1. 1
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas

2. 2
Filipino
Kagamitan ng Mag-aaral
UNIT 3
PAG-AARI NG PAMAHALAAN
HINDI IPINAGBIBILI
INILAAN PARA SA
Distrito/Paaralan: ____________________________
Dibisyon: ____________________________________
Unang Taon ng Paggamit: ___________________
Pinagkukunan ng Pondo (pati Taon):________
Baitang
Batang Pinoy Ako
3

3. 3
BATANG PINOY AKO – Ikatlong Baitang
Filipino – Kagamitan ng Mag-aaral
Unang Edisyon, 2014
ISBN :
Paunawa hinggil sa Karapatang-Sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa
Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng
Pamhalalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan
o tanggapang naghanda at/o naglathala ng akda bago at upang magamait sa layuning
komersiyal.
Nagtataglay ng karapatang-ari ang mga akda/materyales (mga kuwento,
seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks,
atbp.) na ginamit sa aklat na ito. Pinagsikapang hanapin at hilingin ang pahintulot ng mga
karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng
mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilalathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim : Br. Armin A. Luistro, FSC
Pangalawang Kalihim : Dina S. Ocampo
Punong Tagapangasiwa: Angelika D. Jabines; Pangalawang Tagapangasiwa:
Marilou Martha E. Benisano; Manunulat: Florenda Cardinoza, Jenny-Lyn Trapane,
Amaflor Alde, Agnes G. Rolle, Josenette Brana, Ronald Ramilo, Louiegrace
Margallo, Mercelita Salazar, Aireen Ambat, Lea Agustin, Natasha Rae Natividad,
Cynthia Reyroso, Dolorosa Castro, Modesta Jaurigue.
Tagapag-ambag: Maria Hazel J. Derla, Gratcielo Chiara D. Badillo, Elgie Ariniego,
Ma. Cristina C. Garcia; Evelyn de Castro, Malou M. de Ramos, Maria Castillo-David
Konsultant: Dr. Lydia Liwanag, Ani Rosa Almario; Editor: Benilda Santos, Jomar Empaynado
Tagapagtala: Jasmin Bangisan, Aprilyn Montilla Tagaguhit : Kristel de Guzman, Kenneth
Cubol ,Michael Cajis, Jefrrey V. Cambronero, Reynaldo A. Simple Taga-anyo: Ferdinand
Bergado.
Inilimbag sa Pilipinas ng __________
Department of Education – Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address : 5th Floor Mabini, Bldg.
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax : 02 – 634- 1054 o 634- 1072
E-mail Address : imcsetd@yahoo.com

4. 4
PAUNANG SALITA
Kumusta mga bata?
Sadyang isinulat at inihanda para sa iyo ang Kagamitan ng
Mag-aaral na ito. Ito ang magiging kaibigan mo sa pag-aaral ng
Filipino at magiging kasama mo at ng iyong mga
kaibigan sa pagtuklas ng mga bagong konsepto at kaalaman sa
pamamagitan ng pakikinig, pagsasalita, pagbasa, pagsulat, at
pagtanaw. Ang lahat ng mga gawain na inilagay dito ay
gagawin mo sa paggabay ng iyong guro. Basahin at unawain
ang mga panuto na mababasa dito upang maging
matagumpay ka sa mga gawaing sadyang inihanda para sa iyo.
Ang mga aralin dito ay nahahati sa apat na yunit.
- Pamilya Ko, Mamahalin Ko
- Pamayanan Ko, Pagyayamanin Ko
- Bansa Ko, Ikararangal Ko
- Kakayahan Ko, Ipagmamalaki Ko
Ang bawat aralin naman ay may mga gawain
tulad ng :
Alamin Natin. Dito mo mababasa ang mga kuwento, tula, at
talata na magiging daan sa pagtalakay ng mga kasanayang
lilinangin sa bawat aralin.
Linangin Natin. Ito ay pagsasanay ng mga kakayahan
o kaalaman na tinalakay sa klase. Maaari itong isagawa nang
ikaw lamang o kasama ang iyong pangkat.
Tandaan Natin. May mababasa ka dito na mga
pangungusap na hindi kumpleto. Pupunanmo lamang ang mga

5. 5
ito ng mga salita upang maipakita ang natutuhan mo sa isang
aralin.
Pagyamanin Natin. Karagdagang pagsasanay ito hinggil sa
mga natutuhan mo.
Sa paggamit ng kagamitang ito, upang ikaw ay maging
matagumpay, tandaan mo lamang na laging hintayin ang
hudyat o mga panuto na sasabihin ng iyong guro.
Sana sa paggamit mo nito, maging isa kang tunay na
Batang Pinoy na maka Diyos, makatao, makabayan at
makakalikasan.
Maligayang pag-aaral sa iyo!
MGA MAY-AKDA

