1. Büyük Diktatörle
Politik Psikoloji
Doç.Dr. Ulaş Başar Gezgin
ulasbasar@gmail.com
http://www.slideshare.net/dr_gezgin
http://www.linkedin.com/in/ulasbasargezgin

2. Büyük Diktatörle Politik Psikoloji
• ‘Büyük Diktatör’ (1940)- Charlie Chaplin
• (The Great Dictator)
• http://vimeo.com/59328847
• http://www.imdb.com/title/tt0032553/

3. Kibir Sendromu
• Savaş koşulları. Olağanüstü koşullar.
• Çocuklu siyaset taktiği.
• Kişilik, kişiselleştirme
• Eleştiri: Film, kurmaca bir metin olarak diktatörlerin kişiliğine odaklanıyor; bu da, yaygın yanlış
algıyı (kibir, bireyci tarih, hasta lider vb.) güçlendirmiş oluyor. Diktatörlüğün sosyal psikolojisi
için bkz.
• Gezgin, U.B. (2014). Emine Erdoğan’a Amerika’da Armağan Edilen Kitap: ‘Diktatörlüğün Psikolojisi’ Kimleri Aklıyor?
Bianet, 26 Nisan 2014.
http://bianet.org/biamag/siyaset/155249-emine-erdogan-a-armagan-edilen-kitap-kimleri-akliyor
• Gezgin, U.B. (2013). Direnişin Psikolojisi: Kibir Sendromu Tezi Aslında Neleri Örtüyor? Bianet, 20 Haziran 2013.
http://bianet.org/bianet/siyaset/147757-direnisin-psikolojisi-kibir-sendromu-tezi-neleri-ortuyor
• http://www.yurtgazetesi.com.tr/gundem/direnisin-psikolojisi-kibir-sendromu-tezi-neleri-ortuyor-h37002.html

4. Diktatörlüğün ve Direnişin
Sosyal Psikolojisi
• Günah keçisi, Yahudiler
• Yahudi gettosu, Nazi terörü, Fırtına Askerler
• Linç
• Gettodaki çamaşırcı kız
• Şiddetli direniş (tava, boya) vs. şiddetsiz direniş
• Ayrımcılıktan katliama.
• Ev/dükkan işaretlemeden devlet terörüne.
• Faili meşhurlar (meçhul) ve toplama kampları

5. Hitler ve Psikoloji
• Nazi sanatseverliği
• Hitler etyemezliği
• Dolap içi aynaları ve narsisizm
• Dünya balonu sembolizmi
• Duygusal istikrarsızlık.
• Bkz. Gezgin, U.B. (2013). Liderin psikopatolojisi.
Karayazı Edebiyat Dergisi, sayı 24, Ekim-Aralık 2013.

6. Araçsal/Pragmatik Barış
• Araçsal barış: Tavır değişikliği. Para alana kadar.
• Hitler’in danışmanı: Stratejik manevralar, geri
çekilmeler
(“kağıt üstünde imzala ki, ordusunu çeksin.”)
• Pragmatik barış. (alternatifi? İlkeli barış? Çıkar
gözetmeden barış? Onurlu barış?)
• Daha fazla savaş için, işgal için barış.
•

7. Yahudi Berber
• Berberle Dünya Barışı Üstüne
• Yerdeki saçları mümkün mü
• Ayırt etmesi,
• Türk saçı, Kürt saçı, Ermeni saçı, Yunan saçı diye...
• Gökteki bulutları mümkün mü
• Ayırt etmesi,
• Türk bulutu, Kürt bulutu, Ermeni bulutu, Yunan bulutu diye...
• Şur’daki köpekleri mümkün mü
• Ayırt etmesi,
• Türk köpeği, Kürt köpeği, Ermeni köpeği, Yunan köpeği diye...
• Saç aynı saç; berber aynı berber.
• Bulut aynı bulut; göz aynı göz.
• Köpek aynı köpek; ben aynı ben, sen aynı sen.
• Dünyadaki insanları mümkün mü
• Ayırt etmesi,
• Bu Türk, bu Kürt diye, bu Ermeni, bu Yunan.
• Ben saçı keserim, karışmam gerisine arkadaş!
• Sen de bulutlara bak,
• Köpekleri sevsin arkadaşın da,
• Bak nasıl gelir, barış, dünyaya...
• Ulaş Başar Gezgin
• 13 Mayıs 2012
• 2011 Sonrasındaki Şiirler: http://gezginulas.blogspot.com/2012/05/berberle-dunya-bars-ustune.html

8. Hannah
• Barış hayali/ umudu.
• İyimserlik
• “Hitler çok da kötü değil.”
• Hitler rozeti takacaklarken politika değişiyor.
• “Biraz sessiz, bir ses geliyor” kişiliği.
• Keskin duyma yetisi.
• Umudu temsil ediyor.
•

9. Schultz
• Yahudileri koruyanlar da tutuklanıyor.
• Emre itaat etmeyenler vatan haini oluyor.
• İtaatsizlik.
• Schultz. Yahudi buluşması. Direniş.
• Yeni Schultz, milliyetçi ama Yahudi düşmanı değil.
• Faşist olmadan da (yeni Schultz) ve Alman olmadan da
(Hannah) yurtsever olunabilir.
• Devleti sevmekle vatanını sevmek arasındaki fark.
• Schultz’u saklamak.

