1. Diễn đàn THPT Bình Sơn Box CLB Khoa học xã hội
SỞ GD & ĐT QUẢNG NGÃI ĐỀ THI HỌC KÌ I NĂM HỌC 2011 - 2012
TRƢỜNG THPT BÌNH SƠN Môn: NGỮ VĂN 12 - Chƣơng trình Chuẩn
TỔ VĂN (Thời gian làm bài 90 phút, không kể thời gian giao đề)
Câu 1 : ( 2đ)
Nêu những nét chính trong phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu ?
Câu 2 : (3đ)
Ngƣời xƣa có câu ; „‟ đừng thấy việc nhỏ mà không làm , đừng thấy việc ác nhỏ mà
làm„‟ .
Anh chị có suy nghĩ nhƣ thế nào về lời khuyên trên .
Câu 3 : (5đ)
Cảm nhận của anh (chị) về đoạn thơ sau trong bài Đất Nƣớc ( trích trƣờng ca Mặt
đƣờng khác vọng ) của Nguyễn Khoa Điềm :
„‟ Trong anh và em hôm nay
Điều có một phần Đất Nƣớc
Khi hai đứa cầm tay
Đất nƣớc trong chúng ta hoài đồng nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi ngƣời
Đất Nƣớc vẹn tròn , to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nƣớc đi xa
Dến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nƣớc là máu xƣơng của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nƣớc muôn đời ….‟‟
-------------------Hết----------------------
Gợi ý giải đề thi học kỳ I môn Ngữ Văn 12

2. Diễn đàn THPT Bình Sơn Box CLB Khoa học xã hội
BÀI GIẢI THAM KHẢO
Câu 1:
- Tố Hữu là một trong những nhà thơ lớn nhất, tiêu biểu nhất của nền thơ ca Việt Nam
hiện đại. Ông đƣợc xem là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng. Thơ Tố Hữu dễ đến với
mọi tấm lòng, không chỉ vì nội dung, mà còn do phong cách nghệ thuật đặc sắc của ông.
- Là nhà thơ của lý tƣởng cộng sản, thơ Tố Hữu tiêu biểu cho khuynh hƣớng thơ trữ
tình chính trị. Trong thơ ông, ngƣời ta thấy các vấn đề về lý tƣởng cách mạng, đời sống
cách mạng và các sự kiện chính trị quan trọng của đất nƣớc, của dân tộc... trở thành
nguồn cảm xúc, tình cảm to lớn, khơi những cảm hứng nghệ thuật thực sự.
Khuynh hƣớng sử thi là nét nổi bật trong thơ Tố Hữu. Điều đó thể hiện ở chỗ: hầu hết
các vấn đề lớn lao của cách mạng của dân tộc, của đất nƣớc đã đƣợc đề cập trong thơ
ông. Từ cái “tôi” chiến sĩ ở tập thơ Từ ấy, càng về sau càng trở thành cái “tôi” nhân
danh cộng đồng, nhân danh Đảng và dân tộc. Nhân vật trữ tình trong thơ Tố Hữu thể
hiện tập trung phẩm chất của giai cấp và dân tộc và mang tầm vóc thời đại, lịch sử.
Cảm hứng chủ đạo trong thơ Tố Hữu là cảm hứng lãng mạn hƣớng vào tƣơng lai, khơi
dậy niềm vui, lòng tin tƣởng và niềm say mê với con đƣờng cách mạng.
Giọng thơ Tố Hữu là giọng tâm tình, ngọt ngào. Giọng thơ này có nguồn gốc từ tâm hồn
của ngƣời xứ Huế, từ quan niệm của Tố Hữu về thơ.
Thơ Tố Hữu còn đậm đà tính dân tộc, từ nội dung đến nghệ thuật. Ông sử dụng nhuần
nhuyễn các thể thơ truyền thống cách so sánh ví von, lối nói quen thuộc để diễn tả nội
dung mới. Đặc biệt thơ Tố Hữu giàu nhạc điệu.
- Phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu thật đa dạng và độc đáo. Cái hay, cái độc đáo của
thơ ông đã tạo nên một chân dung riêng của một thi sĩ cách mạng trong nền thơ ca Việt
Nam hiện đại.
Câu 2: Xem đề cƣơng Ngữ Văn 12
Câu 3:
Phân tích đề
Đề yêu cầu phân tích một đoạn trong bài Đất nƣớc của Nguyễn Khoa Điềm. Cần lƣu ý:
bài thơ Đất nƣớc là một phần của trƣờng ca Mặt đƣờng khát vọng. Cả bản trƣờng ca có
chung một nguồn cảm hứng to lớn là cảm hứng về đất nƣớc đƣợc gợi lên từ những năm
tháng nhân dân ta tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc. Bài thơ Đất nƣớc là
phần cảm hứng ấy đƣợc thể hiện một cách tập trung nhất, cùng với những suy ngẫm
của tác giả, một nhà thơ trẻ khi đối diện với chiến tranh.