6. 6
TALAAN NG NILALAMAN
Yunit III – Bansa Ko, Ikararangal Ko
Aralin 21 – Kilalanin Natin 8
 Paggamit ng Angkop na Salita sa
Pagtatanong Tungkol sa mga Tao, Bagay,
Lugar, at Pangyayari
 Paggamit ng mga Salitang Kasingkahulugan
at Kasalungat sa Pagbibigay Kahulugan sa Isang
Salita
Aralin 22 – Pangalagaan Natin 11
 Paggamit ng Angkop na Pagtatanong
Gamit ang Sino, Saan, Ilan, Kailan, Ano-ano,Sino-sino
 Pagsunod sa Panutong may 3-4 Hakbang
Aralin 23 – Pagyamanin Natin 13
 Paglalarawan ng mga Bagay, Tao, at
Lugar sa Pamayanan
 Pagbibigay-Kahulugan sa Graph
Aralin 24 – Tangkilikin Natin 15
 Paglalarawan ng mga Bagay, Tao at
Lugar sa Pamayanan
 Pagsasabi ng Paksa o Tema ng Binasang
Teksto
Aralin 25 – Ipagtatanggol Natin 19
 Paggamit ng Tamang Salitang Kilos sa
Pagsasalaysay ng mga Personal na
Karanasan
 Pagbibigay ng Paksa ng Kuwento o
Sanaysay na Napakinggan
Aralin 26 – Pahalagahan Natin 21
 Paggamit ng Tamang Salitang Kilos
(Pandiwa)sa Pagsasalaysay ng mga
Personal na Karanasan
 Pagbibigay ng Angkop na Pamagat sa Binasang
Teksto
Aralin 27 – Paunlarin Natin 25
 Paggamit nang Wasto ng mga Pang-abay na
Naglalarawan ng Kilos o Gawi
 Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari
sa Kuwentong Napakinggan

7. 7
Aralin 28 – Mahalin Natin 29
 Paggamit nang Wasto ng mga Pang-abay na
Naglalarawan ng Kilos o Gawi
 Pagsasalaysay Muli ng Napakinggang
Teksto sa Tulong ng Timeline
Aralin 29 – Ipagmalaki Natin 34
 Paggamit nang Wasto ang Pang-ukol na –Laban sa,
-Ayon sa, at –Para sa
 Pagbibigay ng Sariling Wakas sa
napakinggang Kuwento
 Pagbasa ng mga Salitang may Klaster at Diptonggo
Aralin 30 – Ikarangal Natin 38
 Paggamit nang Wasto ang Pang-ukol
 Pagbibigay ng Lagom ng Binasang Teksto
 Pagsusulat ng Isang Talatang Nagsasalaysay

8. 8
Isa sa mga katangian ng mga Pilipino ang pagiging
magalang lalo na sa mga nakatatanda sa atin. Isa rin ito
sa mga laging paalala ng ating mga magulang.
Alamin sa tula kung ito rin ang bilin ng mga magulang
ni Lino.
Si Linong Pilipino
Ako si Lino,
Na isang Pilipino.
Pagiging kayumanggi,
Hindi ko itinatanggi.
Laging bilin
Ng aking magulang,
Lahat ay igalang.
Lahat ay mahalin.
Saan man mapunta,
Sino man ang makasama,
Pagiging Pilipino,
Laging isasapuso.
Pumili ng isang salita sa binasang tula.
Sumulat ng limang salitang katugma nito.
Isulat sa loob ng ginuhit na b. hay ang iyong sagot.

9. 9
Ang mga salitang magkakatugma ay ___________.
Gawin ang Bahaghari ng Magkakatugmang Salita.
Sa iyong papel, gumuhit ng isang bahaghari.
Gumupit ng limang metacard sa bawat kulay nito.
Sumulat ng magkakatugmang salita sa bawat kulay
ng papel. Idikit ito sa loob ng bahagharing ginawa.
Sino-sino ang Pilipino?
Pilipino Sila
Natatangi at naiiba talaga ang mga Pilipino. Hindi lamang
kilala sa magandang pag-uugali at kahanga-hangang kaayusan
sa iba’t ibang gawain kundi maging sa makukulay nilang kultura.
Isa sa mga tunay na maipagmamalaki ay ang mga
pangkat-etniko na matatagpuan sa iba’t ibang panig ng bansa.
Maaaring sila ay nasa kapatagan, tabing-dagat, o tabing-ilog.
Ang iba naman ay nasa kabundukan at kagubatan. Sila ay may
sariling wika, tradisyon, kaugalian, at paniniwala.
Ang mga Tagalog ang pinakamalaking pangkat-etniko sa
Pilipinas sa kasalukuyan. Sinusundan ito ng Bisaya. Pero hindi lang
sila ang pangkat-etniko ng bansa. Nariyan ang mga Igorot,
Kalinga, Kankanaey, Ibanag, Ifugao, Negrito at Aeta na
makikita sa Luzon. Sa Mindanao naman makikita ang mga
Manobo, T’boli, Higaonon at Tiruray.
Anuman ang tawag sa kanila, ano man ang kanilang
paniniwala, wika, kaugalian at tradisyon, sila ay mga Pilipino.
Pilipino sa isip, sa salita at sa gawa.

10. 10
Sumulat ng tanong na nagsisimula sa ano, sino,at saan,
tungkol sa binasang sanaysay.
Ang ano, sino, saan, at kailan ay ginagamit
sa pagtatanong.
Ang ano ay para sa ngalan ng _____________.
Ang sino ay para sa ngalan ng _____________.
Ang saan ay para sa ngalan ng _____________.
Ang kailan ay para sa ngalan ng _____________.
Umisip ng isang taong nais mong makapanayam. Sumulat
sa isang malinis na papel ng isang tanong na sasagutin niya.
Sino nga ba ang mga pangkat-etniko?
Muling basahin nang tahimik ang “Pilipino Sila” sa p. 88.
Sipiin ang isang talata mula sa “Pilipino Sila” sa p. 88.
Sa pagsipi ng talata,kailangan kong tandaan na, _____.
Isulat muli ang talata na binigyang-puna ng iyong guro.

