¶xqsVN]©«sVÈÁ (contracted limbs or joints) ©«s¸R¶Vª«sVgRiV©«sV. μk¶¬s ®ªs[LRiV¿ÁNRPä©«sV
ÕÁ¸R¶VùxmsoNRP²R¶VgRiV, @LSNRPV (arrack) ryLSLiVV¬sõ NRPÖÁzms @LiμR¶VÍÜ[ ®ªs[zqs NSÀÁ μy¬s¬s ÍÜ[xmsÖÁNTPÀÁè©«s
DÊÁV÷, DμR¶LRiL][gRiª«sVVÌÁV ¬sª«sX¼½òLi¿RÁV©«sV.
®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 1 c2 »R½VÌÁª«sVVÌÁ¹¸¶V»R½Vò μk¶¬s ª«sW©«sVF¡ÌÁV 1 c2 ¿RÁVNRPäÌÁV G²R¶V ÛÍÁ[NRP ¹¸¶V¬s%sVμj¶
»R½VÌÁª«sVVÌÁ¹¸¶V»R½Vò ¿RÁÌýÁÍÜ[®ªs[zqs NSÀÁ ª«s²T¶¸R¶VNRPÉíÓÁ LiVVÀÁè©«s %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁgRiV©«sV. μk¶¬s ANRPVLRixqsª«sVV,
®ªs[LRiVLRixqsª«sVV ÛÍÁ[NRP FyÌÁV ®ªsW»y®μ¶NRPVäQ®ªs©«s, ú}msgRiVÌÁNRPV ©«sxtísQª«sVV, @¼½NSNRP, |ms»R½ùª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
μyLRiVßá%slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; %sNSLRiª«sVV xmsoÈíÁV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ ¿Áª«sVV²R¶V¿ÁÈíÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V. μk¶¬s
ANRPVLRixqsª«sVV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s%s, ¿Áª«sVV²R¶V¿ÁÈíÁV FyÌÁV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV ªy¬sª«sÛÍÁ®©s[ ÇØúgRi»R½ògRi ªy²R¶»R½gji¸R¶VVLi²R¶V©«sV.
ANRPVxmsú¼½NRPª«sVV:c Cassia Lignea& cinnamoumum Tamala leaves of
xqsLi* ¾»½[ÇÁxmsú»R½, FyNRPLRiLiÇÁ©«s, xmsú»R½, z¤¦¦¦Li* ¾»½[ÇÁFy»`½. LiVVμj¶ ª«sVVμôR¶μyÖÁè¬s ¿ÁÈíÁVANRPV %ds¬s ¿RÁWLñRiª«sVV ÛÍÁ[NRP
NRPuy¸R¶Vª«sVV ª«sgRiLRiVgRi, ¼d½zmsgRi, xqsVªyxqs©«sgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; ®ªs[²T¶Â¿Á[zqs ALRiVè©«sV, ú¼½μ][xtsQª«sVVÌÁV,
μR¶*LiμR¶*L][gRiª«sVVÌÁV, ª«sVÌÁª«sVWú»R½ÊÁμôðR¶ª«sVV aRPWÌÁ, %sxtswÀÁ, FsNTPäÎÏÁ§þ, @¼½ryLRiª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVVÌÁV,

20. |ms»R½ùxmsoª«sVLiÈÁÌÁV, μR¶VLRiμR¶, aS*xqsNSxqsÌÁV, F~¼½òNRP²R¶Vxmso, bPLRixqsV=, ©¯[LRiV %ds¬s¸R¶VLiμR¶V ÇÁ¬sLi¿Á²R¶V L][gRiª«sVVÌÁV
%ds¬s ©«s¬sõÉÓÁ¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
¾»½[ÖÁNRP©«sV, ÇÁhRiLRiμk¶zmsò¬s LiVV¿RÁVè©«sV; úFyß᪫sVV©«sV, aRPLkiLRiª«sVVÍÜ[ ©«sVLi²R¶V LRiNRPòª«sVV, BLiúμj¶¸R¶Vª«sVV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV
μ³y»R½Vª«soÌÁ©«sV NSFy²R¶V©«sV; @μ³j¶NRP xqsLi»][xtsQª«sVV©«sV, ÊÁÌÁª«sVV©«sV LiVV¿RÁVè©«sV; NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s ªy»R½ª«sVV©«sV
®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV; F~ÈíÁ©«sV aRPVú˳ÏÁxmsLRi¿RÁV©«sV;
ª«sVWú»R½ª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV; ÊÁVV»R½VLRiNRPòª«sVV©«sV ÇØLki¿Á[¸R¶VV©«sV; {qsòQûÌÁNRPV FyÌÁVxms²R¶ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ¿Áª«sVÈÁ
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; ˳ÏÁ¸R¶Vª«sVV, zmsLjiNTP»R½©«sª«sVV, ©«sxmsoLixqsNRP»R½*ª«sVV %ds¬s¬s F¡g]ÈíÁV©«sV; aRPLkiLRiª«sVVÍÜ[©«sVLi²R¶V @¬sõ
@ª«s¸R¶Vª«sª«sVVÌÁNRPV©«sV xqs»R½Vòª«sÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ©¯[ÉÓÁ®ªsLiÈÁ @μ³j¶NRPª«sVVgRi ¬dsLRiWLRi²R¶ª«sVV NRPÈíÁV©«sV; ªy¸R¶VVª«so (gSÖÁ)
ÍÜ[©«sVLi²R¶V μR¶VLæRiLiμ³R¶ª«sVV©«sV, %sxtsQªy¸R¶VVª«soª«sÌýÁ gRiÖÁlgi²R¶V L][gRiª«sVVÌÁV ¼d½zqs®ªs[¸R¶VV©«sV;
x¤¦¦¦XμR¶¸R¶Vª«sVV, NSLêRiª«sVV, F~ÈíÁ, ú}msgRiVÌÁV %ds¬sÍÜ[ ÊÁVÈíÁV ©¯xmsöVÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; DÊÁV÷L][gRiª«sVV©«sV
F¡g]ÈíÁV©«sV; ª«sVWú»R½xmsoxqsLiÀÁÍÜ[¬s LSÎÏÁþ©«sV ¼d½zqs®ªs[¸R¶VV©«sV; bdPúxmnsVúxmsxqsª«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV; ®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV©«sV,
NRP²R¶VxmsoÍÜ[©«sV, F~¼½òNRP²R¶VxmsoÍÜ[©«sV @¹¸¶Vù²R¶V úª«sß᪫sVVÌÁ©«sV ª«sW©«sVö©«sV; μk¶¬s¬s ¹¸¶VÌýÁxmsöV²R¶V ©¯[ÉÓÁÍÜ[
©«sVLi¿RÁVN]¬s©«s ©«s¼½òª«sW©«sV©«sV;
ÉÜ[{msÌÁÍÜ[©«sV, ÊÁVÈíÁÌÁÍÜ[©«sV %ds¬s©«sVLiÀÁ©«s xmsoLRiVgRiVÌÁV ªy¬s¬s N]ÈíÁª«so; ©«sÌýÁμR¶ÊÁ÷NRPV, ©«sxtísQª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
BLiμR¶VNRPV %sLRiVgRiV²R¶V LRiW%dsVª«sVxqsòNTP. ª«sVWú»R½xmsoxqsLiÀÁNTP ©«sxtísQª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; μk¶¬sNTP %sLRiVgRiV²R¶V ÛËÁ[μR¶©ygjiLiÇÁÌÁ
Fy©«sNRPª«sVV, ¿RÁWLñRixmso ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 c 5 ÀÁ©«sõª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ª«sLRiNRPV;
NRPuy¸R¶Vxmso®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 3 c 5 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ª«sLRiNRPV LiVW¿ÁNRPä©«sV ª«sVVμôR¶ μyÖÁè©«s
¿RÁNRPä¸R¶VLiμR¶VLRiV. xqsLi»R½ÇÞ; μyÖÁè©«s¿RÁNRPä gRiVß᪫sVVÌÁV gRiÖÁgji ¸R¶VVLi²R¶V©«sV. μy¬sNRP©«sõ N]Li¿Áª«sVV
»R½NRPV䪫sgRiVß᪫sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
ANRPVNRPWLRiÌÁ ryª«sW©«sùgRiVß᪫sVV:c aSNRPryª«sW©«sùgRiVß᪫sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
ANRPVNRPWLRiÌÁV, NS¸R¶VNRPWLRiÌÁV, μR¶VLixmsÌÁV ¼½©«sgRiW²R¶¬sªyLRiV:c Those who
should avoid vegetable curries. aRPWÌÁ, gRiVÌÁøª«sVV, DμR¶LRiª«sVV, {mýsx¤¦¦¦ (NRP²R¶VxmsoÍÜ[ÊÁÌýÁ),
úNTP%sV, NRPVxtísv, @¼½ryLRiª«sVV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, úgRix¤¦¦¦ßÓá, DÊÁV÷, ®ªs[Vx¤¦¦¦ªy»R½ª«sVV, ®©s[ú»R½L][gRiª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV,
@gjiõª«sWLiμR¶ùª«sVV, CL][gRiª«sVVÌÁV gRiÌÁªyLRiV ryª«sW©«sùª«sVVgRi aSNRPÇØ»R½ª«sVVÌÁ©«sV ª«sLêjiLi¿RÁª«sÌÁ¸R¶VV©«sV.
AgSNRPLRi:c Momordica Dioca. xqsLi * ª«sVx¤¦¦¦ÇØÖÁ, %sxtsQ{mnsVõ, NRPL][äÈÁNUP, z¤¦¦¦Li* »][LRiLiVW.
μk¶¬s ANRPVNRPWLRi NRPxmns|ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. ÇÁhRiLRiμk¶zmsò, NSLi¼½¬s LiVVÀÁè©«sV;
xqsLRi*%sxtsQª«sVVÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV. μk¶¬s xmsoª«so*ÌÁV NTPÍØxqsNRPVxtísvª«so (@©«sgS ª«sV¿RÁ誫sV¿RÁèÌÁVgSª«soLi®²¶[ NRPVxtísvª«so)
@LRiVÀÁ %ds¬s¬s F¡g]ÈíÁV©«sV.

21. AgSNRPLRiNS¸R¶VÌÁV:c Fruits of do-curry of. %ds¬s NRPWLRi N]Li¿Áª«sVV ÀÁLRiV¿Á[μR¶VgS©«sVLi²R¶V©«sV;
ú¼½μ][xtsQ¥¦¦¦LRi®ªsV©«sμj¶; %sVNTPäÖÁ @gjiõμk¶zmsò¬s¿RÁVè©«sV; ®©s[ú»R½ª«sVVÌÁNRPV ª«sVLiÀÁμj¶; ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, FsNTPäÎÏÁ§þ,
gRiVÌÁøª«sVV, NSxqsry*xqsÌÁV, úNTP%sV, NRPVxtísv, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV %ds¬s ©«sßá¿RÁV©«sV; ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ¬s¿RÁVè©«sV;
¾»½[ÖÁNRPgRi ÒÁLñRiª«sVgRiV©«sV; ORPQ¸R¶V, gRiVÌÁø, úª«sßá, gRiÎÏÁ L][gRiVÌÁNRPV©«sV, xqsª«sVxqsòL][gRiVÌÁNRPV©«sV %sVNTPäÖÁ xms´R¶ùª«sW¸R¶Võμj¶.
