Q3 epp agri v2

Edukasyong Pantahanan
at
Pangkabuhayan
4
Kagamitan ng Mag-aaral
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng
mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo,
at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa
larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi
sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
Unit 3

Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan – Ikaapat na Baitang
Kagamitan ng Mag-aaral
Unang Edisyon 2015
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon
176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan
ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin
ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak
o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay
ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon
at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa
paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito.
Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi
inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong
nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-
aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-
ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@
gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III. Marilette R. Almayda, PhD
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex,
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral
Mga Manunulat: Entrepreneur & ICT – Eden F. Samadan, Marlon L. Lalaguna,
Virgilio L. Laggui, Marilou E. Marta R. Benisano;
Home Economics – Dolores M. Lavilla, Imelda O. Garcia,
Bernie C. Dispabiladera; Agriculture – Teresita B. Doblon,
Ma. Shirley A. Macawile, Ernesto R. Abletes, Judy R. Rondina;
Industrial Arts – Shiela Mae R. Roson, Roberto B. Torres, at
Randy R. Emen
Mga Konsultant: Mona T. Sasing, Cherrypyn B. Barbacena, PhD, Anicia M. Lorica, at
Werson R. De Asis, PhD
Mga Tagaguhit: Entrepreneur & ICT – Anife S. Angelo; Home Economics – Sharlyn P.
Sanclaria; Agriculture – Mar G. Agustin;
Industrial Arts – Jayson M. Gaduena, Fermin M. Fabella, at
Eric C. De Guia
Mga Tagatala: Erwin Karl I. Antido at Ron Ralph Kenneth L. Ocampo
Mga Naglayout: Phoebe Kay B. Doñes, Paola Joy B. Doñes, at John Ralph G. Sotto
Mga Tagapamahala: Glenda M. Granadozin, Rogelio O. Doñes EdD,
Marilette R. Almayda PhD, at Marilyn D. Dimaano, EdD

iii
PAUNANG SALITA
Ang kagamitang ito ay naglalayon na matulungan ang mga
guro at mag-aaral na mapagaan ang kanilang pagtuturo at pagkatuto
gamit ang Patnubay sa Guro at Kagamitan ng Mag-aaral.
Ginamitan ng iba’t ibang estratihiya ang bawat aralin
upang lubusang matutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng aralin
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan (EPP). Ito ay
kinapapalooban ng lecture ng guro at aktibong partisipasyon ng mga
mag-aaral upang sila ay matuto. Ang aktuwal na paggawa ng mga
mag-aaral sa mga piling aralin sa Home Economics, Industrial Arts
at Elementary Agriculture ay masusing inihanda ng mga manunulat
sa iba’t ibang component sa EPP. Ito ay upang maranasan ng
mga mag-aaral ang aktuwal na paggawa upang maihanda sila
sa mundong ito at matutunan nilang mahalin ang kanilang mga
ginagawa.
Ang konsepto ng entrepreneurship ay itinuro ng hiwalay upang
mabigyan ng panimulang kaalaman ang mga mag-aaral sa baitang
apat. Isinanib din ito sa aralin sa Home Economics, Industrial Arts,
at Elementary Agriculture.
Maliban sa ang ICT ay isang hiwalay na component ng EPP,
may mga konsepto rin na isinanib sa aralin ng Home Economics,
Industrial Arts, at Elem. Agriculture.
Ang kagamitang ito ay matiyagang sinulat ng mga piling
guro, punong guro, at supervisor galing sa ibat ibang lugar dito sa
ating bansa. Ito ay sinulat upang magkaroon ng gabay na gamit
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan ang lahat ng mag-
aaral na nasa ikaapat ng baitang sa buong kapuluan. Inaasahang
ito ay magiging magandang sanggunian sa pagkatuto.

vi
Yunit 3 Agriculture 319
Aralin 1 Pakinabang sa Pagtatanim ng Halamang
Ornamental
320
Aralin 2 Pagsasagawa ng Survey Gamit ang
Teknolohiya
323
Aralin 3 Pagtukoy ng mga Halamang Ornamental Ayon
sa Pangangailangan
326
Aralin 4 Intercropping ng Halamang Ornamental sa
Halamang Gulay
329
Aralin 5 Pagtukoy sa Disenyo o Plano ng Pagtatanim
ng Pinagsamang Halamang Ornamental at Iba
pang Mga Halamang Angkop Dito
333
Aralin 6 Pagtukoy sa Paraan ng Pagtatanim at
Pagpapatubo ng Mga Halamang Ornamental
337
Aralin 7 Paggawa ng Disenyo ng Pagtatanim ng mga
Halamang Ornamental
340
Aralin 8 Pagpili ng Itatanim na Halamang Ornamental 343
Aralin 9 Wastong Pamamaraan sa Paghahanda ng
Taniman ng Halamang Ornamental
347
Aralin 10 Wastong Paraan sa Paghahanda ng mga
Itatanim o Patutubuin
350
Aralin 11 Pagpaparami ng Halamang Ornamental 353
Aralin 12 Pagpaparami ng Halaman sa Paraang
Pagpuputol
362
Aralin 13 Paraan ng Pagbubungkal ng Lupa 364
Aralin 14 Paggawa ng Organikong Pataba (Composting) 366
Aralin 15 Paglalagay ng Abono sa Halaman 374
Aralin 16 Paraan ng Paggamit ng Kagamitang
Paghahalaman
379
Aralin 17 Pag-aani at Pagsasapamilihan ng Halamang
Ornamental
381
Aralin 18 Plano sa Pagbebenta ng Halamang
Ornamental
383
Aralin 19 Mahusay na Pagbebenta ng Halamang
Ornamental
387
Aralin 20 Talaan ng Puhunan at Ginastos 393

vii
Aralin 21 Plano sa Tuloy Tuloy na Pagpapatubo ng
Halamang Ornamental
395
Aralin 22 Kabutihang Dulot sa Pag-aalaga ng Hayop 399
Aralin 23 Mga Hayop na Maaaring Alagaan sa Bahay 404
Aralin 24 Mga Salik sa Pag-aalaga ng Hayop 409
Aralin 25 Ligtas na Tirahan ng mga Alagang Hayop 411
Aralin 26 Tamang Paraan sa Pag-aalaga ng Hayop 416
Aralin 27 Paggawa ng Plano ng Pagpaparami ng
Alagang Hayop Upang Kumita
422
Aralin 28 Pagpili ng Pararamihing Hayop 427
Aralin 29 Paggawa ng Talatakdaan ng mga Gawain
Upang Makapagparami ng Hayop
433
Aralin 30 Paggawa ng Iskedyul ng Pag-aalaga ng Hayop 438
Aralin 31 Pag-iingat na Dapat Gawin Kung Mag-aalaga
ng Hayop
442
Aralin 32 Mga Kautusan/Batas Tungkol sa Pangangalaga
ng Pararamihing Hayop
446

320
PAKINABANG SA PAGTATANIM NG
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 1
Nilalaman:
Sa araling ito, matututunan ng mga mag-aaral ang
kahalagahang dulot ng paghahalamang ornamental sa kapaligiran at
sa kabuhayang pamilya. Maaasahan mong malaki ang maibabahagi
ng gawaing ito hindi lamang sa sarili, pamilya bagkus sa bayan.
Layunin:
Natatalakay ang pakinabang sa pagtatanim ng halamang
ornamental para sa pamilya at pamayanan
Bakit tayo nagtatanim ng mga halamang ornamental?
May makukuha ba tayong kapakinabangan mula dito? Ano
ang naitutulong ng pagtatanim ng mga halamang ornamental
sa pamilya at pamayanan?
Kukuha ang bata ng isang binilot na papel mula sa
tambiolo, babasahin nang malakas at saka ipaliliwanag sa
klase ang nakasulat dito. Gayundin ang gagawin ng susunod
na mag-aaral hanggang sa matapos magpaliwanag ang lahat.

321
Magpangkat kayo sa apat, at pumili ng lider.
Kukuha ang mga lider ng binilot na papel mula sa loob ng
tambiolo. Hahanap ng lugar ang iba’t ibang pangkat sa loob ng
silid aralan at pag-uusapan ang nakasulat sa binilot na papel.
Isulat muna sa kuwaderno ang natatalakay. Kapag nabuo na
ang kahulugan ng paksa, ito ay isusulat sa manila paper o
sa kartolina at saka iuulat ng lider sa klase. Mayroon lamang
sampung (10) minuto upang matapos ang pagsasanay.
Mga kapakinabangan sa pagtatanim ng mga halamang
ornamental
1. Nakapipigil sa pagguho ng lupa at pagbaha – kumakapit
ang mga ugat ng mga punong ornamental sa lupang
taniman kaya nakakaiwas sa landslide o pagguho ng lupa.
Ang mga punong ornamental ay nakatutulong din sa pag-
ingat sa pagbaha dahil sa tulong ng mga ugat nito.

322
2. Naiiwasan ang polusyon – sa gamit ng mga halaman/
punong ornamental, nakakaiwas sa polusyon ang
pamayanan sa maruruming hangin na nagmumula sa mga
usok ng sasakyan, sinigaang basura, masasamang amoy
na kung saan nalilinis ang hangin na ating nilalanghap.
3. Nagbibigay lilim at sariwang hangin – may mga matataas
at mayayabong na halamang ornamental gaya ng
kalachuchi, ilang-ilang, pine tree, fire tree, at marami pang
iba na maaaring itanim sa gilid ng kalsada, kanto ng isang
lugar na puwedeng masilungan ng mga tao. Bukod pa rito
sinasala pa ng mga punong ito ang maruruming hangin
sanhi ng usok ng tambutso, pagsusunog at napapalitan ng
malinis na oksiheno (oxygen) na siya nating nilalanghap.
4. Napagkakakitaan – maaaring maibenta ang mga halamang
ornamental na hindi naitanim o magpunla o magtanim sa
paso sa mga itim na plastik bag o lata ng mga halamang
ornamental na puwedeng ibenta. Ito ay nagiging pera para
panustos sa pang araw-araw na gastusin.
5. Nakapagpapaganda ng kapaligiran – sa pamamagitan
ng pagtatanim ng mga halamang ornamental sa paligid
ng tahanan, parke, hotel, mall, at iba pang lugar, ito ay
nakatatawag ng pansin sa mga dumadaan na tao lalo na
kung ang mga ito ay namumulaklak at mahalimuyak.
Gumawa ng album, larawan man o sanaysay, na
tumutugon sa pakinabang na dulot ng pagtatanim ng mga
halamang ornamental sa pamilya at pamayanan.

323
Ang pagtatanim ng mga halamang/punong ornamental
ay may malaking pakinabang na makakatulong sa mga
pangangailangan ng pamilya at pamayanan.
Nilalaman:
Sa makabagong pamamaraan ng pagtatanim ng mga
halamang ornamental ay nangangailangan ng pagsa-survey upang
ang mga bagay na dapat alamin, maaaring gumamit ng Internet
upang makapagsaliksik ng mga kaalaman sa pagtatanim ng mga
halaman/ punong ornamental. Kaya dapat ay unang gawin ang
pagsa-survey upang makakalap ng mga impormasyon tungkol sa
pagpapatubo ng halaman o punong ornamental. Sa pamamagitan
ng survey ay makakatulong sa mga impormasyong nais malaman.
Layunin:
Nagagamit ang teknolohiyang/internet sa pagsasagawa ng
survey at iba pang pananaliksik nang wasto sa makabagong
pamamaraan ng pagpapatubo ng halamang ornamental
Kahulugan –
a. Teknolohiya – ay ang makabagong pamamaraan
na nakapagpapabilis ng isang gawain.
b. Internet – ay isang kagamitang mekanikal na
ginagamit ng buong mundo upang madaling
maipadala ang anumang impormasyon sa
pamamagitan ng computer.
PAGSASAGAWA NG SURVEY
GAMIT ANG TEKNOLOHIYA
Agrikultura
Aralin 2

324
c. Pananaliksik – ay ang pagtuklas upang malutas
ang isang suliranin na nangangailangang bigyan
kalutasan.
d. Survey – ay isang pamamaraan kung saan
ginagamit ang sukat ng pangkaisipan, opinyon, at
pandamdam.
Sa panahon ngayon, ang makabagong pamamaraan
ng pagtatanim ng mga halaman at punong ornamental ay
ginagamitan ng teknolohiya sa pamamagitan ng internet,
ang pananaliksik ay di na gaanong problema dahil nariyan
ang computer upang makakuha ng mga kinakailangang
impormasyon.
Sa pagsisimula ng pagsu-survey, nararapat nakahanda
na ang kakailanganing impormasyon upang mabilis matapos
ang gawain. Makipag-ugnayan sa inyong guro sa Information
and Communications Technology upang matulungan sa
gawaing pang-internet. Mag surf ng mga halamang ornamental
ayon sa pangalan ng halamang ornamental at uri ng halaman
(halimbawa: kung naarawan, malilim, di dapat naaarawan,
at paraan ng pagpapatubo/pagtatanim nararapat ang isang
tanim).
Pangalan ng
halamang
ornamental
Uri ng
halamang
ornamental
Lugar kung saan
dapat itanim
Paraan ng
pagtatanim
/ pag-
aalaga
Fortune Plant
Shrub
(mapalumpon)
Maaraw-lupa/paso suwi/sanga
Cosmos Herb
Maaraw –lupa/
paso
buto
Espada Herb
Maaraw – lupa/
paso
risoma/
suwi/damo

325
Zinnia Herb Maaraw- lupa/paso buto
Adelfa Tree (puno)
Maaraw –
maluwang na lugar
sanga
Sunflower Herb
Maaraw – lupa/
paso
buto
Ilang – ilang Tree (puno)
Maaraw –
maluwang na lugar
buto
Gumamela
Shrub
(mapalumpon)
Maaraw
katamtamang
luwang ng lugar
sanga
Bougainvillea Shrubby Vine
Maaraw – lupa
na maybalag /
pergola/paso
sanga
Tatalakayin dito ang mga nakalap ng mga mag-aaral tungkol
sa makabagong pamamaraan ng pagpapatubo ng iba’t ibang
halamang ornamental.
Dapat natin tandaan na napakaraming halamang
ornamental ang magagandang patubuin, isaalang-alang ang
paraan ng pagtatanim ng mga ito.