11. 11
Malaki ang epekto ng klima sa ating bansa lalo na
sa pamumuhay ng bawat Pilipino na nasa iba’t ibang panig
nito. Ano ang klima?
Ang Klima at ang Aking Bansa
May mga bansa sa mundo na nakararanas ng apat
na klima hindi tulad ng ating bansa. Ang Pilipinas ay isang
bansang tropikal. Ito ay nasa tropiko ng Kanser na makikita
sa itaas ng ekuwador.
Kapag nasa malapit sa ekwador ang bansa, mayroon
lamang itong dalawang uri ng klima. Ito ay ang tag-araw
o tag-ulan. Mainit at maalinsangan tuwing tag-araw samantalang
mahalumigmig at malamig kung tag-ulan.
Iguhit ang dalawang klima sa mga bansa na malapit
sa ekwador.
Natutuhan ko sa araling ito na ________________________.
Sumulat ng ngalan ng apat na bansang makikita malapit
sa ekwador.

12. 12
Muling basahin ang “Ang Klima at ang Aking Bansa”
sa p.90.
Sumulat ng isang tanong tungkol sa tekstong “Ang Klima at
ang Aking Bansa.”
Sa pagtatanong, gumagamit ng angkop na salita tulad ng
__________________________________.
Sumulat ng dalawang tanong na nais mong sagutin
ng Presidente ng Pilipinas tungkol sa programa ng pamahalaan
para sa pangangalaga ng kapaligiran. Isulat ang mga tanong sa
iyong notebook.
Ano-ano ang ginagawa sa inyong pamayanan upang
pangalagaan ang kalikasan?
Sumulat ng isang pangungusap tungkol dito.
Pag-aralan at pumili ng isang larawan.
Sumulat ng isang talata na may tatlo hanggang apat na
pangungusap tungkol dito.

13. 13
C
Natutuhan ko sa aralin ngayon na ________________.
Isulat muli ang talatang binigyang-puna ng iyong guro.
Tayong mga Pilipino ay maraming tradisyon at kaugalian na
dapat nating pagyamanin. Isa na rito ang masayang
pagsalubong sa Bagong Taon. Paano nga ba natin ito dapat
salubungin? Paano natin ito mapagyayaman?
Kultura sa Pagsalubong sa Bagong Taon Palitan Na - DOH
ni Ludy Bermudo (Pilipino Star Ngayon)
January 3, 2013
Naniniwala si Health Secretary Enrique Ona na panahon na
para seryosong ikonsidera ang pagpapalit ng kultura o tradisyunal

14. 14
na paggamit ng mga paputok sa pagsalubong sa Bagong Taon
dahil maaari namang lumikha ng iba’t ibang ingay sa ibang
paraan para sa pagtataboy ng ‘evil’ at ‘bad luck.’
Sabi ni Ona, karamihang nabibiktima ng paputok ay
kabataan kaya’t pinag-aaralan nilang i-ban ang kabataan sa
pagbili nito.
Inamin ng Kalihim na kahit pa masigasig ang Department of
Health o ang pamahalaan sa kampanya kontra sa
paputok, marami pa rin ang nabibiktima nito, at ang
nakalulungkot ay mga bata pa ang kadalasang napuputulan ng
daliri, kamay o maging paa kaya naman imumungkahi niya sa
stakeholders meeting, kasama ang Philippine National Police at
Bureau of Fire Protection na ibawal na sa kabataan ang
pagbebenta ng mga paputok.
Paano ipinagdiriwang ang Bagong Taon sa inyong lugar?
Ibahagi ito sa klase.
Natutuhan ko na ___________________________________.
Kunin ang kagamitan mo sa Art.
Gumawa ng isang poster tungkol sa pag-iingat na dapat
gawin sa pagdiriwang ng Bagong Taon.
Muling basahin ang “Kultura sa Pagsalubong sa Bagong
Taon Palitan Na – DOH.” Tukuyin ang mga salitang naglalarawan
sa mga tao, lugar, bagay, o pangyayari dito.

15. 15
Sumulat ng pangungusap na naglalarawan ng tao, bagay,
hayop, pook, o pangyayari na makikita sa larawan. Bilugan ang
mga ginamit na pang-uri.
http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/modules_in_Tagalog/mga_pagdiriwang_sa_pilipinas.htm
Ang pang-uri ay ___________________.
Makinig nang mabuti sa babasahing balita ng guro. Itala sa
iyong notebook ang mga pang-uring napakinggan.

16. 16
Ano ang tatak ng suot mo ngayon? Saan ito gawa?
Ano-ano ang produktong Pilipinong dapat nating tangkilikin?
Tatak-Pinoy
Gawa sa Pilipinas. Maraming bagay na gawa ng ating
kapwa Pilipino ang puwede nating ipagmalaki. Bukod
sa magaganda nitong disenyo, hindi rin pahuhuli ang tibay
ng mga ito. Bawat produkto ay butil ng pawis at buhay
ng bawat Pilipinong manggagawa.
Ilan sa mga “Only in the Philippines” na talagang puwede
nating ipagsabayan sa buong mundo ay ang mga makukulay at
air-conditioned na dyip. Hari ng daan, samu’t sari ang gayak na
talagang nakakaaliw. Ang mga matitibay na sapatos
na gawa sa Marikina at sa Liliw, Laguna na talaga namang world
class ang dating. Ang naggagandahang parol ng Pampanga na
talagang nakadaragdag ng saya ng Pasko. Ang mga kakaibang
disenyo ng mga barong na gawa sa Batangas.
Pagdating din sa pagkain, hindi tayo pahuhuli.
Ang napakasarap na mainit na kape na galing sa Batangas
na sasabayan mo pa ng suman na galing sa Mindoro.
Ang mga matatamis na pinya ng Davao at mangga na mula sa
Guimaras ay tunay na hindi mo pagsasawaan.
O halika na at ating libutin ang sarili nating bansa.
Kung saan ang mga produkto ay subok na matibay,
ang mga pagkain ay tunay na masarap.
Basta’t sarap at tibay ang gusto, hanapin lamang
ang tatak Pinoy.
Gumupit sa lumang diyaryo o magasin ng isang bagay
na dapat tangkilikin ng mga Pilipino. Sumulat ng isang
pangungusap tungkol sa napiling bagay.