C NS¸R¶VÌÁ©«sV lLiLi®²¶[zqs ª«sVVNRPäÌÁVgRiN][zqs ©«sVª«so*ÌÁ©«sW®©sÍÜ[®ªs[zqs N]¬sõμj¶©«sª«sVVÌÁª«sLRiNRPV ©«sW®©s
¹¸¶VúLRiÊÁ²R¶Vª«sLRiNRPV ¹¸¶VLi²R¶ÍÜ[©«sVLiÀÁ ¼d½zqs A ©«sW®©sÍÜ[ μR¶Wμj¶ »R½²T¶zms gS¸R¶Vª«sVVÌÁ|ms©«s ®ªs[zqs©«s bdPúxmnsVª«sVVgRi
ª«sW©«sV©«sV.
AgSNRPLRiμR¶VLixms, ANRPV :c Root, Leaves.%ds¬s ¿RÁWLñRiª«sVV ÛÍÁ[NRP NRPuy¸R¶Vª«sVV ÛÍÁ[NRP %ds¬sLRixqsª«sVV
¿Á[μR¶VgRi©«sVLi²R¶V©«sV; NRPxmnsª«sVV, μR¶gæRiV, ª«sgRiLRiVö, gRiVÌÁøª«sVV, x¤¦¦¦Xúμ][gRiª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV, úNTP%sV, NRPVxtísv, »R½ÌÁ©¯zmsö
%ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; úª«sß᪫sVVÌÁ©«sV, gS¸R¶Vª«sVVÌÁ©«sV ª«sW©«sVö©«sV.
|ms»R½ùª«sVV©«sV, NSNRPÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; μk¶¬sμR¶VLixms»][ ¿Á[zqs©«s ÛÍÁ[x¤¦¦¦ùª«sVV LRiNRPòª«sVVxms²R¶V ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, LRiNRPò
%slLi[¿RÁ©«sª«sVVÌÁV, @¼½ryLRiª«sVV %ds¬s¬s NRPÈíÁV©«sV. ¿RÁWLñRixmso®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 ÀÁ©«sõª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò
ª«sLRiNRPV, NRPuy¸R¶Vxmso ®ªsW»yμR¶V 3c 4 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò. LRixqsxmso ®ªsW»yμR¶V 2 c 3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò.
ÛÍÁ[x¤¦¦¦ùxmso ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 1/2 ®ªsVVμR¶ÌÁV »R½VÌÁ®ªsV»R½Vòª«sLRiNRPV. μk¶¬s xqsª«sVWÌÁxmso NRPuy¸R¶Vª«sVV 4 c 5
»R½VÌÁª«sVVÌÁ¹¸¶V»R½VògS¬s μk¶¬s ANRPV D²T¶NTPLiÀÁ©«sμj¶ 1 c2 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½VògS¬s úxmsxqsª«s {qsòQûÌÁNTPÀÁè©«s
®ªsVÌÁLRiNRPòª«sVV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV. Algi[õ¸R¶Vμj¶NRPVägSÖÁc @xtísQμj¶NRPVäÌÁgSÖÁ ¿RÁW²R¶V²R¶V.
AúÈÁgRi²y, xqs©yõQúÈÁgRi²y μ³y©«sùª«sVVÌÁV:cA sort of paddy. LiVW lLiLi²R¶V μ³y©«sùª«sVVÌÁV
ÕÁ¸R¶Vùª«sVV ¿yÌÁª«sVLiÀÁ%s. ª«sVLiÀÁ ÊÁÌÁ®ªsV©«s%s. ÒÁLñRiNSLji AL][gRiùNRPLRi®ªsV©«s%s. ª«sVLji¸R¶VV μ³y©«sùª«sVVÌÁV
¿RÁW²R¶V²R¶V.
A²yÌÁV ÛÍÁ[NRP AßØùÌÁV:cLepidium Sativam. Eng. Common Crees.xqsLi*
¿RÁLiúμR¶aRPWLRi, ¿RÁLRiøx¤¦¦¦Liú¼½. z¤¦¦¦Li* x¤¦¦¦ÖdÁª±sV. B%s |msμôR¶ AªyÌÁLi»R½ DLRiVª«sogRi, gRiVLiú²R¶ª«sVVgRi, FsúLRigRi©«sVLi²R¶V©«sV;
F~ÈíÁNRPV ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÒÁLñRiaRPNTPò¬s¿RÁVè©«sV; r¢ª«sVùQ®ªsV©«s NSNRPÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; gRiLji÷é¬ds {qsòQûÌÁNRPμ³j¶NRPª«sVVgRi ¬sÀÁè©«s
gRiLRi÷éúryª«sª«sVV gRiÖÁgjiLi¿RÁV©«sV.
%ds¬s¬s ¬sª«sVøxmsLi²ýR¶ LRixqsª«sVV»][ gS¬s FyÌÁ»][gS¬s ©«sWLji NRPª«soNRPV ®μ¶ÊÁ÷»R½gjiÖÁ©«s ¿][ÈÁ xmsÈíÁV®ªs[zqs©«s ©¯zmsö¬s
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; ¬sª«sVøxmsLi²ýR¶ LRixqsª«sVV»][ gS¬s, ¬dsÎÏÁþ»][gS¬s ©«sWLji aRPLkiLRiª«sVV©«sNRPV ©«sÌÁVgRiV|msÉíÓÁ©«s
¿RÁLRiøL][gRiª«sVVÌÁV ©«sbPLiÀÁ aRPLkiLRiNSLi¼½ NRPÌÁVgRiV©«sV.

22. %ds¬s ¿RÁWLñRiª«sVV, ÛËÁÌýÁª«sVV FyNRPª«sVVÊÁÉíÓÁ @LiμR¶VÍÜ[ËÜ[zqs NRPÖÁzmsμj¶LiÀÁ gRiVLi®²¶ÌÁV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV¿][ÈÁ ®μ¶ÊÁ÷ »R½gjiÖÁ©«s
ªyLjiNTPÀÁè©«s ©¯xmsöVÌÁV ¬sª«sX¼½òLi¿RÁV©«sV; ÍÜ[xmsÌÁLRiNRPòª«sVV gRi²ïR¶NRPÉíÓÁ ¸R¶VVLi²T¶©«sμy¬s¬s NRPLRiVgRi g]ÈíÁV©«sV. ®ªsW»yμR¶V
xmspÈÁNRPV »R½VÌÁ®ªsV»R½Vò¿]xmsöV©«s lLiLi²R¶V xmspÈÁÌÁ©«sV 3 c 4 μj¶©«sª«sVV ÖÁ¸R¶Vù©«sgRiV©«sV.
ANRPÖÁμR¶zmsöNRPÌÁ ©«sßá¿RÁV©«s%s:cArticles that satiate appetite and thirst.@LiÊÁÖÁ,
¿RÁ©«sVËØÌÁV, ®©s[ÌÁ»R½Lilgi[²R¶V¿ÁÈíÁV, ÕÁ¸R¶Vùxmso©«sWNRPÌÁ Çت«s, ËÜ[²R¶»R½LRiª«sVV, xms¿RÁèNRPLRiWöLRiª«sVV, Fy©«sNRPª«sVV.
ANRPÖÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«s%s :c @gjiõμk¶zmsòNRPLRiª«sVVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
A¬sNS¸R¶VÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s :cArticles indicated for corns. G©«sVgRiVÌÁμôj¶, ÒÁ²T¶ª«sW%sV²T¶
xmsLi²R¶V, ª«sV©«sVxtsvù²R¶V.
AFyù¸R¶Vª«sVV ¬s¿RÁVè©«s%s :cArticles that produce wholesomeness.NRPXxtñsQ»R½VÌÁzqs,
xmsÉÓÁNTPxmsLi¿RÁμyLRi, Fy©«sNRPª«sVV, xmsogSNRPV, ª«sVLiμyLRixmsoxtsQöª«sVV, ª«sVμR¶ùª«sVV.
Aª«sVªy»R½xmso©¯xmsöVÌÁV x¤¦¦¦LjiLiÀÁ©«s%s :cArticles indicated for gout i.e.
antarthritics. @gRiLRiV, @¸R¶VryäLi»R½ ˳ÏÁxqsøª«sVV, CaRP*Lji, NRPxqsWòLji, NSLiú®²¶[gRiV ¿ÁÈíÁV,
N]²T¶xqsFyÌÁ¿ÁÈíÁV, NRPXuñygRiLRiV, gRiLiμ³R¶NRPª«sVV, ¿RÁLiú²R¶Â¿ÁÈíÁV, ÑÁÛÍýÁ[²R¶V ¿ÁÈíÁV, »R½gjiLjiaRP ¿ÁÈíÁV, ¼½xmsö¼d½lgi, ¾»½ÌýÁ ª«sVμôj¶
¿ÁÈíÁV, xqsLRiÎÏÁ ®μ¶[ª«sμyLRiV, ®©s[ÌÁ ®ªs[ª«sVV, zms©«sõμR¶WÌÁg]Li²R¶, zmsxmsöÖÁª«sVWÌÁª«sVV, zmsxmsöÎÏÁ§þ,
˳ÏÁW»yLiNRPVaRPxmso¿ÁÈíÁV,
ª«sVz¤¦¦¦ryOTPQgRiVgæjiÌÁª«sVV, ª«sW%sV²T¶Â¿ÁNRPä, %sVLji¸R¶WÌÁV, %sVLRixmsNS¸R¶V (FsLi²R¶Vμj¶), ª«sVV©«sgRi ¾»½ÌÁª«sVV,
ª«sVVztsQßÓágjiLiÇÁÙÌÁV, ª«sWLRiVäLi²R¶Â¿ÁÈíÁV, ª«sWLi²yLRiª«sVV, ¸R¶Vª«s OSQLiR ª«sVV, ®ªsßáV»R½VLRiV ¿ÁÈíÁV, ª«sXμôðR¶μyLRiV,
®ªsúLjixmso¿RÁè ¿ÁÈíÁV, ®ªsÌýÁVÖýÁ, a]Lihji, xqsLi|msLigRi ¿ÁÈíÁV, xqs©«sõ LSxtísQûª«sVV.
Aª«sV%sNSLRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV :cDo. for excess of mucus in the bowels. @²R¶%s »R½VÌÁzqs,
ALRiVgRiLi²ýR¶NRP¿][LRiª«sVV, DzqsòNS¸R¶V, Dzqsò ¿ÁÈíÁV, FsÌÁVNRP ¿Á%sNRPWLRi¿ÁÈíÁV, Jª«sVª«sVV, NRPLjizmsÌýÁª«sVV,
NRPVLRiLiÑÁªyª«sVª«sVV, ¿RÁLiú²R¶Â¿ÁÈíÁV ¿RÁ©«sVËØÌÁV, ¿RÁúNRPª«sLjiòNRPWLRi, ¾»½ÌýÁμj¶Li¼½©«s, ¾»½ÌýÁª«sVVÌÁNRP, ¾»½ÍýتyÌÁV,
μR¶VLiμj¶ÌÁxmso NS¸R¶V, ®μ¶[ª«sμyLRiV ¿ÁÈíÁV, ¬dsÖÁ ¿ÁÈíÁV, FyÀÁ¼d½lgi, FyhRi¿ÁÈíÁV, FyμR¶LRixqsª«sVV, ÕÁ²yÌÁª«sß᪫sVV,
ª«sVVÌýÁLigji, ®ªsVVª«sWøLiVV, ÌÁª«sLigSÌÁV, LRiVÛËÁ[÷lLi[ª«s©±s, lLi[ÖÁNS¸R¶VgRiVLiÇÁÙ, ªyNRPV²R¶V¿ÁÈíÁV, z¤¦¦¦LigRiVxmsú»R½ª«sVV.
