1. Компьютертай хэрхэн зөв ажиллах тухай
Ажлын компьютераа удаан байна, гацаад байна гэж битгий ад үзээрэй. Юуны өмнө та
өөрөө компьютертай хэрхэн зөв харьцаж байгаагаа санах хэрэгтэй. Тэгэхээр багш
ажилчиддаа зориулаад Персонал компьютертай харьцах анхан шатны ойлголт
өгөе гэж бодлоо.
Компьютерийг асаах
1. Компьютерийн процессорын тэжээлийн POW ER товчлуурыг (процессорын хайрцаг
дээр байрлах) дарна. Энэ үед процессорын тэжээл залгагдсаныг илтгэх POW ER
товчлуурын хажууд байрлах ногоон гэрэл асна.
2. Ихэнх компьютеруудын хувьд процессорын тэжээлийн товчлуурууд болон мониторын
тэжээлийн товчлуурууд нь тус тусдаа байрлана. Иймээс мониторын тэжээлийн
товчлуурыг (мониторын дэлгэцийн хажууд байрлах) дарж дэлгэцийг асаана. Энэ үед
мониторын тэжээл залгагдсаныг илтгэх монитор дээр байрлах ногоон гэрэл асна.
3. Хэрэв энэ үед компьютер асахгүй бол процессор болон мониторын тэжээлийн утсууд
тэжээлд залгагдсан эсэхийг шалга. Үүний дараа 1 ба 2-р үйлдлүүдийг давтан хий.
Ингээд компьютер асахгүй бол мэргэжлийн хүнээс зөвлөлгөө ав.
4. Компьютер асахдаа өөрийн иж бүрдлээ шалгасан мэдээллийг хүснэгтэнд гаргаж
үзүүлэх ба энэ мэдээлэл нь дэлгэцэнд 1-2 сек-ын хугацаанд харагдана. Хэрэв энэ
мэдээлэлтэй танилцахыг хүсвэл мэдээлэл дэлгэцэнд гарах үед гарын PAU SE
товчлуурыг дарж үйлдлийг түр хугацаанд зогсоон энэ мэдээлэлтэй танилцаж болно.
Мэдээллийг уншиж танилцсаны дараа үйлдлийг цааш үргэлжлүүлэхийн тулд гарын
дурын товчлуурыг дарна.
5. Компьютер өөрийн иж бүрдлээ шалгасны дараа үйлдлийн системийг хайж олоод
ажиллуулна. Үйлдлийн систем ажилласнаар компьютер ашиглахад бэлэн болно.
Хулгана ашиглах .
Хулгана нь компьютерт мэдээлэл оруулахад ашиглагддаг төхөөрөмжийн нэг.
WINDOW S үйлдлийн систем гарч ирсэнээр төрөл бүрийн үйлдлийг гүйцэтгэхэд
зориулагдсан хулгана гэж нэрлэгддэг төхөөрөмж өргөн ашиглагдах болсон. Хулгана
ашиглан дараах таван үйлдлийг хийнэ.
1. Хулганыг аваачих — хулгана нь доод талдаа өнхөрүүштэй учраас түүнийг тавиураас

2. нь салгахгүйгээр аажуухан хөдөлгөхөд мониторын дэлгэц дээрх хулганы заагч гэж
нэрлэгддэг сум хэлбэртэй дүрс хөдлөх болно. Ийнхүү хулганыг хөдөлгөх замаар
дэлгэцийн дурын хэсэгт хулганы заагчийг байрлуулж болно. Иймээс хулганыг аваачих
гэдэгт тухайн заасан дэлгэцийн хэсэгт хулганы заагчийг байрлуулахыг ойлгоно.
2. Хулганаар дарах — хулганы заагчийг дэлгэцийн заагдсан хэсэгт аваачаад хулганы
зүүн товчлуурыг нэг удаа дарахыг ойлгоно. Энэ команд цаашид маш өргөн
хэрэглэгдэнэ.
3. Хулганаар хоёр дарах — дэлгэцийн заагдсан хэсэгт хулганы заагчийг аваачаад
хулганы зүүн товчлуурыг 2 удаа түргэн дарахыг ойлгоно. Энэ үйлдлийг гүйцэтгэхдээ
хулганы товчлуурыг дарах хоёр даралтын хоорондох хугацааг аль болох түргэн
гүйцэтгэх хэрэгтэй. Эс тэгвэл энэ үйлдлийг хулганаар дарах үйлдлийг хоёр удаа
гүйцэтгэж байна гэж ойлгоно.
4. Хулганаар чирж зөөх — дэлгэцийн заагдсан хэсэгт хулганы заагчийг аваачаад
хулганы зүүн товчлуурыг дарж дараастай чигээр нь хөдөлгөх замаар тухайн зүйлийг
чирж хөдөлгөнө.
5. Хулганы баруун товчлуурыг дарах — тухайн заагдсан зүйл дээр хулганы заагчийг
аваачаад хулганы баруун товчлуурыг дарна. Энэ үед уг зүйлтэй холбоотой төрөл
бүрийн командуудын цэсийг гаргаж үзүүлнэ.