17. 17
Ang paksa ng isang talata ay ________________.
Pumili at bumasa ng isang sanaysay o kuwento mula
sa mga nagdaang aralin. Isulat ang pamagat at ang pahina nito.
Sumulat ng isang pangungusap tungkol sa paksa
ng binasang sanaysay o kuwento.
Basahin ang “Tatak-Pinoy” sa Alamin Natin, p.98.
Tukuyin ang mga pang-uri na ginamit.
Gamitin ang larawan na ginupit mo sa naunang gawain.
Sumulat ng mga pang-uri tungkol sa larawang ito.
Ang pang-uri ay ______________________.
Pumili ng isang paborito mong bagay, o lugar.
Gumawa ng isang flyer na naglalarawan nito at hihikayat sa
ibang Pilipino o dayuhan na tangkilikin ito.
Ang Child Friendly Barangay ay isang programa
ng pamahalaan upang mabigyan ng pagkilala
ang mga barangay na may natatanging programa para sa
karapatan ng kabataan sa kanilang nasasakupan.
Sa paraang ito, mabibigyan din ng pagkakataon na
makilala ang barangay at matangkilik ng ibang Pilipino ang mga
produkto nito.

18. 18
Basahin natin ang isang liham na nagkukuwento
kung ano-ano ang nangyari nang ang kanilang barangay
ay tanghaling Child-Friendly Barangay.
106 Purok 190
Brgy. Malinis, Ginhawa
Okt. 2, 2013
Mahal kong Vans,
Kumusta ka na? Bakit hindi ka nakarating noong nakaraang
Sabado? Hindi mo tuloy nasaksihan ang parangal na iginawad sa
aming barangay bilang Child-Friendly Barangay ng Reh. IV- A.
Lahat ay nagtipon-tipon sa plasa upang makiisa sa
pagdiriwang. Nagsalita ang puno ng aming barangay na
si Kapt. Joel at sinabi niya na sa wakas ay nagbunga rin
ang aming mga pagsisikap at pagtutulungan.
Dumating din si Kgg. Agnes na aming punong lungsod
at si Cong. Abraham na talaga namang ikinatuwa ng lahat.
Pagkatapos ng maikling palatuntunan, nagbigay
ng libreng serbisyong medikal ang grupo ni Dra. Rey.
Sina Bb. Badillo, G. at Gng. Derla naman ay nanguna
sa pamimigay ng libreng miryenda para sa lahat.
Ang saya talaga nang araw na iyon. Sana nakarating ka.
Ang iyong kaibigan,
Danika
Sa isang malinis na papel, sipiin nang wasto ang liham
na ipinadala ni Danika kay Vans.
Sa pagsipi ng liham at pagsulat ng mga salitang dinaglat,
dapat kong tandaan na ____________.
Isulat muli ang siniping liham. Isaalang-alang ang mga sagot
mo sa “Tama ba ang Pagkakasulat Ko?” na ipakikita ng iyong
guro.

19. 19
Ang bawat batang Pilipino ay may karapatan. Tungkulin ng
lahat ng Pilipino na masigurong natatamasa ang mga ito ng
bawat bata saanmang sulok ng Pilipinas. Ang karapatang
mabuhay at magkaroon ng pangalan ang isa sa mga
pangunahing karapatan nila.
Ang Batang may K
Maagang naulila ang batang si Kristine. Namatay
sa isang aksidente ang kaniyang mga magulang. Kaya’t siya ay
kinupkop ng Department of Social Welfare and Development.
Hindi pa siya nagtatagal sa bahay-ampunan, may mag-
asawang dumating at nais na siya ay ampunin. Inayos kaagad
ang kaniyang mga papel at hindi nagtagal siya ay nakauwi na
sa bahay nina G. at Gng. Robles.
Itinuring siyang tunay na anak. Inalagaan siya nang maayos.
Pinapasok sa magandang eskwelahan. At higit sa lahat binigyan
siya ng isang mapagmahal na pamilya at pangalang Kristine
Robles.
Sipiin ang mga pangungusap na sumusuporta sa
pamaksang pangungusap na: Si Kristine sa bago niyang pamilya.
Ang mga pangungusap na sumusuporta sa paksa ng isang
talata ay __________________________.

20. 20
Sumulat ng dalawang pangungusap na sumusuporta sa
kaisipang “pagtatanggol sa karapatan ng mga bata.”
Muling basahin ang kuwentong “Ang Batang may K” nasa
sa Alamin Natin, p.99. Tukuyin ang mga salitang kilos na ginamit
dito.
Pumili ng isang pandiwa sa binasang kuwento.
Gamitin ito sa sariling pangungusap na nagsasalaysay
ng sariling karanasan.
Ang pandiwa ay ____________________.
Makinig nang mabuti sa kuwentong ibabahagi ng iyong
kamag-aral. Pumalakpak sa tuwing makakarinig ng pandiwa.
Nagkasakit ka na ba? Ano ang ginawa ng iyong magulang
o ng nag-aalaga sa iyo?
Pag-aralan ang graph na nasa susunod na pahina at
sagutin ang mga tanong tungkol dito.