Aª«sVaRPWÌÁx¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV :cDo.for colic by collection of mucus or bad
secretions in the bowels. NS¸R¶VxmnsÌÁ¿ÁNRPä, zms©«sõ FyxmsLRi, ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV, aRPLiÅÁ˳ÏÁxqsøª«sVV.

23. A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶NRPLRiª«sVVÌÁV :cArticles conducive to longevity. @Li»R½LRi»yª«sVLRi, @úN][ÈÁV,
@ú˳ÏÁNRP˳ÏÁxqsøª«sVV, @²R¶%s¸R¶VVÖýÁ, A¸R¶VryäLi»R½ ˳ÏÁxqsøª«sVV, Aª«soFyÌÁV, Aª«so®ªs©«sõ, Aª«so ®©sLiVVù,
BLigjiÖdÁNRPª«sVV. %ds¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV, B©«sVª«sVV, DNRPVä, DNRPVä˳ÏÁxqsøª«sVV, zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, DzqsLjiNS¸R¶V, NRPLRiNSä¸R¶V,
NRPLRiWöLRi bPÍØÑÁ»R½Vò, NSNTPª«sWLixqsª«sVV, NSª«sVLiÀÁ ¿ÁÈíÁV, NRPVLiNRPVª«sV xmsoª«so*, N][ÌÁFyÌÁNRPWLRi, gRiLiμ³R¶NRPª«sVV,
gRiVLiÈÁNRPÌÁgRiLRi, gRiVª«sVVø²R¶V ¿ÁÈíÁV, g][ª«sWú»R½ª«sVV, lgiμôR¶ª«sWLixqsª«sVV, »R½gRiLRi ˳ÏÁxqsøª«sVV, ¼½ÌÁNRPxmso¿ÁÈíÁV, ¼½xmsö¼d½lgi,
¾»½ÌýÁgRiÛÍêÁ[LRiV,
¾»½ÌýÁ%sVLji¸R¶WÌÁV, ©«sÛÍýÁ[LRiV, ¬sª«sVøxmsLi²R¶V, ®©sª«sVÖÁ ª«sWLixqsª«sVV, ®©s[ÌÁgRiVª«sVø²T¶, ®©s[ÌÁ»y²T¶, FyμR¶LRixqsª«sVV,
xmsoxtsQùLSgRi˳ÏÁxqsøª«sVV, zmsÖýÁ{ms¿RÁLRi, ÊÁLigSLRixmso ª«sLRiNRPV, ÊÁLigSLRixmso LSzms²T¶, ª«sVμR¶ùª«sVV, ª«sVúLji¿ÁÈíÁV,
ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV, ª«sVV»R½ùª«sVVÌÁ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ª«sV©«sVËØÌÁ, ®ªs[V²T¶Â¿ÁÈíÁV, LRiÑÁ»R½ ˳ÏÁxqsøª«sVV, LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV,
LRixqsNRPLRiWöLRiª«sVV, ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsøª«sVV, μk¶¬s zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, ª«súÇÁ˳ÏÁxqsøª«sVV, ®ªsúNSLi¼½Ë³ÏÁxqsøª«sVV, xqsLRixqs*¼½ ¸R¶WNRPV,
®ªsÌýÁVÖýÁ, aRPLiÅÁxmsoztsQö, ZaP[*»yú˳ÏÁNRPª«sVV, r¡ª«sVÌÁ»R½, xqs*LñRi˳ÏÁxqsøª«sVV, }¤¦¦¦ª«sWOTPQNRPª«sVV.
AL][gRiùNRPLRiª«sVVÌÁV :c Articles conducive to health.@LiÊÁÖÁ, @ú˳ÏÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVV,
@¸R¶VryäLi»R½ ˳ÏÁxqsøª«sVV, @%szqs ¿ÁÈíÁV, NRPLRiW÷ÇØxmsLi²R¶V. NRPxqsWòLji, NSª«sVLiÀÁ ¿ÁÈíÁV, NRPXuñygRiLRiV, gRiLiÇØLiVV,
¿Á[xmsÌÁ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ÇØxmsú¼½, »R½ª«sVÌÁ FyNRPVÌÁV, »yúª«sV˳ÏÁxqsøª«sVV, ¼½ÌÁNRPxmso ¿ÁÈíÁV, »R½Vª«sVÖÁª«sV©«sVõ, ¾»½ÌýÁgRiÖÁÛÇÁ[LRiV,
μR¶ª«s©«sª«sVV, úμyOSQxqsª«sª«sVV, úμyOSQxmsÎÏÁ§þ, ¬dsLRiVÌýÁVFy¸R¶V, ®©s[ÌÁ»R½Lilgi[²R¶V ¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁ»y²T¶,
FyμR¶LRixqsª«sVV, zmsNRPä ¿ÁÈíÁV, zmsÖýÁ{ms¿RÁLRi, ÊÁLigSLRixmso ª«sLRiNRPV, Ëت«sLi¿yÌÁV, ª«sVμR¶ùª«sVV, ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV LRiÇÁ»R½
˳ÏÁxqsøª«sVV, ÍÜ[x¤¦¦¦ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ª«súÇÁ ˳ÏÁxqsøª«sVV, ®ªs[gjixqs ¿ÁÈíÁV, ®ªs[xms¿ÁÈíÁV, aRPLiÅÁxmsoztsQö, ZaP[*»yú˳ÏÁNRP˳ÏÁxqsøª«sVV,
xqsV©yª«sVVÅÁ, r¡xmso, r¡ª«sVÌÁ»R½, xqs*LñRi˳ÏÁxqsøª«sVV.
Az¤¦¦¦NRP ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV @©«sgS %s²T¶ÀÁ %s²T¶ÀÁ ª«s¿RÁVè ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV:cArticles indicated for
intermittent fever or antiperiodics. @²ïR¶xqsLRiª«sVV, @¼½ª«sxqs, CaRP*Lji¿ÁÈíÁV, D»R½òlLi[ßÓá
¿ÁÈíÁV, DÖÁ%sV²T¶Â¿ÁÈíÁV, G©«sVgRiV ¿Á%s ¿yª«sV¿ÁÈíÁV, NSª«sVLiÀÁxmspLji, NRPXxtñsQ»R½VÌÁzqs, gRi¿RÁèNS¸R¶V, gS²T¶μR¶,
gRi²R¶FyNRPV, gRiVLiÈÁNRPÌÁgRiLRi, ¿Á[ª«sVLi¼½xmsoxtsQöª«sVV, ÑÁÛÍýÁ[²T¶Â¿ÁÈíÁV, ÑÁÛÍýÁ[²T¶FyÌÁV, ¼½xmsö¼d½lgi, »R½V»R½ò©ygRiª«sVV,
¾»½ÌýÁÑÁÛÍýÁ[²R¶V, μR¶VxtísQxmso¿ÁÈíÁV, ¬dsLRiVªy%sVÖÁ ¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁ¸R¶VVzqsLjiNRP ¿ÁÈíÁV, ®©s[ÌÁ®ªs[ª«sVV, FyhRi¿ÁÈíÁV,
FyLjiÇØ»R½xmso¿ÁÈíÁV, Fyuyß᪫sVV,
F~¼½òμR¶VLixms, ˳ÏÁW»yLiNRPVaRPxmso¿ÁÈíÁV, ª«sW©«sVxmsxqsVxmso, ª«sWzqsxmsú¼½, %sVLji¸R¶WÌÁV, ª«sVV©«sgRi®ªs[LRiV, ª«sVVztsQßÓá ¿ÁÈíÁV,
LRixqszqsLiμ³R¶WLRiª«sVV, ª«sxqs, ªy%sÖÁ¿ÁÈíÁV, ®ªs[xms¿ÁÈíÁV, xqsLi|msLigRi ¿ÁÈíÁV, xqsV©«sõª«sVV, {qsª«sV NRPLRiWöLRixmso ANRPV,
r¢%dsLSLiÇÁ©«sª«sVV, @%szqsxmsoª«so*, μ³R¶¬s¸R¶WÌÁV, ª«sV©«sVxtsvù²R¶V C ª«sVW²R¶©«sV, ¿y»R½VLójiNRP ÇÁ*LRix¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV.
B

24. BLigjiÍØÌÁ®©s²R¶V ¿Á[xmsÌÁV
BLigjiÖÁNRPª«sVV, μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV
BLigRiVª«s
BLi²R¶VxmsNS¸R¶VÌÁNRPWLRi
BLi²R¶Vxms gjiLiÇÁÌÁV
BLiμR¶VxmsöV
BLiúμR¶Ë³Ü[gRixmsoLRiVgRiV
B®²ï¶[©«sV NRPV²R¶Vª«sVVÌÁV
B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ª«sLi²T¶©«s @©«sõª«sVV
B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ˳Ü[ÇÁ©«sª«sVV
B»R½ò²T¶ ˳ÏÁxqsøª«sVV
B©«sVxmsÀÁÈíÁª«sVV, μk¶¬s˳ÏÁxqsøª«sVV zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV
B©«sVxmsú»R½VxmsöV
B©«sVª«sVVª«sV ÛÍÁ[NRP DNRPVä LS F¡²T¶
B©«sVxms˳ÏÁxqsøª«sVV, zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV
Bxmsö¿ÁÈíÁV
Bxmsö AZNP[¬sxqsòLji
Bxmsö NS¸R¶VNRPWLRi
Bxmsö ©«sW®©s
Bxmsö xmsLi²R¶V
Bxmsöxmsoª«so*
Bxmsöxmsoª«so* ryLSLiVV
BLRiVgRiV²R¶V ¿ÁÈíÁV
BLRiVgRiV²R¶V ¾»½ÌÁª«sVV
BúLjiª«sWLixqsª«sVV
Bzqs%sLiμR¶xmsLi²R¶V
Bxqs©yÊÁVzmsÈíÁ
BxqsVNRP
BxqsVNRP μyLjiNRPWLRi
BxqsVNRPμ]LiμR¶VÌÁV
BxqsVxmsg][ÌÁV gjiLiÇÁÌÁV

25. BxqsVÎÏÁ§þ
BLiúμR¶VÌÁVxmsòx¤¦¦¦LRiª«sVVÌÁV (@©«sgS }ms©«sV N]LRiNRP²R¶ª«sVV)
BLiúμj¶¸R¶V ©«sxtísQª«sVV©«sV NRPÈíÁV©«s%s ÛÍÁ[NRP LiVVLiúμj¶¸R¶Vª«sVV©«sV xmnsVÉíÓÁxms²T¶ ÛÇÁ[¸R¶VV©«s%s
BÖÁNRPV ©¯xmsöVÌÁV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«s%s
B
BLigjiÍØÌÁ®©s²R¶V ¿Á[xmsÌÁV :ccThorni Eels. %ds¬s ª«sWLixqsª«sVV ¿RÁª«sVVLRiV gRiÖÁgji LRiVÀÁgS
©«sVLi²R¶V©«sV; ÊÁÌÁª«sVV©«sV %dsLRiùxmsoztísQ¬s LiVV¿RÁVè©«sV; ª«sVWú»R½L][gRiª«sVV©«sV, úNTP%sV L][gRiª«sVV©«sV ËÜ[g]ÈíÁV©«sV;
%slLi[¿RÁ©«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV; |ms»R½ùª«sVV ©«sßá¿RÁV©«sV; NRPxmns |ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV |¤¦¦¦ÀÁèLi¿RÁV©«sV; gRiVLRiV»R½*ª«sVV,
ª«sVLiμygjiõ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ ¿Á[xmsÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
BLigjiÖÁNRPª«sVV, μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV:cccHydragyri Sulphuret tum Eng mercuric
Sulphide or Cinn abar & uts calx. xqsLi z¤¦¦¦LigRiVÎÏÁ, μR¶LRiμR¶ , z¤¦¦¦Li zqsLigRiLRi£mns.
