welding

1. DIPLOMA TEKNOLOGI AUTOMOTIF
YSCT
DTA 1222 FUNDAMENTALS OF WORKSHOP TECHNOLOGY
BAB 9 – PROSES PENYAMBUNGAN
1

2. HASIL PEMBELAJARAN TOPIK
Di akhir topik ini para pelajar akan dapat:
1. Menerangkan maksud proses pematerian.
2. Menerangkan jenis-jenis alat pemateri.
3. Menerangkan sifat-sifat dan operasi kerja pematerian.
4. Menerangkan fungsi bahan lakur.
5. Menerangkan jenis-jenis bahan lakur.
6. Menerangkan maksud meloyang.
7. Menerangkan alat atau bahan meloyang.
8. Menerangkan langkah-langkah meloyang.
9. Menerangkan jenis-jenis alat kimpalan gas.
10.Menerangkan maksud kimpalan arka.
11.Menerangkan kebaikan-kebaikan proses kimpalan arka.
12.Menerangkan alatan-alatan kimpalan arka.
13.Menerangkan perkara-perkara yang mengawal kestabilan arka.
14.Menerangkan cara-cara memulakan arka.
15.Menerangkan jenis-jenis sambungan asas kerja kimpalan logam.
2

3. PEMATERIAN
⚫Proses pematrian merupakan satu kaedah penyambungan
yang boleh dilakukan dengan cepat dan mudah pada
komponen-komponen yang diperbuat daripada
keluli,tembaga dan loyang.
⚫Memateri juga melibatkan kaedah pencantuman dalam kerja-
kerja pendawaian.
⚫Jenis-jenis alat pemateri
⚪ Alat Pemateri Kepala Lurus
⚪ Alat Pemateri Kepala Kapak
⚪ Alat Pemateri Gas
⚪ Alat Pemateri Elektrik
3

4. SIFAT-SIFAT PEMATERIAN
⚫ Kepala alat pemateri dibuat daripada tembaga kerana sifat logam itu
sendiri membolehkan keberaliran kepada panas dengan pantas.
⚫ Tembaga juga mudah mengaloi dengan timah semasa pematerian
dilakukan.
⚫ Tangkai alat pemateri dibuat daripada keluli yang kuat dan mempunyai
sifat keberaliran yang rendah. Pangkalnya dibuat daripada kayu.
⚫ Alat pemateri kepala lurus dan kepala kapak boleh dipanaskan dengan
pemanas gas.
⚫ Pemateri yang dipanaskan sedia untuk digunakan apabila pemanasan
menghasilkan nyalaan bewarna hijau.
⚫ Alat pemateri gas dipanaskan terus-menerus dengan tangkai yang
mempunyai alat pemanas gas.
⚫ Alat pemateri elektrik untuk memanaskannya.
4

5. OPERASI KERJA PEMATERIAN
⚫ Sebelum dua benda kerja dipateri,permukaanya mestilah dibersihkan
terlebih dahulu dengan menggunakan kikir dan berus dawai, kemudian
diikuti pula dengan sejenis bahan kimia yang dinamakan lakur.
⚫ Gunakan alat pemateri yang bersih dan tajam.
⚫ Elakkan memanaskan alat pematri lebih daripada yang diperlukan.
⚫ Proses pematerian mestilah satu arah.Jika menukar arah,hasil kerja
tidak akan memuaskan.
⚫ Selepas proses pematerian,sejukkan bahagian yang dipateri dengan air.
⚫ Pastikan alat-alat kelengkapan untuk proses pematerian dibersihkan
dan disimpan di tempat yang selamat dan kemas.
5

6. BAHAN LAKUR DAN FUNGSINYA
⚫ Sebelum dua benda kerja itu dipateri, permukaanya haruslah
dibersihkan terlebih dahulu diikuti pula dengan sejenis bahan kimia
yang dinamakan lakur.
⚫ Bahan lakur mengeluarkan lapisan minyak gris dan oksida pada tempat
yang bakal dipaterikan.Gambar dibawah menunjukkan tindakan bahan
lakur semasa proses pematerian dilakukan
6