21. 21
Karapatan sa Atensiyong Medikal
Bilang ng Batang Babae at Lalaki
Dinala sa
ospital
Hindi dinala sa
ospital
Dinala sa
albularyo o
manghihilot
Ilan na kaya sa mga kaklase mo ang nadala na sa klinika?
Sa ospital? O sa albularyo? Gamit ang naunang graph, alamin
ang nangyari sa mga kasama mo sa pangkat.
Ang graph ay _______________________.
Sumulat ng dalawang pangungusap tungkol sa natutuhan
mo sa graph na unang ipinakita ng bawat pangkat.
“Bayang magiliw, Perlas ng Silanganan.”

22. 22
Ito ang sinasabi sa ating pambansang awit. Ibig sabihin
mayaman ang Pilipinas. Bakit kaya?
Mayaman ang Pilipinas. Sa lawak ng kalupaan at
katubigang nakapaligid sa bansa, napakaraming natural na
yaman ang makikita rito.
Maraming nakukuha sa lupa. Ilan sa mga maituturing
na yaman ay mga halaman, puno, metal at hindi metal
na makukuha sa kalupaan.
Sa katubigan naman, makikita at makukuha ang iba’t ibang
klaseng isda, halamang-dagat, perlas, at korales na ginagawang
alahas. Sa tubig din natin kinukuha ang enerhiya at kuryente na
pinakikinabangan ng maraming Pilipino sa iba’t ibang sulok ng
bansa.
Kayamanan ding maituturing ang mga mamamayan ng
bansa. Sila ang mamamahala at magpapaunlad ng mga
biyayang bigay ng Poong Maykapal.
Tunay nga na mayaman ang Pilipinas. Mayaman ang mga
Pilipino. Kailangan lamang na pahalagahan natin ang ating
kapaligiran at ang ating kapwa Pilipino.
Basahing muli ang sanaysay.
Sa isang malinis na papel, isulat ang nais mong maging
pamagat nito.
Lagyan ng kulay at disenyo ang papel na pinagsulatan ng
naisip na pamagat.
Sa pagbibigay ng pamagat, kailangang _______________.
Gumuhit ng isang poster tungkol sa pagpapahalaga mo sa
yaman ng ating bansa. Lagyan ito ng pamagat.

23. 23
Sumulat ng dalawang pangungusap kung paano mo
pahahalagahan ang ating mga likas na yaman.
Basahing muli ang mga pangungusap na nakasulat sa
pisara. Pumili ng dalawang pandiwa mula dito. Gamitin
sa sariling pangungusap at sabihin kung paano mo
pahahalagahan ang likas na yaman ng bansa.
Ang pandiwa ay may iba’t ibang kapanahunan tulad
ng ____________, ___________, at _________________.
Paano mo inaalagaan ang iyong mga tanim sa sariling
bakuran?
Isulat ang sagot sa anyong pangungusap sa loob
ng talaan. Bilugan ang pandiwang ginamit. Gawin ito
sa notebook.
Ano ang ginawa
mo nang
nagdaang araw?
Ano ang
ginagawa mo
ngayon?
Ano ang
gagawin mo
bukas?
Ang sama-samang paglilinis ng kapaligiran ay isang
palatandaan na ang mga mamamayan dito ay nagpapahalaga
sa likas na yamang taglay ng lugar na ginagalawan.
Alamin kung paano ito ipinakita ng mga taga-Bataan?

24. 24
Bataan, Nilinis, Tinamnan ng Puno
Posted by Online Balita , April 23, 2013
Armado ng walis tingting, inilunsad ng mga tauhan ng
Bataan Police Provincial Office at mga miyembro ng Alpha Fire
Brigade and Brotherhood Association-Manila ang maghapong
paglilinis sa Bataan nitong Sabado, kaugnay ng pagdiriwang ng
Earth Day kahapon.
Ang paglilinis ay pinangunahan ng La Filipina Uygongco
Corporation, sa pakikipagtulungan ng tanggapan ni Mariveles
Mayor Dr. Jesse Concepcion, na nanguna sa pagtatanim ng may
400 puno ng niyog sa baybayin ng Barangay Townsite, Mariveles.
Sinabi ni La Filipina General Manager Susan Romero na
mahalagang pagtulung-tulungan ang paglilinis ng paligid upang
malinis ang hanging ating nalalanghap at mapakinabangan pa
ng susunod na henerasyon ang likas na yaman.
Hinikayat din ng kumpanya ang mga miyembro ng
Recycling129 sa Tondo na makibahagi sa paglilinis.
Katulad din ba kayo ng mga taga-Bataan? Paano ninyo
pinahahalagahan ang likas na yaman sa inyong lugar?
Sumulat ng isang pag-uulat na may dalawa hanggang apat
na pangungusap.
Sa pagsulat ng talatang nag-uulat, kinakailangang
___________________.
Isulat muli ang pag-uulat na natapos. Isaalang-alang ang
mga puna at mungkahi na ibinigay ng guro.