úNRPª«sVª«sVVgS aRPVμôj¶ÛÇÁ[zqs©«s BLigjiÖÁNRPª«sVV ÛÍÁ[NRP úNRPª«sVª«sVVgRi ÛÇÁ[zqs©«s BLigjiÖdÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVV úNRPª«sVª«sVLiVV©«s ®ªsW»yμR¶VÌÁVgRi
¬sÀÁè©«s xqsª«sVxqsòL][gRiª«sVVÌÁ©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; ÇÁhRiLRiμk¶zmsò¬s, A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶¬s LiVV¿RÁVè©«sV; NRPxmnsª«sVV©«sV ªy»R½ª«sVV©«sV
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; %sVNTPäÖÁ %dsLRiùª«sXμôðj¶ ¿Á[¸R¶VV©«sV; xqsª«sVxqsò μ][xtsQÇÁ*LRiª«sVVÌÁV, gRiVÌÁøª«sVV, @¼½ryLRiª«sVV,
ªy»R½|ms»R½ùª«sVVÌÁV, xqsW¼½NRPªy»R½ª«sVVÌÁV, %sxtsQμ][xtsQª«sVVÌÁV, B²R¶VöL][gRiª«sVVÌÁV, xqsªyLiVVL][gRiª«sVVÌÁV,
¿RÁLRiøL][gRiª«sVVÌÁV, NRPVxtísvL][gRiª«sVV %ds¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV.
BLigjiÖÁNRPxmso F¡gRi ÊÁÉíÓÁ©«s xqsª«sLiVV L][gRiª«sVV ª«sW©«sV©«sV. úNRPª«sVª«sVVgRi aRPVμôj¶gS¬s BLigjiÖdÁNRPª«sVV μj¶¬s©«s
NTPÎÏÁþ©¯xmsöVÌÁV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s®©s[NRP L][gRiª«sVVÌÁV ÊÁVÈíÁV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ 1. ¿RÁ©«sVËØÌÁV, 2 FyÌÁV xqsVgRiLiμ³k¶
NRPuy¸R¶Vª«sVV, 3 zmnsLRiLigji¿ÁNRPä, 4 %sVLji¸R¶Vxmso ¿RÁWLñRiª«sVV gRiÖÁzqs©«s ®©sLiVVù 10c12 μj¶©«sª«sVVÌÁV
xmso¿RÁVèN]©«sª«sÛÍÁ©«sV.
BLigjiÖdÁNRPª«sVVgS¬s μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s }qs%sLi¿RÁV©«sxmso²R¶V ÇØúgRi»R½ògS xms´R¶ùª«sVV ¿Á[¸R¶V¬s ¹¸¶V²R¶ÌÁ NSÎÏÁ§þ
¿Á[»R½VÌÁ NUPÎÏÁþÍÜ[ ©¯xmsöVÌÁV, ªyxmsoÌÁV gRiÌÁVgRiV©«sV, ÛÍÁ[μy xms²T¶F¡ª«so©«sV, @©«sgS xmsÈýÁV»R½xmsöV©«sV
BLigjiÖdÁNRPª«sVVgS¬s BLigjiÖdÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s ÍÜ[xmsÖÁNTP¿RÁVè ®ªsW»yμR¶V 1 ®ªsVμR¶ÌÁV 4 gRiVLiÇÁÌÁ ¹¸¶W»R½Vòª«sLRiNRPV.

26. BLigRiVª«s :ccc Ferula Assoafoetida & F. Foetida Alliacea. Eng.
Assafoetida xqsLi z¤¦¦¦LigRiV, ËØz¤ý¦¦¦NRPLi, LSª«sVNRPLi, z¤¦¦¦Li x¤¦¦¦Lig`i. Bμj¶¹¸¶WNRP gRiVÈíÁVÑÁgRiVLRiV. %sVNTPäÖÁ ®ªs[²T¶
ÛÇÁ[zqs ALRiVè©«sV; NSLRiV ªyxqs©«s, ®ªsgRiÈÁV, NSLRiª«sVV gRiÌÁμj¶, ª«sVÌÁª«sVWú»R½ μy*LRiª«sVVÌÁ¸R¶VLiμR¶V ÊÁVÛÉíÁ²R¶V aRPWÌÁ,
xms²T¶|qsª«sVV, ªy»R½ª«sVV, xqsW¼½NS ªy»R½ª«sVV, gRiVÌÁøª«sVV, aRPWÌÁ, úNTP%sVL][gRiª«sVV, x¤¦¦¦Xúμ][gRiª«sVV, FyLRi+Q*
ªy»R½ª«sVV, %sxtsQªy¸R¶VVª«so %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
ÇÁhRiLRiμk¶zmsò, %dsLRiùxmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; aS*xqs ©«sßá¿RÁV©«sV; %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÒÁLñRiª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úxmsxqsª«s {qsòQûÌÁ
μR¶VxtísQLRiNRPòª«sVV©«sV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV; @ÒÁLñRiª«sVV, C²R¶VöL][gRiª«sVV, NRP©«sVõ, ª«sVVNRPVä, ¿Á[%s, ©¯[LRiV, g]Li»R½VNRP,
gRiVLi®²¶ÌÁV, F~ÈíÁ, NSLêRiª«sVV (Liver)%ds¬sÍÜ[ ÊÁVÛÉíÁ²R¶V ÇÁÌÁVÊÁVL][gRiª«sVV, ªy»R½xmso ©«sÇêÁ FyLi²R¶VL][gRiª«sVV %ds¬s¬s
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
ª«sVWÌÁªyùμ³j¶ xqsLiÊÁLiμ³R¶ª«sVgRiV LRiNRPòª«sVV©«sV AxmsoÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úxmsxqsªy©«sLi»R½LRiª«sVV {qsòQûÌÁNRPV zmsLi²][»R½ö¼½ò
róy©«sª«sVV©«sNRPV ®ªs[VÌÁV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; Agji ¸R¶Wgji ª«s¿RÁVèNRP²R¶Vxmso ©¯zmsö¬s, @ÑÁLñRixmso NRP²R¶Vxmso ©¯zmsö¬s,
@ÒÁLñRiª«sVV»][ NRPW²T¶©«s @gjiõ ª«sWLiμR¶ùª«sVV©«sV (Dys pepsua), xqsøQû¼½ ¼½xmsö²R¶ª«sVV©«sV (fainting),
@xmsryøLRiª«sVV©«sV (H ysteria), ÕÁ²ïR¶ÌÁ C²R¶VöÌÁ©«sV(Convulsion), ÕÁ²ïR¶ÌÁ μR¶gæRiVÌÁV, DNTPäxqsμR¶gæRiV
(Hooping cough)©«sV, |msμôR¶ªyLiú²R¶ xmsoLSßá ª«sgRiLRiVöμR¶gýRiV (bronchits) ©«sV, DÊÁ÷xqsª«sVV
(asthma)©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s GÖÁNRP Fyª«sVVÌÁ©«sV ¿RÁLixmso©«sV.
©yLji NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s xmsoLRiVgRiVÌÁ©«sV ¿RÁLixmso©«sV; |ms©«s xmspzqs©«s ©«sVμR¶VLRiV ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV; ©«sLRiª«sVVÌÁ
@μR¶VLRiV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; ©«sÌýÁ ª«sVLiμR¶V ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV %sxtsQ ª«sxqsVòª«soÌÁ©«sV ¼½¬s©«sxmsöV²R¶V ªy¬s¬s NRPNTPäLi¿RÁVÈÁNRPV μk¶¬s
ÍÜ[xmsÖÁ ª«sVVNRPVäÍÜ[ ËÜ[zqs©«s A ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV. ©«sÌýÁª«sVLiμR¶VÍÜ[ ©«sÖÁzms zmszmsö xmsLiÉÓÁÍÜ[ ÛËÁÉíÓÁ©«s©«sV ÛÍÁ[NRP
lLiLiÉÓÁ¬s ¬dsÎÏÁþÍÜ[gRiÖÁzms A xmsLiÉÓÁ LRiLiúμ³R¶ª«sVVÍÜ[ ËÜ[zqs©«s©«sV ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV.
BLigRiVª«s, ©«sÌýÁª«sVLiμR¶V, ALjiò NRPLRiWöLRiª«sVV, %sVLji¸R¶WÌÁV©«sWLji ª«sWú»R½ÌÁV NRPÉíÓÁ ª«sVLji²T¶ ÇزR¶ùª«sVV©«sNRPV ALRiLi˳ÏÁ
ª«sVLiμR¶V LiVVÀÁè©«s ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV. xmsxmsöV ÇØ»R½VÌÁV AÑÁLñRiª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV. μk¶¬s @LRiÅÁV©«sV
(tincture) @xmsöV²R¶V »R½gjiÖÁ©«s gS¸R¶Vª«sVVÌÁV |ms©«s ®ªs[zqs©«s LRiNRPòúxmsªyx¤¦¦¦ª«sVV NRPÈíÁV©«sV. ZaýP[xtsQøª«sVV, |ms»R½ùª«sVV
NSNRP ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; gRiLji÷éßÔá {qsòQûÌÁV μj¶¬s©«s gRiLRi÷éúryª«sª«sVV gRiÖÁgjiLi¿RÁV©«sV. zmsLi²R¶ª«sVV©«sV ÇÁLixmso©«sV.
μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ 1 ª«sVLiÀÁ gRiLiμ³R¶ª«sVV, 2 μ³y¬sª«sVøNS¸R¶V, 3 ËØμyLi ÑÁgRiVLRiV, μk¶¬sõ ª«sWú»R½ÌÁV ¿Á[zqsgS¬s,
¬dsÎÏÁþ»][ gRiÖÁzmsgS¬s, @LiÅÁV (tincture) ¿Á[zqsgS¬s ªy²R¶©«sgRiV©«sV úxmsxqsª«s {qsòQûÌÁNRPV »R½xmsö »R½NTPä©«sªyLjiNTP
LiVV¿Á[è ®ªsW»yμR¶V 5 ®ªsVVμR¶ÌÁV 15 g][μ³R¶Vª«sV gjiLiÇÁÌÁ ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV , BLigRiVª«s ¬dsÎÏÁ§þ (mixture) ¿Á[¸R¶VV
%sμ³R¶ª«sVV:

27. 3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ®ªs[²T¶¬dsÎÏÁþÍÜ[ 5 úgSª«sVVÌÁV (@©«sgS 1c2/3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ¹¸¶V»R½Vò) BLigRiVª«s gRiÖÁzms©«s
©«sgRiV©«sV. μk¶¬s ®ªsW»yμR¶V 120 ¿RÁVNRPäÌÁV (tea - spoonful), C ¿]xmsöV©«s μR¶gæRiV ª«sgRiLRiVöÌÁNRPV,
@xmsryøLRiª«sVV ®ªsVVμR¶ÌÁVgRiV ªy¬sNTP μj¶©«sª«sVV©«sNRPV 4c5 ryLýRiV B¸R¶Vù©«sgRiV©«sV. @LRiÅÁV (tincture)
®ªsW»yμR¶V 30 ®ªsVVμR¶ÌÁV 120 ¿RÁVNRPäÌÁª«sLRiNRPV.