7. JENIS-JENIS BAHAN LAKUR
⚫ Zink Klorida
⚪ Zink klorida ialah hasail campuran zink dengan asid hidroklorik.Bahan lakur ini
digunakan semasa memateri loyang,gangsa,tembaga,besi,keluli dan kepingan timah.
⚫ Ammonium Klorida
⚪ Bahan lakur ini digunakan untuk membersihkan kepala alat pemateri sebelum itu
digunakan dalam proses memateri.
⚫ Tallow
⚪ Tallow digunakan dalam proses pematerian pewter dan plumbum.
⚫ Damar
⚪ Damar digunakan dalam proses pematerian dawai elektrik kerana bahan lakur ini
mempunyai sifat tahan terhadap karat.
⚫ Boraks
⚪ Ia digunakan untuk pematerian keras dan meloyang.
7

8. KESELAMATAN PEMATERIAN
⚫ Gunakan alat pemateri yang bersih dan tajam.
⚫ Elakkan memanaskan alat pemateri lebih daripada yang diperlukan.
⚫ Proses pematerian mestilah satu arah. Jika menukar arah, hasil kerja
tidak akan memuaskan.
⚫ Selepas proses pematerian ,sejukkan bahagian yang dipateri dengan air.
⚫ Pastikan alat-alat kelengkapan untuk proses pematerian dibersihkan
dan disimpan di tempat yang selamat dan kemas.
8

9. KESELAMATAN PEMATERIAN
⚫Gambar di bawah menunjukkan cara memateri yang betul.
9

10. MELOYANG
⚫Meloyang merupakan 1 proses penyambungan logam
⚫Logam yang dipanaskan kepada suhu melebihi 427 darjah
celcius
⚫Bertujuan untuk membuat penyambungan yang lebih kuat
berbanding proses memateri
⚫Proses ini juga boleh digunakan untuk menyambung logam-
logam yang berlainan seperti besi tuang dengan loyang dan
juga tungsten karbida dengan keluli
10

11. ALAT-ALAT DAN BAHAN MELOYANG
⚫ Rod penambah loyang
⚪ rod penambah loyang dinamakan Spelter.spelter mengandungi 60-65%
tembaga & 35-40% zink.Terdapat 2 bentuk iaitu rod penambah dan berbutir
⚫ Bahan lakur
⚪ mestilah segera disapukan pada permukaan sebelum proses dimulakan
⚪ bahan lakur bertindak terhadap kedua-dua rod penambah & logam yang
disambungkan,tanpa bahan lakur rod penambah tidak akan melekat pada
logam
⚪ Boraks ialah bahan lakur yang ulung digunakan dalam proses meloyang dan
boleh diperolehi dalam bentuk serbuk @ cecair
⚫ Alat kimpalan gas
⚪ terdiri daripada silinder oksigen,silinder asetilena,pengatur,hos getah &
penyumpit gas
11

12. ALAT-ALAT DAN BAHAN MELOYANG
12

13. LANGKAH-LANGKAH MELOYANG
⚫ Persediaan
⚪ bersihkan bahagian logam yang akan diloyang daripada sebarang kekotoran
⚪ apitkan benda kerja supaya tidak bergerak
⚫ Penyelarasan api gas
⚪ buka injap sumpitan asetelina 1 pusingan atau setengah
⚪ nyalakan api,secara perlahan-lahan buka injab gas oksigen
⚪ perlahan-lahan laraskan pengeluaran gas oksigen & asetelina supaya menghasilkan
nyalaan pertengahan
⚫ Proses meloyang
⚪ panaskan rod penambah & celupkan ke dalam bahan lakur
⚪ pegang lebih 5mm pada sudut 45darjah daripada bahagian yang hendak diloyangkan
⚪ rod penambah hendaklah digerakkan ke hadapan & ke belakang untuk mendak loyang
yang lebih cair
13

14. LANGKAH-LANGKAH KESELAMATAN MELOYANG
⚫Berhati-hati ketika menggunakan alat kimpalan gas
⚫Pastikan muncung sumpitan dibersihkan sebelum da selepas
proses meloyang
⚫Api gas mestilah dihalakan kepada bahagian yang perlu
diloyangkan sahaja
⚫Sejukkan benda kerja sebelum memeriksa.
⚫Gunakan sarung tangan untuk memegang rod penambah
⚫Akhir sekali pastikan kedua-dua silinder gas telah ditutup
dengan baik
14

15. KIMPALAN GAS
⚫Dalam proses kimpalan gas haba yang digunakan biasanya hasil
daripada pembakaran campuran gas asetelina dan oksigen.
⚫Haba itu dikawal dan dihalakan kepada bahagian-bahagian
yang hendak disambungkan supaya bahagian itu akan menjadi
lebur dan dapat disambungkan dengan rod penambah.
⚫Untuk menghasilkan satu sambungan yang baik perkara-
perkara berikut perlu dipertimbangkan:
⚪ Pilih garis pusat rod penambah yang sesuai
⚪ Pilih saiz muncung penyumpit yang sesuai
⚪ Pilih nyalaan api yang sesuaai
⚪ Laraskan dengan tepat tekanan kedua-dua gas dengan menggunakan
pengatur gas.
15