25. 25
Bawat tao ay may kaniya-kaniyang katangian
at kakayahan. Ang mga ito ay kailangan nating paunlarin upang
makatulong tayo sa pagpapaunlad ng ating pamilya, ng ating
pamayanan, ng ating bansa at higit sa lahat ng ating mga sarili.
Basahin natin ang isang kuwento, upang maunawaan natin
kung gaano tayo kahalaga sa ating pamayanan.
Doon na Lamang
Gratcielo Chiara D. Badillo
Buo na ang desisyon ni Doding Daga. Gusto niyang subukan
ang buhay sa siyudad. Para naman maiba. Baka doon
magbabago ang buhay. Kinuha niya ang kaniyang maliit na
lagayan ng damit at nag-umpisa siyang maglakad.
Hindi nagtagal, sinapit niya ang dati’y tinatanaw lamang na
lugar. Madilim na noon kaya namangha si Dodi sa
naggagandahan at nagkikislapang ilaw. Dahil wala pa naman
siyang matutuluyan, nagpasya na muna siyang matulog sa isang
maliit na upuan sa tabi ng kalsada.
Hindi pa nagtatagal sa kaniyang pagtulog ay bigla siyang
nagising. Isang malakas na sigawan ang kaniyang narinig. Mga
katulad niya na nagtatakbuhan at nag-aagawan sa pagkaing
nakalagay sa isang malaking plastic bag.
Maghahanap muna siya ng trabaho. Nakakita siya ng isang
malaking gusali. Dito siya susubok. Pero kinailangan niyang
makipagpatintero sa mga sasakyan para lang makarating dito.
Nakakabinging busina ang narinig niya mula sa mga naiinis sa
mga tsuper.
Muntik na siyang maipit ng otomatikong pintuan nang
papasukin siya ng guwardiya kahit wala siyang ID. Matapos
makipag-usap sa isang kahon na nagsasalita, pinaakyat siya sa
ikalawang palapag. Kahit takot ay sumakay pa rin siya sa
gumagalaw na hagdan.

26. 26
Hapon na ngunit wala pa siyang trabaho. Hapon na pero
wala pa siyang bahay. At hapon na ay wala pa siyang pagkain.
Sa kaniyang pag-upo sa ilalim ng puno, muli niyang
nasulyapan ang mundong kaniyang pinanggalingan.
“Doon na lamang ako. May trabaho. May bahay. May
pagkain.”
Basahing muli ang kuwento ni Doding Daga upang
makagawa ng isang timeline.
Ang timeline ay isang paraan upang _______________.
Basahin ang kuwento upang makagawa ng isang timeline.
Kailangan Lima
Angelika D. Jabines
May limang magkakaibigan. Sina Rose, Tess, Luz, Dennis at
Danilo. Bagamat magkakaibigan, magkakaiba naman sila ng
ugali at kagustuhan.

27. 27
Isang araw sa kanilang pagbibisikleta, isang malaking kahoy
ang nakaharang sa kanilang daraanan.
Dahil sa pinakamalaki si Danilo, nanguna siya sa pagtanggal
ng malaking kahoy. Pero hindi niya nakaya. Sumunod si Luz, mas
maliit siya nang kaunti kay Danilo. Bahagyang gumalaw ang
malaking kahoy. Buong tapang na sumubok si Dennis, ang
pinakamataba sa lima. Pero hindi gumalaw ang malaking kahoy.
Si Tess naman ang sumunod. Pero wala rin. Huling sumubok si
Rose. Buong yabang na binuhat ang malaking kahoy. Umangat
ito.
“Aray!” ang sigaw niya. Ang malaking kahoy
ay biglang bumagsak sa kaniyang maliit na paa.
Sabay-sabay na nagtakbuhan ang magkakaibigan upang
tulungan si Rose.
“Isa, dalawa, tatlo, apat, lima. Buhat!” At marahang
naiangat ang malaking kahoy.
Kailangan pala lima. Hindi isa. Hindi dalawa. Hindi tatlo.
Hindi apat. Kailangan lima talaga!
Muling basahin ang “Kailangan Lima” sa p. 108.
Tukuyin ang mga pandiwa sa kuwento.
Pumili ng isang pariralang may pang-abay sa kuwentong
“Kailangan Lima.” Gamitin ito sa sariling pangungusap.
Ang pang-abay ay ____________________________.
Basahin ang “Doon na Lamang.” Pumili ng tatlong pandiwa
na ginamit dito. Sumulat ng pangungusap na maglalarawan kung
paano isinakilos ito sa kuwento.

28. 28
Ako si Bb.
Luz.
Ako naman
si Dr. Danilo.
Ako si Lt.
Dennis
Ako si Atty.
Tess.
Tingnan at kilalanin ang mga tauhan sa kuwentong
“Kailangan Lima.”
Piliin at daglatin ang mga salita mula sa pangungusap.
1. Pinasaya ni Pangulong Aquino ang mga batang may sakit sa
Ospital ng Maynila noong Biyernes.
2. Sa darating na Oktubre magbibigay ng libreng pag-aaral
para sa kababaihan si Ginang Javier.
3. Ibinalik ni Heneral Tomas ang perang napulot niya sa may-ari
nito kaya siya ay pinarangalan.
4. Tayo ay humahanga sa mga taong mapagkakatiwalaan
katulad ni Senador Domingo.

29. 29
5. Si Kongresman Manuel ay dumalo sa pagpupulong sa Cebu
noong Pebrero.
Sa pagsulat ng mga salitang dinaglat, _________________.
Sino- sino ang kilala mong katulong sa pagpapaunlad
ng inyong pamayanan? Isulat ang kanilang ngalan
at katungkulan sa paraang padaglat.
Paano mo ipinakikita ang pagmamahal mo sa iyong
pamayanan? Sa bansang iyong nakagisnan?
Sino ka sa kuwentong ating babasahin?
Si Maria kaya o si Rosa?
Mariang Tilapya
Maria Castillo-David
Isang umaga, masayang naglalakad si Rosa sa tabing-ilog
nang marinig niya ang isang munting tinig.
“Rosa, tulungan mo ako.” Isang maliit na tinig mula
sa tabing-ilog ang narinig niya. Hinanap niya ito at laking gulat
niya nang makita ang isang tilapya na nagsasalita.
“Bakit mo ako tinawag?” tanong ni Rosa sa isda.