326
Upang maging madali at mabilis ang pagsu-survey ng
kahit na anong halamang ornamental, ang computer ang siyang
sagot sa mga ganitong pagkakataon.
Maghanap sa pamilihan ng isang halamang ornamental
na malambot ang sanga at matigas na sanga, patutubuin natin
ang mga ito sa paraan ng inyong pananaliksik.
PAGTUKOY NG MGA HALAMANG ORNAMENTAL
AYON SA PANGANGAILANGAN
Agrikultura
Aralin 3
Nilalaman:
Sa araling ito, matututunan natin ang gumawa ng survey
upang matukoy ang mga halamang ornamental upang malaman
natin ang nararapat sa ating mga bakuran at ang mga karaniwang
itinatanim ng mga tao sa pamayanan.
Layunin:
Makapagsasagawa ng survey upang matukoy ang mga
halamang ornamental ayon sa ikagaganda ng tahanan, gusto
ng mamimili, panahon, pangangailangan, at kita ng mga
nagtatanim
Nakarating o nakapunta na ba kayo sa mga tindahan ng
mga halamang ornamental (ornamental nursery)? Saang mga

327
lugar kayo nakarating? Nakapagtanong na ba kayo ng mga
bagay tungkol sa pagtatanim ng mga ito?
Nais ng lahat ay magagandang tanawin sa tahanan at
pamayanan. Ang pagtatanim ng iba’t ibang uri ng halamang
ornamental ay inaangkop sa lugar at sukat nito na maaaring
taniman sa tahanan o pamayanan. Dapat din nating alamin
ang gusto ng mga mamimili, ang panahon ng pagtatanim,
ang mga pangangailangan sa pagsasagawa ng simpleng
landscaping at magiging kita sa pagtatanim. Kung ang lahat na
ito ay maisasakatuparan, nakakasiguro na tayo ay magiging
masagana.
Kaya sa pamamagitan ng pagsu-survey, dapat nating
alamin ang sumusunod na bagay:
a. magpapaganda ang ating bakuran, tahanan, at
pamayanan.
b. ang mga gustong halaman/punong ornamental ng mga
mamimili.
c. Kailan dapat itanim ang bawat halaman/punong
ornamental.
d. Ang mga pangangailangan gaya ng mga kagamitan at
kasangkapang gagamitin sa pagtatanim.
e. Ang magiging kita sa pagtitinda o pagsasagawa
ng simpleng landscaping ng mga halaman/punong
ornamental.
Isaalang-alang ang mga katanungan o (survey
questions) na ihahanda upang maging makabuluhan ang
gagawing pagsu-survey. Pipili ng mga bagong lider at ang
mapipiling lider ay pipili naman ng kaniyang magiging mga
kasapi.
Bumuo ngayon ng mga katanungan o survey questions
para sa gagawing pagsu-survey.

328
a. Paano ba mapapaganda ang isang simpleng tahanan o
pamayanan?
b. Ano-ano bang halaman/punong ornamental ang gusto ng
mamimili?
c. Ang mga napili bang halaman/punong ornamental ay
maaaring itanim ng tag-ulan o tag-araw?
d. Ano-anong pangangailangan ang dapat ihanda sa
pagtatanim ng mga halaman/punong ornamental?
e. Paano mapagkakakitaan ang pagtatanim ng mga
halaman/punong ornamental?
Kapag nakapangalap na ng mga impormasyon mula
sa mga taong tulad ng gumagawa ng landscape gardening,
nagtitinda at mga nagtatanim ng mga halamang ornamental,
maaari na ninyong maisagawa ang simpleng landscape
gardening.
Ang halaman/punong ornamental ay itinatanim upang
magbigay ng ganda sa mga tahanan, paaralan, hotel,
restaurant, at parke lalo na kapag ang mga tanim na halaman/
punong ornamental ay malulusog, malalago, makukulay, at
maayos ang pagkakahanay.
May iba’t iba uri rin ang mga halamang ornamental.
May namumulaklak, may hindi namumulaklak, may lumalaki
na mataas, at may mababa lang. Mayroong mga katangian
tulad ng madaling alagaan at may mahirap, may nabubuhay
sa tubig at pangkaraniwan na sa lupa at may nangangailangan
ng sikat ng araw (full sun), at may nabubuhay sa ilalim na
hindi gaanong nasisikatan ng araw (partial shade). Ang mga
bagay na ito ay dapat nating isaalang-alang kung magtatanim
at magsasagawa ng landscape gardening.

329
Sumulat kayo ng isang journal tungkol sa naging karanasan sa
pagsasagawa ng survey sa mga tindahan ng halamang ornamental.
Nilalaman:
Ang intercropping ng halamang ornamental at halamang gulay
aydapatisasaalang-alangsapagtatanimparasagagawingsimpleng
landscaping. Ang pagbabago sa kalakaran sa pagpapatubo nito
ay may mga bagay na dapat bigyang pansin. Ang pagtatanim ng
pinagsamang halamang ornamental at halamang gulay ay kasiya-
siyang gawain dahil bukod sa nagbibigay ganda sa bakuran ay may
makukuha ka pang sariwang gulay na makakain. Magiging maayos
ang pagtatanim kung may nalalaman na angkop na halamang gulay
para sa mga halamang ornamental. Hindi mahirap magsagawa ng
ganitong gawain dahil kahit sa mga paso lamang na nakaayos ay
hindi mapahuhuli sa kaakit-akit na kaayusan. Ang mga herbs ang
kalimitang ginagamit na halamang itinanim gaya ng murang sibuyas
na hindi naglalaman ngunit dahon lamang, petsay, letsugas, mani
(maaaring nakakain at mayroon ding ornamental), kangkong, at
kamote na makakasama ng mga ornamental na mint, cosmos,
marigold, zinnia, portulaca, bermuda grass, at dahlia.
Layunin:
Nakapagsasagawa ng survey upang matukoy ang pagbabago
sa kalakaran sa pagpapatubo ng halamang ornamental
“INTERCROPPING” NG HALAMANG
ORNAMENTAL SA HALAMANG GULAY
Agrikultura
Aralin 4

330
Ang nakikita sa larawan ay mga halamang ornamental
na may kasamang halamang gulay. (Kung may computer at
internet sa loob ng silid-aralan/Information and Communications
Technology class, ay buksan ito sa Google at i-type ang
vegetable landscape o edible landscaping)
Mas nakakasiyang makita na ang halamang ornamental
ay may kasamang halamang gulay dahil bukod na may
masisilayan kang magandang tanawin ay may makukuha ka
pang mga sariwang gulay sa landscape garden na ginawa sa
harap o likod ng inyong bahay.
Sabagay sa pagkakaroon ng vegetable landscaping
ay nangangailangan ng maingat na pangangalaga ngunit
sulit naman dahil hindi naman mahirap magpatubo ng mga
halamang gulay. Kailangan lamang ng sapat na lugar, sikat
ng araw, at oras na dapat gugulin sa pag-aalaga dito. Maaari
ring maglagay ng balag upang pagapangin ang mga ampalaya,
sitaw, yellowbell o dama de noche kung ang lugar ay maliit
lamang.

331
Muli kayong magsasagawa ng isang survey para matukoy
ang pagbabago ng kalakaran sa pagpapatubo ng halamang
ornamental.
Pupunta kayo sa lugar na may tanim na halamang
ornamental, obserbahan ninyo kung maaari itong taniman na
kasama ng halamang gulay at itatanong ang nakahandang
mga survey questions.
Mga katanungan: (Survey questions)
1. Ano-anong halamang gulay ang maaaring isama sa tanim
na halamang ornamental?
2. Sa mga halamang ornamental na namumulaklak, maaari po
bangisamasatanimananghalamanggulaynanamumunga?
3. Sa paanong paraan maaaring gawin kapag ang isasamang
halamang gulay ay madaling maani sa tamang panahon?
Sa nakalap na impormasyon tungkol sa isinagawang
pagsu-survey ang naging kasagutan sa unang tanong ay mas
mainam ipagsama ang mga halamang may iba’t ibang taas
o laki halimbawa sa isang vegetable landscape yaong nasa
pinaka-ibaba ay mga iba’t ibang kulay ng letsugas at mayana,
sa bandang gitna ay mga okra o talong at camia o San Francisco
at sa itaas ay malunggay at katuray, euphorbia, at ilang-ilang.
Sa ikalawang kasagutan naman ay opo, maaaring isama
ang mga namumulaklak sa mga namumungang halaman. At
sa ikatlong kasagutan, yaong mga letsugas kahit madali ang
kaniyang panahon ng pag-aani ay maaaring unti-untiin lamang
sa pamamagitan ng pagkuha ng mga dahon na maaari nang
anihin hanggang sa maging magulang na ito.

332
Ang pagbabago sa kalakaran sa pagpapatubo ng
halamang gulay na kasama sa halamang ornamental ay
isang kaaya-ayang gawain. Maraming makukuha kapag may
tanim kang namumulaklak na halamang ornamental at mga
madadahong gulay. Sa pagtatanim ng mga ganitong halaman
ay mabibigyan ka ng kasiyahan at sariwang gulay. Karaniwan
na itinatanim ay mga herbs taglay ang ganda ng tanim, ang
sukat nito ay di gaanong matataas at ang lugar ay maaari kahit
sa maliit na espasyo sa bakuran ng tahanan. Sa paggawa
ng vegetable landscape ay payak at madaling maisasaayos,
nakadaragdag pa ito sa gamit sa kusina na kung saan madali
na ito makukuha.
Magdala ng punla ng gumamela, portulaca, sibuyas, at
kamatis. Dalhin ang mga halamang nasabi sa paaralan.

333
Nilalaman:
Bago maisagawa ang simpleng landscaping, ang plano at
disenyo ng pagtatanim ng pinagsamang halamang ornamental
at iba pang mga halamang angkop dito ay kailangan ihanda.
Sa pagkakaroon ng kaakit-akit na tanawin para sa tahanan o
pamayanan, dapat ay pag-aralan ang mga bagay na kailangan
gawin.
Ang anumang gawain upang maisakatuparan ay
nangangailangan ng masusing pagpaplano. Ang paghahanda ng
plano ay isang paraan upang maisagawa nang maayos at mabilis
ang isang gawain. Ang pagkakaroon ng plano ay makatutulong
upang makatipid sa pera, kagamitan, oras, at lakas.
Maraming nagnanais na magkaroon ng magandang tanawin
sa bawat tahanan, lalo na ng landscape gardening.
Kaya nasa pagpaplano ang ikaaayos sa pagsasagawa ng
disenyo ng pagtatanim ng mga pinagsamang halamang ornamental
at iba pang mga halamang angkop dito. Makakatipid sa oras, lakas,
panahon, at salapi. Bukod dito, dapat alamin din ang sukat ng
lugar na pagtataniman, pangangailangan ng mag-anak, at lugar na
pagtataniman nito. Kaya kailangang maghanda ng listahan ng mga
bagay na dapat isaalang-alang sa ikatatagumpay ng gawain.
Layunin:
Makapagsasagawa ng survey upang matukoy ang
disenyo o plano ng pagtatanim ng pinagsamang halamang
ornamental at iba pang mga halamang angkop dito.

334
Pag-aralan itong dalawang larawan.
Ang pangarap mo ay magkaroon ng magandang tanawin
sa inyong tahanan, kaya nais mong magkaroon ng landscape
gardening at upang maisakatuparan ito ay kailangan muna ng
pagpaplano.
Kaya nasa pagpaplano ninyo ang ikaaayos na
pagsasagawa ng disenyo ng pagtatanim ng mga pinagsamang
halamang ornamental at iba pang mga halamang angkop dito.
Makatitipid kayo sa oras, lakas, panahon, at salapi. Bukod dito,
dapat ninyong alamin din ang sukat ng lugar na pagtataniman,
pangangailangan ng mag-anak, at lugar na pagtataniman nito.
Kaya kailangang maghanda ng listahan ng mga bagay na dapat
isaalang-alang sa ikatatagumpay ng inyong gawain.

335
Magsasagawa kayo ng survey upang matukoy ang
plinanong disenyo ng pagtataniman ng pinagsamang
halamang ornamental at iba pang halamang angkop para dito.
Narito ang mga katanungan para sa pagsu-survey
upang matukoy ang disenyo o pagpaplano ng mga halamang
ornamental at iba pang halaman/punong gulay o halaman/
punong prutas. Pupunta kayo sa mga tahanan na may
magandang landscape gardening at itanong ang sumusunod:
1. Nasisikatan po ba ng matinding sikat ng araw ang
pinagtaniman ng iba’t-ibang halaman? Paano naitatanim
ang mga halamang mayroong iba’t ibang uri ng kapaligiran?
2. May maayos po bang padaluyan ng tubig baha ang
pinagtaniman, sakaling may malakas na bagyo?
3. Ligtas po ba sa mapinsalang insekto ang inyong taniman?
Kapag nakapangalap na kayo ng mga impormasyon sa
mga katanungan ninyo, humanda sa gagawing pag-uulat dito
sa klase at saka natin ito igagawa ng pansamantalang plano
upang makita natin ang kalalabasang disenyo ng landscape
gardening.
Kapag napag-aralan na ninyo ang mga pisikal na
kaanyuan ng lugar ng isasagawang landscaping sa tahanan,
alamin kung alin sa mga nakatanim na halaman o puno ang
dapat na tatanggalin at yaong iiwan sa lugar o pananatilihin.
Alamin din ang kalagayan ng kapaligiran, kung saang lugar sa
pagtataniman ang may malakas na ihip ng hangin sa panahon
ng tag-bagyo, ang lugar na may matinding sikat ng araw, ang
padaluyan ng tubig baha, at kung saan may pumipinsalang
insekto.

336
Pangkatang Gawain
Mag-uulat ang bawat pangkat tungkol sa pagtukoy ng
disenyo sa gagawing landscaping sa taniman. Sa isinagawang
pangangalap ng mga impormasyon ay makakabuo na kayo
ng maayos na taniman sa pamamagitan ng paggawa ng
disenyo ng mga pinagsamang halamang ornamental at iba
pang halamang angkop dito. (Isasagawa ang pagguhit ng
simpleng landscape gardening)
Humanap ng larawan ng mga halamang ornamental
at iba pang mga halaman gaya ng halaman/punong gulay at
halaman/punong prutas na angkop dito. Itala nang maayos
ang mga halamang ornamental at sa kabilang bahagi ay ang
mga halamang angkop na kasama nito.

337
PAGTUKOY SA PARAAN NG PAGTATANIM
AT PAGPAPATUBO NG MGA
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 6

Nilalaman:
Kalimitan ang mga halaman o punong ornamental ay sa sanga
nagmumula, hindi katulad ng mga halamang gulay ay karamihan
sa buto nagmumula. May mga halaman o punong ornamental ay
sa buto rin nagmumula, gaya ng mga herbs at vines o halamang
gumagapang.
May dalawang paraan ng pagtatanim ng mga halamang
ornamental, ang tuwirang pagtatanim na kung saan diretso na sa
taniman ang pagtatanim, maaaring sanga o buto (malalaking buto)
at di-tuwirang pagtatanim na kung saan gumagamit pa ng kahong
punlaan upang makapagpasibol ng bagong halaman, maliliit na
buto at murang sanga naman ang pinasisibol dito.
Layunin:
Gumawa ng survey upang matukoy ang wastong paraan ng
pagtatanim at pagpapatubo ng mga halamang ornamental
Ang wastong paraan ng pagtatanim ng mga halamang
ornamental ay hindi iba sa pagtatanim ng mga iba’t ibang
halaman, halos pareho lamang ang paraan ng pagpapatubo
at pagtatanim nito.
Sa anong paraan pangkaraniwan pinasisibol ang mga
halaman? Ang mga halamang ornamental ba ay sa ganoon
ding paraan pinasisibol at itinatanim?
Pagmasdan ang mga larawan. Ano ang nais ipakita ng
larawan A at B?