16. ALAT-ALAT KIMPALAN GAS
⚫Terdapat 6 jenis alat kimpalan
gas iaitu:
⚪ Silinder gas oksigen
⚪ Silinder gas asetilena
⚪ Pengatur gas
⚪ Penyumpit gas
⚪ Rod penambah
⚪ Alat kelengkapan
keselamatan.
16

17. OPERASI KERJA
⚫ Panaskan bahagian yang hendak dikimpal kira-kira 5mm hingga 10 mm
di sebelah dalam sambungan.
⚫ Apabila logam kelihatan kemerah-merahan balik semula ke hujungnya.
⚫ Cairkan rod penambah didalam lekuk yang telah dicanai pada kedua-
dua logam yang ditemukan.
⚫ Jangan menolak masuk rod penambah ke dalam takungan
peleburan,sebaliknya hendaklah diletakkan pada permukaan takungan
itu.
⚫ Setelah selesai,sejukkan logam tersebut.
⚫ Kemudian bersihkan dengan membuang kekotoran yang melekat pada
permukaan penyambungan.
17

18. LANGKAH KESELAMATAN KIMPALAN GAS
⚫Jangan gunakan gas asetilena lebih daripada 15 psi
⚫Gunakan penyumpit gas yang baik dan bersih
⚫Jangan menggunakan rod penambah yang pendek. Gunakan
gunakan saiz dan rod penambah yang betul.
18

19. KIMPALAN ARKA
⚫Dilakukan dengan cara menimbunkan logam yang lebur dari
hujung elektrod pada bahagian sambungan bersama-sama
dengan logam yang lebur daripada bahagian yang perlu
disambung.
⚫Timbunan ini akan membeku menghasilkan satu sambungan
yang elok dan rata.
⚫Kebaikan proses ini, iaitu:
⚪ Proses ini dapat dilakukan dengan cepat.
⚪ Menghasilkan kerja yang bermutu tinggi.
⚪ Melibatkan perbelanjaan yang murah.
19

20. ALATAN KIMPALAN ARKA
⚫Alat kimpalan arka terdiri daripada:
⚪ Mesin pengimpal
⚪ Pemegang elektrod
⚪ Kabel kimpalan
⚪ Plat bumi
⚪ Alat pembersih
⚪ Alat keselamatan
20

21. PROSES KIMPALAN ARKA
⚫Proses kimpalan arka memerlukan banyak latihan.
⚫3 perkara dalam mengawal kesatabilan arka iaitu:
⚫Jarak arka
Jarak arka ialah jarak di antara hujung arka dengan logam yang
dikimpal. Jarak ini boleh menentukan haba yang dihasilkan
semasa proses kimpalan. Jarak arka yang panjang
mengurangkan penembusan manakala jarak yang terlalu
pendek pula akan menyebabkan elektrod melekat pada logam
asas.
21

22. PROSES KIMPALAN ARKA
⚫ Voltan arka
Voltan arka ialah voltan yang disukat semasa arka kimpalan
terjadi. Voltan arka yang digunakan bergantung pada salut atau
bahan lakir, garis pusat elektrod dan jenis dawai elektrod
⚫Arus kimpalan
Arus kimpalan ini merupakan konduksi arus elektrod sebenar.
Dengan melaraskan pelaras pada mesin kimpalan, arus boleh
dipilih supaya sesuai dengan pergerakan elektrod dan juga jenis
kimpalan yang dikehendaki.
22

23. MEMULAKAN DAN MEMBERHENTIKAN ARKA
⚫2 cara boleh digunakan untuk memulakan arka:
⚪ Mengetuk.
⚪ Mengguris.
23

24. SAMBUNGAN KIMPALAN ARKA
⚫5 jenis sambungan asas yang biasa digunakan dalam kerja
kimpalan logam iaitu:
⚪ Sambungan temu
⚪ Sambungan penjuru
⚪ Sambungan lekap
⚪ Sambungan T
⚪ Sambungan tepi
24

25. SAMBUNGAN KIMPALAN ARKA
25

26. TUGASAN 2
Tajuk : 5S
Pengenalan
Kandungan
Kesimpulan
27