Компьютерийг унтраах
1. WI NDOW S системтэй ажиллаж байхдаа компьютерийг унтраахын тулд STA RT
товчлуур дээр хулганаа аваачаад зүүн товчлуурыг дарахад STA RT MENU дэлгэцэнд
гарч ирнэ. STA RT MENU-гээс SH UT DOWN-ийг сонгоод (сонгохын тулд SH UT D OW N
дээр хулганы заагчийг аваачихад цэнхэр дэвсгэртэй болно) хулганы зүүн товчлуурыг
дарна.
2. Дэлгэцэн дээр шинээр гарч ирэх цонхноос SH UT D OW N гэдгийг тэмдэглээд OK
товчлуурыг дарна.
3. Хэсэг хугацааны дараа компьютер өөрөө унтрана, эсвэл одоо унтрааж болно гэсэн
мэдээлэл дэлгэцэнд гарч ирнэ. Энэ мэдээлэл гарч ирсэн тохиолдолд компьютерыг
унтраахын тулд POW ER товчлууруудыг (мониторын болон процессорын) ашиглан
компьютерыг бүрэн унтраана.
4. WI NDOW S үйлдлийн системийг ажиллах үед маш олон файлууд хоорондоо

3. холбогдон LI NK хийгддэг. Иймээс компьютерийг тэжээлээр нь шууд салгаж унтраавал
эдгээр файлуудын холбоос эвдрэх болон эдгээр файлууд гэмтэх боломжтой. Үүнээс
болж WI NDOW S үйлдлийн систем гэмтэж магадгүй. Мөн WINDOW S үйлдлийн систем
нь хатуу дискийн тодорхой хэсгийг виртуаль санах ойн хэлбэрээр ашигладаг тул
тэжээлийг шууд унтрааснаар хатуу дискийн энэ хэсэгт гэмтэл гарч болзошгүйгээс гадна
энэ санах ойг ашиглаж байсан программууд гэмтэх боломжтой.
Программыг ажиллуулах
1. WI NDOW S үйлдлийн системээс программыг ажиллуулахдаа STA RT товчлуур дээр
хулганаар дарж STA RT MENU-г гаргана.
2. STA RT M EN U-гээс PROGRAM S-ийг сонгоход PROGRAM S цааш задарч
программуудын жагсаалт дэлгэцэнд гарч ирнэ.
3. Энд байрлах бүх нэрс нь программыг төлөөлж чадахгүй. Энд файлууд болон
фолдерууд байрлана.
4. Компьютерт байрлах бүхий л программууд нь компьютерийн хатуу дискийн
төхөөрөмж дээр файл хэлбэрээр хадгалагдана. Файлууд нь хоорондоо нэр болон
төрлөөрөө ялгагдана. Жишээ нь L ET T ER.D O C файлын L ET T ER нь тухайн файлын
нэр, D O C нь тухайн файлын өргөтгөлийг заана. Өргөтгөл нь тухайн файлыг ямар
төрлийн файл болохыг зааж өгнө. DOC төрлийн файлууд нь W ORD PAD ,
MI CRO SO FT WORD зэрэг текст редакторуудыг ашиглан бэлтгэсэн файлууд болохыг
заана, X L S өргөтгөлтэй бол хүснэгтэн мэдээлэл боловсруулах EX CEL программыг
ашиглан бэлтгэсэн хүснэгтэн мэдээлэл бүхий файл, GI F, BM P зэрэг файлууд нь зураг,
M P3, RA зэрэг файлууд нь дууны файл болох г.м-ээр заана.
5. Хэрэв хатуу дискэн дээр байрлах бүх файлуудыг нэг доор жагсаагаад бичвэл
тэдгээрийн дотроос хэрэгтэй файлуудыг олох нь маш бэрхшээлтэй байхсан. Учир нь
хамгийн энгийн текст бичихэд зориулагдсан W ORD PAD программыг ажиллуулахад л
ойролцоогоор 450 орчим файлууд, WI NDOW S9 5 үйлдлийн системийг ажиллуулахад
2600 орчим файлууд хэрэгтэй байдгийг мэдвэл эдгээрээс хэрэгтэй файлаа олох
асуудал хэчнээн бэрхшээлтэй байх байсныг ойлгох болно. Энэ бэрхшээлээс гарахын
тулд ижил үүрэг зориулалттай файлуудыг нэг хайрцагт хийгээд тухайн хайрцагтаа нэр
өгчихвөл асуудал арай хялбар болно. Өөрөөр хэлбэл WI NDOW S үйлдлийн системийг

4. ажиллуулахад ашиглагддаг 2600 орчим файлуудыг WINDOW S нэртэй хайрцагт,
өөрсдийн бэлтгээд компьютерт хадгалсан ажлын файлуудыг MY D OCUM ENT S нэртэй
хайрцагт, бусад янз бүрийн программуудыг PROGRAM FILES нэртэй хайрцагт г.м-ээр
тус тусад нь хайрцагууд үүсгээд хийчихье. Тэгвэл асуудал маш хөнгөвчлөгдөнө. Энэхүү
файлуудыг агуулж байгаа хайрцагуудыг фолдер гэж нэрлэдэг.