338
A B
Ang larawan A ay gumagamit ng kahong punlaan upang
makapagpasibol ng mga maliliit na butong pantanim. Ang
larawan B naman ay diretso na sa taniman ang pagpapasibol
sa mga butong pantanim ngunit kailangang malalaking buto
ang ipupunla.

Bago mag-umpisa ang klase sa agrikultura, ang mga
mag-aaral ay naatasan na mag-survey. Magtatanong ang
mga ito sa mga nagtatanim ng mga halaman o sa mga nagla-
landscape tungkol sa wastong paraan ng pagtatanim ng mga
halamang ornamental, gulay, at prutas hinggil sa pagpapasibol
at saka ilalahad sa klase ang mga nakuhang impormasyon.
Sa tulong ng guro, ipaliliwanag ng mga mag-aaral ang
pagpapasibol ng mga butong pantanim sa dalawang paraan,
ang di-tuwirang pagtatanim at ang tuwirang pagtatanim.
Bukod sa mga butong pantanim, maaari ring gumamit ng mga
sanga sa pagpapasibol ng bagong punla. Tatalakayin din ang
paraan ng pagpapasibol sa pamamagitan ng buto at sanga.
Narito ang dalawang paraan ng pagtatanim sa paraang
di-tuwiran at tuwirang pagpapatubo. Isa-isahin natin ang mga
ito.

339
Wastong Paraan ng Pagtatanim sa Di-tuwirang Pagpapatubo
1. Ihanda ang kahong punlaan.
2. Ibabad ng magdamag ang mga butong pantanim o sangang
pantanim sa tubig.
3. Ipunla sa kahong punlaan at takpan habang di pa lumalabas
ang unang sibol.
4. Kapag nagsisimula nang sumibol ang mga buto, unti-
unting ilantad sa araw ang kahong punlaan.
5. Kapag nakabuo na ng tatlo hanggang apat na totoong
dahon, maari na itong ilipat sa kamang taniman.
6. Piliin ang mga payat at dikit-dikit na punla. Itanim sila na
magkakahiwalay sa kahong punlaan upang lumaki ng
malusog saka sila ilipat sa kamang taniman.
7. Iwasang mapinsala ang mga ugat ng punla kung ito ay
ililipat tanim.
Wastong Paraan ng Pagtatanim sa Tuwirang Pagpapatubo
1. Ihanda ang lupang taniman at diligan.
2. Lagyan ng patpat at tali na may buhol upang maging gabay.
3. Gumawa ng mga butas sa ilalim ng buhol.
4. Maghulog ng 2-3 butong pantanim o sangang pantanim.
5. Takpan ng manipis na lupa ang bawat butas na may
pantanim.
6. Maingat na diligan ang paligid ng butas.
Kalimitan ang mga halamang ornamental ay nagmumula
sa buto at sanga. Ang pagpapatubo ng mga ito ay dapat
bigyang pansin dahil dito magmumula ang ikagaganda ng
mga tanim. Tiyakin din na walang ligaw na halaman gaya
ng mga damo na tutubo sa kamang taniman. Kapag malaki-
laki na ang mga punla, bungkalin nang marahan ang paligid
ng halaman upang makahinga ang mga ugat nito at lumaki
kaagad.

340
Gumawa ng isang kahong punlaan na may sukat na 45
cm at haba, 30 cm at lapad, at 7.5 cm ang taas. Dalhin ito sa
paaralan.

Nilalaman:
Bago gumawa ng disenyo sa pagtatanim ng mga halamang
ornamental sa mga tahanan at pamayanan, kailangan ang tulong
ng basic sketching at teknolohiya. Mas mainam na gumawa muna
ng balangkas na gagawing disenyo. Napag-aralan na ninyo ang
tungkol sa basic sketching sa Industrial Arts class. Ito ay isang
sining na sinasanay ang mga mag-aaral kung paano gumawa ng
krokis at shading. Sa pagtatanim ng mga halamang ornamental ay
pinagaganda sa paraang makapagbibigay ng kaayusan sa tahanan
at pamayanan sa paghahanda ng disenyo sa tulong ng basic
sketching.
Layunin:
Makagawa ng disenyo ng halamang ornamental sa tulong ng
teknolohiya sa basic sketching.
PAGGAWA NG DISENYO NG PAGTATANIM
NG MGA HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 7

341
Ang mga larawan na ito ay ang iba’t ibang disenyo
ng pagtatanim ng mga halamang ornamental sa tahanan at
pamayanan. Ang mga ito ang magbibigay sa inyo ng ideya
upang makapag-outline ng tanawin sa pagpapaganda ng
inyong tahanan at pamayanan.
Mahalaga ang paghahanda ng outline sa disenyo sa
pagtatanim ng mga halamang ornamental. Dito makikita
ang ganda ng tanawin ng mga tanim para sa tahanan at
pamayanan. Gamit ang computer, gumawa ng krokis ng
disenyo ng landscaping sa pagtatanim ng mga halamang
ornamental.

342
Sa inyong pangkat, pag-usapan ang gagawing outline
ng disenyo sa mga itatanim na halamang ornamental.
Kailangan maipakita ang mga katangian ng mga halamang
ornamental gaya ng taas o laki ng halaman/puno, ang kulay at
hugis, at namumulaklak o di-namumulaklak na mga halamang
ornamental.
Sa paggawa ng outline, alamin muna ang sukat ng lugar
na inyong ilalarawan upang maging maayos ang gagawing
outline sa computer na magpapakita ng liwanag sa gagawing
landscaping. Ihanay ang mga halaman o punong ornamental
sa tamang direksiyon nang sa gayon ay magkakaroon ng
tamang sukat ng gagawing simpleng landscaping.
Mahalaga sa gawain ang paghahanda ng outline para
sa gagawing pagdidisenyo ng landscaping ng mga halamang
ornamental lalo na kung ito ay naka-sketch gamit ang computer
dahil nagiging maliwanag ang ideya ng pagtatanim para sa
tahanan o pamayanan. Iayon ang pag-aayos sa katangian ng
bawat uri ng halaman o punong ornamental.
Gamit ang manila paper o ikawalong bahagi ng buong
illustration board, gumawa ng krokis ng disenyo para sa
pagtatanim ng halamang ornamental mula sa computer (basic
sketching) ayon sa katangian ng bawat halaman at puno
gaya ng taas o laki ng mga halaman, kulay at hugis, kung
namumulaklak o di-namumulaklak ang halamang ornamental.

343
Gumawangkrokisatlagyanngshadingangmgadisenyo
na nagpapakita ng magandang tanawin para sa itatanim na
halaman/punong ornamental sa tahanan at pamayanan.
PAGPILI NG ITATANIM NA
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 8
Nilalaman:
Ang mag-anak ay nais mag-landscape sa bakuran ng kanilang
tahanan dahil nais nilang maging maganda o kaaya-ayang tingnan
ang kanilang harapan. Kung kayo ay pipili ng mga itatanim na
halamang ornamental para sa tahanan at pamayanan, may mga
bagay kayong dapat isaalang-alang gaya ng lawak ng lugar, gamit
ng halaman sa kapaligiran, ang kaangkupan sa panahon at anyo
ng lupang taniman.
Ang mga halamang ornamental ay may iba’t ibang katangian,
ito ay ang mga halaman/punong ornamental na may mataas at may
mababa, may namumulaklak at di-namumulaklak, may madaling
palaguin, at may mahirap palaguin, may nabubuhay sa lupa at
may nabubuhay sa tubig. Kaya mahalagang piliin ang itatanim na
halamang ornamental na angkop sa lugar na pagtataniman.
Layunin:
Naipapakita ang wastong pamamaraan sa pagpili ng itatanim
na halamang ornamental

344
Maramiangdapatisaalang–alangsapagpilinghalamang
punong ornamental upang ang magiging kapakinabangan
nito ay makabuluhan. May mga bagay na maaaring gawin
sa pagsasagawa ng landscape gardening. Alamin ang anyo
ng lugar, ang gamit ng bawat halaman/punong ornamental sa
kapaligiran, at ang kaangkupan ng lupa at panahon.
Sa mga napiling halaman/punong ornamental, iuulat
ng bawat pangkat ang mga napiling larawan. Ipaliliwanag ng
guro ang mga paalala sa magsasagawa ng pagtatanim ng
mga halaman/punong ornamental sa bakuran ng tahanan
gaya ng sumusunod.
• Ang mga punong ornamental na matataas ay itinatanim
sa gilid, sa kanto, o sa gitna ng ibang mababang halaman.
• Ang mga halamang ornamental na mabababa ay
itinatanim sa mga panabi o paligid ng tahanan, maaari
sa bakod, sa gilid ng daanan o pathway.
• Ang mga namumulaklak na halaman/punong
ornamental ay inihahalo o isinasama sa mga halamang
di namumulaklak.
• Ang mga halaman/punong ornamental na madaling
palaguin ay maaaring itanim kahit saan ngunit ang
mahirap palaguin ay itinatanim sa lugar na maaalagaan
nang mabuti.
• Ang mga halamang ornamental na lumalago sa lupa ay
maaaring itanim sa tamang makakasama nito at ang
mga halamang lumalago sa tubig ay maaari sa mga
babasaging sisidlan sa loob ng tahanan o sa fish pond
sa halamanan.

345
Balikan ang nagawang talaan ng mga halaman/punong
ornamental. Kumuha ng bond paper at gumawa ng dalawang
hanay, piliin kung anong halaman/punong ornamental ang
maaaring ipagsama ayon sa naipaliwanag na pagsasagawa
sa pagtatanim.
Halimbawa:
Mga punong ornamental na
matataas
Pine tree, cypress, red palm
tree, fire tree, fish tail, rubber
plant, golden shower tree...
1. gumamela
2. San Francisco
3. santan
4. birds of paradise
5. rosas
Mga halamang ornamental na
mabababa
1.
2.
3.
4.
5.
Mga halaman/punong
ornamental na namumulaklak
1.
2.
3.
4.
5.
Mga halaman/punong
ornamental na di-
namumulaklak
1.
2.
3.
4.
5.
Mga halaman/punong
ornamental na madaling
palaguin
1.
2.
3.
4.
5.

346
Mga halaman/punong
ornamental na mahirap
palaguin
1.
2.
3.
4.
5.
Mga halamang ornamental na
nabubuhay sa tubig
1.
2.
3.
4.
5.
Mga halaman/punong
ornamental na nabubuhay sa
lupa
1.
2.
3.
4.
5.
Sa pagpili ng mga halaman/punong ornamental na
itatanim para sa paggawa ng landscape gardening ay dapat
isaalang-alang ang lahat ng mga bagay na makatutulong sa
ika-uunlad ng gagawing proyekto. Maging mapanuri sa lahat
ng mga bagay na dapat suriin nang sa gayon ang kalalabasan
nito ay tiyak na magiging makabuluhan.
Ang mga pipiliin halaman/puno na itatanim ay dapat
iaayon sa kaayusan ng tahanan at kapaligiran, ang gamit o
bentahe ng mga halaman sa bakuran na kung ang mga ito
ay nakapagpapaganda sa halamanan, na maaaring makaani
para gawing pagkain at nakapagbibigay ng sariwang hangin
at higit sa lahat matibay sa anumang panahon, tag-init man o
tag-ulan.

347
Pag-uusapan ang natapos na gawain at alamin kung
ang mga napiling halaman/punong ornamental ay naaayon
sa paalala na ibinigay ng guro.
Magtala ng tiglimang halamang ornamental na maaaring
itanim na may kasamang ibang halaman.
Nilalaman:
Nais mong ayusin ang inyong bakuran upang makagawa
ng simpleng landscape gardening. May dati nang mga tanim na
mga halaman at puno sa bakuran ninyo. Nang may natutuhan ka
na sa pagpapaganda ng bakuran mula sa iyong guro tungkol sa
simpleng landscape gardening, nagkaroon ka ng ideya na gawan
ng pagbabago ang pagkakaayos ng bakuran ninyo.
Sa pagbabago ng espasyo, naisip mong maraming bagay ang
maaaringgawin.Isusulatmosaiyongtalaanangmgakakailanganing
bagay gaya ng lupang tataniman, kasangkapan, kagamitan, at
mga halaman at punong ornamental na nababagay sa ng inyong
bakuran. Ibilang na rin ang maliliit na bagay na gagamitin dito.
Layunin:
Naipakita ang wastong pamamaraan sa paggawa at
paghahanda ng taniman.
WASTONG PAMAMARAAN SA PAGHAHANDA
NG TANIMAN NG HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 9

348
Kung ang inyong bakuran ay matagal nang may tanim
na mga halaman at puno, maaari ba itong baguhin?
Mas magiging maayos at mapalamuti ang inyong
bakuran kung may kaalaman ang gagawa ng simpleng
landscape gardening. Alamin muna ang anyo ng lupang
taniman, kung sakaling hindi maganda ang dating mga tanim,
maaaring dagdagan ng lupang mataba o anumang organikong
bagay na maaaring ihalo. Hindi lalago nang maayos ang mga
pananim kapag tuyo, matigas, at bitak-bitak ang lupa. Ganito
rin ang mangyayari kapag malagkit at sobrang basa ang lupa.
Matapos makita ang lugar na pagtataniman, pag-aralan
muna kung anong uri ng lupang taniman ito. Kapag ang lupa
ay tuyo, matigas, at bitak-bitak, nararapat na haluan ito ng
mga organikong bagay gaya ng mga binulok (decomposed) na
mga halaman tulad ng dayami, tinabas na damo, mga tuyong
dahon, at mga dumi ng hayop upang maging mabuhaghag
ang lupang tataniman. Kapag malagkit at sobrang basa,
haluan din ito ng compost upang lumuwag ang lupa.
Kapag naayos na ang lupang tataniman, pwede na
itong bungkalin gamit ang asarol at piko. Tanggalin ang
mga bato, matitigas na ugat at mga di kailangang bagay ng
halaman sa lupang tataniman habang nagbubungkal. Kapag
nabungkal na ang lupang taniman, lagyan ito ng organikong
pataba gaya ng kompos o humus at patagin ito gamit ang
kalaykay (rake). Pagkatapos mabungkal at mapatag ang
lupang taniman, maaari na itong taniman ng mga halaman o
punong ornamental.

349
Kung nais mong maging kaakit-akit ang lugar ng inyong
taniman, ang magandang disenyo ng lupa ay nakaangat nang
bahagya at may mga iba’t ibang hugis ng bato sa mga gilid
ng lugar na tataniman. Kung ang lugar na pagtataniman ng
mga halamang ornamental ay malawak, lagyan ito ng mga
accessories gaya ng pergola, maliit na fish pond, garden set
at grotto. Kung ito naman ay di gaanong malawak, simpleng
kaayusanlamangangbagaynailagaygayangmgapalamuting
banga o porselanang sisidlan.
Ang guro ay susubukang humanap ng lugar sa paaralan
na maaaring pagandahin gamit ang mga kaalaman sa basic
landscaping. Gamitin ang mga halamang ornamental na
matatagpuan sa narseri.
Maghanda ng mga halaman/punong ornamental na
gagamiting pantanim upang makagawa ng isang simpleng
landscaping.

