1. งานส่งเสริมทันตสุขภาพและป้ องกันโรคในช่องปาก
สาหรับแม่และเด็ก
ทพ. โสภณ เคหาไสย
1

2. ทันตสุขภาพและการป้ องกันโรคในช่องปาก
สาหรับแม่และเด็ก
• กลุ่มหญิงตั้งครรภ์
• กลุ่มเด็กทารก (อายุต่ากว่า ๓ ปี)
• เด็กก่อนวัยเรียน (อายุ ๓-๖ ปี)
• เด็กวัยเรียน (อายุ ๖-๑๒ปี )
2

3. ทันตสุขภาพและป้ องกันโรคในหญิงตั้งครรภ์
ปัญหาสุขภาพที่พบ
– เหงือกอักเสบ : การเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมน ทาให้ระบบภูมิคุ้มกันของ
ร่างกายไวต่อสิ่งระคายเคืองเฉพาะที่ ได้แก่ คราบจุลินทรีย์ และหินน้าลาย ทา
ให้เกิดเหงือกอักเสบและเพิ่มปฏิกิริยาของขบวนการอักเสบ
– ฟันผุลุกลาม : เนื่องจากอาหารที่รับประทาน,
การดูแลอนามัยช่องปากไม่ดี
3

4. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในหญิงตั้งครรภ์
การรักษา
สามารถทาการรักษาทางทันตกรรม
ได้ตามปกติในช่วงเดือนที่ ๔ - ๖
ของการตั้งครรภ์
4

5. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในหญิงตั้งครรภ์
การป้ องกันและคาแนะนา
ในการดูแลสุขภาพช่องปากระหว่างตั้งครรภ์
๑. การทาความสะอาดอย่างสม่าเสมอและกาจัดสิ่งระคายเคืองในช่องปาก
๒. เมื่อคลื่นไส้อาเจียน อาจเปลี่ยนยาสีฟันรสชาติใหม่ เพื่อให้ทาความสะอาด
ช่องปากได้
๓. ไม่ควรรับประทานอาหารหวานบ่อยๆ
๔. การแพ้ท้อง (อาเจียน) มีผลทาให้เกิดฟันสึกได้ ดังนั้น เมื่อเกิดการอาเจียน
ต้องบ้วนน้าเปล่าตามด้วยทุกครั้ง และเว้นระยะการแปรงฟัน ๓๐ นาที
๕. อายุครรภ์ที่มากกว่า ๖ เดือน ที่จาเป็นต้องทาการรักษา ต้องวางแผนการ
รักษาร่วมกับสูตินารีแพทย์
5

6. ทันตสุขภาพและป้ องกันโรคในเด็กปฐมวัย
ลาดับการขึ้นของฟัน
๑. ฟันน้านมซี่แรกเริ่มขึ้นเมื่ออายุ ๘
เดือน และฟันน้านมขึ้นครบเมื่อ
อายุ ๒๙ เดือน รวมทั้งสิ้น ๒๐ ซี่
๒. ฟันแท้ซี่แรกขึ้นเมื่ออายุ ๖ ปี
(ฟันกรามแท้ซี่ที่ ๑) จนถึงอายุ
๑๒ ปี และฟันกรามซี่สุดท้ายขึ้น
เมื่ออายุ ๑๗-๒๐ ปี
6

7. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
กลุ่มเด็กทารก (๐ – ๓ ปี) และ กลุ่มเด็กก่อนวัยเรียน (๓ – ๖ ปี)
ปัญหาสุขภาพในช่องปากที่พบบ่อย
๑. โรคฟันผุ
๒. ฟันตกกระ / การสร้างเคลือบฟันไม่สมบูรณ์
๓. อุบัติเหตุต่อฟัน
7

8. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
โรคฟันผุ
สาเหตุ
๑. ระยะก่อนคลอด : ได้แก่ มารดาขาดสารอาหาร ทาให้การสร้างหน่อ
ฟันไม่สมบูรณ์
๒. ระยะหลังคลอด : ได้แก่ การให้นมไม่ถูกวิธี, การให้ลูกหลับโดยมีขวด
นมในปาก, การผสมน้าตาลลงในนม, การทานลูกอม ขนมหวาน
8

9. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
โรคฟันผุ
สาเหตุ
๓. พ่อ แม่ คนเลี้ยงดูเป็นโรคฟันผุ : เนื่องจากเชื้อแบคทีเรีย
สามารถถ่ายทอดไปยังลูกได้
๔. ทัศนคติต่อฟันน้านมของผู้เลี้ยงดู
9

10. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การรักษา
อุดฟัน
การรักษารากฟันบางส่วน
การรักษารากฟันทั้งซี่
การครอบฟัน
ถอนฟัน
10

11. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การอุดฟัน
11

12. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การรักษารากฟันบางส่วน / ทั้งซี่
12

13. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การครอบฟัน
13

14. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การป้ องกัน
-> พบทันตแพทย์ตั้งแต่ฟันซี่แรกขึ้นในปาก
-> ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดื่มนม
-> การเคลือบฟลูออไรด์
-> การเคลือบหลุมร่องฟัน
14

15. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
ฟันตกกระ
สาเหตุ
การได้รับฟลูออไรด์มาก
จนเกินไป
(ขนาดสูงสุดของฟลูออไรด์ที่ควร
ได้รับต่อวันในการป้ องกันฟันผุ
และไม่ทาให้เกิดฟันตกกระ คือ
๐.๐๕ – ๐.๐๗ mg/kg/day)
15

16. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การสร้างเคลือบฟันไม่สมบูรณ์ / สีฟันผิดปกติ
สาเหตุ
๑. มารดาได้รับเชื้อไวรัสหรือการติดเชื้ออื่นๆ อายุครรภ์ ๕-๙ เดือน ที่
อาจส่งผลต่อสมดุลแคลเซียมและฟอสฟอรัสในกระแสเลือด
๒. มารดาได้รับยาปฏิชีวนะ Tetracycline มีผลให้ฟันน้านมเปลี่ยน
สี รวมทั้งอาจมีผลต่อฟันแท้ด้วย
๓. ภาวะทุพโภชนาการในวัยแรกเกิด
ถึง ๑ ปี
16

17. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การรักษา
ฟันตกกระ : อุด
การสร้างเคลือบฟันไม่สมบูรณ์ : เคลือบฟลูออไรด์, อุด
การป้ องกัน
มารดารับประทานอาหารให้ครบตามหลักโภชนาในขณะตั้งครรภ์ และ
ให้เด็กทารกได้สารอาหารอย่างเพียงพอ และไม่มากจนเกินไป
17

18. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
อุบัติเหตุต่อฟัน
สาเหตุ : อุบัติเหตุจากการหกล้ม หรือกิจกรรม หรือ กีฬาต่างๆ
ปัญหาที่เกิดขึ้น
๑. ฟันหัก
๒. ฟันโยก/เคลื่อนจากกระดูกเบ้าฟัน
๓. ฟันจมเข้าในกระดูกเบ้าฟัน
๔. ฟันหลุดออกจากกระดูกเบ้าฟัน
18

19. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
การรักษา
การรักษาเบื้องต้น : พบแพทย์, ทันตแพทย์ รักษาตามอาการ
การรักษาฟัน
ฟันหัก
• อุดฟัน / รักษารากฟัน / ครอบฟัน
ฟันโยก / /เคลื่อนจากกระดุกเบ้าฟัน
• ดูอาการ / ยึดฟัน / ถอนฟัน
ฟันจมเข้าในกระดูกเบ้าฟัน
• ดูอาการ / ถอนฟัน
ฟันหลุดออกจากกระดูกเบ้าฟัน
• ฟันน้านม ไม่ใส่กลับที่เดิม 19

20. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กปฐมวัย
สรุปการดูแลทันตสุขภาพและการป้ องกันโรคในเด็กปฐมวัย
พบทันตแพทย์
เมื่อฟันซี่แรกขึ้น
เคลือบฟลูออไรด์
เคลือบหลุมร่อง
ฟัน
ตรวจสภาพฟัน
ทุก 6 เดือน
พบฟันผุ
อุดฟัน รักษารากฟัน ครอบฟัน
ไม่พบฟันผุ
เคลือบฟลูออไรด์
ตรวจเช็คสภาพ
20

21. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กวัยเรียน
เด็กวัยเรียน (๖ – ๑๒ ปี)
ปัญหาในช่องปาก
โรคฟันผุ
โรคเหงือกอักเสบ
ฟันโยก
อุบัติเหตุต่อฟัน
21

22. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กวัยเรียน
การรักษา
โรคฟันผุ : พิจารณาอุด / รักษารากฟัน /
ครอบฟัน / ถอนฟัน
โรคเหงือกอักเสบ : การขูดหินปูน
ฟันโยก : ดูอาการ / ถอนฟัน
อุบัติเหตุต่อฟัน : รักษาตามอาการ
22

23. ทันตสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กวัยเรียน
การป้ องกัน
๑. แปรงฟันอย่างน้อยวันละ ๒ ครั้ง (เช้า-เย็น) และใช้ไหมขัดฟัน
๒. บ้วนน้ายาบ้วนปากฟลูออไรด์ / บ้วนน้าหลังอาหารทุกมื้อ
๓. พบทันตแพทย์ทุก ๖ เดือน
23