30. 30
“Ako si Mariang Tilapya, at nais kong tulungan mo kaming
mga nakatira dito sa ilog. Sobra na ang pang-aabuso ng mga
tao,” wika ng isda.
“Ano ba ang ginawa namin sa inyo?” tanong muli
ni Rosa.
“Lahat ng basura ay sa ilog ninyo itinatapon, pati mga
patay na hayop ay dito rin inihahagis. Pati tuloy ang mga maliliit
at maging mga itlog pa lang ay namamatay dahil sa
labis na dumi,” mahabang himutok ni Mariang Tilapya.
“Kung patuloy kayong mga tao sa masamang gawain
ninyo, mawawala nang tuluyan ang likas na yamang tubig,”
dagdag pa ng isda.
“O sige, tutulungan kita,”pangako ni Rosa.
Biglang nagising si Rosa dahil sa nakabibinging patak
ng ulan sa kanilang bubong . Panaginip lang pala ang lahat.
Pagdungaw niya sa kanilang bintana upang silipin ang ilog
na malapit sa kanilang tahanan, nanlaki ang kaniyang
mga mata. Mistulang dagat ang kanilang paligid.
Matapos ang ilang araw, humupa na rin ang baha. Bawat
isa sa kanilang baryo ay lumabas ng bahay na may dalang
kagamitan sa paglilinis.
Lihim na napangiti si Rosa sa nakita. Tiyak siya na matutuwa
rin si Mariang Tilapya kahit siya ay isang panaginip lamang.
Ibigay ang hinihingi ng diagram na ito buhat sa mababasa
sa “Mariang Tilapya.”
Mga Kilos na
Naganap
sa Kuwento
Naging Bunga

31. 31
Ang sanhi ay _________________________________.
Ang bunga ay ________________________________.
Ibigay ang sanhi at bunga ng kilos sa bawat larawan. Isulat
sa kaliwa ang sanhi at sa kanan naman ang bunga.
Balikang muli ang kuwento ni Mariang Tilapya. Tukuyin
ang mga pandiwa at pang-abay na ginamit.

32. 32
Gamit ang pariralang pang-abay, ilarawan kung paano
ipinakita ng mga tauhan sa kuwentong “Mariang Tilapya”
ang pagmamahal sa kanilang pamayanan.
Ang pang-abay ay _________________________________.
Ilarawan ang mga kilos na makikita sa bawat sitwasyon.
Basahin ang “Doon na Lamang.”
Itala ang mahahalagang impormasyon tungkol
sa kuwentong ito.

33. 33
Punan ang bawat kahon ng hinihingi tungkol sa kuwentong “
Doon na Lamang.”
Kahon ng Kuwento
Natutuhan ko ____________________________________.
Basahing muli ang “Kailangan Lima.”
Ibigay ang hinihinging impormasyon.
Pamagat May-akda
Tagpuan
Tauhan
Simula
Suliranin at
Solusyon
Wakas

34. 34
Ano-anong magagandang lugar sa Pilipinas ang iyong
napasyalan? Halika at sumama sa paglalakbay.
Sakay Na!
Sakay na sa makulay na dyip na dito lamang sa Pilipinas
matatagpuan! Sa ilang segundo, tayo ay aarangkada na!
Isa... dalawa... tatlo...
Una nating silipin ang Palawan Underground River. Itinanghal
na isa sa mga pinakabagong magagandang tanawin sa buong
mundo kaya naman hindi ito nauubusan ng turistang lokal at
dayuhan. Ang kuwebang ito na may ilog sa loob ay sinasabing
may habang 8.2 kilometro. Upang malakbay ang kahabaan nito,
kailangan mong sumakay sa isang bangka upang masaksihan
ang pambihirang iba’t ibang hugis ng bato na nililok sa
pamamagitan ng patak ng tubig sa nakalipas na daanlibong
taon.
Kilalanin din natin ang tinaguriang Salad Bowl ng Pilipinas. Ito
ay napaliligiran ng probinsiya ng Baguio at La Trinidad. Sa lugar
Paksa
Pamagat
Problema
Solusyon Natutuhan

35. 35
na ito makikita ang paglago ng strawberries sa bansa kaya
tinawag din itong Strawberry Country bukod pa sa iba’t ibang uri
ng prutas at gulay na nakatanim dito. Tara na sa lalawigan ng
Benguet.
Tinagong Dagat ang sunod nating destinasyon.
Ito ay isang nakatagong lawa na matatagpuan sa talampas sa
tuktok ng bundok na may sukat na humigit kumulang tatlong (3)
ektarya at lalim na nasa otsenta (80) metro. Dito makikita ang
iba't ibang isda.Napapaligiran din ito ng makapal na gubat kung
saan gumagala ang ligaw na hayop at malago ang halaman.
Tayo na sa Lambunao, Iloilo upang mapasyalan ito.
Sa Mindanao naman, makikita ang Talon ng Maria Cristina
sa dulo ng Ilog Agus. Ito ay kilala sa kagandahan na
may taas na 320 talampakan bukod pa sa ito ang pangunahing
pinagkukunan ng kuryente sa Iligan.
Ilan lang ito sa puwede nating pasyalan sa ating bansa.
Hanggang sa muling pagsakay sa ating pambihirang dyip.
Sa binasa mong “Sakay Na,” pumili ng dalawang
diptonggo at gamitin sa sariling pangungusap. Gawin din
ito sa dalawang salitang may klaster.
Sundan ang format na nasa susunod na pahina.
Diptonggo ang mga salitang ____________.
Ang mga salitang may klaster ay mga salitang __________.
diptonggo
Salita Salita
Pangu-
ngusap
Pangu-
ngusap
klaster
Salita Salita
Pangu-
ngusap
Pangu-
ngusap