350
WASTONG PARAAN SA PAGHAHANDA
NG MGA ITATANIM O PATUTUBUIN
Agrikultura
Aralin 10
Nilalaman:
Marami ang uri ng mga halamang ornamental. Ang herbs
ay mga halamang may malambot na tangkay at karaniwang
nabubuhay ng isa o dalawang taon. Ang shrub ay mga halaman na
may ilang matitigas na sanga na pangkaraniwan ng hindi tumataas
ng mahigit sa 7 metro. Ang vine o baging/gumagapang na halaman
ay mga halamang hindi nakakatayo sa sarili kaya’t gumagapang sa
lupa o kumakapit sa mga bagay. Ang tree o punong-kahoy ay may
malalaking puno at maraming mga sanga na karaniwang tumataas
ng higit sa 7 metro kapag magulang na. Ang air plant o aerial ay
mga halamang nakakapit sa taas ng punong-kahoy o sa malalaking
bato sa mga bundok tulad ng orchids at pako. Ang aquatic ay mga
halamang tubig nabubuhay gaya ng water lily at lotus.
Angpaghahandanglayoutnggagawinglugarnapagtataniman
ng mga halamang ornamental ay dapat bigyang pansin upang hindi
masayang ang pagod, lakas, pera, at oras.
Layunin:
Naipakikita ang wastong pamamaraan sa paghahanda ng
mga itatanim o patutubuin
Natalakay na natin ang paghahanda ng tatanimang lugar,
kailangan nating suriin naman kung anong mga uri ng halamang
ornamental ang ating ihahanda at itatanim upang patubuin. Sa
pamamagitan ng paggawa ng layout para sa gagawing simpleng
landscape garden dapat ay alamin ang mga halamang ito. Ang
mga uri ng halamang ornamental ay ang herbs, vines, shrubs, at
trees. Alamin din kung saang parte ng bakuran itatanim ang mga
halaman/punong ornamental na ito upang mapabilis at maging
maayos ang pagkakaayos ng gagawing proyekto.

351
Sundin rin ang mga gabay sa paghahanda ng mga
itatanim na halaman/punong ornamental tulad ng mga lumalaki
at yumayabong na halaman, kulay, laki, lapad, at namumulaklak.
Sa pagsasaayos ng mga halamang ornamental sa lugar
na pagtataniman, narito ang ilang gabay na dapat sundin:
a. Ang mga lumalaki at yumayabong na halamang
ornamental ay di dapat itanim sa harapan o unahan ng
mga halamang maliit kung tumubo.

352
b. Ang mga may kulay na halaman ay pinaplano kung
paano at saan sila magandang patubuin.
c. Ang laki at lapad ng mga dahon ay iniuuri kung saan ito
ilalagay ayon sa plano ng landscaping.
d. Ang namumulaklak na mga halaman ay kailangan ilagay
sa naaarawan at kasiya-siyang tanawin. Makatutulong
ang pagsasama-sama ng uri o kulay kung kinakailangan.
e. Ang mga halamang magiging malalaking puno ay dapat
ilagay sa hindi makakasagabal sa darating na panahon.
Ang mga halamang ornamental ay inihahanda ayon sa
makasining na pagtatanim, at maaaring pasibulin muna ang
mgabutoosangangpantanim upangmakatiyakatmakasiguro
na tatagal ang buhay ng bawat halamang itatanim.
Gumawamunang layoutngpagtatanimngmgahalaman
o puno upang hindi masayang ang pagod, lakas, pera, at oras
at makasisiguro pa na magiging maayos ang pagsasagawa ng
simpleng landscaping sa tahanan o sa paaralan. Ang lupang
tataniman ay dapat suriing mabuti sa ikagaganda ng pagsibol
at paglaki ng mga halaman/punong ornamental.
Ang ikatatagal ng buhay ng mga halamang ornamental
ay sa pamamaraan ng paghahanda ng lupang taniman,
wastong paraan ng pagpapatubo ng mga buto at sangang
pantanim at ang masinsin na pag-aalaga habang ang mga
halamang ornamental ay sumibol at lumalaki.

353
Ipapakita sa guro ang nagawang layout para sa itatanim
na mga halamang ornamental. Isasagawa ito sa loob ng
paaralan na kung saan nai-assign na ng guro ang mga lugar
na gagawan ng ila-landscape.
Magsasagawa ng simpleng landscape garden sa loob
ng paaralan ang mga pangkat na na-assign ng guro.
PAGPAPARAMI NG
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 11
Nilalaman:
Isa sa mga gawain sa pagnanarseri ay ang pagpaparami ng
halaman. Iba-iba ang paraan ng pagpaparami ng halaman. Ang
mga halaman na mahirap patubuin at paugatin sa pamamagitan
ng pagpuputol ay karaniwang pinauugat. Ang ilan sa mga paraang
ito ay ating pag-aaralan, tulad ng pagpuputol, pagpupunla, at
pagpapaugat.
Layunin:
1. Naiisa-isa ang mga uri ng halamang ornamental na
maaaring itanim sa lata o paso
2. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagpaparami ng halaman
sa paraang air layering o marcotting at pag puputol
3. Naisasagawa ang wastong paraan nang pagpaparami ng
halaman sa paraang layering/marcotting at pagpuputol

354
Ang pagpaparami ng pananim ay nagagawa hindi
lamang sa pagtatanim. Nagagawa rin ito sa pamamagitan ng
ibang paraan.
May dalawang uri ng pagpaparami ng pananim.
Ito ang sumusunod:
1. Pagtatanim ng buto o butil
2. Paggamit ng ibang bahagi ng tanim tulad ng ugat, puno,
sanga, at dahon. Ang mga ito ay ihinihiwalay at pinalalago
upang maging bagong tanim. May dalawang uri ng ganitong
pagtatanim. Ang natural at artipisyal.

355
a. Natural
Ito ay ang normal na pagtubo ng mga usbong ng
halaman mula sa ugat o puno ng tanim. Nangyayari ito sa
gabi, kawayan, luya, at saging.
b. Artipisyal
Ito ay ginagawa na ang ginagamit ay sanga, dahon,
o usbong ng tanim
1. Pasanga (cutting). Ito ang pinakamadaling paraan ng
artipisyalnapagpaparamingtanim.Angsangaaypinuputol,
pinauugat, at itinatanim. Ginagawa rin ito sa dahon at ugat.
2. Marcotting o air layering. Ginagawa ito sa sanga o katawan
ng punongkahoy habang ito ay hindi pa nahihiwalay sa
puno. Sa marcotting, sinusunod ang mga hakbang na ito:

356
• Pagtatanggal ng balat
• Pagkakaskas ng panlabas na hibla ng sanga

357
• Paglalagay ng lupa at lumot
• Pagbabalot nito ng bunot ng niyog/plastik
• Pagtatali
Ginagawa ang marcotting sa mga punong namumunga
tulad ng chico at manga.

358
3. Inarching
Sa paraang ito, pinagsasama ang sanga ng isang puno
at sanga ng isa pang punong nakalagay sa paso. Kadalasang
ginagawa ito sa kaimito.
Ang inarching ay binubuo ng sumusunod na hakbang:
• Gumawa ng pahabang hiwa sa puno o sangang
pagsasamahin
• Pagharapin ang dalawang hiwa. Pagdikitin, at itali nang
mahigpit
4. Grafting
Sa paraang ito pinagsasama ang dalawang sangang
galing sa dalawang puno.

359
Ang sumusunod ay iba’t ibang uri ng halamang ornamental at
punongkahoy na maaaring itanim:
1. Halamang – dahon
Ito ay mga halamang hindi namumulaklak ngunit may
magaganda at malalapad na dahon. Karaniwang itinatanim
ito sa harapan ng bahay. Maaaring itanim din ito sa paso at
gamiting palamuti sa loob ng bahay. Ang halimbawa nito ay
San Francisco, pako, five fingers, at iba pa.

360
2. Halamang namumulaklak
Kabilang dito ang mga halaman na itinatanim dahil sa
makukulay nilang bulaklak at mababangong halimuyak. Ang
halimbawa nito ay ang rosas, kamya, sitsirika, bougainvillea,
dapo, mirasol, at iba pa.
3. Halamang – palumpon
Ito ay mga halaman na mayroong matitigas na sanga
na maaaring gamiting pambakod. Ang ibang halamang-
palumpon ay namumulaklak din.
Ang halimbawa nito ay gumamela, adelfa, rosal,
santan, sampaguita, at iba pa.
4. Halamang – baging
Ito ay mga halaman na gumagapang tulad ng
kampanilya, niyug–nyogan, kadena de amor, at iba pa.

361
Ang mga ito ay nagbibigay kulay sa bakod at pader
ng bahay.
Iba-iba ang paraan ng pagpaparami ng halaman tulad
ng pagpupunla, pagpuputol, at pagpapaugat.
Dumalaw at mamasyal sa isang narseri o halamanan.
Magmasid at magtanong kung bakit may mga halaman tulad
ng kalamansi na maliit pa pero may bunga na.
1. Bakit kailangan isagawa ang air layering o marcotting?
2. Paano ito isinasagawa?
3. Ano ang nararamdaman ninyo pag nakakakita kayo ng
isang halamang tulad ng kalamansi na maliliit palang pero
may bunga na?

362
PAGPAPARAMI NG HALAMAN
PARAANG PAGPUPUTOL
Agrikultura
Aralin 12
Nilalaman:
Sa araling ito, matututunan ng mga mag-aaral ang ibat ibang
paraan ng pagpaparami ng halamang ornamental. Magkakaroon
din ng kaalaman ang bawat mag-aaral kung paano magtanim sa
pamamagitan ng pagpuputol (cutting).
Layunin:
Naipapaliwanag ang ilang paraan ng pagpaparami ng
halaman tulad ng pagpuputol (cutting)
Sa paraang pagpuputol maaaring paramihin ang mga
halamanan sa pamamagitan ng ugat at lamang-ugat, dahon,
sanga o tangkay. Sa tatlong paraan ng pagpuputol, ang sanga
o tangkay ang karaniwang ginagamit.
Narito ang mga hakbang sa pagpaparami ng halaman
na ginagamit ang sanga o tangkay.
1. Pumili ng sanga o tangkay na magulang at may usbong.
Tanggalin ang may sukat na anim na pulgada. Putulin
ito ng palihis. Sa bawat putol kung maaari ay mayroong
dalawa hanggang tatlong usbong.

363
2. Gupitin ang mga dahon at maliliit na sanga.
3. Itanim ang mga putol na tangkay sa tamang punlaan
nang 45° o pahilis, nakahanay at may agwat na sampung
sentimetro bawat isa. Gawing mababaw lamang ang
hukay at ibaon ang putol at dapat natatabunan ng lupa
ang bahaging puno nito.
4. Diligin ang mga putol na tangkay nang regular. Hayaan
tumubo ang tanim ng isang buwan o higit pa bago ilipat
sa paso o plastik bag.
• Iba’t iba ang paraan ng pagpaparami ng halaman tulad
ng pagpupunla, pagpuputol, at pagpapaugat.
• Ang pagsunod sa mga hakbang ng pagpaparami ng
halaman ay nagdudulot ng kasaganahang ani.
Maghanap ng halaman tulad ng santan o gumamela at
isagawa mo ang mga hakbang na nakasaad sa itaas.
Sagutin ang sumusunod:
1. Sa inyong palagay, lahat ba ng uri ng halaman ay maaaring
paramihin sa paraang pagpuputol?
2. Ano-ano ang alam mong halaman na maaaring isagawa sa
paraang pagpuputol? Paano isinasagawa ang pagpuputol?

364
PARAAN NG PAGBUBUNGKAL NG LUPA
Agrikultura
Aralin 13
Nilalaman:
Ang wastong paghahanda ng lupang pagtataniman ay
nagdudulot ng maayos na paglaki ng halaman. Ito ay dahil nakukuha
nito ang mga mineral na taglay ng lupa na nagbubunga ng malagong
halaman.
Layunin:
Naisasagawa ang masistemang pangangalaga ng halaman
tulad ng pagdidilig at pagbubungkal ng lupa
Maaaring maghalaman na gumagamit ng ilang piraso ng
kagamitan lamang ngunit lalong mainam at maginhawa ang
gawain kung may angkop na paghahanda sa paghahalaman.
Kung may kakulangan sa kasangkapan, maaaring
gumawa ng mga panghalili kung ikaw ay masipag at
mapamaraan. Dapat alam din ang wastong paraan ng
paggamit ng iba’t ibang kagamitan.
Ayusin ang mga titik upang matukoy ang inilalarawang
kagamitan sa paghahalaman.
1. SOLUD – ginagamit sa pagbubungkal ng lupa sa
paligid ng halaman. Mahusay rin itong gamitin sa
paglilipat ng mga punla.

365
2. LROSAA – ginagamit sa pagbubungkal ng lupa.
3. RAGEDRA – ginagamit sa pagdidilig ng halaman.
4. YALKAKAY – ginagamit ito upang linisin ang kalat
sa bakuran tulad ng tuyong dahon at iba pang uri ng
basura.
5. PAAL – ginagamit sa paglilipat ng lupa.
Ang wastong paggamit at pangangalaga sa mga
kagamitan sa paghahalaman ay makapagpapatagal ng
panahong magagamit ang mga ito.
Iguhit sa kahon ang mga kagamitan sa paghahalaman.
Isulat din ang pangalan at angkop na gamit ng bawat isa.

366
 Ano-ano ang mga kagamitan sa paghahalaman?
 Ano ang magiging epekto kung hindi angkop ang
kagamitan na gagamitin sa bawat gawain?
 Paano pinangangalagaan ito?
PAGGAWA NG ORGANIKONG PATABA
(COMPOSTING)
Agrikultura
Aralin 14
Nilalaman:
Ang organikong pataba ay maganda sa lupa at halaman.
Ito ay nakapagdadagdag ng water holding capacity ng lupa at
nakapagpapataba ng mga halaman. Kaya mainam na sa ating
paghahalaman tayo ay mayroong kaalaman sa paggawa ng
organikong pataba sa pamamagitan ng paggawa ng compost.
Layunin:
tulad ng paggawa ng organikong pataba
Sa paghahalaman, kailangan ang abono upang
maging mataba at malago ang mga pananim. Ito ay maaaring
magmula sa likas na yaman. Sa pamamagitan ng composting,
ang mga sariwa o mga nabubulok na mga basura tulad ng
mga balat ng prutas/gulay, dahon ng halaman at mga dumi
ng mga hayop ay pwedeng gawing abono. Tinatawag itong
organikong abono. Ito ay nagpapaganda sa kalidad o uri ng
lupang pagtataniman.

367
Pamamaraan sa paggawa ng compost pit:
1. Humanap ng medyo mataas na lugar.
2. Hukayin ito ng 2 metro ang haba, luwang at lalim.
3. Ilagay sa loob ng hukay ang mga pinutol na damo,
basurang nabubulok at mga pinagbalatan ng gulay at
prutas.