BLi²R¶VxmsNS¸R¶VÌÁNRPWLRi: ---- clearing nuts-curry of. ÛÍÁ[»R½ NS¸R¶VÌÁ NRPWLRi ¿Á[μR¶VgRi
©«sVLi²R¶V©«sV; NRPxmns|ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; ORPQ¸R¶V©«sV LRiNRPòQ|ms»R½ùª«sVV©«sV, aRP%sVLixms ÛÇÁ[¸R¶V©«sV; %slLi[¿RÁ©«s
ÊÁμôðR¶ª«sVV, ªy»R½ª«sVV©«sV ®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, ©«sxtsQª«sVV, μyx¤¦¦¦ª«sVV, ®©s[ú»R½ L][gRiª«sVV %ds¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV.
μk¶¬s»][ ELRigS¸R¶V ¿Á[¸R¶VVμR¶VLRiV. ª«sVVμj¶Lji©«s NS¸R¶VÌÁ ¿RÁWLñRiª«sVV xqsVª«sWLRiV 1 @ßØ ¹¸¶V»R½Vò ¼½¬s©«s ª«sª«sV©«sª«sVV
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
BLi²R¶Vxms gjiLiÇÁÌÁV :cccStrychnos Potatornui.Engg. Clearing nuts. xqsLi
NRP»R½NRP, @LiÊÁVúxmsryμj¶. z¤¦¦¦Li ¬sLRiøÖÁ. @©«sgS ÀÁÌýÁgjiLiÇÁÌÁV. ÑÁgRiÈÁ©«sVLi²R¶V©«sV. ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½, %dsLRiùxmsoztísQ
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úgRix¤¦¦¦ßÓáL][gRiª«sVV ªy¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV; NRPLi²ýR¶¹¸¶VLRiV©«sV ª«sW©«sVö©«sV, ¬dsÎÏÁþÍÜ[¬s ÊÁVLRiμR¶©«sV
%sLRiV¿RÁV©«sV. C gjiLiÇÁÌÁV xqsª«sVª«sVVgRi ª«sVVNRPäÌÁV ¿Á[zqs©«s%s @LRi»R½VÌÁª«sVV, gji®μô¶[²R¶V Aª«soFyÌÁÍÜ[ LSú¼½ ©y©«s ®ªs[zqs
DμR¶¸R¶Vª«sVV©«s®©s[ μy¬s¬s ¼½©«sª«sÛÍÁ[©«sV; C ¿]xmsöV©«s 11 μj¶©«sª«sVVÌÁV ¼½¬s©«s , BLiúμj¶¸R¶V©«sxtísQª«sVV NRPÈíÁV©«sV.
®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½ xmsμyLóRiª«sVVÌÁV μk¶¬sNTP xmsμR¶ùª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.
BLiμR¶VxmsöV:ccc |qsLiμ³R¶ª«sÌÁª«sß᪫sVV.
BLiúμR¶Ë³Ü[gRixmsoLRiVgRiV:ccc ALRiVúμR¶ xmsoLRiVgRiVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B®²ï¶[©«sVNRPV²R¶Vª«sVVÌÁV:cccA sort of cakes. %sV©«sxmsxmsöV»][ %sVLji¸R¶WÌÁV, ÑÁÌÁNRPúLRi ®ªs[zqs
ªy}qs©«s%dsVμR¶ ª«sLi²T¶©«s%s ª«sVXμR¶Vª«sogS LRiVÀÁgS ©«sVLi²R¶V©«sV; ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½, ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, %sLRiùª«sXμôðj¶
¬s¿RÁVè©«sV; ª«sV©¯[x¤¦¦¦LRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; NRPxmns |ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiV²R¶V ¾»½[®©s[.
B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ª«sLi²T¶©«s @©«sõª«sVV :ccRice cooked in a brass vessel. B»R½ò²T¶
Fyú»R½»][ ª«sLi²T¶©«s¸R¶V©«sõª«sVV %sª«sLñRi»R½ ©¯Liμj¶, ª«sVXμR¶V»R½*ª«sVV ÛÍÁ[NRP LRiVÀÁ »R½NRPV䪫sgRiV©«sV; %sVNTPäÖÁ gRiVLRiV»R½*ª«sVVgRi
©«sVLi²R¶V©«sV; |ms»R½ùª«sVV. NSNRPÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, @¼½ ª«sVWú»R½ª«sVV, úxmsß᪫sVVÌÁV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, ª«sVWLRiè,
gRiVμR¶ L][gRiª«sVV, aRPVúNRP ORPQ¸R¶Vª«sVV, ÊÁÌÁ{¤¦¦¦©«sª«sVV, »R½ÌÁú¼½xmsöV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s®©s[NRP ®ªs[Vx¤¦¦¦|ms»R½ùL][gRiª«sVVÌÁ
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV ; @©yL][gRiùNRPLRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.

28. B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ˳Ü[ÇÁ©«sª«sVV:ccc Taking food in a brass dish. ª«sV©¯[%sNSxqs»R½
¬s¿RÁVè©«sV. FyLi²R¶Vª«so, ¿RÁLRiøL][gRiª«sVV, úNTP%sV, ªy»R½ª«sVV %ds¬s¬s g]ÈíÁV©«sV, %slLi[¿RÁ©«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV. NSNRP,
|ms»R½ùª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
B»R½ò²T¶ ˳ÏÁxqsøª«sVV:cc Calx of brass. xqsLi. Lki¼½, xqsVª«sLñRi NRP, z¤¦¦¦Li zms»R½ÍÞ, μ][xtsQLRiz¤¦¦¦»R½®ªsV©«s B»R½ò²T¶
˳ÏÁxqsøª«sVV xqsª«sVxqsòªy»R½ ÇÁ¬s»R½ L][gRiª«sVVÌÁV, ÇÁLi»R½Vªy»R½ª«sVV, úNTP%sV ªy»R½ª«sVV, gRiVμR¶L][gRiª«sVV, xqsLiúgRix¤¦¦¦ßÔá,
FyLi²R¶Vª«so, aS*xqs, NS%sVÌÁ, %sμyÇÁª«sVV, |ms»R½ùª«sVV, ÊÁÌýÁÌÁV, ÇÁ*LRiª«sVV, NRPxmnsª«sVV, LRiNRPò |ms»R½ùª«sVV %ds¬s¬s
ËÜ[g]ÈíÁV©«sV. ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV, ÇÁÊÁV÷ B»R½ò²T¶Ë³ÏÁxqsø}qsª«s ª«sÌÁ©«s
ú˳ÏÁª«sV, gRiVμR¶L][gRiª«sVV, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV, ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV ©«s®©s[NRP L][gRiª«sVVÌÁV, ª«sVX»R½Vùª«so %ds¬s¬s
gRiÌÁgRiÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
B©«sVxmsÀÁÈíÁª«sVV, μk¶¬s˳ÏÁxqsøª«sVV zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV:ccc ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B©«sVxmsú»R½VxmsöV:ccRust of iron. μk¶¬s¬s ®ªsVVμR¶ÈÁ g][ª«sVWú»R½»][©«sV, lLiLi²R¶V
ú¼½xmnsÌÁNRPuy¸R¶Vª«sVV»][©«sV, μ³y¬sª«sVø xmsLi²ýR¶ LRixqsª«sVV»][ ª«sVÉíÓÁª«sVWNRPV²R¶VÍÜ[ ª«sLi²T¶ A ª«sVWNRP²R¶V|ms©«s ª«sVLji¹¸¶VVNRP
ª«sVWNRPV»][ ª«sVWxqs{qsÌÁ ª«sV©«sVõ LiVVÀÁè »R½gRiVª«sWú»R½ª«sVV zms²R¶NRPÌÁ»][ xmsoÈÁª«sVVÌÁV ®ªs[zqs©«s ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s
aRPVμôðj¶Â¿Á[zqs©«s μk¶¬s¿RÁWLñRiª«sVVgS¬s ¿y»R½VLêS»R½ª«sVV ¹¸¶VVNRPä ¿RÁWLñRiª«sVV»][gRiÖÁzms μy¬sÍÜ[ ¾»½[®©s gRiÖÁzms LiVVÀÁè©«s
®ªs[Vx¤¦¦¦FyLi²R¶W L][gRiª«sVVÌÁV, NS%sVÌÁ %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ¬dsLRixqsª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV ÊÁVV»R½VLRiNRPòª«sVV©«sV ÇØLki¿Á[¸R¶VV©«sV, xmsoÈíÁ úxmsß᪫sVVÌÁNRPV
(cancers) ÍÜ[xmsÖÁNTPÀÁè, μk¶¬s¬s |ms©«s NRPW²y ®ªs[¸R¶VV¿RÁVLi²T¶©«s ª«sW©«sV©«sV. ®ªsW»yμR¶V xmsp»R½NRPV 3 ®ªsVVμR¶ÌÁV
6 g][μ³R¶Vª«sV gjiLiÇÁÌÁ¹¸¶V»R½Vò ¿]xmsöV©«s μj¶©«sª«sVV©«sNRPV lLiLi²R¶VxmspÈÁÌÁ ¬s¸R¶Vù©«sgRiV©«sV.
@©«sVFy©«s ¿RÁWLñRiª«sVV ª«sLi»R½VNRPV ¹¸¶VLi²R¶ÍÜ[ 15 ÛÍÁ[NRP 20 μj¶©«sª«sVVÌÁV DLiÀÁ A®ªs©«sVNRP μy¬s¬s ªy²T¶©«s
|msgRiV©«sª«sVVÌÁ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, μk¶¬s¬s }qs%sLi¿RÁVNSÌÁª«sVVÍÜ[ ÍÜ[x¤¦¦¦ ˳ÏÁxqsø}qsª«s ¸R¶VLiμR¶V ÛÇÁxmsö ÊÁ²T¶©«s xms´R¶ùª«sVVÌÁV
gRiª«sV¬sLi¿RÁ ª«sÌÁ¸R¶VV©«sV, ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsøª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B©«sVª«sVV ÛÍÁ[NRP DNRPVä LS F~²T¶ : cc Ferrun (Iron & steel fillings) xqsLi ÍÜ[x¤¦¦¦,
NRPXxtñsQÍÜ[x¤¦¦¦NRP, %ds¬sÍÜ[ ®μ¶[¬s LS%s²T¶¹¸¶V©«s©«sV ®ªsgRiÈÁV, ¿Á[μR¶V, xmsoÌÁVxmso LRiV¿RÁVÌÁV gRiÖÁgji ry*μR¶VgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.
NRPLi²ýR¶NRPV ¿RÁÌÁª«s ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÊÁVμôðj¶ %sNSxqs»R½ ¬s¿RÁVè©«sV; úNTP%sV, NRPxmns|ms»R½ùª«sVV, FyLi²R¶VL][gRiª«sVV©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
LRiNRPòxmsoztísQ, A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶, ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; @Li»R½LæRi»R½ ÇÁ*LRiª«sVV©«sV ËÜ[g]ÈíÁV©«sV; ª«sVLiÀÁ LRiNRPòª«sVV©«sV
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; NSNRP ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; Agjiõª«sWLiμR¶ùª«sVV©«sV, DÊÁV÷ L][gRiª«sVV©«sV ª«sLjiòLi¿RÁV©«sV.

29. ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 3 ®ªsVVμR¶ÌÁV 6 g][μ³R¶Vª«sVgjiLiÇÁÌÁV ¹¸¶V¼½òª«sLRiNRPV B¸R¶Vù©«sgRiV©«sV. %ds¬s¬s a]Lihji, ÌÁª«sLigSÌÁV,
μyÖÁè©«s ¿ÁNRPä, %sVLji¸R¶WÌÁV %ds¬sÍÜ[ ®μ¶[¬s ¿RÁWLñRiª«sVV ª«sLi»R½VNRPV 2 ª«sLi»R½V ÌÁμ³j¶NRPª«sVVgRi ©«sVLi²R¶ª«sÛÍÁ©«sV.
B©«sVª«sVVÍÜ[ úFy»R½ gRiVúLRixmso©y²R¶V LSª«s²T¶ ÛËÁ[²T¶ ¹¸¶V»R½Vò úF~μôR¶VÉÓÁ ˳Ü[ÇÁ©«s NSÌÁª«sVLiμR¶V ®ªsVVμR¶ÉÓÁNTP ÊÁÎÏÁª«sVV»][
xmso¿RÁVèN]¬s »R½LRiVªy»R½ @©«sõª«sVV ¼½®©s[μj¶. xms´R¶ùª«sVV NRPLiμj¶xmsxmsöV, ®ªs[VNRP ª«sWLixqsª«sVV, Aª«so ®©sLiVVù;
ª«sVLji¹¸¶[V%sV¸R¶VV μj¶©«sNRPVLi²R¶μR¶V.
C úxmsNSLRiª«sVV xmsμj¶ μj¶©«sª«sVVÌÁV }qs%sLiÀÁ©«s DÊÁV÷ÌÁV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; ÇÁhRiLRiμk¶zmsò gRiÌÁVgRiV©«sV;%sVNTPäÖÁ %dsLRiùª«sXμôðj¶,
μ³y»R½V xmsoztísQ gRiÌÁVgRiV©«sV. |msxmsμR¶ùª«sVV 10 μj¶©«sª«sVVÌÁV ¿Á[¸R¶VÛÍÁ[©«sV.
B©«sVxms ˳ÏÁxqsøª«sVV, zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV:ccc Calx & Reddened calx of iron . xqsLi.
ª«sVVLi²R¶Li, NRPXztsQÍÜ[x¤¦¦¦Li. z¤¦¦¦Li. ª«sVVLi²R¶ÍÜ[x¤¦¦¦Li. úNRPª«sVª«sVVgRi aRPVμôðj¶ ¿Á[¸R¶VÊÁ²T¶©«s Fy»R½μj¶ ¸R¶VgRiV B©«sVxms
˳ÏÁxqsøª«sVV ÛÍÁ[NRP μk¶¬s zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV ª«sgRiLRiVgRi, NSLRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; ANRPÖÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; NS%sVÌÁ, FyLi²R¶Vª«so,
DÊÁV÷, NRPxmnsª«sVV, ªy»R½ª«sVV, aRPWÌÁ, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, gRiVÌÁøª«sVV, NRPVxtísv ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV @®©s[NRP
L][gRiª«sVVÌÁ ËÜ[©«sßá¿RÁV©«sV; ®©s[ú»R½ª«sVVÌÁNRPV ®ªs[VÌÁVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ª«sVLji¸R¶VV μk¶¬sNTP ÍÜ[x¤¦¦¦ ˳ÏÁxqsøª«sVV¹¸¶VVNRPä
gRiVß᪫sVVÌÁV gRiÖÁgji ¸R¶VVLi²R¶V©«sV.
®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ª«sLRiNRPV »y×ÁaRP ¿RÁWLñRiª«sVV ÛÍÁ[NRP ¿y»R½VLêS»R½¿RÁWLñRiª«sVV
@©«sVFy©«sª«sVVgS ©«sVLi¿RÁVN]©«sª«s¿RÁVè©«sV. ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsø }qsª«s¸R¶VLiμR¶V %sμR¶VùQQNRPòª«sVgRiV xms´R¶ùª«sVVÌÁV %ds¬s
}qsª«s¸R¶VLiμR¶V©«sV gRiª«sV¬sLi¿RÁª«sÌÁ¸R¶VV©«sV ÍÜ[x¤¦¦¦μ³R¶LRiøª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B
BLigjiÍØÌÁ®©s²R¶V ¿Á[xmsÌÁV :ccThorni Eels. %ds¬s ª«sWLixqsª«sVV ¿RÁª«sVVLRiV gRiÖÁgji LRiVÀÁgS
©«sVLi²R¶V©«sV; ÊÁÌÁª«sVV©«sV %dsLRiùxmsoztísQ¬s LiVV¿RÁVè©«sV; ª«sVWú»R½L][gRiª«sVV©«sV, úNTP%sV L][gRiª«sVV©«sV ËÜ[g]ÈíÁV©«sV;
%slLi[¿RÁ©«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV; |ms»R½ùª«sVV ©«sßá¿RÁV©«sV; NRPxmns |ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV |¤¦¦¦ÀÁèLi¿RÁV©«sV; gRiVLRiV»R½*ª«sVV,
ª«sVLiμygjiõ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ ¿Á[xmsÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
BLigjiÖÁNRPª«sVV, μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVV:cccHydragyri Sulphuret tum Eng mercuric
Sulphide or Cinn abar & uts calx. xqsLi z¤¦¦¦LigRiVÎÏÁ, μR¶LRiμR¶ , z¤¦¦¦Li zqsLigRiLRi£mns.
úNRPª«sVª«sVVgS aRPVμôj¶ÛÇÁ[zqs©«s BLigjiÖÁNRPª«sVV ÛÍÁ[NRP úNRPª«sVª«sVVgRi ÛÇÁ[zqs©«s BLigjiÖdÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVV úNRPª«sVª«sVLiVV©«s ®ªsW»yμR¶VÌÁVgRi
¬sÀÁè©«s xqsª«sVxqsòL][gRiª«sVVÌÁ©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; ÇÁhRiLRiμk¶zmsò¬s, A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶¬s LiVV¿RÁVè©«sV; NRPxmnsª«sVV©«sV ªy»R½ª«sVV©«sV
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; %sVNTPäÖÁ %dsLRiùª«sXμôðj¶ ¿Á[¸R¶VV©«sV; xqsª«sVxqsò μ][xtsQÇÁ*LRiª«sVVÌÁV, gRiVÌÁøª«sVV, @¼½ryLRiª«sVV,

30. ªy»R½|ms»R½ùª«sVVÌÁV, xqsW¼½NRPªy»R½ª«sVVÌÁV, %sxtsQμ][xtsQª«sVVÌÁV, B²R¶VöL][gRiª«sVVÌÁV, xqsªyLiVVL][gRiª«sVVÌÁV,
¿RÁLRiøL][gRiª«sVVÌÁV, NRPVxtísvL][gRiª«sVV %ds¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV.
BLigjiÖÁNRPxmso F¡gRi ÊÁÉíÓÁ©«s xqsª«sLiVV L][gRiª«sVV ª«sW©«sV©«sV. úNRPª«sVª«sVVgRi aRPVμôj¶gS¬s BLigjiÖdÁNRPª«sVV μj¶¬s©«s
NTPÎÏÁþ©¯xmsöVÌÁV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s®©s[NRP L][gRiª«sVVÌÁV ÊÁVÈíÁV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ 1. ¿RÁ©«sVËØÌÁV, 2 FyÌÁV xqsVgRiLiμ³k¶
NRPuy¸R¶Vª«sVV, 3 zmnsLRiLigji¿ÁNRPä, 4 %sVLji¸R¶Vxmso ¿RÁWLñRiª«sVV gRiÖÁzqs©«s ®©sLiVVù 10c12 μj¶©«sª«sVVÌÁV
xmso¿RÁVèN]©«sª«sÛÍÁ©«sV.
BLigjiÖdÁNRPª«sVVgS¬s μk¶¬s ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s }qs%sLi¿RÁV©«sxmso²R¶V ÇØúgRi»R½ògS xms´R¶ùª«sVV ¿Á[¸R¶V¬s ¹¸¶V²R¶ÌÁ NSÎÏÁ§þ
¿Á[»R½VÌÁ NUPÎÏÁþÍÜ[ ©¯xmsöVÌÁV, ªyxmsoÌÁV gRiÌÁVgRiV©«sV, ÛÍÁ[μy xms²T¶F¡ª«so©«sV, @©«sgS xmsÈýÁV»R½xmsöV©«sV
BLigjiÖdÁNRPª«sVVgS¬s BLigjiÖdÁNRP ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s ÍÜ[xmsÖÁNTP¿RÁVè ®ªsW»yμR¶V 1 ®ªsVμR¶ÌÁV 4 gRiVLiÇÁÌÁ ¹¸¶W»R½Vòª«sLRiNRPV.
BLigRiVª«s :ccc Ferula Assoafoetida & F. Foetida Alliacea. Eng.
Assafoetida xqsLi z¤¦¦¦LigRiV, ËØz¤ý¦¦¦NRPLi, LSª«sVNRPLi, z¤¦¦¦Li x¤¦¦¦Lig`i. Bμj¶¹¸¶WNRP gRiVÈíÁVÑÁgRiVLRiV. %sVNTPäÖÁ ®ªs[²T¶
ÛÇÁ[zqs ALRiVè©«sV; NSLRiV ªyxqs©«s, ®ªsgRiÈÁV, NSLRiª«sVV gRiÌÁμj¶, ª«sVÌÁª«sVWú»R½ μy*LRiª«sVVÌÁ¸R¶VLiμR¶V ÊÁVÛÉíÁ²R¶V aRPWÌÁ,
xms²T¶|qsª«sVV, ªy»R½ª«sVV, xqsW¼½NS ªy»R½ª«sVV, gRiVÌÁøª«sVV, aRPWÌÁ, úNTP%sVL][gRiª«sVV, x¤¦¦¦Xúμ][gRiª«sVV, FyLRi+Q*
ªy»R½ª«sVV, %sxtsQªy¸R¶VVª«so %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
ÇÁhRiLRiμk¶zmsò, %dsLRiùxmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; aS*xqs ©«sßá¿RÁV©«sV; %slLi[¿RÁ©«sª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÒÁLñRiª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úxmsxqsª«s {qsòQûÌÁ
μR¶VxtísQLRiNRPòª«sVV©«sV ®ªs²R¶ÖÁLi¿RÁV©«sV; @ÒÁLñRiª«sVV, C²R¶VöL][gRiª«sVV, NRP©«sVõ, ª«sVVNRPVä, ¿Á[%s, ©¯[LRiV, g]Li»R½VNRP,
gRiVLi®²¶ÌÁV, F~ÈíÁ, NSLêRiª«sVV (Liver)%ds¬sÍÜ[ ÊÁVÛÉíÁ²R¶V ÇÁÌÁVÊÁVL][gRiª«sVV, ªy»R½xmso ©«sÇêÁ FyLi²R¶VL][gRiª«sVV %ds¬s¬s
x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
ª«sVWÌÁªyùμ³j¶ xqsLiÊÁLiμ³R¶ª«sVgRiV LRiNRPòª«sVV©«sV AxmsoÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úxmsxqsªy©«sLi»R½LRiª«sVV {qsòQûÌÁNRPV zmsLi²][»R½ö¼½ò
róy©«sª«sVV©«sNRPV ®ªs[VÌÁV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; Agji ¸R¶Wgji ª«s¿RÁVèNRP²R¶Vxmso ©¯zmsö¬s, @ÑÁLñRixmso NRP²R¶Vxmso ©¯zmsö¬s,
@ÒÁLñRiª«sVV»][ NRPW²T¶©«s @gjiõ ª«sWLiμR¶ùª«sVV©«sV (Dys pepsua), xqsøQû¼½ ¼½xmsö²R¶ª«sVV©«sV (fainting),
@xmsryøLRiª«sVV©«sV (H ysteria), ÕÁ²ïR¶ÌÁ C²R¶VöÌÁ©«sV(Convulsion), ÕÁ²ïR¶ÌÁ μR¶gæRiVÌÁV, DNTPäxqsμR¶gæRiV
(Hooping cough)©«sV, |msμôR¶ªyLiú²R¶ xmsoLSßá ª«sgRiLRiVöμR¶gýRiV (bronchits) ©«sV, DÊÁ÷xqsª«sVV
(asthma)©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s GÖÁNRP Fyª«sVVÌÁ©«sV ¿RÁLixmso©«sV.