36. 36
Sumulat ng isang talata na may tatlo hanggang limang
pangungusap tungkol sa paraan na gagawin mo upang
maipagmalaki ang bansang Pilipinas. Bilugan ang mga salitang
may diptonggo at guhitan ang salitang may klaster.
Puting Sobre
Susan Formales.
Sabik na sabik na binuksan ni Susan ang isang puting sobre
na natanggap mula sa kaniyang kaibigan. Hindi maalis ang ngiti
sa kaniyang mga labi sa mga bagong kuwento na kaniyang
nabasa.
Kaya’t hindi pa man nakapagbibihis ng kaniyang damit,
agad niyang kinuha ang kaniyang ballpen at stationery.
At nagsimulang magsulat.
160 Maitim II East
Silang, Cavite
Pebrero 3, 2013
Mahal kong Susan,
Wow! Nakasama ka pala sa inyong lakbay-aral. Tiyak ako sa
susunod nating pagkikita marami tayongpagkukuwentuhan. Sa
susunod na buwan naman ang aming lakbay-aral. Sana payagan
ako ni Tatay.
Kanina sa klase, dumating ang isang tourist guide. Ipinakita
sa amin ang iba’t ibang larawan at video tungkol sa
magagandang lugar na malapit dito sa amin. Kululangin pala
ang isang araw para sa pamamasyal. Ayon pa sa kaniya, kapag
tagarito ang mamamasyal, libre daw. Kaya sa susunod
na bakasyon, marami tayong papasyalan.
Hanggang sa muli, best friend.
Ang iyong kaibigan,
Maricel

37. 37
Dagdagan ang nilalaman ng sulat ni Maricel
sa pamamagitan ng pagsulat ng isang pangungusap gamit ang
pang-ukol na natutuhan sa aralin.
Ang pang-ukol ay _____________.
Ang tungkol sa ay ginagamit sa _____________.
Ang tungkol kay ay ginagamit sa ____________.
Ang ayon sa ay ginagamit sa ___________.
Ang ayon kay ay ginagamit sa __________.
Gamit ang mga pang-ukol na natutuhan, isalaysay
sa dalawang pangungusap ang mga natutuhan mo
sa “Sakay Na!”
Basahin muli ang “ Puting Sobre.” Tukuyin at suriin kung
paano isinulat ang mga hiram na salita.
Sipiin ang mga salitang hiram sa “Sakay Na” at gamitin ang
mga ito sa sariling pangungusap.
Sa pagsulat ng mga salitang hiram, ________________.
Sumipi ng dalawang salitang hiram na mababasa
dalawang kuwento na binasa sa araling ito. Iguhit sa tapat nito
ang pagkakaunawa mo sa mga salitang ito.

38. 38
Ang Pilipinas ay hindi lamang mayaman sa likas na yaman
kundi maging sa kaniyang kultura. Alamin kung ano-ano ito.
Kayamanan sa Pagsulat
May mayamang tradisyon sa pagsulat ang mga Pilipino.
Patunay rito ang napakaraming tulang nalikha noong unang
panahon para sa iba’t ibang pangyayari sa buhay.
Ginamit ng mga sinaunang Pilipino ang tula upang
makapaghatid ng aral. Ginamit din nila ang tula upang maipasa
ang mga sinaunang kaalaman.
Hindi lang basta isinusulat ang mga tulang ito. Madalas ay
binibigkas o hindi kaya ay inaawit ito sa mga pagtitipon.
Maaaring tuwing kapistahan, kasalan, o kaya sa pag-alaala sa
namatay binibigkas ang mga tula.
Sa malakas na pagbigkas o pag-awit ng mga tula rin
naipapasa ng matatanda ang kanilang paniniwala at kultura sa
mga nakababata.
Ang mga tula at awitin na binibigkas natin hanggang
sa kasalukuyan ay patunay kung ano ang ating pinagmulan,
kaugalian at mga paniniwala.
Ito ay isang buhay na paalala ng ating sariling kultura
na dapat nating pagyamanin at ikarangal.
Sumulat ng tatlong pangungusap tungkol sa natutuhan mo
sa binasang sanaysay.

39. 39
Sa pagsulat ng buod, ________________.
Pumili at basahin ang isang story book sa Filipino.
Sumulat ng isang buod na may tatlo hanggang apat
na pangungusap.
Muling basahin ang “Kayamanan sa Pagsulat.” Tukuyin ang
mga pangungusap na may pang-ukol.
Ano-ano ang nalaman mo mula sa sanaysay na binasa?
Isulat ito gamit ang pang-ukol na natutuhan.
Ginagamit ang laban sa kung _________.
Ginagamit ang ayon sa kung _________.
Ginagamit ang para sa kung __________.
Tapusin ang sumusunod na parirala.
Ayon sa ______________________________.
Para sa _______________________________.
Laban sa _____________________________.
Basahin muli ang “Kayamanan sa Pagsulat.”

40. 40
Gamit ang mga pantig sa loob ng malaking kahon, bumuo
ng mga salitang may klaster. Gamitin ang mga mabubuong salita
sa isang talata na may tatlo hanggang apat na pangungusap.
plu pri to
som ma pla
lan bre bra
bro so ro
no tsa tra
Sa pagsulat ng talata, __________________.
Isulat muli ang talatang binigyang-puna ng iyong guro
at mga kaklase.