368
4. Patungan ito ng dumi ng hayop tulad ng baboy, manok,
at baka.

369
5. Sabugan ito ng abo at patungan ito ng lupa.
6. Ulitin ang ganitong pagkasunod-sunod ng damo,
nabubulok na basura, dumi ng hayop, abo, at lupa
hanggang sa mapuno ang hukay.
7. Patagalin ng 3 buwan o higit pa upang mabulok. Kunin
ang mga compost sa pamamagitan ng pagsasalandra
gamit ang metal screen na maliliit ang mga butas.

370
Ganito ring pamamaraan ang gagawin sa paggawa ng
compost heap. Ang compost heap ay hindi nakabaon sa lupa.
Mga bata: Hay! Nakakapagod pala gumawa ng compost pit
pero enjoy po naman. Maraming salamat po Mang
Isko, Halimbawa wala kang sapat na lugar upang
gumawa ng hukay, puwede pa rin ba kami makagawa
ng sariling pataba?
Mang Isko: Oo naman, Ito’y sa pamamagitan ng basket
composting. Isang paraan din ito ng pagpapabulok
ng mga basura sa sisidlan naman at hindi sa hukay.
Halina kayo, ipapakita ko sa inyo.
Ito ang mga paraan sa paggawa ng basket composting.
1. Pumili ng lalagyan na yari sa kahoy o yero na
sapat ang laki at haba. May isang metro ang lalim.
2. Ikalat nang pantay ang mga pinagpatung-patong na tuyong
dahon, dayami, pinagbalatan ng gulay at prutas, dumi ng
mga hayop, at lupa tulad din ng compost pit hanggang
mapuno ang lalagyan.

371
3. Diligan ang laman ng sisidlan at lagyan ng pasingawang
kawayan upang mabulok kaagad ang basura.

372
4. Takpan ng dahon ng saging o lagyan ng bubong ang
sisidlan upang hindi ito pamahayan ng langaw at iba pang
peste.

373
5. Alisin ang mga pasingawang kawayan at haluin ang laman
ng sisidlan para magsama ang lupa at ang nabubulok na
mga bagay pagkalipas ng isang buwan.
Mga Bata: Ang galing mo po Mang Isko. Kailan naman po
naming puwedeng gamitin ito?
Mang Isko: Maaari nang gamiting pataba ang laman ng
sisidlan pagkalipas ng dalawang buwan o mahigit.
Mga Bata: Maraming salamat Mang Isko. Ang dami naming
natutunan sa mga ginawa nating compost pit at
basket composting.
Mang Isko: Walang anuman, mga bata.
Ang organikong abono ay nakapagpapaganda sa
kalidad ng lupa. Ito ay makukuha sa paggawa ng compost.
Pag-aralan ang pamantayan sa paggawa.
- Ihanda ang mga materyales na gagamitin.

374
- Mag-ingat sa paggamit ng materyales lalong lalo na
sa matutulis na kagamitan upang hindi masugatan o
makasugat.
- Iligpit ang mga kasangkapan pagkatapos.
- Linisin ang lugar at katawan pagkatapos ng gawain.
a. Bakit kailangang paghiwalayin ang mga nabubulok sa hindi
nabubulok na basura?
b. Anong kabutihan ang naibibigay ng paggamit ng organikong
abono?
c. Mahalaga bang sundin ang mga hakbang na ito sa paggawa
ng compost pit o compost heap? Bakit?
PAGLALAGAY NG ABONO SA HALAMAN
Agrikultura
Aralin 15
Nilalaman:
Ang abono ay mahalaga sa mga pananim. Pinagyayaman
nito ang lupa upang maging sapat ang sustansiyang taglay ng lupa
na kailangan ng mga halaman gamit ang mga ugat nito. Bagamat
may mga di-organikong abono na madaling mabili sa mga tindahan,
ang paggamit ng organikong abono ay higit na iminumungkahi
dahil ito ay ligtas at mura. Ngunit hindi lamang basta maglagay ng
abono upang lumaki ang mga halaman. Kailangan ang masusing
kaalaman sa pagpili ng abono at ang wastong paggamit nito.

375
Layunin:
tulad ng paglalagay ng abono sa lupa
Ang abono o pataba ay mahalaga sa mga pananim.
Pinagyayaman nito ang lupa upang maging sapat ang
sustansyang taglay ng lupa na kailangan ng mga ugat ng
pananim. Bagamat may mga di-organikong abono na madaling
mabili sa mga tindahan, ang paggamit ng organikong pataba
ay higit na iminumungkahi dahil ligtas at mura.
Ngunit hindi lamang basta maglalagay ng abono ang
kailangan upang lumaki ng malulusog ang mga halaman.
Kailangan din ang wastong kaalaman sa pagpili ng pataba at
ang paggamit nito.
Paglalagay ng Pataba
1. Paano?
Ang patabang galing sa mga bagay na may buhay ay
inihahalo sa lupa. Ang paraan ng paglalagay ng patabang
galing sa mga bagay na walang buhay ay nakasulat sa balot
ng mga ito.
2. Kailan?
Ang pataba ay maaaring ilagay bago magtanim,
habang nagtatanim, o pagkatapos magtanim. Ngunit ang
pinakamagandang panahon ng paglalagay ng pataba ay
habang maliit pa ang tanim bago ito mamunga. Sa panahong
ito, kailangang – kailangan ng tanim ang sustansya mula sa
lupa.

376
May iba’t ibang paraan ng paglalagay ng abono o
pataba sa lupa at halaman. Narito ang iba’t ibang pamamaraan
ng paglalagay ng abono:
1. Broadcasting Method
Ang pataba ay ikinakalat sa ibabaw ng lupa.
Kadalasang ginagawa ito sa mga palayan at maisan.
2. Side-dressing Method
a. Ang pataba ay ilalagay sa lupa na hindi gaanong
malapit sa ugat ng halaman sa pamamagitan ng isang
kagamitang nakalaan para rito.
b. Ito ay kadalasang ginagawa sa mga halaman na
nakatanim na pahilera at hindi paisa-isa.

377
3. Foliar Application Method
Ito ay ginagawa sa pamamagitan ng pagdidilig o pag-
iispray ng solusyong abono sa mga dahon ng halaman.
4. Ring Method (Paraang pabilog)
a. Humukay nang pabilog sa paligid ng tanim na may
layong kalahati hanggang isang pulgada mula sa puno
o tangkay.
b. Ilagay ang pataba sa lugar na hinukay.
c. Takpan ng lupa ang pataba.
5. Basal Application Method
Paglalagay ng abono sa pamamagitan ng paghahalo
ng pataba sa lupa bago itanim ang halaman. Kapag ang
halaman naman ay itatanim sa paso, ang pataba ay inihahalo
muna sa lupa bago itanim ang halaman.

378
Ang organikong abono ay mga pataba na katulad ng
compost na galing sa mga duming binulok na dahon ng
mga halaman at iba pang mga bagay na maaring matunaw.
Samantalang ang di-organikong pataba tulad ng urea (46-0-
0) at complete fertilizer (l4-l4-l4) ay inihanda sa prosesong
kemikal at mekanikal, subalit iminumungkahi na huwag
masyadong gamitin sapagkat ito ay nakakasira at hindi
ligtas para sa tao.
Iguhit ang mga sumusunod na paraan ng paglalagay ng
abono o pataba:
a. Broadcasting method
b. Side dressing method
c. Ring method
d. Basal application
e. Foliar application
f. Basal application
1. Ano ang pagkakaiba ng organiko at di-organikong pataba?
2. Bakit kailangan tama ang paglalagay nito sa halaman?

379
PARAAN NG PAGGAMIT NG
KAGAMITANG PAGHAHALAMAN
ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 16
Nilalaman:
Mahalagang malaman ng bawat mag-aaral ang iba’t ibang
kagamitan sa paghahalaman. Dapat din nilang matutunan at
magamit ng maayos ang mga kagamitang ito. Nakasalalay ang
magaang paggawa kung may higit na kaalaman sa mga kagamitan
sa paghahalaman.
Layunin:
1. Naiisa-isa ang mga kagamitan sa paghahalaman
2. Naipakikita ang pamamaraan sa paggamit ng mga
kagamitan sa pagtatanim ng halamang ornamental
Dapat alam ang wastong paraan ng paggamit ng iba’t
ibang uri ng kagamitan. Kailangan din pangalagaan ang mga
ito upang matagal natin itong mapakinabangan.
Narito ang ilang kagamitan sa paghahalaman.
1. Asarol – ito ay ginagamit sa pagbubungkal ng lupa
upang ito ay mabuhaghag.
2. Kalaykay – ginagamit ito sa paglilinis ng bakuran.
Tinitipon nito ang mga kalat sa halaman tulad ng mga
dahong tuyo, tuyong damo, at iba pang kalat. Maaari
din itong gamitin sa pag-aalis ng malalaki at matitigas
na tipak ng lupa at bato sa taniman.

380
3. Piko – ito ay ginagamit upang durugin at pinuhin ang
mga malalaking tipak na bato.
4. Dulos – ay ginagamit sa pagbubungkal ng lupa sa
paligid ng halaman. Mahusay rin itong gamitin sa
paglilipat ng mga punla.
5. Regadera – ginagamit ito sa pagdidilig. Ito’y may
mahabang lagusan ng tubig na may maliit na butas sa
dulo.
6. Pala – ito’y ginagamit sa paglilipat ng lupa. Ginagamit
din ito sa paghuhukay ng butas o kanal sa lupa at
pagsasaayos ng lupa sa tamang taniman.
7. Itak – pamutol sa mga sanga at puno ng malalaking
halaman.
8. Tulos at Pisi – ang mga ito ay ginagamit na gabay
sa paggawa ng mga hanay sa tamang taniman sa
pagbubungkal ng lupa. Tinutusok ang may tulos sa
apat na sulok ng lupa at tinalian ng pisi upang sundin
bilang gabay.
Ang wastong paggamit at pangangalaga sa
mga kagamitan sa paghahalaman ay nagdudulot
ng mahabang kapakinabangan at napapabilis ang
gawaing paghahalaman.
Isulat at iguhit sa papel ang mga kagamitan at paraan
ng paggamit nito, gayundin ang mga kagamitang mayroon
kayo sa bahay.
_______________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________

381
1. Ano-ano ang mga kagamitan sa paghahalaman?
2. Paano matutugunan ang kakulangan sa kagamitan?
3. Paano mapapangalagaan ang mga kagamitan sa
paghahalaman?
PAG-AANI AT PAGSASAPAMILIHAN NG
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 17
Nilalaman:
Ang pagsasapamilihan ng mga halamang ornamental ay
isang gawaing dapat alam ng mga mag-aaral. Dapat malaman kung
kailan maaari ng ipagbili ang halamang ornamental. Iba’t iba ang
mga pagkakakilanlan sa mga halamang maaari ng ipagbili. Kaya sa
araling ito, inaasahang magkakaroon ka ng magandang ideya sa
pagsasapamilihan.
Layunin:
Naisasagawa ang wastong pag-aani/pagsasapamilihan ng mga
halamang ornamental
Mahalagang malaman ang mga tamang paraan ng pag-
aani at sa pagsasapamilihan sa mga halamang ornamental.
Dapat ding alamin ang mga halamang madaling maipagbili.

382
Ang mga halamang ornamental lalo na yung mga
namumulaklak ay maaaring ipagbili kung ang mga ito ay may
bulaklak na. Maaaring mabili ang mga halamang may bulaklak
sapagkat ito ay mapang-akit sa mga mata ng mga tao.
Sa inyong pangkat, pag-usapan at sagutan ang mga
sumusunod na tanong. Itala ang napag-usapan at iulat sa
klase.
a. Ano-ano ang mga palatandaan na ang mga halamang
ornamental ay maaari nang anihin?
b. Ano ang wastong paraan ng pag-aani? Ipaliwanag.
c. Bakit kailangang anihin?
d. Ano-ano ang mga halamang ornamental na mabili sa
araw ng mga puso? Bakit?
 Ang halaga o presyo ng mga halamang ornamental ay
ibinatay sa kanilang laki, uri, at haba ng pag-aalaga.
 Ipinagbibili ang halamang ornamental nang nakapaso
o nakaplastik at minsan sanga o tangkay.
 Mahalaga ang kaalaman sa pagtutuos upang malaman
kung kumikita o nalulugi ang paghahalaman.
Bumisita sa iba’t ibang halamanan. Magmasid
at magtala ng mga pagkakaiba ng halaga o presyo ng
ornamental na halaman. Magtanong sa naghahalaman kung
bakit magkakaiba ang mga presyo ng halaman.

383
Mga Halamang
Ornamental
Halaga / Presyo
Naka-
paso
1
dosena
1 bugkos /
tali
1 tangkay
1.
2.
3.
4.
5.
Nilalaman:
Kailangan ang masusing pagtatala ng mga layunin, gawain,
kagamitan, gastos upang maging gabay sa paggawa kung ito’y
masusunod nang wasto, nakatitiyak na magiging matagumpay ang
proyekto / gawain kung nasusunod ito.
Layunin:
1. Nakagagawa ng plano sa pagbebenta ng halamang
ornamental.
2. Naisasagawa ang wastong paraan ng pagsasaayos ng
paninda.
3. Naisasagawa kung papaano kumbinsihin ang mamimili.
4. Nakagagawa ng talaan ng puhunan at ginastos.
Sa bawat gawain, kailangan ang masusing pagpaplano
ng mga ito. Nararapat na nakatala ang mga layunin, kagamitan
at tiyak na mga hakbang upang maging gabay sa paggawa
kung ito’y masusunod nang wasto. Ito ay upang makatiyak na
magiging matagumpay ang proyekto at gawain.

384
Tingnan ang bahagi ng payak na plano sa pagbebenta
ng halamang ornamental
I. Mga Layunin:
1. Nasusunod ang mga wastong paraan ng
pagbebenta.
2. Naipapakita ang kasiyahan sa nagbebenta.
3. Nakapagbebenta ng halamang ornamental.
II. Titulo ng Gawain – Pagbebenta ng halamang
ornamental
Mga kagamitan:
Mga halaman
Presyo ng mga halaman
Lalagyan ng mga halaman
Mga iba pang kagamitan
III. Pamamaraan
A. Paghahanda
1. Pagpili kung saang lugar magbebenta
2. Paghahanda ng mga kagamitan
3. Pagsasaayos ng mga paninda
4. Pagbubukod-bukurin ang mga magkakauri
B. Paghahanda ng mga paninda
1. Paglilinis ng paninda
2. Pagtatala
3. Iba pang gawain ayon sa pangangailangan
Ang plano ng gawain ay isang mabuting gabay sa
paggawa upang makatiyak na magiging matagumpay ang
gawain.