10. “Özgür Olayım Ama Başkası Ölsün”
• Paralı pasta.
• Özgürlük istiyor herkes ama kimse
ölmek istemiyor;
• “başkaları ölsün benim
özgürlüğüm için” diye bakıyorlar.
•

11. İki Diktatör ve Mikro İktidar
• Halı serme,
• Foto hileleri,
• Anıtlar,
• “2 dakika gecikmiş”
• Alçak koltuk (70 yıl sonra İsrail)
• Büst
• Salonu uçtan uca geçme
• Hitler’i yok sayma,
• 2. adamla konuşma,
• konuşurken arkasını dönme,
• Büstle sigara yakma, büstte sigara söndürme,
• Sürekli Hitler’e vurma/çarpma,
• Fiziksel temas,
• El-kol hareketleri,
• Yükselen koltuklar,
• Çerezin çöpünü Hitler’e atma,
• Tükürüklü konuşma,
• “Musluk bozuktu”,
• Ordu karşılaştırması/aşağılama,
• Diktatör 2’nin eşiyle dans.
• Hinkel’e Hinki demesi.
• 2 diktatörün müzakere biçimi.
• 2 diktatörün gölge adamları (danışmanları/bakanları)
• Bir lider olarak değil bir vitrin olarak diktatör görüşü.

12. Söz=Emir
• Hoparlörle doğrudan propaganda.
• Ulusa Sesleniş, İcraatın İçinden.
• Heryerde propaganda. TV gibi kapatılamaz.
• Tutum ve davranış değişimi.
• Sözü emir oluyor.
• Sondaki bakan konuşması:
• İtaat, devlet düşmanı, ırkçılık.
• Bugünkü konuşmalarla benzerlikleri?

13. Son Konuşma
• Hırslı kişiler söylemi (bkz. Yukarıdaki kibir eleştirisi)
• İtaatsizlik çağrısı.
• Lidersizlik vs. alternatif liderlik (birleştirici)
• Kitlelerin hızlı dönüşümü?
• “Hitler ne dese doğrudur” mu?
• Ezilenlere (Yahudiler) değil ezenlere (Naziler) yönelik konuşma
• Propaganda modeli?
• Görüntüde itaat?
• Umutlu bitiriş.
• (mu acaba? Otoriterler otorite ne derse itaat mi ediyor yoksa konuşmanın
içeriğini mi alkışlıyor?)

14. Ekler-1
• Silah fabrikasında grev.
• Güldürerek düşündürmek.
• Charlie Chaplin, Aziz Nesin, Gezi.
• Charlie Chaplin’in Askerleriyiz!?

15. Ekler-2
• Gezgin, U.B. (2014). Goebbles and Chaplin
Resurrected: Chronicling Official Chronic Lies
and Humorous Fake News on Gezi Park
Protests.

16. Goebbles and Chaplin Resurrected
• Abstract
• Gezi Park Protests of 2013 which appears to be a milestone in the history of the social movements in Turkey as well as in the world not surprisingly drew negative responses from the government and especially the prime minister. However, this
negative response coupled with police violence which had fatal consequences was not of a response-only format. Official speeches on Gezi Park protests have almost always incorporated a set of lies, some of which are repeated ones to turn them into
truth merely by repetition and some others that are more sporadic and peculiar. Lie is an intentional act, whereby the speaker knows that what s/he says is a lie. At a secondary level, a speech act may turn into a lie if the speakers continue to endorse
the same position even when confronted by others on the basis of lack of evidence. The archetypical cases of such lies by the official authorities were that the protestors drank beer in a mosque during the protests (the Bezmialem Mosque Lie) which is
considered to be blasphemous; that a pro-government woman with headscarf was attacked and peed on by the half-naked protestors (the Kabataş Lie) and that 14-year-old boy Berkin Elvan who was fatally wounded by police and ultimately passed
away at intensive care unit after 9 months was a ‘terrorist’. For days and weeks, these were repeated with the claim that the visual evidence was at hand for the first two cases. After 6-8 months, it has been settled that there are some visual materials,
but they can’t be counted as evidence at all. This process had been further complicated by some journalists who claimed that they had watched the attack video. Some commentators consider this situation as a deliberate case of psychological warfare
against Gezi Park protests, while some other endorse less systematic points of views on this issue. As to the third case, millions of people who joined Berkan Elvan’s funeral or sadly watch it live are angry, as it is the most obvious lie.

17. Goebbles and Chaplin Resurrected
• Gezi Park Resistance does not only involve sad stories; but also highly creative humorous graffiti, murals, slogans etc.
which have a background in the vivid world of Turkish humor magazines (such as Gırgır, Leman, Penguen, Uykusuz etc.),
and in more recent developments with regard to the emergence of humorous wikis such as Ekşisözlük (literally, ‘the
Sour Dictionary’) and the intentionally lying website, Zaytung. The generation of humorous and unreal news-like text
peaked during the protests, where people cry as well as smile. Zaytung news do not claim to be real; thus it differs from
official lies; however, it is worth studying as it corresponds to a new genre of news-making without the claim of truth,
but with the main aim of joking. In some cases, though, some of the real news are considered to be fake and/or they
may be so strange (c.f. “stranger than fiction”) that they go with the caution: “it is not Zaytung news, it is real.” Thus it
can be stated that both Goebbels and Chaplin have been resurrected during Gezi Park Protests. This article chronicles
and discusses the chronic official lies and humorous fake news about the protests from a narratological point of view.
•
• Keywords: Narratology, social movements, Gezi Park protests, official lies and humorous fake news.