Đoạn trích ở đề, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm thể hiện suy nghĩ của mình về mối quan hệ
riêng – chung, quan hệ cá nhân – cộng đồng, sự tiếp nối của các thế hệ trong một đất
Gợi ý giải đề thi học kỳ I môn Ngữ Văn 12

3. Diễn đàn THPT Bình Sơn Box CLB Khoa học xã hội
nƣớc, một dân tộc. Dĩ nhiên, những suy ngẫm ấy đƣợc thể hiện bằng thơ, tức không đơn
thuần là tƣ tƣởng, mà chứa đựng cảm xúc, tình cảm của tác giả.
Bài làm
I. MỞ BÀI
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ trẻ tiêu biểu thời chống Mỹ, cứu nƣớc.
Thơ ông giàu chất trí tuệ, cảm xúc đƣợc dồn nén và có nhiều liên tƣởng phong phú. Đất
nƣớc đƣợc trích trong trƣờng ca Mặt đƣờng khát vọng (1971) khá điển hình cho vẻ đẹp
của thơ Nguyễn Khoa Điềm những năm tháng ấy.
Đoạn trích ở trên thể hiện suy nghĩ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm về mối quan hệ
riêng – chung, quan hệ cá nhân – cộng đồng, sự tiếp nối của các thế hệ trong một đất
nƣớc, một dân tộc. Những suy nghĩ ấy đƣợc thể hiện bằng thơ, tức không đơn thuần là
tƣ tƣởng, mà chứa đựng cảm xúc, tình cảm của tác giả. Do đó, có sức lay động tâm tƣ
ngƣời đọc.
II. THÂN BÀI
1. Phân tích 9 dòng thơ đầu: Cảm nhận mới của nhà thơ về đất nƣớc
Chín dòng thơ đầu, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nêu lên những cảm nhận của mình về
đất nƣớc. Nếu nhƣ ở đoạn thơ trƣớc đó trong bài thơ, tác giả nhìn nhận đất nƣớc từ bề
dày văn hoá dân tộc hàng nghìn năm qua, thì ở đây lại là những suy nghĩ về đất nƣớc từ
cuộc sống hiện tại trong các mối quan hệ riêng – chung, cá nhân – cộng đồng, sự tiếp nối
giữa các thế hệ.
Khổ thơ mở đầu bằng một lời khẳng định:
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nƣớc
Lâu nay, trong suy nghĩ của nhiều ngƣời, đất nƣớc, quê hƣơng, tổ quốc, dân tộc... luôn
là những khái niệm trừu tƣợng. Với nhà thơ trẻ đang đôi mặt với cuộc chiến tranh khốc
liệt một mất một còn, đất nƣớc gần gũi, thân thiết. Điều này chƣa hẳn đã mới, trong ca
dao, dân ca có không ít những câu hát nhƣ thế:
Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tƣơng
Nhớ ai dãi nắng dầm sƣơng
Nhớ ai tát nƣớc bên đƣờng hôm nao.
Quê hƣơng là tất cả những gì gắn bó ruột rà với con ngƣời. Đó là nơi ta yêu tha thiết.
Đó là buổi sáng làm đồng. Đó là từng miếng ăn quê kiểng mỗi ngày...
Gợi ý giải đề thi học kỳ I môn Ngữ Văn 12

4. Diễn đàn THPT Bình Sơn Box CLB Khoa học xã hội
Song, cái mới ở khổ thơ của Nguyễn Khoa Điềm là Đất Nƣớc ở trong mỗi một con
ngƣời, Đất Nƣớc ở trong ta : Trong anh và em ... Đất Nƣớc trong chúng ta hài hoà nồng
thắm... Đất Nƣớc là máu xƣơng của mình. Đó là nhận thức mới về đất nƣớc. Nhận thức
ấy đƣợc nêu ra để dẫn dắt đến một ý tứ khác của những dòng thơ ở cuối khổ này (từng
cá nhân phải làm gì cho đất nƣớc)
Bốn dòng thơ kế tiếp mở rộng ý ban đầu:
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nƣớc trong chúng ta hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi ngƣời
Đất Nƣớc vẹn tròn, to lớn
Hai câu thơ (bốn dòng) đƣợc cấu trúc giống nhau theo kiểu cấu trúc của câu có điều
kiện trong văn xuôi hay lời nói thông thƣờng: Khi... Đất Nƣớc. Hai câu thơ cũng là
những lời khẳng định (kết quả của sự nhận thức) về một chân lý. Cả bốn dòng chỉ có
một hình ảnh, lại là hình ảnh mang tính tƣợng trƣng: cầm tay diễn tả sự thân thiết, tin
cậy, yêu thƣơng lẫn nhau. Hình ảnh ấy đi liền với những tính từ chỉ mức độ (hài hoà,
nồng thắm, vẹn tròn, to lớn). Bởi vậy, dù ý tứ tuy không phải là quá mới mẻ, song,
những câu thơ ấy lại có sức nặng của tình cảm chân thành. Những câu thơ này còn có
một tầng nghĩa thứ hai, tác giả không trực tiếp nói ra. Đó là đất nƣớc không phải là một
khái niệm trừu tƣợng, càng không phải một giá trị bất biến, có sẵn. Đất nƣớc là một
thực thể sống và sự sống ấy ra sao ở về phía tất cả những con ngƣời trong đất nƣớc đó.