385
Gumawa ng isang payak na plano ng proyekto gamit
ang nasa itaas na hakbang.
Mga Gawain sa Tindahan
Ang pagtitinda ay maituturing na isang sining na
nangangailangan ng sapat na talino, kasanayan, tiyaga, pang-
unawa, at pagtitimpi sa mga mamimili, at higit sa lahat, ay
sapat na kaalaman ng mga bilihin o produktong nais ipagbili.
Isa itong pakikipagsapalaran na nangangailangan ng lakas ng
loob dahil sa mga pagsubok at suliraning maaaring harapin.
Ang gawaing pagtitinda ay nangangailangan din ng
kaaya-ayang pag-uugali at kawilihan. Ang anumang takot at
pangamba ay dapat na isasantabi at sa halip ay ipanatag ang
loob at maging maganda ang pananaw sa gawain.
Marami ang sumusubok, may mga nagtatagumpay
at mayroon din nabibigo. Kadalasan, may mga nagsisimula
pa lamang na nauuwi sa maagang pagsuko dahil sa hindi
inaasahang pagkalugi o pagbagsak ng negosyo.Ang ganitong
pangyayari ay maaaring maganap kung ang nagpapatakbo
ng tindahan ay 1) kulang ang kaalaman tungkol sa wastong
pagpapatakbo; 2) mahina ang loob; 3) sariling kapakanan
lamang ang iniisip; 4) mainipin at ang nais ay mabilisang pag-
unlad; at higit sa lahat ay walang pagpaplanong ginawa.
Narito ang ilang payak na gawaing pangtindahan na
dapat gawin upang maging maayos at matagumpay ang
pagtitinda.
1. Linising mabuti ang loob at labas ng tindahan. Walisan
ang paligid nito upang makahikayat ng mas maraming
mamimili. Maglaan ng basurahan kung saan itatapon
ang mga kalat.
2. Panatilihing may sapat na liwanag at bentilasyon ang
tindahan. Nakahihikayat ng maraming mamimili ang
maaliwalas at maliwanag na tindahan.
3. Markahan ang mga paninda upang matiyak kaagad ang
presyo ng mga ito.

386
4. Mag-ingat sa pagkukuwenta at pagbibigay ng sukli
upang hindi ito lumabis o magkulang.
5. Makitungo nang mahusay, matapat, at pantay-pantay
sa lahat ng mamimili.
6. Sikaping magdulot ng pinakamataas na uri ng paninda
sa pinakamababang halaga.
Wastong Paraan ng Pagtitinda
Ang tagumpay ng isang tingiang tindahan ay nakasalalay
sa maayos at wastong paraan ng pagtitinda. Narito ang
ilang paalala sa pagtitinda na dapat tandaan upang maging
maunlad at kumita ang tindahan.
1. Panatilihing malusog ang pangangatawan at malinis na
pananamit upang magampanan nang maayos ang mga
tungkulin sa tindahan.
2. Salubungin nang maayos ang mga mamimili. Ang
pagbati tulad ng “Magandang umaga po. Maaari ko
ba kayong matulungan?” ay nakatutulong upang
magkaroon ng mabuting pakikitungo ang tindera sa
mga mamimili.
3. Ganyakin ang mamimili sa pamamagitan ng pagbibigay
ng mahalagang impormasyon tungkol sa paninda.
Kung kinakailangan, ipaliwanag kung paano ito
pangangalagaan.
4. Maging magalang sa pakikipag-usap sa mga mamimili.
Kausapin sila nang nakangiti at may masayang mukha.
Laging pasalamatan ang mga mamimili upang bumalik
silang muli.
5. Magpamalas ng karapatan sa pagtinda. Bilanging
mabuti ang bayad ng mamimili upang maiwasan ang
maling pagsusukli. Ilagay sa ayos ang pagpepresyo ng
mga paninda upang maiwasan ang pagkalugi o ang
labis na pagpapatubo. Maging matapat sa pagbibilang,
paghahambing, at pagsusukat ng mga panindang
ipinagbibili.

387
MAHUSAY NA PAGBEBENTA NG
HALAMANG ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 19
Nilalaman:
May dalawang paraan ng pagbebenta ng mga halamang
ornamental. Ito ay ang pakyawan kung saan ang halaman ay binibili
ng maramihan. Ang isa naman ay tuwirang pagbibili sa tingiang
paraan. Ang mga halaman ay binibili ng paisa-isa ng namimili. Ang
tuwirang pagbibili ang karaniwang ginagamit ng mga maliliit na
naghahalaman.
Sa pagtitinda o pagbebenta ng mga halamang ornamental
ay may mga gabay na dapat sundin maging malakihan o maliitan
ang gagawing pagbebenta. Dapat magbayad ng kaukulang buwis
at kumuha ng lisensiya o pahintulot sa pagtitinda. Kailangan ding
panatilihin ang kalinisan sa lugar na pinagtitindahan.
Layunin:
1. Natatalakay ang wastong paraan nang mahusay na
pagbebenta ng halaman
2. Naisasagawa nang mahusay ang pagbebenta ng
halamang pinatubo
Sa mga nag-aalaga ng halamang ornamental na
namumulaklak at di-namumulaklak, may mga palatandaan
na titingnan kung ito ay maaari nang ipagbili. Kadalasan,
ang mga ito ay matataas, malalago at magaganda ang mga
dahon. Ang tamang pagkuha ng mga bulaklak ay kung ito ay
malapit nang bumuka at bumukadkad. Tinatanggal ang ibang
dahon at tinatali sa isang malilim na lugar. Ang paglalagay
sa mga timba na may tubig na malinis ay nagpapatagal ng
kanilang kasariwaan.

388
Ang mga orchids mula sa Davao ay inilalagay sa kahon upang
mapanatiling sariwa at hindi malagas ang mga bulaklak. Ang
mga halamang ornamental ay hinahanay sa narseri ayon
sa pangangailangan ng sikat ng araw. May mga halamang
ornamental na nangangailangan ng sikat ng araw kaya ito ay
inilalagay sa lugar na nasisikatan ng araw. Samantalang ang
mga halamang hindi nangangailangan ay inilalagay naman
sa medyo malilim na lugar (partial shade).
Maayos na pagtitinda
Malaki ang naitutulong ng mabuting tindera sa pag-unlad
ng isang tindahan. May mga katangiang dapat taglayin ang
isang mahusay na tindera. Narito ang ilan sa mga katangiang
dapat taglayin ng isang mahusay na nagtitinda:
 Sikaping maging malinis at maayos upang maipakitang
maganda ang mga paninda.
 Maging mapagpasensya sa pakikitungo sa iba’t ibang uri
ng mamimili. Kung maraming hinahanap at tinatanong
ang mga mamimili, dapat na maging matiyaga at
mapamaraan ang nagtitinda sa pagtugon sa kanilang
mga pangangailangan.
 Maging magiliw at masayahin sa pakikipag-usap
at paglilingkod sa mga mamimili sa lahat ng oras
upang sila’y mawili sa pagtangkilik sa iyong tindahan.
Ang magaling na nagtitinda ay marunong bumati at
magpasalamat sa mamimili marami man o kaunti ang
kaniyang binili.
 Tiyakin na maayos ang pagkukuwenta at pagsusukli.
Kapag nagbibigay ng resibo, ilagay ang tamang dami at
halaga ng panindang binili.

389
Pagsasaayos ng mga Paninda
Paghahalayhay ng Paninda
Madaling maakit ang mga mamimili kapag maayos at
wasto ang pagkakalantad ng mga paninda. May mga gabay
na dapat sundin sa pangkalahatang kaayusan ng mga
panindang hinahanap ng mamimili. Madali rin ang pagtitinda
kapag isasaayos nang pantay-pantay at madaling abutin
ang mga paninda. Tiyakin na madaling basahin ang mga
presyo ng mga paninda upang hindi mag-aksaya ng oras
sa pagtatanong. Kailangan ding makasining, makulay, at
makatawag-pansin ang pamamaraan ng pag-aayos nang sa
ganoon ay maganyak ang mga mamimili sa inyong tindahan.
Pagmamarka ng Paninda
Kapag tayo’y namimili sa tindahan, nais nating malaman
kaagad ang presyo ng panindang nais natin, kaya mahalaga
ang pagmamarka ng mga paninda. Ang dalawang paraan ng
pagmamarka ay ang paglalagay ng tag at tuwiran. Sa tag na
pagmamarka ay maaaring isulat sa kapirasong karton o papel
ang presyo na ikinakabit sa paninda nang nakatali, nakabitin
o nakadikit. Ang tuwirang pagmamarka ay ang pagsusulat ng
presyo sa mismong paninda. Ang mga katangian ng wasto
at maayos na pagmamarka ay malinaw, tama ang presyo, at
malinis tingnan.
Pagkuwenta ng Paninda
Upang malaman ang ilalagay na presyo sa bawat
paninda, kailangan kuwentahing mabuti ang nararapat
na halaga upang hindi malugi. Narito ang pormula sa
pagkukuwenta ng halaga ng isang paninda na maaaring
sundin.

390
A. Pesos……………… Puhunan
r ……………... 15% idagdag sa puhunan
Presyong pantinda
Halimbawa:
Santan = 4.00 pesos puhunan
X .15
2000
400
.6000 o .60
4.00 pesos
+.60
4.60 pesos presyong pantinda
B. Kuwentahin ang halaga ng paninda na ginagamit
ang sumusunod na pormula.
Pesos – Puhunan
X – 15% idagdag sa puhunan
Presyong pantinda = Puhunan + 15%
Puhunan Presyong Pantinda
1. 5.00 pesos _______________
2. 10.50 pesos _______________
3. 15.00 pesos _______________
4. 18.50 pesos _______________
5. 25.00 pesos _______________
C. Pormula sa Pagkuha Kabuuang Tubo
Pinagbilhan – Puhunan = Kabuuang Tubo
Halimbawa:
1,203.40 …………. Halaga ng pinagbilhan
- 1,041.50 …………. Puhunan
161.90 ………...... Kabuuang tubo

391
Pormula sa Netong Tubo
Kabuuang tubo – Mga gastos = Netong Tubo
Halimbawa:
161.90 …………. Kabuuang Tubo
- 5.00 …………. ( pasahe, pambalot )
156.90 …………. Netong Tubo
D. Gamitin ang mga sumusunod na pormula sa
pagkukuwenta ng kabuuang tubo at netong tubo.
Pinagbilhan – Puhunan = Kabuuang tubo
Kabuuang tubo – Mga gastos = Netong tubo
Pinagbilhan
(Php)
Puhunan
(Php)
Kabuuang
Tubo (Php)
Mga Gastos
(Php)
Netong
Tubo
(Php)
1. 860.00 720.00 ______ 4.00 ______
2. 550.00 415.00 ______ 8.00 ______
3. 995.00 785.00 ______ 5.00 ______
4. 775.00 490.00 ______ 10.00 ______
5. 678.00 512.00 ______ 4.50 ______
Paninda Dami
Puhunan
ng isa
Kabuuang
Puhunan
Halaga ng
Paninda
(bawat
isa)
Dami
ng
naipagbili
Puhunan
na
Naipagbibili
Kabuuang
halaga ng
Naipagbili
Dami
ng
natira
Santan 10 paso Php10.25 Php102.50 Php11.80 8 82.00 Php94.40 2
Rose 20 paso Php5.75 Php115.00 Php6.60 15 86.25 Php99.00 5
Palmera 10 paso Php16.00 Php160.00 Php18.90 10 160.00 Php189.00 0
Fern 10 paso Php16.50 Php165.00 Php19.00 8 132.00 Php152.00 2
Sampaguita 15 paso Php38.75 Php581.25 Php44.60 15 581.25 Php669.00 0
Kabuuan Php1,123.75 Php1,041.50 Php1,203.40

392
Pag-iimbentaryo ng mga Paninda
Ang isang mahalagang gawain ng isang may-ari ng
tindahan ay ang pag-iimbentaryo. Ito ay ang pagtatala ng mga
pinamili, naipagbili, at natirang paninda. Dito malalaman kung
kumita o nalugi ang itinayong tingiang tindahan. Mahalaga
ang pag-iimbentaryo sapagkat dito mababatid kung maayos
ang pamamahala ng isang tindahan. Bukod sa malalaman
ang tiyak na tinubo at natitira pang paninda, matutukoy rin
kung ano-anong paninda ang mabilis maubos. Narito ang
isang huwarang imbentaryo na iyong mapag-aaralan.
Ang isa sa mga dahilan kung bakit hindi nagiging
maunlad ang ibang namamahala ng tingiang tindahan ay ang
kakulangan sa kaalaman tungkol sa pag-iimbentaryo. Kung
hindi nag-iimbentaryo ang isang may-ari ng tindahan, hindi
niya malalaman kung siya ay nawawalan ng paninda at hindi
niya masusukat o makukuwenta kung magkano ang kaniyang
kinikita. Higit na kailangan ito lalong-lalo na ng mga may-ari
ng tindahan na nangungupahan lamang ng mga tauhan.
Mahalaga sa namamahala ng isang tingiang tindahan ang
pag-iimbentaryo na maaaring gawin minsan sa isang buwan
kung nais malaman ang kinita. Ito’y nakatutulong upang
maging batayan kung nais palakasin o dagdagan pa ang mga
paninda. Mayroong pormula sa pagkukuwenta ng kabuuang
tubo. Gamitin ang pormulang ito sa pag-iimbentaryo.
• May mga alituntuning dapat sundin sa pagsasapamilihan ng
mga produktong ornamental.
• Ang paglalagay ng presyo halaga ay batay sa lahat ng ginastos
at bahagyang tinakda ng pamahalaan.
Bakit kailangan isa alang-alang ang lugar at panahon
sa pagtitinda ng halamang ornamental?

393
TALAAN NG PUHUNAN AT GINASTOS
Agrikultura
Aralin 20
Nilalaman:
Sa talaan ng puhunan at ginastos, dito malalaman ng isang
nagnenegosyo kung saan siya kumita o nalugi. Sa paghahalaman,
kailangan marunong magkuwenta o magtuos. Nakikita sa araling
ito ang payak na pagtutuos ng kita sa paghahalaman. Itala ang
halaga ng pinagbilhan, ibawas ang pinagkagastusan sa halaga ng
pinagbibilhan. Ang natirang halaga o pera ay tinatawag na kita.
Layunin:
Natutuos ang puhunan, ginastos, kita, at maiimpok
Sa talaan ng puhunan at ginastos, dito malalaman ng
isang nagnenegosyo kung saan siya kumita o nalulugi. Sa
paghahalaman, kailangan marunong magkuwenta o magtuos.
Ganito ang payak na pagtutuos ng kita sa paghahalaman. Itala
ang halaga ng pinagbilhan. Ibawas ang mga pinagkagastusan.
Ang natirang halaga ay kita. Narito ang halimbawa:
Narito ang payak na talaan ng puhunan, ginastos at kita / tubo
• Talaan ng gastusin
Halaga ng pananim 1,000
Halaga ng pataba, pamatay kulisap at peste 500
Bayad sa serbisyo o paglilingkod 500
Iba pang gastusin 200
Php 2,200

394
• Halaga ng pinagbilhan
5 pasong Rosas 1,500
5 pasong Palmera 1,400
5 pasong Santan 500
5 pasong Golden Orlando 500
Php 3,900
Halaga ng pinagbilihan 3,900
Halaga ng gastusin 2,200
Kita o tubo Php 1,700
Mahalaga ang paggawa ng talaan ng puhunan at
ginastos para makita mo kung ikaw ay nalulugi o kumikita.
Mamasyal sa iba’t ibang maghahalaman o may ari ng
narseri at magtanong kung bakit magkakaiba ang presyo sa
pare-parehong halaman.
Halimbawa:
Uri ng Halamang
Ornamental
Maghahalamang A Maghahalaman B
Presyo (Php) Presyo (Php)
1. Rosas
2. Golden Orlando
3. Palmera
200
100
150
250
75
150
Bakit mahalaga ang pagtatala ng puhunan at ang mga
ginastos?