6. STA RT MENU-гийн PROGRAM S дотор файлууд болон фолдерууд 2-ул байрлана.
Энд байгаа 4 тэмдэгтэйн фолдерууд буюу хайрцагнууд, бусад нь файлууд. Фолдерууд
нь дэд фолдеруудыг агуулж болно. Иймээс фолдерууд нь файлууд болон дэд
фолдеруудыг агуулна. Тухайн фолдерын нэр дээр хулганаа аваачихад уг фолдерт
агуулагдах зүйлс харагдана.
7. STA RT MENU-uийн PROGRAM S-д байрлах файл болгон нэг программыг төлөөлнө.
Өөрөөр хэлбэл эндээс ямар нэгэн файлыг хулганаар дарахад тухайн нэр бүхий
программ ажиллана.
8. Ер нь программыг ажиллуулах олон төрлийн аргууд байдаг ч дээрх арга нь хамгийн
үндсэн арга юм. Үүнээс гадна STA RT MENU-гийн RUN командыг ашиглан программыг
шууд дуудаж ажиллуулж болох боловч энэ тохиолдолд тухайн программыг
ажиллуулахын тулд хатуу дискний аль фолдерт байрлах ямар нэртэй файлыг
ажиллуулах хэрэгтэйг мэддэг байхыг шаарддаг тул анхлан сурч байгаа хүмүүст
төдийлөн амар биш байдаг. Түүнчлэн тухайн программыг төлөөлсөн дүрс дэлгэцэн дээр
эсвэл дэлгэцийн TA SK BAR дээр харагдаж байвал тухайн дүрс буюу I CON -ийг сонгох
замаар түүнийг ажиллуулж болно.
Программуудын хооронд шилжих
1. WI NDOW S үйлдлийн системээс программыг ажиллуулахад тухайн программын нэр
бүхий товчлуур TA SK BAR дээр үүсдэг. Эдгээр товчлууруудыг хулганаар дарах замаар
программуудын хооронд шилжиж болно.
2. TA SK BAR-ийг ашиглалгүйгүйгээр программуудын хооронд шилжих хэд хэдэн аргууд
байдаг. Эдгээрээс хамгийн хялбар арга нь тухайн программыг агуулж байгаа цонхны
хэсгээс дэлгэцэн дээр харагдаж байвал энэхүү харагдаж байгаа хэсгийг хулганаар
дарах замаар тухайн программ уруу шилжиж болно.
3. Мөн A LT+ TAB товчлууруудыг хослуулан хэрэглэх замаар программуудын хооронд

5. шилжиж болно.
Цонхтой ажиллах
1. WI NDOW S үйлдлийн системд ажиллах программууд нь цонхонд байрлах бөгөөд
стандарт цонхны бүтцийг W ORD PAD программаар жишээлэн тайлбарлав.
2. Цонхны баруун дээд булангийн M AXIM AZ E, MINIM AZ E, CL O SE товчлууруудын
тусламжтайгаар цонхыг удирдана.
-- C L O SE товчлуур нь цонхыг хаана.
-- M I NIM AZ E товчлуур нь цонхыг хамгийн жижиг хэлбэр болох TA SK BAR дээрх
товчлуур хэлбэрт оруулна.
-- M AX IM AZ E товчлуур нь M AXIM AZ E ба ResTore гэсэн хоёр хувилбартай. Хэрэв
энэ товчлуур M AXIM AZ E хэлбэрт байвал тухайн цонхыг дэлгэцэнд боломжит
хэмжээгээр нь томруулна. Хэрэв энэ товчлуур R EST OR E хэлбэрт байвал цонхыг
томруулахаас өмнө ямар хэмжээтэй байсан тэр хэмжээнд нь буцаан аваачна.
3. Цонхыг дээрх гурван товчлуураар удирдахаас гадна хулгана ашиглан цонхын
хэмжээг өөрчлөх болон цонхыг зөөх боломжтой.
-э Цонхны хэмжээг өөрчлөхдөө цонхны хүрээн дээр хулганы заагчийн аваачихад
хулганы заагч
- ↔-үүдийн аль нэгэнтэй нь адилхан хэлбэрт шилжинэ. Энэ үед хулганы баруун
товчлуурыг дараад түүнийг чирж зөөх замаар хэмжээг нь өөрчилнө.
- в Цонхыг зөөхдөө тухайн цонхны TIT L E буюу толгойн хэсгийг хулганаараа дараад
дараастай чигээр нь чирж хөдөлгөх замаар цонхыг зөөнө.
TA SK BAR- ийг хэрэглэх
WINDOW S үйлдлийн системийн нэг онцлог нь хэд хэдэн програмуудыг зэрэг
ажиллуулан тэдгээрийн хооронд шилжих замаар ажиллах боломжтой байдаг. Жишээ нь
W ORD PAD программыг ашиглан текст бичиж байхдаа түр хугацаанд тооны машинаар
тоо бодох, тоглоом тоглох зэргээр өөр программыг зэрэг ашиглах боломжтой.