Düzce'de yetişen bitkiler

1. See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/274893013
Düzce İli Bitki Biyolojik Çeşitliliği, Endemik,
Nadir Bitki Taksonları ve Koruma Statüleri
Conference Paper · November 2014
CITATIONS
0
READS
283
4 authors:
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
national rangeland project View project
Resimli Türkiye Florası Projesi View project
Necmi Aksoy
Duzce University
32 PUBLICATIONS 53 CITATIONS
SEE PROFILE
Neval Güneş Özkan
Duzce University
15 PUBLICATIONS 19 CITATIONS
SEE PROFILE
Serdar Aslan
Duzce University
52 PUBLICATIONS 279 CITATIONS
SEE PROFILE
Nihan Koçer
Duzce University
6 PUBLICATIONS 3 CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by Serdar Aslan on 21 April 2015.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

2. Düzce' e
Tarih ve I<ültür
Editör: Yrd. Doç. Dr. Ali Ertuğrul

3. Düzce'de
Tarih ve Kültür
Editör:
Yrd. Doç. Dr. Ali Ertuğrul
Gaye Kitabevi

4. DÜZCE BELEDiYESi KÜLTÜR YAYlNLARI
Düzce Araştırmaları : 1
DÜZCE BELEDiYESi
Cedidiye M ah. Hükümet Sok. / Düzce
Tel.: O380 524 5821
Faks: O380 524 5825
Sertifika No: 31177
DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
Editör: Yrd. Doç. Dr. Ali Ertuğrul
YAYlN KURULU:
Prof.Dr. Özer Ergenç
Prof.Dr. Yusuf Oğuzoğlu
Prof.Dr. ilhan Genç
ISBN 978-605-4133-03-1
1. Bastm Kasım 2014
Yaym Haztrltk:
Gaye Kitabevi /Bursa
Baski.·
KAYHAN MATBAACILIK
Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. D Blok No:244 Topkapı/iSTANBUL
Tel: O. 212. 576 Ol 36 Faks: 0.212. 612 31 85
Sertifika No: 12156

5. Düzce İli Bitki Biyolojik Çeşitliliği, Endemik,
Nadir Bitki Taksonları ve Koruma Statüleri
Necmi Aksoy*
Neval Güneş Özkan**
Serdar Aslan***
Nihan Koçer****
1. Giriş
1.1. Düzce İli'nin Genel Jeomorfolojik Özel-
likleri
Düzce ili 40° 37' ile 41° 07' kuzey enlemleri ve
30° 49' ile 31° SO' doğu boylamları arasında yer
almaktadır (Anonim, 2009) (Şekil1). ·
P.H. Davis'in (1965-1988), Türkiye Florası'na
göre A3 karesinde bulunmakta olup, çok değiş­
ken jeomorfolojik yeryüzü şekillerine, iklim tiple-
rine ve yaşam alanlarına sahiptir.
Düzce havzasının büyük bir bölümü Mesozoik
ve Senozoik yaşlı fliş serileri ile örtülüdür. Kil, kil
taşı, kum taşı, çakıl taşı, marn ve yer yer kireç taşı
ardalanmalarından oluşan bu birimler genelde
yeraltı suyu bakımından fakirdir. Bunun nedeni
formasyonun killi olması sebebiyle yağış suları­
nın derinliklere sızamadan yüzeysel akışla sel
yatakları ve derelere ulaşmasıdır (Görcelioğlu,
1999) .
Silu~yen-Devonyende pirit, demir gibi cevher-
lerle, Ust Kretasede gnays, mikaşist, amfibolit
gibi kayaçıara rastlanmaktadır. Genelde kireçsiz
esmer orman toprakları ve sarı/kırmızı podsolik-
ler ve hafif podsolümsü topraklar yaygın olup,
toprak derinliği orta ve derindir (Görcelioğlu,
1999).
Düzce İli'nin İklim Özellikleri
Düzce ili, Marmara iklimi ile batıdan komşu
olup; zaman zaman bu ikiimin etkilerini almak-
tadır. ilde aynı iklim tipi alanında yer alan bölüm-
lerde de yine bazı etkenler (Yükselti ve yüzey
Doç. Dr., Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi Orman
Botaniği AB &DUOF Herbaryumu, 81 620 Konuraipi
Düzce.
•• Arş. Gör., Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi Orman
Botaniği AB &DUOF Herbaryumu.
••• Uzman, Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi Orman
Botaniği AB &DUOF Herbaryumu.
•••• Uzman, Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi Orman
Botan iği AB &DUOF Herbaryumu.
şekille~i gibi) nedeniyle, farklı özellikler ortaya
çıkar. Orneğin Batı Karadeniz iklim tipi içerisinde
yer alan Akçakoca, Yığılca ve Düzce birbirinden
farklı özellikler göstermektedir.
Batı Karadeniz Bölgesinde yer alan Düzce, Ka-
radeniz ikliminin az yağışlı katında yer almakta-
dır. Toplam yağış kayalık alanlar dışında yeşil
örtünün sürekli kalmasını sağlamaktadır. Bölge-
de sonbahar ve kış en yağışlı iki mevsim olup, en
kurak mevsim yazdır. Düzce ilinde en düşük sı­
caklık - 5,9 Q( ile Ocak ayında, en yüksek sıcaklık
ise 37,7 Q( ile Haziran ayında kaydedilmiştir. En
soğuk aylar Ocak, Şubat ve Mart ayları olup, en
sıcak aylar ise Mayıs, Haziran ve Temmuz ayları
olarak ölçülmüştür (Anonim, 2009).
Düzce meteoroloji istasyondan alınan verilere
göre Düzce'nin ortalama sıcaklığı 13 oc,ortalama
yıllık yağış 840 mm'dir (Karagül, 1998). Vejetas-
yon dönemi nisan ayında başlamakta ve ekim
sonlarına kadar sürmektedir. Fakat çalışma saha-
ları ile Düzce ili arasında yaklaşık 200-700 m
yükseklik farkı olduğundan toplam yağış fazla ve
kışlar sert geçmektedir. Vejetasyon dönemi ise
daha kısa sürmektedir.
1.2. Düzce İli'nin Bitki Coğrafyası Yönün-
den Genel Durumu
Düzce 259.300 ha alana sahip olup, o/o 62'si
orman, o/o 9'si sulanabilen alan, o/o 9'si sulanma-
yan, o/o 1' çalılık ve %1'i çayırlık alanlarla kaplıdır
(Anonim, 2009).
2. Materyal-Yöntem
2.1. Flora
Düzce ili çiçeksiz bitkileri (eğreltiler) ile çiçek-
li bitkilerin otsu ve odunsu taksaniarını içeren
damarlı (vaskular) bitkilere ait veriler; Kaplan-
dede Dağı (Akçakoca) (Koca, A., 2003), Elmacık
gağı (Aksoy, N., 2006), Hasanlar Barajı (Güneş
Ozkan, N., 2009), Uğur Suyu-Samandere Vadisi
(Koçer, N., 2012) ve DUOF (Düzce Üniversitesi
.Orman Fakültesi Herbaryumu)'nda yapılan floris-
tik ve biyolojik çeşitlilik çalışmalarından yararla-
361

6. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
Şekil 1. Düzce İli 'nin Coğrafi Konumu
nılarak belirlenmiştir.
Bitkiler, Flora of Turkey and The East Aegean
Islands" Davis (1965-1985), Davis ve ark (1988)
faydalanılarak teşhis edilmiştir. Bölge florasında
bulunan endemik bitkilerin listesi verilip, türle-
rin dağılım haritası da verilmiştir (Tablo 1,3,
Şekil 5). Endemik bitkilerin IUCN kategorileri
Ekim ve arkadaşları tarafından yapılan "Türkiye
Bitkileri Kırmızı Kitabı" adlı esere göre verilmiş­
tir (Ekim ve ark, 2000). Bazı endemik bitkiler
için yeni tehdit kategorileri IUCN v. 3.1 (2001)'e
göre önerilmiştir (IUCN, 2001).
2.2. Vejetasyon
Düzce ili vejetasyonu ile ilgili veriler Elmacık
Dağı vejetasyonu (Aksoy, N. , 2006) ve DUOF
(Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Herbaryu-
mu)'nda Melenağzı Kumu! Vejetasyonu (Aksoy,
N. ve ark 2012) üzerine yapılan çalışmalardan
yararlanılarak belirlenmiştir.
3. Bulgular
3.1. Floristik Analiz
Düzce'de yapılan çalışmalar sonucunda 102
familya, 471 cins, 1200 tür ve tür altı takson tes-
pit edilmiştir. Toplam familya sayısının o/o 6'sını
eğrelti, o/o 3'ünü Gymnospermae ve o/o 91'ini An-
giospermae'ye ait familyalar oluşturmaktadır.
Toplam cins sayısının o/o 1.6'sını eğreltiler, o/o
1'ini Gymnospermae ve o/o 97.4'ünü de Angios-
permae'ye ait cinsler teşkil etmektedir. Toplam
tür ve tür altı takson sayısının o/o 1'ini Eğrelti, o/o
0.5'ini Gymnospermae ve o/o 98.5'unu da Angios-
permae'ye ait tür ve tür altı taksonlar oluştur­
maktadır (Tablo 1).
Tablo ı. Toplam familya, cins, tür ve tür altı takson sayısı
Familya Sayısı Cins Sayısı Tür ve tür altı takson Endemik
Eğrelti 6 8 12 -
Açık Tohumlular
3 4 7 ı
(Gymnospermae)
Kapalı Tohumlular
93 459 1181 65
(Angiospermae)
Toplam 102 471 1200 66
362

7. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
Düzce'de yapılan çalışmalara göre bitkilerin büyük bir bölümü çok geniş yayılış alanına sahiptir.
İkinci olarak Avr.-Sib. floristik bölgesine ait bitkilerin varlığına oldukça fazla oranda rastlanmaktadır.
Ayrıca Akdeniz ve Iran.-Turan floristik bölgesine ait bitkiler de alanda yetişmektedir (Tablo 2).
Tablo 2. Yakın alanlarçla yapı lan ça lışmalara göre fitocoğrafık bölgelerin karşılaştırılması
Doğru Koca Aksoy Güneş Özkan Koçer
Fitocoğrafik Bölge (2006) (2006) (2009) (2012)
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Avr.-Sib. 163 %28.95 212 %33.59 136 %25.33 179 %33.64
Akdeniz 64 %11.36 53 %8.41 76 % 14.15 41 %7.70
Iran.-Turan. 4 %0.71 41 %6.5 1 9 % 1.67 9 %1.69
Çok bölgeli veya elementi
332 %58.96 352 %51.50 316 %58.85 303 %56.95
bilinmeyen
Toplam 563 % 100 631 %100 537 % 100 532 %100
Yapılan çalışmalara göre Düzce'de en çok cins içeren familyalar şunlardır: Asteraceae (% 12.3),
Poaceae (% 8.2), Brassicaceae (% 6.2), Apiaceae (% 5.3), Fabaceae (% 5.1), Lamiceae (% 4.9), Rosa-
ceae (% 3.8), Caryophyllaceae (% 3.6), Orchidaceae (% 2.5), Boraginaceae (% 2.3) ve diğer familyalar
(% 54), (Şekil 2).
70
60
58 • CinsSayısı
so
39
40
29
30 25 24 23
20
18 17
10
o
Şekil2. En çok cins içeren familyalar
Yapılan çalışmalara göre en çok tür ve tür altı takson içeren familyalar şunlardır: Asteraceae (%
12.75), Fabaceae (% 9.1), Poaceae (% 6.8), Lamiaceae (% 6.3), Brassicaceae (% 4.2), Caryophyllaceae
(% 3.9), Rosaceae (% 3.8), Apiaceae (% 3.4), Orchidaceae (% 2.5), Boraginaceae (% 2.4) ve diğer fa-
milyalar (% 44.85), ( Şekil 3).
l!IO
160 ıs~ • T~nSııyıı;ı
140
120 10!)
100 112 76
ııo
60 so 47 4& 41
40
111 1
30 2!)
20
1 1o -..- -.- ı
Şekil 3: En çok tür ve tür altı takson içeren familyalar
363

8. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
Yapılan çalışmalara göre en çok tür ve tür altı takson içeren cinsler şunlardır: Trifolium (% 2.3),
Euphorbia (% 1.3), Vicia(% 1.3), Veronica (% 1.25), Carex (% 1.16), Medicago (% 1.16), Ranuncu/us (%
1.08), Lathyrus (% 1), Ornithogalum (% 1), Anthemis (% 0.9), Salvia (% 0.9) ve diğer cinsler(% 86.65),
(Şekil4).
30 28
• Takson Sayısı
2S
20
16 16
ıs
ı4
ıs ı3
ıı
11 11
ıo
s
o
Şekil 4: En çok tür ve tür altı takson içeren cinsler
3.2. Düzce'nin Genel Bitki Coğrafyası ve
Vejetasyonu
Düzce, kuzeybatı Karadeniz bölgesinde yayılı­
şını yapan Euro-Siberian (Euxine) (Avrupa-
Sibirya) Flora Alanı, Mediterranean (Akdeniz)
Flora Alanı ve Irano-Turanian (İran-Turan) Flora
Alanı etkisinde bulunmaktadır. Flora alanı bakı­
mından, Euxine (Orta Batı Karadeniz) ile Xsero-
Euxine (Kurakçıl Batı Karadeniz)'in geçiş bölge-
sinde bulunmaktadır. Düzce'nin güney doğusun­
dan Beyköy-Uğur köyünden başlayarak, Abant
Gölü'ne ve Dağları'na uzanan Samandere Vadi-
si'nde; Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) Flora Ala-
nının Orta Batı Karadeniz alt flora alanı (Sub-
Euxine) etkisi, Samandere Vadisini de içine alan
Abant Dağları'nın (1600 m.) kuzey batıya bakan
yüksek yerlerinde, vadi içlerinde ve dere kenar-
larında görülür. Akdeniz (Mediterranean) Flora
Alanının etkisi, araştırma alanının ön kuzey ke-
siminde, Beyköy-Uğur köyü-Derdin arasında
bulunan Uğursuyu Deresi'nin oluşturduğu ön
vadide lokal olarak görülmektedir. İran-Turan
(Irano- Turanian) Flora alanı, İç Anadolu Bölümü,
step ikliminin etkisi, alanın güneyinde kurakçıl
karakterli Orta Batı Karadeniz (Xero-Euxine)
flora alanına geçiş bölgelerinde, Sinekli ve Sakar-
ca yayialarının yüksek kesimlerinde ve Abant
Dağları'nın (1600 m) subalpin vejetasyonunun
bulunduğu 1500-1600 m.'de görülmektedir. Coğ­
rafi konumu ve jeomorfolojik yapısından dolayı,
Uğur köyü-Şiınşirlik mevkisinde bulunan ön Uğur
364
Suyu Vadisi ile Abant Gölü'ne uzanan Samandere
Vadisini etkileyen bu flora alanlarının kesişim ve
geçiş yerinde bulunmasından kaynaklanan zen-
gin flora ve vejetasyon çeşitliliğine sahiptir. Dere,
kalıntı maki, orman, sub-alpin ve kaya vejetasyon
tipleri ve bu vejetasyon tipleri içerisinde nadir
bitki habitatları yayılışını yapmaktadır.
Öksin (Euxine) kuşağın özelliği, kıyıdaki dağ­
Iık kesimden (kolinden), yarı dağlık kesime
(Submontan) kadar bulunan yapraklı karışık
ormanlardır. Kuzey Anadolu'da alçak kesimler-
deki alçak dağ ormanlarını, çalı katındaki sürekli
yeşil çalılar örneğin kumar (Rhododendron sp.)
ve birçok sarılıcılar (lianlar) karakterize eder.
Yapraklı ağaçların rebaket gücü nedeniyle ibreli
ağaçlar oldukça az bulunur. Bu kuşaktaki yüksek
basamak ormanları, batıda kayın (Fagus orienta-
lis Lipsky) ve göknar (Abies nordmanniana Spach
subsp. bornmuelleriana (Mattf.) Coode & Cullen),
doğuda Iadin (Picea orientolis (L.) Link) ve sarı­
çarndan (Pinus sylvestris L.) oluşur. Kuzey Anado-
lu'yu büyük alanlardaki kayın ormanları, özellikle
bunların Öksin (Euxine) karakter türleri ile ayı­
ran kumar (Rhododendron sp.) birimleri karakte-
rize eder. Sıcak periyodun Akdeniz (Mediterra-
nean) kalıntıları, örneğin akçakesme (Phillyrea
latifolia L.) ve defne (Laurus nobilis L.) sert yap-
raklı çalı ormanı, Karadeniz kıyısında korunaklı
yetişme ortamlarında bugüne kadar gelebilmiş­
tir. Aynı durum Yarı Akdeniz (Sub-Mediterra-
nean) toplumlar için de geçerlidir. Batı ve orta

9. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
kesimlerdeki Yarı Öksin (Sub-Euxine) özellikteki
kapalı ara vadilerde bulunan kızılçam (Pinus bru-
tia Ten. var. brutia) ormanları vejetasyon dina-
miğinin göstergesidir (Akman, ı995; Aksoy,
2006; Mayer & Aksoy, ı998).
Bundan dolayı, Samandere vadisini içine alan
Abant Dağları'nın (ı600 m) kuzey batı kısmında
Düzce Ovasına açılan Uğursuyu Çayının oluştur­
muş olduğu, Uğursuyu Vadisi'nin bulunduğu dü-
şük yükseltili ön vadi yamaçlarında Akdeniz
(Mediterranean) flora alanı üyelerinden, ladenler
(Cistus salviifolius L, Cistus creticus L.) gibi maki-
ler, Genista januensis Viv. subsp. lydia (Boiss.) Kit
Tan & Ziel., Ostrya carpinifolia Scop. gibi türler
bulunmaktadır. Buradaki makiler Karadeniz'e
açılan Melen nehri etkisiyle çalışma alanının ba-
tısında bulunan Elmacık Dağı'ndaki Akdeniz kö-
kenli makilikler ile bağlantı oluşturmaktadır (Ak-
soy, 2006). Samandere Vadisinin, orta yamaç
alanlarda Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) flora
alanının, Öksin (Euxine) alt flora alanını temsil
eden, doğu kayını (Fagus orientolis Lipsky), akça-
ağaç (Acer trautvetteri Medvedev), adi gürgen
(Carpinus betulus L.) ve saplı meşe'nin (Quercus
petraea (Matt.) Liebl.) hakim olduğu ve akasma
(Clematis vitalba L.), diken ucu (Smilax exee/sa L.)
gibi sarılıcıların (lianların) bulunduğu karışık
yapraklı ormanlar bulunmaktadır. Yüksek Dağ
yamaçlarında, uludağ göknar (Abies nordmannia-
na Spach subsp. bornmuelleriana (Mattf.) Coode
& Cullen) ve sarıçam (Pinus sylvestris L. var. ha-
mata) ormanları bulunmaktadır. Abant Gölü'ne
ve dağları'na bakan Sakarca ve Sinekli yaylarının
güneye bakan yamaçlarında, kurakçıl karakterli
yüksek dağ yamaçlarında, sarıçam (Pinus sylvest-
ris L. var. hamata (Steven) Fomin) ormanları ile
bağlantı oluşturan karaçam (Pinus nigra J.F. Ar-
nold subsp. nigra var. caramanica (Loudon)
Rehder) saçlı meşe (Quercus cerris L.), ahlat (Py-
rus elaeagnifolia Pal!.), geyik dikeni (Crateagus
monogyna Jacq.) gibi ağaç ve çalıların oluşturdu­
ğu ormanlar bulunmaktadır. Sakarca ve Sinekli
yaylarının tepelerinde bodur ardıç'ın Uuniperus
communis L. var. saxatilis (Pal!.) A.E.Murray) da-
ğınık halde bulunduğu bodur herdem yeşil çalı­
lıklar ile kurakçıl karakterli Orta Batı Karadeniz
(Xero-Euxine) alt flora alanına özgü bitkiler ile
step karakterli Vincetoxicum fuscatum (Hornem.)
Reichb. subsp. boissieri (Kusn.) Browicz, Anchusa
leptophylla Roem. & Schult. subsp. ineana (Le-
deb.) D.F.Chamb. gibi bitkiler bulunmaktadır.
Samandere şelalesinin çevresindeki oldukça dik
ve nemli taşlık kayalık ve yamaçlarda karayemiş
(Laurocerasus officinalis Roem.), şimşir (Buxus
sempervirens L.), ıhlamur (Tilia platyphyllos
Scop.), adi gürgen (Carpinus betulus L.), çınar
yapraklı akçaağaç (Acer platanoides L.), doğu
kayını (Fagus orientulis Lipsky), dişbudak (Fraxi-
nus excelsior L.), akçaağaç yapraklı üvez (Sorbus
tarmina/is (L.) Crantz var. torminalis), dağ karaa-
ğaç (Ulmus glabra Hudson), adi fındık (Corylus
avellana L. var. avellana), mor çiçekli ormangülü
(Rhododendron ponticum L. subsp. ponticum),
ateş dikeni (Pyracantha coccinea Roem.), büyük
yapraklı dikenli mersin (Ruscus hypoglossum
L.),orman sarmaşığı (Hedera he/ix L.), papaz kü-
lahı (Euonymus latifolius (L.) Mill. subsp. latifo-
lius), orman asması (Clematis vitalba L.) ve patlak
(Staphylea pinnata L.) gibi ağaç ve çalılar bulun-
maktadır.
Düzce İli'nin güneyinde bulunan Elmacık Dağ­
ları'nda, Euxine planar (sıcak ve kurak iklimli
alçak düzlük basamak, mediteran kalıntılar) ba-
samak, kolin (yağışça yoksul iklimi olan alçak
tepelik basamak, karışık orman) basamak, man-
tan basamak (çoğunlukla bulut basamağında, sık
ve iyi büyüme gösteren karışık ormanların bu-
lunduğu dağ ormanı basamağı), subalpin basa-
mak (kapahlığı çok düşük meşcerelerle arınanın
savaş basmağı, ağaç yoktur), olmak üzere dört
vejetasyon basamağı saptanmıştır. Araştırma
alanında sucu! (göl) ve bataklık, su kenan (ripe-
rian), kahntı maki, kaya (rupikol), orman ve su-
balpin vejetasyonu olmak üzere 6 farklı vejetas-
yon tipi saptanmıştır. Bu vejetasyon tipierindeki
belli başlı bitki toplumları, karakter ve ayrıt edici
türleri aşağıda verilmiştir (Aksoy, 2006):
Orman Vejetasyonu:
Tilio tomentosa-Carpinetum betulus Top-
lumu: Bu toplum 385-780 m yükseltiler arasında
bulunur. Toplumun karakter ve ayırt edici türleri,
Carpinus betulus ve Tilia argentea'dır. Toplumda
Clinopodium vulgare subsp. vulgare, Fragaria
vesca, Euphorbia amygdaloides var. amygdaloides,
Lapsana communis subsp. intermedia" Quercus
petraea subsp. petraea, Hypericum calycinum,
Brachypodium sylvatica, Mespi/us germanica, Acer
campestre subsp. campestre taksonlarıyla, az
miktarda Helleborus orientalis, Crataegus mic-
rophylla, Cyclamen coum subsp. caucasicum, Cor-
nus sanguinea subsp. sanguinea taksonlarıyla
temsil edilmektedir.
Querceto petraea-Pinetum nigrae Toplumu:
Bu birlik 6ı0-950 m yükseltiler arasında bulu-
nur. Toplumun karakter ve ayırt edici türleri,
,Pinus nigra var. caramanica ve Quercus petraea
subsp. iberica'dır. Toplumda Clinopodium vulgare
subsp. vulgare, Brachypodium sylvatica, Euphor-
bia amygdaloides var. amygdaloides, Poa nemora-
lis, Digitalis ferruginea, Tanacetum parthenium,
365

10. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
Polygala supina, Lathyrus hirsutus, Carpinus be-
tu/us, Galium album subsp. prusense taksonları
bulunmaktadır.
Rhododenro ponticum-Fagetum orientulis
Toplumu: Bu toplum 600-1200 m yükseltHer
arasında bulunur. Toplumun karakter ve ayırt
edici türleri, Rhododenron ponticum, Fagus orien-
talis'dir. Toplumda Hedera he/ix, Populus tremula,
Corylus avellana var. avellana, Circaea lutetiana,
Ruscus hypoglossum, Rhododendron ponticum,
. Daphne pontica, Quercus petraea subsp. petraea,
Hypericum calycinum, llex aquifolium, Vaccinium
arctostaphyllos, Trachystemon orieanta/e, Acer
trautvetteri, Salvia forskahlei, Similax excelsa,
Tilia rubra subsp. caucasica, Tanacetum parthe-
nium, Mespilus germanica, Helleborus orientalis,
Crataegus microphylla, Cyclamen coum subsp.
caucasicum taksonları bulunmaktadır.
Rubo hirtus-Abietum bornmuleriana Top-
lumu: Bu toplum 1300-1600 m yükseltHer ara-
sında bulunur. Toplum karakter ve ayırt edici
türleri, Rubus hirtus, Abies nordmanniana subsp.
bornmuelleriana dır. Toplumda, Hedera he/ix,
Corylus avellana var. avellana, Euphorbia amyg-
daloides var. amygdaloides, Lapsana communis
subsp. intermedia, Brachypodium sylvatica, Fra-
garia vesca, Clinopodium vulgare subsp. vulgare,
Salvia glutinosa, Veronica chamaedrys, Vicia crac-
ca, Daphne pontica, Vaccinium arctostaphyllos,
Trachystemon orieantale, taksonlar Acer trautvet-
teri, Tilia rubra subsp. caucasica, Laurocerasus
officinalis, Acer platanoides taksonları bulunmak-
tadır.
Riperian Vejetasyon
Periploca graeca- Alnus glutinosa toplumu:
Bu toplum 100-120 m yükseltHer arasında bulu-
nur. Toplumun karakter ve ayırt edici türleri,
Alnus glutinosa subsp. glutinosa, Periploca graeca
subsp.graeca' dir. Toplumda, Euphorbia amygda-
loides var. amygdaloides, Brachypodium sylvatica,
Fragaria vesca, Clinopodium vulgare subsp. vul-
gare, Corylus avellana var. avellana, Carpinus
betulus, Securigera varia, Hedera he/ix, Trachys-
temon orieantale, Scilla bifolia taksonlarıyla, az-
miktarda Cornus sanguinea subsp. sanguinea,
Hordelymus europaeus, Humulus lupulus, Sambu-
cus ebu/us taksonları bulunmaktadır.
Kalıntı Maki Vejetasyonu
Phillerio latifoli-Arbuteum andrachne Top-
lumu: Bu toplum 41S-47S m yükseltHer arasında
bulunur. Toplumun karakter ve ayırt edici türleri,
Phillyrea latifolia, Arbutus andrachne 'dir. Top-
lumda, Clinopodium vulgare subsp. vulgare,
Brachypodium sylvatica, Euphorbia amygdaloides
var. amygdaloides, Teucrium chamaedrys, Verani-
ca chamaedrys, Quercus petraea subsp. petraea,
Hypericum calycinum, Tilia rubra subsp. caucasi-
ca, Trachystemon orieantale, Ruscus hypoglossum,
He/leborus orientalis, Ruscus aculeatus, Pistacia
terebinthus subsp. palaestina, Tanacetum parthe-
nium, Mespilus germanica, Lathyrus hirsutus tak-
sonları bulunmaktadır.
Erico arborea-Cisteum cretici Toplumu: Bu
toplum S7S-630 m yükseltHer arasında bulunur.
Toplumun karakter ve ayırt edici türleri, Erica
arborea ve Cistus creticus 'dir. Toplumda, Clino-
podium vulgare subsp. vulgare, Brachypodium
sylvatica, Poa nemoralis, Teucrium chamaedrys
taksonlarıyla, Quercus petraea subsp. petraea,
Hypericum calycinum, Salvia forskahlei, Pistacia
terebinthus subsp. palaestina taksonuyla, Yanace-
tum parthenium, Polygala supina, taksonları bu-
lunmaktadır.
Subalpin ve Alpin Vejetasyon Tipine İlişkin
Bitki Toplumları:
Plantagini holosteum-Nardietum stricta
Toplumu: Bu toplum 1600-1800 m yükseltHer
arasında bulunur.
Teucrium montanum, Viola gracilis, Lotus cor-
niculatus, Koeleria cristata, Asyneuma limonifo-
lium subsp. limonifolium taksonlarıyla temsil
edilmektedir
Kaya (Rupikol)Vejetasyonuna İlişkin Bitki
Toplumları:
Origano- Polypodietum vulgare Toplumu:
Bu toplum180-18S m ve 388-400 m yükseltHer
arasında bulunur. Toplumun karakter ve ayırt
edici türleri; Polypodium vulgare, Origanum vul-
gare var. viride. Toplumda, Clinopodium vulgare
subsp. vulgare, Lapsana communis subsp. inter-
media, Brachypodium sylvatica, Asplenium adian-
tum-nigrum, Asplenium trichomanes, Arahis cau-
casica subsp. caucasica taksonları bulunmakta-
dır.
Sucul (Göl) ve Bataklık Vejetasyon Tipine
ilişki Bitki Toplumları:
366
Thypho-Phragmitetum Toplumu: Bu toplum
Efteni Gölü'nün güneyinde, 100 m yükseltide, su
derinliğ SO cm olan alanlarda bulunur. Toplumun
karakter ve ayırt edici türü, Phragmites commu-
nis ve Typha latifolia' dır. Toplumda, Lytrum sali-
caria taksonuyla, Bidens cernua, taksonu bulun-
maktadır.
Trapetum natantis Toplumu: Bu toplum Ef-
teni Gölü'nün güneyinde, 100 m yükseltide, su
içerisinde derinliğ ıso cm olan alanlarda bulu-

11. DÜZCE ili BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
nur. Toplumun karakter ve ayırt edici türü, Trapa
natans' dır. Toplumda, Phragmites communis,
Sparganium erectum taksonlarıyla, Nuphar lutea
taksonu bulunmamaktadır.
Hasanlar Barajı ve Küçük Melen Çayı havzası
Karadeniz (Euro-Siberian) ile Akdeniz (Mediter-
ranean) bitki örtülerinin kesişim yerinde bulun-
maktadır. Bu nedenle Küçük Melen Çayı havzası­
nın kuzey bakıya sahip yamaçlarında Karadeniz
bitki örtüsüne ait Kayın (Fagus orientalis Lipsky),
Kestane (Castanea sativa Mill.), Meşe (Quercus
petraea (Mattuschka) Liebl., Q. cerris L., Q. frai-
netto Ten.), Gürgen (Carpinus betulus L.), Ihlamur
(Tilia tomentosa Moench.), Akçaağaç (Acer cam-
pestre L.), Dişbudak (Fraxinus angustifolia Vahl.,
F. pallisae Wilmot) gibi yapraklı ağaçların bulun-
duğu orman vejetasyonu yer almaktadır. Güney
bakılarda ise kalıntı Akdeniz bitki örtüsüne ait
Kocayemiş (Arbutus unedo L.), Sandal (Arbutus
andrachne L.), Defne (Laurus nobilis L.), Akça-
kesme (Phillyrea latifolia L.), Menengiç (Pistacia
terebinthus L.), Funda (Erica arborea L.) ve Laden
(Cistus creticus L.) gibi çalılardan oluşan yalancı
maki vejetasyonu bulunmaktadır.
Hasanlar Barajı ve Küçük Melen Çayı Havzası,
Karadeniz (Euro-Siberian) ile Akdeniz (Mediter-
ranean) bitki örtülerinin kesişim yerinde bulun-
maktadır. Bu nedenle Küçük Melen Çayı havzası­
nın kuzey bakıya sahip yamaçlarında Karadeniz
bitki örtüsüne ait Kayın (Fagus orientalis Lipsky),
Kestane (Castanea sativa Mill.), Meşe (Quercus
cerris L., Quercus frainetto Ten.), Gürgen (Carpi-
nus betulus L.), Ihlamur (Tilia tomentosa Desf.),
Akçaağaç (Acer campestre L.), Dişbudak (Fraxinus
angustifolia Vahl.) gibi yapraklı ağaçların bulun-
duğu orman vejetasyonu yer almaktadır (Güneş
& Aksoy, 2011).
3.3. Endemizm
Ülkemizde 3649 takson endemik olup, ende-
mizm oranı % 31.2'dir (Güner ve ark., 2012).
Avrupa-Sibirya flora alanı bölgesinde endemik
takson sayısı yaklaşık 300 endemizm oranı %
11.6' dır (Ekim ve ark., 2000). Düzce İli genel
flora özellikleri incelendiğinde 66 endemik bitki
türünün mevcut olduğu görülmüştür, (Tablo 3).
Yapılan çalışmalara göre Düzce ilinde 66 en-
demik bitki türüne rastlanmıştır. Bunlardan S'i
CR (vahim), 2'si EN (tehlikede), 3'ü VU (hassas),
12'si NT (Tehdite Açık) ve 44'ü LC (Düşük Riskli)
kategorisindedir (Tablo 2). Daha önce endemik
listesinde yer alan Campanula lyrata subsp. lyra-
ta adalarda da olduğundan endemik listesine
alınmamıştır. Silene sangaria türü ise Silene
thymifo/ia'nın sinanimi olduğundan ve bu tür de
yurt dışında yetiştiğinden endemiklikten düş­
müştür (Güner ve ark., 2012).
Tablo 3: Endemik Bitki Taksonları ve Tehlike Kategorileri
Endemik Bitki Taksonları IUCN Endemik Bitki Taksonları IUCN
Kat. Kat.
Centaurea yaltirikii N.Aksoy, H.Duman & Efe CR Crataegus x bornmuelleri Zabel LC
subsp. yaltirikii
Cephalaria duzceensis N.Aksoy & R.S.Göktürk CR Dactylorhiza bithynica H.Baumann LC
Festuca rubra L. CR Delphiniumjissum Waldst. & Kit. LC
subsp. pseudorivularis Markgr.-Darınenb. subsp. anatolicum Cbowdhuri & Davis
Lamium purpureum L. CR Dianthus anatolicus Boiss. LC
var. aznavourii Gand. ex Aznav.
Lythrum anatolicum Leblebici & Seçmen CR Dianthus carmelitarum Reut. ex. Boiss. LC
Centaurea kilaea Boiss. EN Dianthus leucophaeus Sibtb. & Sm. var. LC
leucophaeus
Corydalis wendelboi Liden EN Dianthus lydus Boiss. LC
subsp. congesta Liden & Zetterl.
Cirsium boluense Davis & Paris vu Epipactis bithynica K.Robatsch LC
Lathyrus undulatus Boiss. vu Euphorbiafalcata L. LC
subsp. macrostegia (Bornm.) O.Schwarz
Seseli resinosum Freyn & Sint. vu Galiumjissurense Ehrend. & Schönb. LC
Alyssum blepharocarpum Dudley & Hum. NT Helichrysum arenarium (L.) Moench. LC
subsp. aucheri (Boiss.) Davis & Kupicha
Alyssum virgatum Nyar NT Hieracium artabirense (Zahn) Juxip LC
367

12. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
Carduus nutans L. subsp.falcato-incurvus NT Jurinea alpigena K.Koch LC
P.H.Davis
Dianthus cibrarius Clem. NT Knautia degenii Borbas ex. Formanek LC
Ferulago thirkeana (Boiss.) Boiss. NT Larniurn ponticurn Boiss. & Balansa ex Boiss. LC
Fritillaria bithynica Baker NT Lathyrus tukhtensis Czeczott LC
Ornithogalurn alpigenurn Stepf. NT Linaria iconia Boiss. & Helder LC
Scorzonera pygmaea Sibth. & Sm. NT Lonicera orientatis Lam. LC
subsp. nutans (Czeczott) Chamb.
Stenotaenia rnacrocarpa Freyn & Sint. NT Marrubium globosurn Montbret & Aucher ex LC
Bentham subsp. globosum
Thlaspijaubertii Hedge NT Minuartia anatatica (Boiss.) Woron.var. LC
anatatica
Verbascum bithynicum Boiss. NT Muscari aucheri (Boiss.) Baker LC
Verbascum cheiranthifoliurn Boiss. NT Nonea pulla (L.) DC. subsp. manticola Rech. LC
var. asperulurn (Boiss.) Murb.
Abies nordrnanniananina (Stev) Spach. LC Onosma bornmuelleri Hausskn. LC
subsp. bornmuelleriana (Mattf.) Coode & Cullen
Alcea apterocarpa (Fenzl) Boiss. LC Phlornis russeliana (Sims) Benth. LC
Allium huber-morathii Kolimann LC Sernpervivurn arrnenurn Boiss. & Huet var. LC
armenurn
Alliurn olyrnpicum Boiss. LC Sideritis diehatoma Huter LC
Alyssurn pseudo-rnouradicurn Hausskn.& Bomm. LC Stachys cretica L. subsp. anatolica Rech.f. LC
Anthemis aciphylla Boiss. var. discoidea Boiss. LC Stachys iberica M.Bieb. LC
subsp. iberica var. densipilosa Bhattacharjee
Arurn euxinurn R.R.Mill LC Taraxacurn turcicurn Van Soest LC
Asperula lilaciflora Boiss. LC Tragopogon aureus Boiss. LC
subsp. phrygia (Bornm.) Schönb.- Tem.
Astrantia maxima Pal!. LC Trifotiurn barbulalum (Freyn & Sint.) Zoh. LC
subsp. haradjianii (Grintz.) Rech.
Campanula latiloba A.DC. subsp. latiloba LC Trifolium caudatum Boiss. LC
Cicerbita variabilis (Bornm.) Bomm. LC Trifotium elongatum Willd. LC
C3 Unduooıypos
+
Şekil 5: Düzce İli'nde Endemik Taksonların Dağılışı (Aksoy & Uzun, 2011)
368

13. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
Tablo 4. Kategorilere göre endemik takson sayısı
Tehlike Kategorisi
Vahim Tehlikede
(CR) (EN)
Taksoo Sayısı 5 2
Endemik olmayan ancak Bern Sözleşmesi ge-
reği koruma altında bulunan Cyclamen coum
subsp. coum türü bölgede geniş yayılış göster-
mektedir (Aksoy ve ark., 2010).
3.4. Nesli Tehtit Altında Buluanan ve
Zarar Gören Türler
Centaurea yaltirikii N.Aksoy, H.Duman & Efe
subsp. yaltirikii (Compositae) {Şekil 6, Şekil 7 )
(Aksoy ve ark., 2008).
Tehdit Kategorisi: CR (Vahim)
Yaydış Lokaliteleri:
A3- Düzce, Efteni Gölü, Güzeldere yolu, maki-
lik alan, bazaltik kayalar, 568 m., 19.07.2004, N
40° 43.831' E 31o 03.152', N.AKSOY 5304, ISTO
31050.
A3 - Düzce, Elmacık Dağı, Gölyaka - Kardüz
Bölgesi, Melik deresi, serpantİn kayalıkları, Pinus
sylvestris ormanı, 1085 m.
Alan sınırları:
Kuzey sınır: 36 T 4512705 K, 335189 D
Güney sınır: 36 T 4509987 K, 335910 D
Doğu sınır: 36 T 4510410 K, 336742 D
Batı sınır: 36 T 4510190 K, 334932 D
Zarar Görme Nedenleri:
Elmacık dağlarına özgü olan, birinci ve en bü-
yük popülasyonu Toptepe-Güzeldere Şelalesi
arasındaki, Horoz Kaya mevkisindeki kayalık ve
açıklık alanlarda bulunmaktadır. İkinci popülas-
yonu ise, Emeksiz derelerinin oluşturmuş olduğu
vadinin güneye bakan, sarıçam (Pinus sylvestris)
ormanlarındaki vadi yamaçlarındaki akıntılı ser-
pantin kayaçlarından oluşan habitat alanlarında
yaşamaktadır. Düzce Peygamber Çiçeği (Centau-
rea yaltirikii subsp. yaltirikii)'nin önemli bir po-
pülasyonu, Toptepeden, Güzle Dere şelalesi ara-
sındaki Horoz Kayasında yapılan yol çalışmaları,
fındık tarımı için orman ve maki alanlarına dö-
nüştürülmesi nedeniyle tehlike altındır. İkinci
popülasyonu Konaş-Emeksiz derelerinde sür-
mekte olan HES barajı inşaatı, bağlantı yol çalış­
malarından ve yoğun arınancılık faaliyetlerinden
önemli ölçüde etkilenmekte olup, nesli tehdit
altında bulunmaktadır.
Hassas Tehdite Açık Düşük Riskte
(VU) (NT) (LC)
3
369
12 44
Şekil 6: Düzce Peygamber Çiçeği, (Centaurea yaltirikii
N.Aksoy, H. Duman & Efe) (Foto. N. Aksoy)
Şekil 7: Centaurea yaltirikii subsp. yaltirikü Hamamüstü
Deresi Vadisindeki yayılış alaru.
Cephalaria duzceensis N.Aksoy & R.S. Gök-
türk (Dipsacaceae) (Şekil 8, Şekil 9) (Aksoy ve
ark., 2007).
Tehdit Kategorisi: CR (Vahim)
• Yaydış Lokaliteleri:
1. A3 - Düzce, Elmacık Dağı, Gölyaka - Balıklı,
Konaş arkası, Emeksiz, Sarıçam kalıntı ormanı,
644 m., 30.07.2004, N 40° 41.924', E 31o 02.452',
N.AKSOY 5339, ISTO 31000.

14. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
2. A3 - Düzce, Elmacık Dağı, Gölyaka- Kardüz
Bölgesi, Melik deresi üstü, Karaardıç Bölgesi,
Balıklı, Pinus sylvestris ve P.nigra ormanı" 1265
m, 06.08.2005, N. Aksoy 5978.
Alan sınırları:
Kuzey sınır: 36 T 336429, 4507993 K
Güney sınır: 36 T 330500 D, 4503067 K
Batı sınır: 36 T 330039 D, 4504188 K
Doğu sınır: 36 T 338482 D, 4508983 K
Zarar Görme Nedenleri:
Elmacık dağlarına özgü olan, Elmacık Dağla­
rındaki Aksu ve Emeksiz derelerinin oluşturmuş
olduğu vadinin güneye bakan, sarıçam (Pinus
sylvestris) ormanlarındaki vadi yamaçlarındaki
akıntılı serpantİn kayaçlarından oluşan habitat
alanlarında yaşamaktadır. Düzce Pelemir Otu
(Cephalaria duzceensis)'nun önemli bir populas-
yonu, Düzce-Gölyaka ilçesindeki Elmacık Dağla­
rındaki Aksu ve Emeksiz derelerinde sürmekte
olan HES barajı inşaatı, bağlantı yol çalışmaların­
dan ve yoğun arınancılık faaliyetlerinden önemli
ölçüde etkilenmekte olup, nesli tehdit altında
bulunmaktadır. 2008 yılında DUOF Herbaryumu
olarak, bölgede yapılan HES inşaatına ilişkin ya-
pılacak olan, Konaş-Emeksiz arasındaki bağlantı
yol çalışmalarının durdurulmasına ilişkin Bolu
Orman Bölge Müdürlüğü ve Gölyaka Orman İş­
letme Müdürlüğü yaptığımız başvurumuzu olum-
lu bularak, bu yolun yapılmasını durdurmuştur.
Böylece % 70 populasyonasahip olduğu Emeksiz
dersindeki habitat alanı koruna bilmiştir. Ancak
HES inşaatı ve yol yapım çalışmaları sırasında %
10-15 arasında bir populasyonu yok olmuştur.
Şekil 8: Düzce Pelemir Otu (Cephalaria duzceensis
N.Aksoy&R.S.Göktürk) (Foto. N. Aksoy)
370
Şekil 9: Cephalaria duzceensis Emeksiz-Aksu Vadisi
yayılış alanı.
Lythrum anatolicum Leblebici & Seçmen
(Lythraceae) (Şekil lO, Şekil ll).
Tehdit Kategorisi: CR (Vahim)
Yayılış Lokaliteleri:
A3 Bolu: Düzce, S. of Efteni (Melen) Gölü, 27
vii 1985, E. Leblebici 6032, Ö. Seçmen, (holo.
EGE!).
A3 Düzce, Efteni Gölü, Orman İşletme Müdür-
lüğü Deposu karşısı, 114 m., 30.07.2005, N 40Q
45.327' E 31Q 03.768' N.AKSOY 5772, ISTO
30649
Zarar Görme Nedenleri:
Elmacık Dağı'nın kuzey yamacında ova düzlü-
ğünde bulanan, Efteni Gölü' 1950 yıllardan itiba-
ren kurutma çalışmaları sonucunda 1930 ha olan
toplam alanı, günümüzde 25 ha kadar alana in-
miştir. Düzce ovasında Büyük Melen nehrini bes-
leyen suların toplanma alanı olan ve 170 yakın
kuş türüne ev sahipliği yapan, Efteni Gölü'nün su
seviyesi etrafına çekilen bentler sayesinde belirli
bir seviyede tutulabiliyor. Su seviyesinin azalma-
sı ve gölde yapılan aşırı otlatma sonucu dünyada
sadece Efteni Gölü'nde yaşayan Anadolu Aklar
Otu'nun (Lythrum anatolicum) nesli yok olma
riskiyle karşı karşıya bulunmaktadır. Efteni Gölü
yakınlarına yapılan Organize Sanayi Bölgesi inşa­
atları ve İstanbul'a su sağlayan Melen Projesi'nde
Düzce Melen nehrini besleyen suların toplanma,
doğal su çökelme ve temizlenme yeri olan Efteni
Gölü'nün setlerle su seviyesinin yükseltilmesi
düşünülmesi, burada yaşayan 170 yakın kuş tü-
rünü ve Anadolu Aklar Otu'nun (Lythrum anatoli-
cum) geleceğini önemli ölçüde tehdit etmektedir.

15. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
Şekil 10: Anadolu Aklar otu (Lythrum anatolicum Leble-
bici & Seçmen) (Foto. N. Aksoy)
Şekil ll: Lythrum anatolicum Efieni Gölü yayılış alanı
Seseli resinosum Freyn & Sint. (Umbelliferae) (Şekil 12,
Şekil 13).
Tehdit Kategorisi: VU (Hassas)
Yaydış Lokaliteleri:
A3 Düzce, Gölyaka, Bıçkı Düzü mevkii, kayalık
alan, 621 m., 10.10.2003,· N 40° 43.607' E 31o
03.107' N.AKSOY 4236, ISTO 30697.
A3 Düzce: Yığılca, Hasanlar barajı, HES civarı,
yol kenan, 254 m, 06.06.2007, N. GÜNEŞ 1760.
Zarar Görme Nedenleri:
Elmacık dağlarına özgü olan, birinci ve en bü-
yük popülasyonu Toptepe -Güzeldere Şelalesi
arasındaki, Horozkaya mevkiindeki kayalık ve
açıklık alanlarda bulunmaktadır. İkinci popülas-
yonu, Hasanlar Barajı çevresindeki kayalık alan-
larda bulunmaktadır. Toptepeden, Güzle Dere
şelalesi arasındaki Horozkaya'da yapılan yol ça-
lışmaları, fındık tarımı için orman ve maki alanla-
rına dönüştürülmesi nedeniyle tehlike altındır.
371
Şekil 12: Seseli resinosum Freyn & Sint.
(Foto. N. Aksoy)
Şekil 13: Seseli resinosum Freyn & Sint. Hamamüstü
Deresi Vadisindeki yayılış alanı.
3.5. Düzce'deki Nesli Tehlike Altında
Bulunan Lokal Endemik Bitkilerin
Bulunduğu Merkezler
ı. Elmacık Dağlarındaki Aksu ve Emeksiz
derelerinin oluşturmuş olduğu vadinin güne-
ye bakan, sarıçam (Pinus sylvestris) ormanla-
rındaki vadi yamaçları:
Tip örneği N. Aksoy tarafından 2004 yılında
"Elmacık Dağı (Düzce) Vejetasyonu" adlı doktora
tez çalışması sırasında Düzce-Elmacık dağından
toplanan CR (Vahim) tehlike kategorisindeki
Cephalaria duzceensis N.Aksoy & R.S.Göktürk
(Dipsacaceae), ve Centaurea yaltirikii N. Ak-
soy, H.Duman & Efe subsp.yaltirikii (Composi-
tae) Elmacık dağlarına özgü olan, Elmacık Dağla­
rındaki Aksu ve Emeksiz derelerinin oluşturmuş
olduğu vadinin güneye bakan, sarıçam (Pinus

16. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
sylvestris) ormanlarındaki vadi yamaçlarındaki
akıntılı serpantin kayaçlarından oluşan habitat
alanlarında yaşamaktadır (Aksoy, 2006).
2. Toptepe-Güzeldere Şelalesi arasındaki,
Horozkaya mevkisindeki kayalık ve açıklık
alanlar:
Tip örneği N. Aksoy tarafından 2004 yılında
"Elmacık Dağı (Düzce) Vejetasyonu" adlı doktora
tez çalışması sırasında Düzce-Elmacık dağından
toplanan Centaurea yaltirikii N.Aksoy, H. Du-
man & Efe subsp. yaltirikii (Compositae), CR
(Vahim) tehlike kategorisindedir.
Tipik bir kaya bitkisi olan Seseli resinosum
Freyn & Sint. (Umbelliferae) tip örneği Sintenis
tarafından 1892 yıhnda Kastamonu-Küre dağla­
rından toplanmıştır. VU (Hassas) tehlike katego-
risindedir.
Her iki bitki de Elmacık dağlarına özgü olan
Toptepe-Güzeldere Şelalesi arasındaki, Horoz
Kaya mevkisindeki kayalık ve açıklık alanlarda
bulunmaktadır (3).
3. Efieni Gölü:
Tip örneği Leblebici ve Seçmen tarafından
1985 yılında Efteni Gölü - Düzce'nin güneyinden
toplanan Lythrum anatolicum Leblebici &
Seçmen (Lythraceae) CR (Vahim) tehlike kate-
gorisindedir. Elmacık Dağı'nın kuzey yamacında
ova düzliiğünde bulanan, Efteni Gölü' nde yayılış
yapmaktadır (3).
4. Hasanlar Barajı çevresindeki kayalık
alanlar:
VU (Hassas) tehlike kategorisindeki Seseli
resinosum Freyn & Sint. (Umbelliferae)'nin
ikinci popülasyonu, Hasanlar Barajı çevresindeki
kayalık alanlarda bulunmaktadır (Güneş Özkan,
2009).
5. Cumayeri İlçesi, Dokuz Değirmen Köyü:
Buzul çağından günümüze kalıntı olarak gel-
miş Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach Bü-
yük Melen deresi civarında yayılış yapmaktadır.
Bu alan rafting turizmi bakımından revaçta oldu-
ğundan çevre illerden oldukça turist çekmekte-
dir. Relikt olan bu odunsu taksonu barındıran bu
alanın korunması gerekmektedir.
6. Melenağzı Kumul Alanlar:
VU (Hassas) kategorisindeki nadir Pancra-
tium maritimum L. ve jurinea kilaea Azn. bu
alanda yayılış yapan EN (Tehlikede) kategori-
sindeki endemik takson ise Centaurea kilaea
Boiss. taksonudur.
Ancak tarafımızca yapılan bir çalışma ile Cen-
taurea kilaea Boiss. taksonunun kurnuHarın
giderek yok olması nedeniyle tehlike kategorisi-
nin CR (Vahim) olması gerektiği belirtilmiştir
(Aksoy ve ark., 2010). Bu nedenle bu alanın da
koruma altına alınması gerekmektedir (Şekil14).
.KA R ADE NIZ
+--Ak~Mou •
-- -- -"-::;-
.,
•.. ...r
--- ---......
-
- -- --
D 0 Z C E
'::""
Şekil 14: Endemik Centaurea kilaea ve nadir Pancratium
maritimum ve Jurinea kilaea türlerinin kumuHardaki
yayılışı
7. Samandere Vadisi Uğur Köyü-Şiınşirlik
Mevkii:
Düzce'nin güney doğusunda bulunan Uğur Su-
yu-Samandere Vadisi'nde; EN (Endangered) ka-
tegorisindeki Corydalis wendelboi Liden subsp.
congesta Liden & Zetterl., VU (Vulnerable) kate-
gorisindeki Lathyrus undulatus Boiss., Seseli
resinosum (Freyn & Sint.) Zoh., Tripleurosper-
mum rosellum (Boiss. & Orph.) Hayek subsp.
album E.Hossain, NT (Near Threatened) katego-
risindeki Alyssum blephorecarpum Dudley &
Hum., Verbascum bithynicum Boiss., Crocus
biflorus Miller, Gard. subsp. pulehrico/or (Her-
bert) Mathew, LC (Least Concern) kategorisinde-
ki Abies nordmanniana (Stev) Spach. subsp.
bornmuelleriana (Mattf.) Coode & Cullen, Alcea
apterocarpa (Fenzl.) Boiss., Alyssum pseudo-
mouradicum Hauskn & Bornm. ex Boumg., Tri-
folium barbulalum (Freyn & Sint.) Zoh., Bupleu-
rum setaceum Fenzl, Vincetoxicum fuscatum
(Hornem.) Reichb. subsp. boissieri (Kusn.)
Browicz, Anchusa leptophylla Roem. & Schult.
subsp. ineana (Ledeb.) D.F.Chamb., Nonea pulla
(L.) DC. subsp. manticola Rech.f., Phlomis russe-
liana (Sims) Benth., Salvia cadmica Boiss.,
Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata, Galium
fissrrense Ehrend. & Schönb., Lonicera caucasi-
ca Pall. subsp. orientulis (Lam.) Chamb. & Long,
Knautia degenii Borhas ex. Formanek, Muscari
aucheri (Boiss.) Baker taksonları bu alanda yayı­
lış yapmaktadır.
372
Uğur Suyu-Samandere Vadisi'nde; endemik
olmayan 5 nadir bitki taksonu mevcuttur. Jlex
aquifolium L., Stachys officinalis (L.) Trevison
subsp. officinalis, Senecia doria L. subsp. umb-
rosus (Waldst. & Kit.) So6 (VU), Artemisia verlo-
torum Lamotte, Arum byzanthium Blume). Hep-

17. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
sinin tehdit kategorisi VU (Vulnerable 1 Vahim
Durumda)'dur. Bu taksonlar çalışma alanında dar
yayılışa sahip olduklarından, habitatlarının ko-
runması gerekmektedir (Koçer, 2012).
3.6. Nadir Türler
Çalışma alanında 11 familya altında 14 takson
endemik olmayan nadir bitki mevcuttur. Bunlar;
Ilex aquifolium L. (Aquifoliaceae), Stachys offi-
cinalis(L.) Trevison subsp.officinalis (Labia-
tae), Senecia doria L. subsp.umbrosus Waldst.
& Kit.) Soo, Artemisia verlotorum Lamotte
(Compositae), Arum byzanthium Blume, Arum
nickelii Schot( Araceae), Aristolochia rotunda
L. (Aristocacceae), ]uniperus communis var.
saxatilis (Cupressaceae), Malus sylvestris (L.)
Mill. ssp. sylvestris (Rosaceae), Trapa natans
L. (Trapaceae), Equisetum sylvaticum L. (Equ-
isetaceae), Trifolium berytheum Boiss., Lotus
creticus L., Medicago turbinata (L.) All.
var.turbinata ( Leguminosae), Fraxinus palli-
sae Wilmott (Oleaceae) 'dır. Hepsinin tehdit
kategorisi VU (Vulnerable 1 Vahim Durum-
da)'dur. Bu taksonlar çalışma alanında dar yayılı­
şa sahip olduklarından, habitatlarının korunması
gerekmektedir.
3.7. Etnobotanik
Düzce halkının çeşitli gereksinimlerini karşı­
lamak üzere faydalandığı bitkiler genel olarak;
Allium sativum L. (Sarımsak), Anelhum graveo-
lens L. (Dere otu (tohum)), Apium graveolens L.
(Kereviz), Beta vulgaris L var. cicla (L.) Moq.
(Pazı), Brassica oleracea L. (Kara lahana, Man-
car), Brassica rapa L. var. rapa (Şalgam, Çükün-
dür), Castanea sativa Mill. (Kestane), Cicer arie-
tinum L. (Nohut), Cornus mas L. (Kızılcık), Cory-
lus avellana L. var. avellana (Fındık), Cucurbita
maxima Duch. (Bal kabağı), Cupressus semper-
virens L. var. horizontalis (Servi), Helianthus
tuberosus L. (Yer elması), ]uglans regia L. (Ce-
viz), Lepidium sativum L. (Tere), Malva neglec-
ta Wallr. (Ebegümeci), Oenanthe pimpinelloides
L. (Kazayağı), Ornithogalum umbellatum L.
(Çiğdem, Sakarca), Pupaver spp. (Gelincik), Pha-
seolus vulgaris L. (Fasulye), Raphanus rapha-
nistrum L. (Yabani turp, turp otu), Raphanus
sativus L. var. niger (Kara turp), Rumex obtusi-
folius L. (Efelek, Evelek, Yer mancarı), Spinacia
oleracea L. (Ispanak), Taxus baccata L. (Por-
suk), Tilia tomentosa Desf. (Ihlamur), Trachys-
temon orientale L. (Kaldirik), Urtica dioica L.
(Isırgan otu), Zea mays L. (Mısır) bitkileridir.
Düzce, Gölyaka Orman İşletme Müdürlükleri,
373
Elmacık Dağındaki ormanlardan odun üretimi
(tomruk, yakacak vb.) yapılmaktadır. Bunun ya-
nında orman yan ürünü olarak alandan kantaron
otu (Hypericum perforatum L.) ile karakız
(Tricholoma caligatum (Viv.) Ricken) ve kanh-
ca (Lactirus deliciasus (L. ex Fr.) S.F.Gray) man-
tarları doğal habitatlarından toplanmaktadır.
Bunun yanında üretimi yasak olan ve doğal alan-
ları koruma altında olması gereken şimşir
(Buxus sempervirens L.) bitkisinin odun, dal ve
sürgünleri kaçak olarak kesilerek İstanbul ve
Ankara gibi şehirlere çiçek süsleme, biblo, ev
eşyası yapında kullanılmak amacıyla satılmakta­
dır.
Tartışma ve Sonuç
Düzce, kuzeybatı Karadeniz bölgesinde yayıh­
şını yapan Euro-Siberian (Öksin) flora alanı ile
Mediteranean (Akdeniz) Flora alanı etkisinde
bulunmaktadır. Iran.-Turan. flora alanı (İç Ana-
dolu) etkisi azdır. Bunun yanında, Elmacık Da-
ğı'nın güneyi; Batı Karadeniz bölgesinden İç Ana-
dolu Bölgesine açılan Sakarya nehrinin kolu olan
Mudurnu Çayı ile Elmacık Dağı'nın kuzeyi; Efteni
gölünden doğan Melen Çayı'nın Karadeniz sıcak
ve nemli etkisini iç tarafiara taşımasından dolayı
lokal Akdeniz ikliminden kaynaklanan Mediter-
ranean Flora (Batı Ege) etkisine sahiptir. Lokal
bitkisel geçiş noktalarından olan Elmacık Da-
ğı'nın flora ve vejetasyonunun belirlenmesi, na-
dir ve önemli bitki habitatların öncelikli olarak
doğa koruma statülerine göre ne tür bir doğa
korunma ve arınancılık planlaması ve uygulan-
masında ana temel oluşturacaktır.
Elmacık Dağı' nda bulunan Pürenli, Kardüz,
Odayeri, Tarkul gibi yaylalarda yerel halk, otlat-
ma ve tarım amacıyla Elmacık Dağındaki orman
içi açıklıkları kullanmaktadır. Bunun yanında
Düzce Ovası'na yakın alanlarda orman alanları
fındık tarialarma dönüştürülmüş durumdadır.
Alanın erozyon eğilimi dikkate alındığında, alan-
da yayılış gösteren bitki türlerinin habitatları,
burada yapılan ekonomik amaçlı faaliyetlerden
olumsuz yönde etkilenmektedir. Bunun yanında
Güzeldere şelalesi, Kardüz tepesi, Pürenli yaylası,
Odayeri yaylası, Tarkul yayiası ve göletinde din-
lenme ve doğa turizmi içerisinde değişik aktivite-
ler yapılmaktadır. Bu alanların doğa kulamın
kapasiteleri bu bölgenin flora ve vejetasyon yapı­
sına göre yeniden planlanması gerekmektedir.
Elmacık Dağı'nda, özellikle orman subalpin ve
alpin vejetasyononda doğal vejetasyon yapısına
uyulmadan bitki taksonlarının doğal habitat or-
tamlarını etkileyen arınancılık çalışmaları sürdü-
rülmektedir. Subalpin ve alpin kesiminin bulun-
duğu meralarda otlatma baskısı yüksektir. Bu