©yLji NRP²R¶VxmsoÍÜ[¬s xmsoLRiVgRiVÌÁ©«sV ¿RÁLixmso©«sV; |ms©«s xmspzqs©«s ©«sVμR¶VLRiV ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV; ©«sLRiª«sVVÌÁ
@μR¶VLRiV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV; ©«sÌýÁ ª«sVLiμR¶V ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV %sxtsQ ª«sxqsVòª«soÌÁ©«sV ¼½¬s©«sxmsöV²R¶V ªy¬s¬s NRPNTPäLi¿RÁVÈÁNRPV μk¶¬s
ÍÜ[xmsÖÁ ª«sVVNRPVäÍÜ[ ËÜ[zqs©«s A ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV. ©«sÌýÁª«sVLiμR¶VÍÜ[ ©«sÖÁzms zmszmsö xmsLiÉÓÁÍÜ[ ÛËÁÉíÓÁ©«s©«sV ÛÍÁ[NRP
lLiLiÉÓÁ¬s ¬dsÎÏÁþÍÜ[gRiÖÁzms A xmsLiÉÓÁ LRiLiúμ³R¶ª«sVVÍÜ[ ËÜ[zqs©«s©«sV ©¯zmsö ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV.

31. BLigRiVª«s, ©«sÌýÁª«sVLiμR¶V, ALjiò NRPLRiWöLRiª«sVV, %sVLji¸R¶WÌÁV©«sWLji ª«sWú»R½ÌÁV NRPÉíÓÁ ª«sVLji²T¶ ÇزR¶ùª«sVV©«sNRPV ALRiLi˳ÏÁ
ª«sVLiμR¶V LiVVÀÁè©«s ¬sª«sVø×ÁLi¿RÁV©«sV. xmsxmsöV ÇØ»R½VÌÁV AÑÁLñRiª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV©«sV. μk¶¬s @LRiÅÁV©«sV
(tincture) @xmsöV²R¶V »R½gjiÖÁ©«s gS¸R¶Vª«sVVÌÁV |ms©«s ®ªs[zqs©«s LRiNRPòúxmsªyx¤¦¦¦ª«sVV NRPÈíÁV©«sV. ZaýP[xtsQøª«sVV, |ms»R½ùª«sVV
NSNRP ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; gRiLji÷éßÔá {qsòQûÌÁV μj¶¬s©«s gRiLRi÷éúryª«sª«sVV gRiÖÁgjiLi¿RÁV©«sV. zmsLi²R¶ª«sVV©«sV ÇÁLixmso©«sV.
μk¶¬sNTP %sLRiVgRiVÎÏÁ§þ 1 ª«sVLiÀÁ gRiLiμ³R¶ª«sVV, 2 μ³y¬sª«sVøNS¸R¶V, 3 ËØμyLi ÑÁgRiVLRiV, μk¶¬sõ ª«sWú»R½ÌÁV ¿Á[zqsgS¬s,
¬dsÎÏÁþ»][ gRiÖÁzmsgS¬s, @LiÅÁV (tincture) ¿Á[zqsgS¬s ªy²R¶©«sgRiV©«sV úxmsxqsª«s {qsòQûÌÁNRPV »R½xmsö »R½NTPä©«sªyLjiNTP
LiVV¿Á[è ®ªsW»yμR¶V 5 ®ªsVVμR¶ÌÁV 15 g][μ³R¶Vª«sV gjiLiÇÁÌÁ ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV , BLigRiVª«s ¬dsÎÏÁ§þ (mixture) ¿Á[¸R¶VV
%sμ³R¶ª«sVV:
3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ®ªs[²T¶¬dsÎÏÁþÍÜ[ 5 úgSª«sVVÌÁV (@©«sgS 1c2/3 »R½VÌÁª«sVVÌÁ¹¸¶V»R½Vò) BLigRiVª«s gRiÖÁzms©«s
©«sgRiV©«sV. μk¶¬s ®ªsW»yμR¶V 120 ¿RÁVNRPäÌÁV (tea - spoonful), C ¿]xmsöV©«s μR¶gæRiV ª«sgRiLRiVöÌÁNRPV,
@xmsryøLRiª«sVV ®ªsVVμR¶ÌÁVgRiV ªy¬sNTP μj¶©«sª«sVV©«sNRPV 4c5 ryLýRiV B¸R¶Vù©«sgRiV©«sV. @LRiÅÁV (tincture)
®ªsW»yμR¶V 30 ®ªsVVμR¶ÌÁV 120 ¿RÁVNRPäÌÁª«sLRiNRPV.
BLi²R¶VxmsNS¸R¶VÌÁNRPWLRi: ---- clearing nuts-curry of. ÛÍÁ[»R½ NS¸R¶VÌÁ NRPWLRi ¿Á[μR¶VgRi
©«sVLi²R¶V©«sV; NRPxmns|ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; ORPQ¸R¶V©«sV LRiNRPòQ|ms»R½ùª«sVV©«sV, aRP%sVLixms ÛÇÁ[¸R¶V©«sV; %slLi[¿RÁ©«s
ÊÁμôðR¶ª«sVV, ªy»R½ª«sVV©«sV ®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, ©«sxtsQª«sVV, μyx¤¦¦¦ª«sVV, ®©s[ú»R½ L][gRiª«sVV %ds¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV.
μk¶¬s»][ ELRigS¸R¶V ¿Á[¸R¶VVμR¶VLRiV. ª«sVVμj¶Lji©«s NS¸R¶VÌÁ ¿RÁWLñRiª«sVV xqsVª«sWLRiV 1 @ßØ ¹¸¶V»R½Vò ¼½¬s©«s ª«sª«sV©«sª«sVV
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
BLi²R¶Vxms gjiLiÇÁÌÁV :cccStrychnos Potatornui.Engg. Clearing nuts. xqsLi
NRP»R½NRP, @LiÊÁVúxmsryμj¶. z¤¦¦¦Li ¬sLRiøÖÁ. @©«sgS ÀÁÌýÁgjiLiÇÁÌÁV. ÑÁgRiÈÁ©«sVLi²R¶V©«sV. ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½, %dsLRiùxmsoztísQ
ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; úgRix¤¦¦¦ßÓáL][gRiª«sVV ªy¬s¬s ÇÁLiVVLi¿RÁV©«sV; NRPLi²ýR¶¹¸¶VLRiV©«sV ª«sW©«sVö©«sV, ¬dsÎÏÁþÍÜ[¬s ÊÁVLRiμR¶©«sV
%sLRiV¿RÁV©«sV. C gjiLiÇÁÌÁV xqsª«sVª«sVVgRi ª«sVVNRPäÌÁV ¿Á[zqs©«s%s @LRi»R½VÌÁª«sVV, gji®μô¶[²R¶V Aª«soFyÌÁÍÜ[ LSú¼½ ©y©«s ®ªs[zqs
DμR¶¸R¶Vª«sVV©«s®©s[ μy¬s¬s ¼½©«sª«sÛÍÁ[©«sV; C ¿]xmsöV©«s 11 μj¶©«sª«sVVÌÁV ¼½¬s©«s , BLiúμj¶¸R¶V©«sxtísQª«sVV NRPÈíÁV©«sV.
®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½ xmsμyLóRiª«sVVÌÁV μk¶¬sNTP xmsμR¶ùª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.
BLiμR¶VxmsöV:ccc |qsLiμ³R¶ª«sÌÁª«sß᪫sVV.
BLiúμR¶Ë³Ü[gRixmsoLRiVgRiV:ccc ALRiVúμR¶ xmsoLRiVgRiVÌÁV ¿RÁW²R¶V²R¶V.

32. B®²ï¶[©«sVNRPV²R¶Vª«sVVÌÁV:cccA sort of cakes. %sV©«sxmsxmsöV»][ %sVLji¸R¶WÌÁV, ÑÁÌÁNRPúLRi ®ªs[zqs
ªy}qs©«s%dsVμR¶ ª«sLi²T¶©«s%s ª«sVXμR¶Vª«sogS LRiVÀÁgS ©«sVLi²R¶V©«sV; ®ªs[Vx¤¦¦¦aSLi¼½, ®μ¶[x¤¦¦¦xmsoztísQ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, %sLRiùª«sXμôðj¶
¬s¿RÁVè©«sV; ª«sV©¯[x¤¦¦¦LRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; NRPxmns |ms»R½ùª«sVVÌÁ©«sV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. μk¶¬sNTP %sLRiVgRiV²R¶V ¾»½[®©s[.
B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ª«sLi²T¶©«s @©«sõª«sVV :ccRice cooked in a brass vessel. B»R½ò²T¶
Fyú»R½»][ ª«sLi²T¶©«s¸R¶V©«sõª«sVV %sª«sLñRi»R½ ©¯Liμj¶, ª«sVXμR¶V»R½*ª«sVV ÛÍÁ[NRP LRiVÀÁ »R½NRPV䪫sgRiV©«sV; %sVNTPäÖÁ gRiVLRiV»R½*ª«sVVgRi
©«sVLi²R¶V©«sV; |ms»R½ùª«sVV. NSNRPÛÇÁ[¸R¶VV©«sV. úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, @¼½ ª«sVWú»R½ª«sVV, úxmsß᪫sVVÌÁV, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, ª«sVWLRiè,
gRiVμR¶ L][gRiª«sVV, aRPVúNRP ORPQ¸R¶Vª«sVV, ÊÁÌÁ{¤¦¦¦©«sª«sVV, »R½ÌÁú¼½xmsöV ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV©«s®©s[NRP ®ªs[Vx¤¦¦¦|ms»R½ùL][gRiª«sVVÌÁ
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV ; @©yL][gRiùNRPLRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.
