1. Ջուր
Սովորական պայմաններումանգույն,անհամ,անհոտ հե
ղուկ էtհալ=0°С,tեռ=100°С,ամենամեծ խտությունը 4°С-
ումp=1 գ/մլ:Դրանից ցածր և բարձր ջերմաստիճաններու
մp<1:