Prof. Rik Coolsaet, UGent

1. Terrorisme & radicalisering
Prof. Rik Coolsaet
Elcker-Ik Centrum, Antwerpen
18 juni 2013

2. 1. Wat is ‘terrorisme’ ?
2. Hoe ontstaat terrorisme ?
Band radicalisering-terrorisme
Het jihadi-terrorisme: opkomst, consolidering, verval
3. Blik op de toekomst
Nieuwe terrorismegolf ?
Syrië

3. 1. Wat is ‘terrorisme’ ?
 Vertekening als gevolg van 9/11
 Terrorisme is:
 Van alle tijden én van alle continenten
 Westen relatief gespaard in hedendaags terrorisme
 In Westen is ‘religieus’ terrorisme minder frequent dan ‘politiek’
terrorisme

4. Van alle tijden en alle continenten (1)
 Premoderne tijd
Zeloten, sicarii, assassijnen
 18de eeuw
Franse Revolutionairen

5. Van alle tijden en alle continenten (2)
 19de eeuw
Ku Klux Klan, anarchistisch terrorisme
 20ste eeuw
Extreemrechts, dekolonisatie, nationalistisch, extreemlinks

6. Van alle tijden en alle continenten (3)
 Vandaag
Jihadi-terrorisme
Anti-jihad terrorisme
Separatistisch terrorisme
Syrië ?

7. Westen relatief gespaard
START (2011)
Aanslagen België (1970-2010)

8. Westen relatief gespaard (2)
NCTC(2012)
START(2011)
‘Jihadi-terrorisme’ ipv ‘moslim’-terrorisme

9. Religieus en niet-religieus terrorisme
Europol (2012)
Aantal aanslagen (verijdeld/mislukt/geslaagd)

10. Wat is ‘terrorisme’ ?
 ‘Terrorist’ voor de enen, ‘vrijheidsstrijder’ voor de ander
 100+ definities, vandaar:
 Identificatie gemeenschappelijke kenmerken
 (1) Gewelddadig, (2) politieke doelstelling, (3) angst zaaien
 Operationele definitie van ‘terreurdaad’ (CT samenwerking)
 Tactiek, geen ideologie
 Verschillend van misdrijf/huurlingen: niet om geld, om politiek
 Verschillend van oorlog: geen fysieke uitschakeling van vijand
 Door uiteenlopende groepen
 Kleine groepen (‘du faible au fort’)
NYT, 8 september 2011

11. 2. Hoe ontstaat ‘terrorisme’ ?
 “Grondoorzaken” ?
 Armoede ?
 Religie ?
 Ideologie ?
 Psychologische kenmerken ?
 Radicalisering ?
 Niet illegaal…
 … en soms zelfs niet illegitiem
 Permanent verschijnsel
 Soms ‘significant’
 Diverse vormen van radicalisering
 Religieuze en politieke radicalisering
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
CS CA MA SA
Secular
Religious
Sageman (2003)

12. Religieus Orthodoxie Cultur. ghetto
Individu
Extremisme Terrorisme
Onrecht!
Identiteit &
onzekerheid
Afnemende aantallen
Band radicalisering-terrorisme
Politiek
UNDP2004

13. Band radicalisering-terrorisme (2)
 ‘Precondities’ (grieven en context)
 Onrecht
 Uitsluiting
 Bedreiging
 Vernedering
 Frustratie
 Wij-tegen-Zij
 ‘Veroorzakers’
 Mobiliserende symbolen (‘wind in de zeilen’)
 Wervend discours + voorhoede
 Groeps- en individuele dynamieken
Politieke radicalisering
Terrorisme

14. Band radicalisering-terrorisme (3)
 Groeps- en individuele dynamieken
 Niet gek, niet arm, niet kansloos
 Geleidelijk proces
 Persoonlijk gevoel van onrecht, frustratie, onvrede
 Mentale scheiding met samenleving, die geen oplossing lijkt te bieden
 Politisering eigen wereldvisie (‘voorhoede’)
 Cruciaal belang van vrienden- en familiebanden
 Groepsdenken (zelfindoctrinatie)
 Ontmenselijken medeburgers
 Ideologie/religie: geen grondoorzaak, maar ‘inkleding’
 Islam verwerpt (zelfmoord)terrorisme

15. Band radicalisering-terrorisme (4)
 Politiek radicalisme: permanent verschijnsel
 Soms groter dan gewoonlijk:
 Eind 19de eeuw
 Jaren 30
 Jaren 60
Anarchistisch terrorisme
Extreemrechts terrorisme
Extreemlinks terrorisme
Terrorismegolven: opkomst, consolidering, verval

16. Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (1)
 Geboorte in jaren 80: veteranen Afghanistan,
nationale groepen (nationale jihad, bv. Algerije)
 Mislukt
 Jaren 90: al-Qaeda als mondiale organisatie
(internationale jihad)
 1998-2005: hoogtepunt van jihadi-terrorisme

17. Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (2)
1. Precondities (grieven en context)
 Diverse lokale oorzaken
 Etnische achterstelling (Zuid-Thailand)
 Bezetting (Palestina)
 Impasse (Arabische landen)
 Separatisme (Tsjetsjenië)
 Europa: migratie & discriminatie
 Klassiek migratiedebat sinds jaren 80
 Geen importproduct
 Bedreiging & solidariteit onder moslims (na 9/11)
 Wij-tegen-Zij
Pew (2003)

18. Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (3)
2. Wind in de zeilen
 Mobiliserende symbolen
 Sji‘a revolutie Iran (1979)
 Overwinning op Rode Leger in Afghanistan (1979-1987)
 Somalië debacle (1993)
 Jihadisme als wervend discours:
 verbond lokale conflicten, terrorismegroepen, rebellieën in een
gezamenlijk rebellie tegen (lokale en mondiale) machthebbers
 islamiseerde anti-imperialisme
 Al-Qaeda als voorhoede

19. … en verval van de jihadi-terrorismegolf (4)
 Na 11 september
 Ontmanteling van al-Qaeda als organisatie
 Fragmentering van het netwerk (vanaf 2004)
 Patchwork van zelfradicaliserende groepjes
 Waarom verval ?
 Contraterrorisme
 Geen resultaten (‘wind uit zeilen’)
 Weerzin & interne discussies
 Vooral moslims waren slachtoffer
 Lokale grondoorzaken: hoop !
 Arabische lente
 Migratie: na 3 generaties ?
Europol (2012)

20. 3. Blik op de toekomst (1)
 Anders Behring Breivik (Oslo, 2011): nieuwe golf ?
 Precondities?
 Onrecht
 Uitsluiting
 Bedreiging
 Vernedering
 Frustratie
 Zij-en-Wij
 Veroorzakers?
 Mobiliserende symbolen (‘wind in zeilen’)
 Mobiliserend discours en voorhoede
 Groeps- en individuele dynamieken

21. Syrië
 Terrorisme – Vrijheidsstrijd ?
 Motieven jongeren ?
 Perceptie van onrecht als gemene deler ?
 Onderscheid terrorisme-buitenlandse strijder ?
 Wettelijke basis voor actie ?
 Huurlingenwetgeving ?
 Geen geldelijk gewin
 Rekrutering ?
 Geïmproviseerde filières
 Patchwork van zelfradicaliserende individuen/groepjes
 Terrorismewetgeving ?
 Waar komen jongeren terecht ? (‘mist van de oorlog’)
 Jabhat al-Nusra niet tot terro organisatie uitgeroepen in Europa