395
PLANO SA TULOY-TULOY NA
PAGPAPATUBO NG HALAMANG
ORNAMENTAL
Agrikultura
Aralin 21
Nilalaman:
Ang anumang gawain upang magtagumpay ay
nangangailangan ng masusing pagpaplano. Ang pagpaplano ay
isang paraan upang maisagawa ng maayos at mabilis ang isang
gawain. Ang pagkakaroon ng plano ay nakatulong upang makatipid
ng pera, oras, kagamitan, at lakas.
Layunin:
Nakagagawa ng plano para patuloy na pagpapatubo ng halamang
ornamental bilang pagkakakitaang gawain
Sa pagtatayo ng taniman o narseri ng ornamental,
kailangan isaalang-alang ang mga sumusunod:
1. Uri ng lupa na pagtataniman. Kailangan ang lupa ay
loam soil upang tumubo at lumusog ang mga pananim.
2. Lugar na pagtataniman. Pumili ng isang lugar na angkop
sa mga halamang ornamental.
3. Ang laki ng taniman. Ang katamtamang laki ng halaman
upang mapamahalaan itong mabuti.
4. Mga kagamitan panustos. Dapat bigyan ng pansin din
ang sapat na panustos ng abono, kemikal na pamatay
peste tulad ng mga kulisap at mga gamot sa pagpuksa
ng mga mikrobyo tulad ng bakterya at fungus na sanhi
ng sakit ng mga halaman.
Paksa: Pagplaplano ng patuloy na Pagpapatubo ng Halamang
Ornamental bilang Pagkakakitaan

396
Maraming mga bagay ang dapat isaalang-alang
kapag pumili ng proyektong gagawin. Unang-una rito ang
pakinabang na makukuha sa gagawing proyekto. Dapat
tiyakin na madaling nakukuha o nabibili ang mga materyales
na kakailanganin dito.

397
Plano ng Taniman
Talaan ng Pagtatanim at Pag-aani
Pangalan ng
Halaman
Petsa ng
Pagtatanim
Petsa ng Pag-aani
Halamang
Namumulaklak
Rosas
Gumamela
Mirasol
January 6 - 8
December 7 - 10
November 14 - 16
February 11 - 12
March
February 11 - 13
Halamang Dahon
Santan
San Francisco
Pako
Five-Fingers
October 20 - 24
November 27 - 30
November 20 - 24
January
March
March
Halamang
Palumpong
Palmera
Adelfa
Sampaguita
December 23 - 26
February
December
February
June
February

398
Magiging mabilis at maunlad ang mga halaman kung
maayos ang pagkakatanim nito at nakatala kung kailan
itinanim at kailan aanihin.
Mamasyal sa mga narseri /green houses at maghanap
ng iba pang uri ng halaman na wala pa sa inyong halamanan
at sikapin magkaroon para dumami ang uri ng halaman mo.
Bakit mahalaga ang plano ng patuloy na pagpapatubo
ng mga halamang ornamental bilang pagkakakitaang gawain?

399
KABUTIHANG DULOT SA PAG-AALAGA
NG HAYOP
Agrikultura
Aralin 22
Nilalaman:
Sa araling ito, lubos nating mauunawaan ang kahalagahan
ng pag-aalaga ng hayop sa tahanan na maaring libangan at
mapagkakitaan. Ang kabutihang naidudulot nito sa tao at sa
kabuhayan ng pamilya. Matatalakay din sa aralin ang maaaring
dulot ng pag-aalaga ng hayop mabuti man o masama sa kalusugan.
Tutukuyin din ang mga hayop na maaring alagaan at ang mga
katangian nito.
Layunin:
1. Natatalakay ang kabutihang dulot ng pag-aalaga ng hayop
sa tahanan
2. Natutukoy ang mga hayop na maaaring alagaan sa tahanan

400
Ang pag-aalaga ng hayop sa bahay ay mayroong
maraming dulot na kabutihan. Tulad ng pag-aalaga ng aso
sa bahay, ito ay nakakatanggal ng stress at ayon sa mga
pag-aaral ito rin ay nakapagpapababa ng dugo. Sila ay
nakakasama sa pag-eehersisyo at ibang libangan. Ang aso
ay tinatawag na pinakamatalik na kaibigan ng tao. Maraming
pagkakataon nang napatunayan ang katapatan ng aso bilang
kaibigan.
Mainam itong alagaan. Nakatutulong ito bilang gabay sa
paglalakad at maging bantay ng tahanan. Ngunit nakakatakot
kapag sinasaktan dahil ito ay lumalaban.
Ang pusa ay isa ring hayop na mainam alagaan.
Maraming tao ang nagsasabi na ang pag-aalaga rin ng pusa
ay nakakatanggal ng stress at nakapagpapababa ng dugo.
Ang pusa ay mahusay din alagaan dahil bukod sa ito’y
taga-huli ng daga mabait din itong kalaro ng mga bata.

401
Angmgaibonbilangalaganghayopsabahayaymadaling
maturuan. Maraming ibon ang natututong magsalita. Sila rin
ay natututong gumawa ng iba’t ibang antics kaya maraming
tao ang nahuhumaling mag-alaga ng ibon. Sila ay madaling
alagaan. Maliban sa nakapagdudulot ng kasiyahan sa nag-
aalaga, ito rin ay maaaring pagkakitaan.

402
Ang kuneho ay isa ring magandang alagaan sa bahay
dahil sa sila ay eco-friendly animals. Isang hayop na mainam
alagaan dahil mabait at nagbibigay ito ng masustansyang
karne at hindi madaling dapuan ng sakit. Ang pagkain ng
kuneho ay maaaring itanim sa ating mga bakuran dahil sila ay
kumakain ng halamang dahon tulad ng letsugas, kangkong at
repolyo. Hindi sila maselan sa pagkain, maaari mong bigyan
ng butil ng mais o giniling na munggo.
Ang dumi ng kuneho ay maaring ipunin at gawing
pataba sa ornamental na halaman dahil ito ay mayaman sa
nitrogen at phosphorus. Ang mga patapong bagay tulad ng
old towels, mga lumang kuwaderno at iba pa ang gustong
laruan ng mga kuneho.
.
1. Ano-anong mabubuting bagay ang naidudulot sa pag-
aalaga ng hayop sa tahanan?
a. Nakapagbibigay saya at nakakaalis ng inip.
b. Nakapagpapabuti sa kalusugan.
c. Nakakadagdag ng kita sa mag-anak.
d. Nakapagbibigay ng pagkain tulad ng itlog at karne.
e. Nakapagbibigay pagkakataong mag-ehersisyo.
f. Nagiging mabuting kasama sa bahay.
g. Nagkakaroon ng pagkakataon para sa pakikisalamuha
sa tao.
h. Magandang kasanayan sa bata na magkaroon ng
responsibilidad sa pag-aalaga.
2. Sa inyong pangkat, tumukoy ng isang hayop na maaaring
alagaan sa bahay at isa-isahin ang mga kabutihang
maidudulot nito. Iulat ito sa klase.

403
Maraming kabutihan ang naidudulot ng pag-aalaga
ng hayop sa tahanan. Ito ay nakabubuti sa ating kalusugan
dahil naka-aalis ito ng stress at nakapagpapababa ng dugo.
Ang alagang hayop sa tahanan ay maituturing na isang
magandang kasama sa bahay. Kung ang mga alagang hayop
ay pinararami, ito ay maaaring maipagbili upang makadagdag
kita sa pamilya.
.
1. Iguhit ang paborito mong hayop na inaalagaan sa bahay at
bigyang linaw ang sumusunod na mga tanong.
a. Ano ang pangalan ng alaga mong hayop?
_____________________________________
b. Gaano karami ang inaalagaan mo?
______________________________________
c. Ano-ano ang mga kapakinabangan nito sa iyo?
______________________________________
1. Bakit mo nagustuhan ang hayop na nasabi upang alagaan
sa bahay ninyo?
2. Nakatutulong ba ito sa pangangailangan ng inyong
pamilya? Sa paanong paraan?

404
MGA HAYOP NA MAAARING ALAGAAN
SA BAHAY
Agrikultura
Aralin 23
Nilalaman:
Ating pag-aaralan ngayon ang mga hayop na maaari nating
alagaan sa tahanan. Tukuyin kung ano-ano ang mga ito. Ang
kanilang katangian, at paraan ng pag-aalaga. Alamin din natin ang
mga bagay na dapat pag-ingatan sa mga hayop na matutukoy.
Layunin:
Matutukoy ang mga hayop na maaaring alagaan sa tahanan
1. May mga uri ng hayop na maaaring alagaan sa loob ng
bahay na nagdudulot ng saya at kapakinabangan tulad ng:
a. aso

405
b. pusa
c. manok
d. kuneho

406
1. Mga hayop na mahusay alagaan sa bahay at may
pakinabang.
1. Aso.
Mainam itong alagaan – nakakatulong ito sa
paglalakad at maging bantay ng tahanan. Ngunit
nakakatakot kapag sinasaktan dahil ito ay lumalaban.
Ang aso ay isa sa mga hayop na mainam alagaan.
Sa katunayan, maraming mag-anak ang naggugugol ng
panahon sa pag-aalaga nito.
2. Pusa.
Ang pusa ay mahusay din alagaan dahil bukod
sa ito’y taga-huli ng daga, mabait din itong kalaro ng
mga bata.

407
3. Manok.
Hindi gaanong mahirap alagaan ang manok dahil
hindi ito nangangagat, sa halip ito ay nagbibigay ng
karagdagang kita sa mag-anak dahil nagbibigay ito ng
itlog at karne. Kinakailangan ang ibayong ingat sa pag-
aalaga ng manok dahil may mga pagkakataon kung
saan nagkakaroon ito ng sakit. Maaari itong mamatay
dahil sa hindi inaasahang pagdapo ng sakit o peste.
4. Kuneho.
Isa itong maliit na hayop ngunit mainam itong
alagaandahilmabaitatnagbibigayitongmasustansyang
karne at hindi madaling dapuan ng sakit.
Hindi ito maselan sa pagkain, maaari mo itong
bigyan ng butil ng mais o giniling na munggo.
Mainam alagaan ang kuneho dahil hindi ito
gaanong dinadapuan ng sakit. Ang mga berdeng damo
at iba pang labis na gulay sa kusina at mga tumutubo sa
ating halamanan ang nagsisilbing pagkain nila.

408
Magbigay ng mga hakbang kung nais mong mag-alaga
ng hayop sa inyong tahanan at kung ang hangarin mo
ay makapag-dulot ng karagdagang kita sa pamilya:
1. 3.
2. 4.
Pumili ng mga aalagaang hayop at iguhit ito sa papel.
Lagyan ng pangalan at sabihin kung bakit mo ito
nagustuhan.
1.
2.
3.
1. Magbigay ng dahilan kung bakit mo ito nagustuhan para
alagaan:
a. d.
b. e.
c.
2. Paano ito makakatulong sa pangangailangan ng inyong
pamilya?
a. d.
b. e.
c.

409
MGA SALIK SA PAG-AALAGA NG HAYOP
Agrikultura
Aralin 24
Nilalaman:
Sa araling ito matutunghayan natin kung ano ang
mga sangkap na pamamaraan kung paano maisasagawa
ang maayos na pag-aalaga ng mga hayop upang ito ay
makapagbigay ng maraming kapakinabangan.
Layunin:
Pagsasagawa ng maayos na pag-aalaga ng hayop
Ang pag-aalaga ng hayop ay seryosong usapin
dahil kinakailangan maayos ang lahat kaya mayroon itong
sinusunod na mga hakbang.
a. sapat at masustansiyang pagkain.
b. malinis, nakaangat sa lupa, at maluwang na bahay na
kulungan.
c. Malinis na tubig
d. Matibay na bubong
e. Malinis na kapaligiran
f. nararapat na gamot, bitamina kung kinakailangan upang
lumaki na malulusog at makapagdulot o makapagbigay
ng maayos na produkto.

410
• Sundin ang mga sumusunod na mga hakbang para sa
maayos na pag-aalaga ng hayop.
1. Itayo ang kulungan sa isang bakanteng lote o sa
likod bahay.
2. Linisin ang lugar at maglagay ng kanal sa paligid nito
para daanan ng tubig.
3. Bigyan ang mga alaga ng nasa ayos na pagkain,
malinis na tubig, at bitamina upang maging malusog
ang mga ito.
• Maaaring maglahad ang mga bata ng kanilang nakita
sa kapitbahay o ibang tao na may alagang hayop.
Magiging maunlad ang proyekto kung susundin ang
tamang mga hakbang sa pag-aalaga ng hayop.
Magbigay ng limang hakbang para maging maayos at
matagumpay ang proyekto.
1.
2.
3.
4.
5.

411
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Mabuti ba ang idinudulot ng alagang hayop kung malinis ang
kinalalagyan ng mga ito?
2. Dapat bang sundin ang mga ibinigay na mga hakbang tungkol
sa maunlad na paghahayupan?
LIGTAS NA TIRAHAN NG MGA ALAGANG
HAYOP
Agrikultura
Aralin 25
Nilalaman:
Tatalakayin dito kung paano mabibigyan ng maayos at ligtas na
tirahan ang aalagaang hayop para matiyak ang kanilang kaligtasan
at tuloy makapagbigay ng mataas na produksiyon.
Layunin:
Pagbibigay nang maayos na lugar o tirahan para sa alagang
hayop
Ang pag-aalaga ng hayop ay nangangailangan ng
atensyon. Kailangan bigyan sila ng tirahan, pagkain, at
nararapat na gamot para lumaki silang malulusog.