18. DÜZCE'DE TARiH VE KÜLTÜR
durum doğal vejetasyon yapısını olumsuz yönde
etkilemektedir. Otlatmanın yanında bu bölgeler-
de yapılan ağaçlandırma çalışmaları da bitki tak-
sonlarının habitatlarını olumsuz yönde etkile-
mektedir.
Aksoy ve arkadaşları tarafından yapılan bir
çalışmada aşağıdaki türler için yeni kategoriler
önerilmiştir (Tablo S) (Aksoy ve ark., 2010).
Tablo 5. Yeni tehdit kategorisi önerilen bazı endemik taksonlar
Uluslararası sözleşmelere göre; biyolojik çe-
şitliliğin sürdürülebilmesi ve kaynakların ln-Situ
ve Ex-Situ korunması için çalışmalar yapılmalıdır.
Bu hedefe göre doğal kaynakların planlanması
gerekmektedir.
Endemik, nadir ve tehlike altındaki türler
özellikle koruma altına alınmalıdır. Bunların ya-
yılış alanlarında herhangi bir müdahaleye izin
verilmemelidir. Ex-Situ koruma·için botanik bah-
çeleri ve arbareturnlarda üretilerek çoğalmaları
ve gen kaynaklarının devamlılığı sağlanmalıdır
(Güneş & Aksoy, 2011).
Düzce bölgesine özgü lokal endemik bitki tak-
sonları olup herhangi bir koruma statüsü bulun-
mamaktadır. Düzce ilinde gerek ülke, gerek böl-
ge, gerekse lokal endemiklerin yayılışını yaptığı
değişik bitki toplumlarında (kumul, dere, maki,
kaya, orman, yüksek dağ ..vb.) habitat alanlarını
etkileyen ve tehdit eden çevresel ve diğer faktör-
ler:
Centaurea kilaea Boiss.
Yayılışı: Adapazarı, Bolu, Düzce, İstanbul, Kırklareli
Yayılış Alanı: ~ 60 kın2
IUCN Tehdit Kategorisi: EN
Önerilen Tehdit Kategorisi: CR, B Ib(i,ii,iii,iv)
Tehditler: Kumul alanların azalması ve şehirleşme
Cirsium boluense Davis & Paris
Yayılışı : Bolu, Düzce
Yayılış Alanı: ~ 680 kın2
IUCN Tehdit Kategorisi: VU
Önerilen Tehdit Kategorisi: EN, Blab (i,ii,iii) +
2ab(i,jj,ijj)
Tehditler: Aşırı otlatma
Corydalis wendelboi subsp. congesta Liden & Zetterl.
Yayılışı : Amasya, Ankara, Bal ıkesir, Bursa, Eskişehir,
Kastamonu, Kocaeli, Kütahya
Yayılış Alanı: ~ 50.000 km2
IUCN Tehdit Kategorisi: EN
Önerilen Tehdit Kategorisi: LC
Tehditler: Orınancılık faaliyetleri ve aşırı otlatma
374
• Yanlış arazi kullanımı,
• Yanlış turizm aktiviteleri ve yatırımları,
• Yoğun arınancılık ve tarım faaliyetleri,
• HES, baraj inşaatları,
• Yol yapımı,
• Hukuksal ve yönetim eksikliklerden kay-
naklanan etkiler,
• Bürokrasi
Düzce Elmacık Dağları ve Efieni Gölü, bitkisel
biyolojik çeşitlilik bakımından, o/o 10 endemizm
oranı ile Önemli Bitki Alanları (ÖBA) krjterine
sahip olup, Milli Park yada doğa koruma alanı
olabilecek nitelikte zengin biyolojik çeşitlilik
merkezine sahip Batı Karadeniz'in en önemli
bölgelerinden birisidir.
Elmacık Dağları'na ve Efieni Gölü başta olmak
üzere Düzce Üniversitesi Ornan Fakületsi Her-
baryumu ·(DUOF) olarak, Düzce ilinde. değişik
habitatlarda bulunan endemik bitki taksonlarının

19. DÜZCE iLi BiTKi BiYOLOJiK ÇEŞiTLiLiGi, ENDEMiK, NADiR BiTKi TAKSONLARI VE KORUMA STATÜLERi
korumasına ve izlenmesine ilişkin çalışmalar
yapılmaktadır.
Düzce'de endemik bitkilerin korunması için;
• In- Situ ve Ex-Situ koruma sağlanmalı;
• Biyogenetik rezerv alanları oluşturulmalı,
• Botanik Bahçesi kurulmalı,
• Tohum Bankası oluşturulmalı,
• Endemik bitkilerin Habitat ve Biyotop
alanları belirlenmeli (Natura 2000),
• Bürokrasiyi hızlandırıcı ve önleyici yerin-
de etkin yönetim oluşturulmalı;
• Mutlak koruma statüleri oluşturulmalı,
Kaynaklar
Aksoy, N. & Uzun, O. (20ıı). Distribution and canser-
vation significance of endemic plants in the Düzce
province. /nt.]. Physical Sci. 6(8): 2ı43-2ı5ı.
Aks.oY., N. (2006). Elmacık Dağı (Düzce) Vejetasyonu.
I.U. Fen Bil. Enst. Orman Botaniği Doktora Progra-
mı, Istanbul.
Aksoy, N., Duman, H. & Efe, A. (2008). Centaurea yolti-
rikii sp. nov. (Asteraceae, C. sect. Pseudoseridia)
from Turkey. Nordic]. Bat. 26: 53-56.
Aksoy, N., Göktürk, R.S., Açık, L. & Çelebi, A. (2007).
Cephalario duzceensis (Dipsacaceae), A new spe-
cies from the western Black Sea region, Turkey.
Nordicj. Bat. 25: 64-69.
Aksoy, N., Koçer, N. & Aslan, S. (20ıO). The Endemic
Plants of Düzce and Their Conservation Status. XII.
Optima Meeting, Proceedings, p. 148, 22-26 March,
Antalya.
Aksoy N., Özkan N.G., Koçer, N., Aslan, S.,m 2013. "Me-
lenağzı Kumu! Vejetasyonunun (Düzce-Sakarya)
Biyolojik Çeşitlilik Açısından İrdelenmesi" , Biyolo-
jik Çeşitlilik Sempozyumu Bildiri Kitabı, syf: 49,
Muğla, 22-23 Mayıs 2013.
AKfv1AN, Y., ı 995, Türkiye Orman Vejetasyonu, Ank.
Univ. Fen fakültesi, Botanik Anabilim Dalı -Ankara.
Anonim (2009). Düzce İl Çevre Durum Raporu. Düzce.
Davis, P.H. (ed.) (ı965-ı985) . Flora of Turkey and the
East Aegean lslands. Vols: ı-9, Edinburgh Univ.
Press, Edinburgh.
Davis, P.H. (ed.), Mill, R.R. & Tan, K (ı 988). Flora of
Turkey and the East Aegean Islands, (supple. ı),
Vol. ıo, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, z. &
Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı,
TTKD & YYÜ No: ı8, Ankara.
Görcelioğlu, E., Günay, T., Karagül, R., Aksoy, N. & Ba-
şaran. M.A. (ı999). 19-21 Mayıs 1998 Batı Karade-
niz Seli Nedenleri, Alınması Gerekli Önlemler ve
Öneriler (Bilim Kurulu Raporu). TMMOB Orman
Mühendisleri Odası Yayın No: 2, Ankara.
Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T.
(edir.) (20ı2). Türkiye Bitkileri Listesi (Damar/ı
Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flo-
ra Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Başer, K.H.C., (eds.)
375
(2000). Flora of Turkey and the East Aegean Is-
lands, v. ı ı (Supp. 2), Edinburgh Univ. Press, Edin-
burgh.
Güneş, N. (2009). Hasanlar Baraj Gölü (Düzce) ve Çev-
resinin Florası. Düzce Üniv., Fen Bil. Enst. Orman
Mühendi sliği A.B.D., Düzce.
Güneş, N. & Aksoy, N. (2011). Hasanlar Baraj Gölü
(Düzce) ve çevresinin florası. Düzce Üniversitesi
Orman Fakültesi Ormanez/ık Dergisi 7: 39-72.
Güneş, N. (2008). Yzğılca-Hasanlar Barajı ve Yakın
Çevresinin Etnobotanik Özellikleri (sözlü sunum).
VI. Ulusal Orman Fakülteleri Öğrenci Kongresi Bil-
diri Kitabı.
IUCN (200ı). IUCN Red List Categories: Version 3.1,
Prepared by the IUCN Species Survival Commis-
sion, IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, ı -
23, UK.
Karagül, R. (ı998). Düzce Havzasında Yanlış Arazi
Kullanımı ve Orman Azalmasının Etkileri. Sosyo-
Ekonomik Değişim Sürecinde Bolu Yayla ve Or-
manları Sempozyumu, 8ı-95, ISBN: 975-93611-
2-4, 7-9 Mayıs, Bolu.
Koca, A. 2003: Akçakoca (Düzce) İlçesinin Florası ve
Etnobotanik Özellikleri, H. Ü. Fen Bilimleri Enstitü-
sü, Biyoloji ABD, Yüksek Lisans Tezi (Danışman:
Prof. Dr. Şinasi Yıldırımlı),
Koçer, N. (20ı2). Samandere Vadisi ve Uğur Köyü-
Şimşirlik Mevkii Florası. Düzce Üniv., Fen Bil. Enst.
Orman Mühendisliği A.B.D., Düzce.
MAYER, H. & AKSOY, H., ı998, Türkiye Ormanları (
Çeviren: H. Aksoy & G. Özalp), T.C. Orman Bakanlı­
ğı Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü
Müdürlüğü, O.B. Yayın No: 038, Müdürlük Yayın
No:l,Bolu
View publication statsView publication stats