B»R½ò²T¶ Fyú»R½ÍÜ[ ˳Ü[ÇÁ©«sª«sVV:ccc Taking food in a brass dish. ª«sV©¯[%sNSxqs»R½
¬s¿RÁVè©«sV. FyLi²R¶Vª«so, ¿RÁLRiøL][gRiª«sVV, úNTP%sV, ªy»R½ª«sVV %ds¬s¬s g]ÈíÁV©«sV, %slLi[¿RÁ©«sª«sVV gS%sLi¿RÁV©«sV. NSNRP,
|ms»R½ùª«sVVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
B»R½ò²T¶ ˳ÏÁxqsøª«sVV:cc Calx of brass. xqsLi. Lki¼½, xqsVª«sLñRi NRP, z¤¦¦¦Li zms»R½ÍÞ, μ][xtsQLRiz¤¦¦¦»R½®ªsV©«s B»R½ò²T¶
˳ÏÁxqsøª«sVV xqsª«sVxqsòªy»R½ ÇÁ¬s»R½ L][gRiª«sVVÌÁV, ÇÁLi»R½Vªy»R½ª«sVV, úNTP%sV ªy»R½ª«sVV, gRiVμR¶L][gRiª«sVV, xqsLiúgRix¤¦¦¦ßÔá,
FyLi²R¶Vª«so, aS*xqs, NS%sVÌÁ, %sμyÇÁª«sVV, |ms»R½ùª«sVV, ÊÁÌýÁÌÁV, ÇÁ*LRiª«sVV, NRPxmnsª«sVV, LRiNRPò |ms»R½ùª«sVV %ds¬s¬s
ËÜ[g]ÈíÁV©«sV. ®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ¹¸¶V»R½Vòª«sLRiNRPV, ÇÁÊÁV÷ B»R½ò²T¶Ë³ÏÁxqsø}qsª«s ª«sÌÁ©«s
ú˳ÏÁª«sV, gRiVμR¶L][gRiª«sVV, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, ÇÁ*LRiª«sVV, ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV ©«s®©s[NRP L][gRiª«sVVÌÁV, ª«sVX»R½Vùª«so %ds¬s¬s
gRiÌÁgRiÛÇÁ[¸R¶VV©«sV.
B©«sVxmsÀÁÈíÁª«sVV, μk¶¬s˳ÏÁxqsøª«sVV zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV:ccc ª«sWLi²R¶WLRiª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B©«sVxmsú»R½VxmsöV:ccRust of iron. μk¶¬s¬s ®ªsVVμR¶ÈÁ g][ª«sVWú»R½»][©«sV, lLiLi²R¶V
ú¼½xmnsÌÁNRPuy¸R¶Vª«sVV»][©«sV, μ³y¬sª«sVø xmsLi²ýR¶ LRixqsª«sVV»][ ª«sVÉíÓÁª«sVWNRPV²R¶VÍÜ[ ª«sLi²T¶ A ª«sVWNRP²R¶V|ms©«s ª«sVLji¹¸¶VVNRP
ª«sVWNRPV»][ ª«sVWxqs{qsÌÁ ª«sV©«sVõ LiVVÀÁè »R½gRiVª«sWú»R½ª«sVV zms²R¶NRPÌÁ»][ xmsoÈÁª«sVVÌÁV ®ªs[zqs©«s ˳ÏÁxqsøª«sVVgS¬s
aRPVμôðj¶Â¿Á[zqs©«s μk¶¬s¿RÁWLñRiª«sVVgS¬s ¿y»R½VLêS»R½ª«sVV ¹¸¶VVNRPä ¿RÁWLñRiª«sVV»][gRiÖÁzms μy¬sÍÜ[ ¾»½[®©s gRiÖÁzms LiVVÀÁè©«s
®ªs[Vx¤¦¦¦FyLi²R¶W L][gRiª«sVVÌÁV, NS%sVÌÁ %ds¬s¬s x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV.
ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ¬dsLRixqsª«sVV©«sV F¡g]ÈíÁV ÊÁVV»R½VLRiNRPòª«sVV©«sV ÇØLki¿Á[¸R¶VV©«sV, xmsoÈíÁ úxmsß᪫sVVÌÁNRPV
(cancers) ÍÜ[xmsÖÁNTPÀÁè, μk¶¬s¬s |ms©«s NRPW²y ®ªs[¸R¶VV¿RÁVLi²T¶©«s ª«sW©«sV©«sV. ®ªsW»yμR¶V xmsp»R½NRPV 3 ®ªsVVμR¶ÌÁV
6 g][μ³R¶Vª«sV gjiLiÇÁÌÁ¹¸¶V»R½Vò ¿]xmsöV©«s μj¶©«sª«sVV©«sNRPV lLiLi²R¶VxmspÈÁÌÁ ¬s¸R¶Vù©«sgRiV©«sV.

33. @©«sVFy©«s ¿RÁWLñRiª«sVV ª«sLi»R½VNRPV ¹¸¶VLi²R¶ÍÜ[ 15 ÛÍÁ[NRP 20 μj¶©«sª«sVVÌÁV DLiÀÁ A®ªs©«sVNRP μy¬s¬s ªy²T¶©«s
|msgRiV©«sª«sVVÌÁ ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV, μk¶¬s¬s }qs%sLi¿RÁVNSÌÁª«sVVÍÜ[ ÍÜ[x¤¦¦¦ ˳ÏÁxqsø}qsª«s ¸R¶VLiμR¶V ÛÇÁxmsö ÊÁ²T¶©«s xms´R¶ùª«sVVÌÁV
gRiª«sV¬sLi¿RÁ ª«sÌÁ¸R¶VV©«sV, ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsøª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
B©«sVª«sVV ÛÍÁ[NRP DNRPVä LS F~²T¶ : cc Ferrun (Iron & steel fillings) xqsLi ÍÜ[x¤¦¦¦,
NRPXxtñsQÍÜ[x¤¦¦¦NRP, %ds¬sÍÜ[ ®μ¶[¬s LS%s²T¶¹¸¶V©«s©«sV ®ªsgRiÈÁV, ¿Á[μR¶V, xmsoÌÁVxmso LRiV¿RÁVÌÁV gRiÖÁgji ry*μR¶VgRi ©«sVLi²R¶V©«sV.
NRPLi²ýR¶NRPV ¿RÁÌÁª«s ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ÊÁVμôðj¶ %sNSxqs»R½ ¬s¿RÁVè©«sV; úNTP%sV, NRPxmns|ms»R½ùª«sVV, FyLi²R¶VL][gRiª«sVV©«sV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV;
LRiNRPòxmsoztísQ, A¸R¶VVLRi*QXμôðj¶, ÊÁÌÁª«sVV ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; @Li»R½LæRi»R½ ÇÁ*LRiª«sVV©«sV ËÜ[g]ÈíÁV©«sV; ª«sVLiÀÁ LRiNRPòª«sVV©«sV
ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; NSNRP ÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; Agjiõª«sWLiμR¶ùª«sVV©«sV, DÊÁV÷ L][gRiª«sVV©«sV ª«sLjiòLi¿RÁV©«sV.
®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 3 ®ªsVVμR¶ÌÁV 6 g][μ³R¶Vª«sVgjiLiÇÁÌÁV ¹¸¶V¼½òª«sLRiNRPV B¸R¶Vù©«sgRiV©«sV. %ds¬s¬s a]Lihji, ÌÁª«sLigSÌÁV,
μyÖÁè©«s ¿ÁNRPä, %sVLji¸R¶WÌÁV %ds¬sÍÜ[ ®μ¶[¬s ¿RÁWLñRiª«sVV ª«sLi»R½VNRPV 2 ª«sLi»R½V ÌÁμ³j¶NRPª«sVVgRi ©«sVLi²R¶ª«sÛÍÁ©«sV.
B©«sVª«sVVÍÜ[ úFy»R½ gRiVúLRixmso©y²R¶V LSª«s²T¶ ÛËÁ[²T¶ ¹¸¶V»R½Vò úF~μôR¶VÉÓÁ ˳Ü[ÇÁ©«s NSÌÁª«sVLiμR¶V ®ªsVVμR¶ÉÓÁNTP ÊÁÎÏÁª«sVV»][
xmso¿RÁVèN]¬s »R½LRiVªy»R½ @©«sõª«sVV ¼½®©s[μj¶. xms´R¶ùª«sVV NRPLiμj¶xmsxmsöV, ®ªs[VNRP ª«sWLixqsª«sVV, Aª«so ®©sLiVVù;
ª«sVLji¹¸¶[V%sV¸R¶VV μj¶©«sNRPVLi²R¶μR¶V.
C úxmsNSLRiª«sVV xmsμj¶ μj¶©«sª«sVVÌÁV }qs%sLiÀÁ©«s DÊÁV÷ÌÁV x¤¦¦¦LjiLi¿RÁV©«sV; ÇÁhRiLRiμk¶zmsò gRiÌÁVgRiV©«sV;%sVNTPäÖÁ %dsLRiùª«sXμôðj¶,
μ³y»R½V xmsoztísQ gRiÌÁVgRiV©«sV. |msxmsμR¶ùª«sVV 10 μj¶©«sª«sVVÌÁV ¿Á[¸R¶VÛÍÁ[©«sV.
B©«sVxms ˳ÏÁxqsøª«sVV, zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV:ccc Calx & Reddened calx of iron . xqsLi.
ª«sVVLi²R¶Li, NRPXztsQÍÜ[x¤¦¦¦Li. z¤¦¦¦Li. ª«sVVLi²R¶ÍÜ[x¤¦¦¦Li. úNRPª«sVª«sVVgRi aRPVμôðj¶ ¿Á[¸R¶VÊÁ²T¶©«s Fy»R½μj¶ ¸R¶VgRiV B©«sVxms
˳ÏÁxqsøª«sVV ÛÍÁ[NRP μk¶¬s zqsLiμ³R¶WLRiª«sVV ª«sgRiLRiVgRi, NSLRiª«sVVgRi ©«sVLi²R¶V©«sV; ANRPÖÁ ÊÁVÉíÓÁLi¿RÁV©«sV; NS%sVÌÁ, FyLi²R¶Vª«so,
DÊÁV÷, NRPxmnsª«sVV, ªy»R½ª«sVV, aRPWÌÁ, ª«sVWÌÁªyùμ³j¶, úxms®ªs[Vx¤¦¦¦ª«sVV, gRiVÌÁøª«sVV, NRPVxtísv ®ªsVVμR¶ÌÁgRiV @®©s[NRP
L][gRiª«sVVÌÁ ËÜ[©«sßá¿RÁV©«sV; ®©s[ú»R½ª«sVVÌÁNRPV ®ªs[VÌÁVÛÇÁ[¸R¶VV©«sV; ª«sVLji¸R¶VV μk¶¬sNTP ÍÜ[x¤¦¦¦ ˳ÏÁxqsøª«sVV¹¸¶VVNRPä
gRiVß᪫sVVÌÁV gRiÖÁgji ¸R¶VVLi²R¶V©«sV.
®ªsW»yμR¶V xmspÈÁNRPV 2 ®ªsVVμR¶ÌÁV 4 gRiVLjigjiLiÇÁÌÁ ¹¸¶V»R½Vò ª«sLRiNRPV »y×ÁaRP ¿RÁWLñRiª«sVV ÛÍÁ[NRP ¿y»R½VLêS»R½¿RÁWLñRiª«sVV
@©«sVFy©«sª«sVVgS ©«sVLi¿RÁVN]©«sª«s¿RÁVè©«sV. ÍÜ[x¤¦¦¦Ë³ÏÁxqsø }qsª«s¸R¶VLiμR¶V %sμR¶VùQQNRPòª«sVgRiV xms´R¶ùª«sVVÌÁV %ds¬s
}qsª«s¸R¶VLiμR¶V©«sV gRiª«sV¬sLi¿RÁª«sÌÁ¸R¶VV©«sV ÍÜ[x¤¦¦¦μ³R¶LRiøª«sVV ¿RÁW²R¶V²R¶V.
C