412
Ang sumusunod ay mga bagay na dapat ibigay sa
aalagaang hayop.
1. Tirahan / Kulungan
a. Nakaangat sa lupa
b. May sapat na malinis na tubig

413
c. nasisikatan ng araw
2. May maayos na daanan ng tubig/kanal
3. Tama ang layo sa bahay

414
4. May lilim na panangga sa sobrang init at ulan
5. May preskong simoy ng hangin

415
Sa pagpili ng angkop na lugar na tirahan ng aalagaang
hayop, ang unang bibigyan pansin ay ang sumusunod:
a. Isang malinis at malawak na lugar
b. May sapat na suplay ng malinis na tubig
c. May lilim at hindi gaanong matinding init ng araw
d. May maayos at malinis na kulungan na nakaangat sa
lupa
Iguhit ang isang ideal na lugar kung saan ilalagay ang
aalagaang hayop o mga hayop.
1. Ano ang inaalagaan ninyong hayop sa bahay?
a.
b.
c.
d.
e.
Larawan ng isang angkop na kulungan ng mga hayop na
aalagaan. Halimbawa:
- may sapat na tubig
- nakaangat sa lupa
- nasisilayan ng araw
- may daluyan ng tubig
- may panangga sa sobrang sikat ng araw at ulan

416
2. Naibibigay ba ninyo ang kanilang pangangailangan (sagutin
ng oo / hindi) tulad ng sumusunod:
a. Maayos na tirahan ----------------------------------------
b. Sapat at masustansyang pagkain ---------------------
c. Kaukulang bitamina, at gamot --------------------------
d. Malinis na tubig ---------------------------------------------
e. Maayos at matibay na kulungan -----------------------
TAMANG PARAAN SA PAG-AALAGA NG
HAYOP
Agrikultura
Aralin 26
Nilalaman:
Ang araling ito ay magbibigay sa atin ng kaalaman tungkol
sa wastong pag-aalaga ng ating mga hayop upang sila ay lumaki ng
maayos at hindi maging sakitin.
Tatalakayin dito ang wastong pamamaraan ng pag-aalaga ng
hayop na tinukoy natin sa nakaraang aralin. Malalaman natin kung
paano sila palalakihin sa pamamaraang wasto at maka-agham.
Malalaman natin dito ang mga dapat gawin at ibigay sa kanila
(mga alagang hayop) upang sa gayon sila ay makakapagdulot ng
kung ano ang maaasahan natin mula sa kanila.
Layunin:
Naiisa-isa ang wastong pamamaraan sa pag-aalaga ng
hayop sa tahanan
- pagsasagawa nang maayos na pag-aalaga ng hayop.
- pagbibigay ng wastong lugar o tirahan.
- pagpapakain at pagbibigay ng bitamina.

417
Ang pag-aalaga ng hayop ay isang kapaki-pakinabang
na gawain. Nakakatulong ito upang maalis ang ating stress at
gumanda ang ating kalusugan. Madadagdagan din ang kita
ng mag-anak kung ito ay mapaparami at maipagbibili. Kaya
dapat nating malaman ang maayos na pamamaraan ng pag-
aalaga upang lubos na mapakinabangan at masiyahan sa
gawaing ito.
Basahin ang mga pamamaraan sa pag-aalaga ng
hayop. Tandaan at isaalang-alang ang lahat ng ito dahil dito
nakasalalay ang ikauunlad ng pag-aalaga sa mga hayop at
ang kapakinabangan nito.
a. Wastong Pag-aalaga ng Aso
1. Panatilihing malinis
ang kulungan ng aso.

418
5. Dalhin sa malapit na Beterinaryo upang maturukan ng anti-rabies.
2. Dapat magkaroon ng
sapat na bentilas-
yon ang kulungan
ng aso.
3. Bigyan ang aso ng ga-
mot na kontra bulate
makalipas ang isa o
dalawang linggo.
4. Bigyan ng sapat
at malinis na tubig
na maiinom ang
alagang aso.

419
b. Wastong pag-aalaga ng Kalapati
3. Ang mga kalapati ay dapat pa-
kainin ng palay, mais, mung-
go, tinapay at buto ng mirasol.
Kailangan din silang bigyan ng
pinaghalu-halo at dinurog na
kabibi at uling na tinimplahan
ng asin.
2. Gumawa ng pugad sa bawat
isang inahin sapagkat mabilis
silang mangitlog. Ang pugad
ay maaaring yari sa daya-
mi, tuyong dahon ng kugon o
pinagkataman. Ang kahon ay
dapat magkaroon ng taas na
72 sentimetro at lapad na 90
sentimetro.
1. Ang bahay ng kalapati ay dapat
nakaangat sa lupa upang hin-
di mapasukan ng daga. Ito ay
dapat maluwag, mahangin,
tuyo, at nasisikatan ng araw.
Kung maaari, itayo sa mga
punong kahoy.

420
Dapat sundin at isaalang-alang ang mga wastong
pamamaraan upang maramdaman ng alagang hayop na sila
ay mahal ng nag-aalaga sa kanila.
Dapat ay:
- binibigyan sila ng maayos at malinis na tirahan;
- maayos ang pag-aalaga sa kanila tulad ng pag-
papaligo, pag-eehersisyo, at pagpapabakuna o
pagpapainom ng gamot kung kinakailangan;
4. Pakainin sila sa pamamagitan
ng pagsasaboy ng pagkain,
pagpapatuka sa lupa, sa pal-
ad, o paglalagay ng patuka sa
isang lalagyang malanday. Ha-
lu-halo at dinurog na kabibi at
uling na tinimplahan ng asin.
5. Bigyan din ng sapat at
malinis na tubig na inumin.
Kailangang panatilihin ang
kalinisan upang hindi mag-
kasakit at dapuan ng mga
peste ang mga ibon. Linisin
ang kanilang bahay at pinag-
kakainan araw-araw.

421
- pinapakain ng maayos at masustansiyang pagkain;
- nililinis ang kanilang tirahan at
- kinakausap tulad din ng isang tao.
.
A.
1. Magmasid sa inyong pamayanan, alamin kung anu-
anong uri ng hayop ang inaalagaan at pinagkakakitaan
ng mga tao sa inyong lugar.
2. Magtala ng ilang pamamaraang kanilang isinasagawa
para sa mahusay na pagpapalaki sa kanilang mga
alaga.
3. Magsaliksik ng mga uri ng pesteng kalaban ng iba’t
ibang uri ng hayop na inaalagaan, ang mga sintomas
nito at angkop na gamot para sa mga ito.
B. Iguhit sa sulatang papel ang napiling lugar kung saan ilalagay
ang mga napiling hayop o mga hayop na aalagaan.
1. Ano-anong kabutihan ang naibibigay ng inyong wastong
pag-aalaga ng hayop o mga hayop?
a.
b.
c.
d.
e.

422
PAGGAWA NG PLANO NG PAGPAPARAMI NG
ALAGANG HAYOP UPANG KUMITA
Agrikultura
Aralin 27
Nilalaman:
Ang paggawa ng plano ng pagpaparami ng alagang hayop
ay mabuting hakbang upang kumita at maiwasan ang pagkakamali
sa binabalak na gawain. Ang plano ay ginagawa bago simulan ang
gawain at ginagamit itong gabay sa paggawa.
Layunin:
Nakagagawa ng plano ng pagpaparami ng alaga upang kumita
Pagpaplano ng pagpaparami ng alagang hayop ay
makasisigurado tayo sa balak nating gawin. Ito ay makatitipid
sa halaga at panahong iuukol. Mahalagang maitala natin ang
dami ng bilang ng panganganak ng alagang hayop at ang
kikitain natin.
Alamin muna natin ang mga gabay sa pagpaplano.
Ang sumusunod ay gabay sa pagpaplano ng pararamihing
alagang hayop:
1. Uri ng hayop sa tahanan na aalagaan
- aso, kalapati, love birds, kuneho, at isda sa
aquarium
2. Kapaligiran
- malapit sa tubig
- malawak ang bakuran

423
3. Lugar na mapaglalagyan
- may tubig
- may sikat ng araw
- may hangin
- may matibay, maayos, at malinis na kulungan
4. Klase ng produkto na maaaring maibigay ng alagang
hayop
5. Maaaring kitain sa pagpaparami ng alagang hayop
Ikaw ba ay maaari nang magplano? Halimbawa gusto
mo magparami ng alagang kuneho upang ikaw ay kumita,
pag-aaralan ang planong ito at sagutin ang nakasaad na mga
tanong ng inyong guro.
Plano ng Pagpaparami ng Kuneho
I. Layunin: (naglalaman ng layunin sa gagawin mo)
Makapagpaparami ng kuneho upang pagkakitaan
II. Larawan: (iguhit ang pinaplanong alagang hayop)

424
III. Talaan: Punan kung anong meron
ang alaga mo
1. Uri ng hayop na aalagaan
2. Bilang ng hayop na sisimulan
3. Lahi ng hayop
4. Lugar na mapaglalagyan
a. May tubig
b. Sikat ng araw
c. May hangin
5. Klase ng pagkain
a. Tirang pagkain
b. Komersyal
c. Kangkong, pechay, dahon ng
ipil-ipil, talbos ng kamote
d. Mais, karots, palay
e. Giniling na niyog o munggo
f. Iba pang pagkain
6. Produkto na maibibigay
a. Karne
b. Itlog
c. Balat
d. Dumi
e. Iba pa
7. Bilang ng anak ng inahin
8. Kikitain kapag ipinagbili/ produkto
Kuneho
Babae / Bilugan
Kulungan
5
1,500.00 (sa pares)

425
Magplano tayo
1. Magpangkat sa apatan at pumili ng lider.
2. Pumili ng isang hayop sa tahanan at mag-isip kung
paano ito pararamihin.
3. Gumawa ng plano ng pagpaparami ng alagang
hayop na napili ninyo.
4. Ituos kung magkano ang kikitain sa alaga ninyo.
5. Iulat sa klase ang ginawang plano at ang mga batayan
nito sa paggawa.
1. Paano ninyo nagawa ang plano ng pagpaparami
ng alagang hayop upang kumita? (isulat sa loob ng
kahon)
2. Ano-ano ang mga nakatala sa plano?
Mga nakatala sa plano ng pagpaparami ng alagang hayop
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

426
Punan ang hinihingi na datos sa plano ng pag-aalaga
ng kalapati
1. Uri ng hayop na aalagaan –
2. Bilang ng hayop na sisimulan –
3. Lahi ng hayop –
4. Lugar na mapaglalagyan –
5. Klase ng pagkain –
6. Produkto na naibibigay –
7. Maaring bilang ng anak –
8. Kikitain kapag ipinagbili ang produkto –
1. Mag-isip ng gusto ninyong alagaan na hayop sa
bahay
2. Gumawa ng plano kung paano ninyo mapaparami
ang inyong alagang hayop upang kayo ay kumita.
3. Iulat sa klase ang inyong ginawa.

427
PAGPILI NG PARARAMIHING HAYOP
Agrikultura
Aralin 28
Nilalaman:
Maraming uri ng hayop ang mapagpipilian na tiyak din ang
kapakinabangan kung nasa ayos ang paraan ng pangangalagang
gagawin. Kailangan piliin ang alagang hayop lalo na kung balak
natin paramihin ang mga ito upang makapag-bigay ng karagdagang
pagkain at kita sa pamilya.
Basahin at pag usapan natin
Mga Alagang Hayop sa Tahanan
Kalapati
Ang pag-alaga ng kalapati ay madaling pagkakitaan
bukod sa nakalilibang. Ang isang inahin ay nagsisimulang
mangitlog sa gulang na tatlong buwan pa lamang. Ang itlog
ay mabilis din mapisa kaya mabilis dumami at ito ay kasing-
sustansya ng itlog ng pugo. Masarap din ang karne ng kalapati.

428
Kuneho
Ang kuneho ay isa ring hayop na madaling alagaan.
Tulad ng ibang hayop, ito ay nagbibigay ng karne na kasing-
sustansya ng karne galing sa manok. Maliban dito, ang
kuneho ay madalas ginagamit sa mga eksperimento ng mga
siyentipiko at sa paaralan. Ang balat nito ay ginagamit na
palamuti ng damit, tsinelas, sombrero, at iba pang bagay.
Aso
Ang aso ay isa sa mga hayop na mainam alagaan.
Maramingmag-anakangnaglalaanngpanahonsapag-aalaga
nito, maging mahirap o mayaman. May nag-aalaga ng aso
upang magsilbing bantay ng bahay. Mayroon namang nais ay
maging kasa-kasama sa mga gawain. May makikita ring mga
tao na kadalasan ay matatanda o may mga kapansanang
nag-aalaga upang magsilbi nilang gabay sa paglalakad at
pamamasyal. Inaalagaan din sila upang makasama at maging
isang tunay na kaibigan. Mahalaga naman na pipiliin ang
asong aalagaan.

429
Higit na mainam mag-alaga ng tuta kaysa asong malaki na
dahil iyong natuturuan ng mga kakaibang bagay na maaari
nilang gawin gaya ng pag-upo, pagpulot o pag-abot ng nahulog
o nakatagong bagay, pag-ihi, at pag dumi sa tamang lugar.
Pusa
Ang pusa ay isa ring mabuting alaga sa tahanan.
Mahusay itong manghuli ng daga dahil sa matalas ang
kaniyang paningin, pang-amoy at pandinig. Ito ay humuhuni
(purr) o ngumingiyaw kapag masaya at may gustong ipaalam.
Ang inang pusa ay gumagawa ng tunog kapag tinatawag niya
ang kanyang mga kuting.
Mga isda sa aquarium
Sa kasalukuyan, maraming uri ng isda ang maaaring
alagaan at palakihin sa aquarium. Ang aquarium ay isang
lalagyang may tubig kung saan inaalagaan at pinalalaki ang
mga isda. Ito ay ginagawang palamuti o atraksyon sa tahanan,

430
opisina o maging sa mga ospital. Isang katamtamang sukat
ng aquarium 30 cm x 20 cm x 15 cm (12 in x 18 x 6 in). Madali
itong pangalagaan.
Ayon sa bihasa at nakakaalam, ang goldfish ang
pinakamadaling alagaan sa aquarium. Ito ay matibay ang
katawan at malusog. May orange, golden-yellow, black and
white at mga kumbinasyon ng kulay. Ang mga ito ay nabibili
rin sa maraming tindahan ng mga alagang hayop (pet shops).
Maaari rin ipagbili ang mga isda sa aquarium katulad ng
Goldfish, Janitor’s fish, at iba pa.
Dagang Costa
Mainam ding alagaan ang dagang costa at ito ay
nagbibigay aliw sa nag-aalaga. Isa siyang uri ng daga na
matuturuan sa ipapagawa sa kanya katulad sa mga carnival
ito ay ginagamit sa laro sa ibabaw ng mesa na may mga
kahon na kapag narinig nila ang signal ay tatakbo sila sa loob
ng kahon na may numero. Kapag nakataya ka sa sinuutan ng
dagang costa, panalo ka.
Naipagbibili din ang mga dagang costa sa mga tindahan
ng alagang hayop (pet shop).
Ayon sa nabasa natin, dapat tandaan sa pagpili ng
pararamihing hayop ay ang mga sumusunod: Nakapagbibigay
ng karagdagang pagkain sa hapag-kainan.
1. Mabilis lumaki at madaling dumami.
2. Nakatutulong sa pagpapaunlad ng kabuhayan ng mag-
anak.
3. Nakapagbibigay aliw at mabuting kasama sa bahay.
4. Madaling alagaan at pakainin ng karaniwang pagkain.
5. Naipagbibili at karagdagang kita ng pamilya.

Q3 epp agri v2

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a Q3 epp agri v2

Similar a Q3 epp agri v2 (20)

Más de EDITHA HONRADEZ

Más de EDITHA HONRADEZ (20)

Q3 epp agri v2