Nói rõ ràng ra, đó là mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, giữa mỗi một con ngƣời
với đất nƣớc.
Từ câu chuyện hiện tại, nhà thơ tiếp tục mạch cảm xúc và suy nghĩ về đất nƣớc ở tƣơng
lai:
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nƣớc đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng…
Đất nƣớc không chỉ có ngày hôm qua và hôm nay. Đất nƣớc của ngày mai. Từng thế hệ
kế tiếp sẽ làm cho đất nƣớc trƣờng tồn mãi mãi nhờ bàn tay, khối óc và sức mạnh của
sự đoàn kết toàn dân.
Trong hoàn cảnh cuộc kháng chiến khốc liệt thời bấy giờ, phải thấy ở những câu thơ
trên còn là một khát vọng: Đất nƣớc sẽ hoà bình, đất nƣớc sẽ tƣơi đẹp và còn nhiều hơn
thế nữa.
2. Những khổ thơ cuối, nhà thơ nêu lên trách nhiệm của cá nhân đối với đất nƣớc
Em ơi em Đất Nƣớc là máu xƣơng của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nƣớc muôn đời...
Gợi ý giải đề thi học kỳ I môn Ngữ Văn 12

5. Diễn đàn THPT Bình Sơn Box CLB Khoa học xã hội
Cấu trúc của câu thơ cũng theo kiểu suy luận: Đất nƣớc là ... nêu lên một tiền đề. Từ
tiền đề ấy, phải biết.../ phải biết... để làm nên ... Câu thơ giàu chất duy lý nhƣng không
lên gân mà trở thành lời nhắn nhủ tha thiết. Ở đây có những từ tƣợng trƣng rất đáng
chú ý: máu xƣơng, gắn bó, san sẻ, hoá thân, dáng hình, muôn đời. Sau rất nhiều suy
nghĩ cụ thể về đất nƣớc, đến đây nhà thơ khẳng định Đất nƣớc là máu xƣơng của mình.
Máu xƣơng là sự sống. Rất ít trƣờng hợp ngƣời ta ví một điều gì đó với máu xƣơng, bởi
nó có ý nghĩa biểu trƣng cho sự thiêng liêng. Đất nƣớc là máu xƣơng có nghĩa là đất
nƣớc tồn tại nhƣ một sự sống và để có sự sống ấy hẳn phải có rất nhiều hi sinh. Quả
đúng nhƣ vậy, biết bao con ngƣời, bao thế hệ đã ngã xuống cho sự sống còn của đất
nƣớc. Vì thế, mỗi một con ngƣời phải biết gắn bó và san sẻ. Gắn bó là yêu thƣơng, quan
hệ mật thiết với nhau. Từ sự gắn bó ấy mới có thể san sẻ. San sẻ trách nhiệm, san sẻ
niềm vui, niềm hạnh phúc cho nhau. Đất nƣớc vĩ đại nhƣng đất nƣớc là một thực thể
sống. Thực thể ấy không phải là sự tập hợp của những cá nhân rời rạc mà là một cộng
đồng. Hoá thân cũng có nghĩa là dâng hiến. Thời bình, ngƣời ta dâng hiến sức lực, mồ
hôi cho tổ quốc. Thời chiến, ngƣời ta dâng hiến cả sự sống của mình. Sự dâng hiến ấy,
theo suy ngẫm của nhà thơ, là cuộc hoá thân. Bóng dáng mỗi ngƣời đã làm nên bóng
dáng quê hƣơng xứ sở, đất nƣớc. Không có sự hoá thân kia làm sao đất nƣớc trƣờng
tồn, làm sao có đƣợc đất nƣớc muôn đời!
Những câu thơ in đậm chất duy lý (khá chặt chẽ, logic) cất lên nhƣ tiếng gọi của trái
tim, vì thế nó thiết tha, thúc giục lòng ngƣời.
III. KẾT LUẬN
Đoạn thơ trên là một đoạn thơ hay trong bài Đất Nƣớc. Nhà thơ đã thể hiện những suy
nghĩ mới mẻ của mình về đất nƣớc bằng một giọng trữ tình, ngọt ngào. Câu chuyện về
đất nƣớc đối với mỗi ngƣời luôn là câu chuyện của trái tim, vừa thiêng liêng, cao cả,
cũng vừa gắn bó, thân thiết. Từ suy nghĩ và tình cảm ấy, khi đối diện với kẻ thù của dân
tộc, hẳn ngƣời ta phải biết làm gì cho Tổ quốc, giang sơn.
Ngày nay, đất nƣớc đã sạch bóng quân thù. Nhƣng trách nhiệm của mỗi công dân đối
với đất nƣớc vẫn rất cần đặt ra thƣờng xuyên, bởi đó là câu chuyện không bao giờ cũ.
Gợi ý giải đề thi học kỳ I môn Ngữ Văn 12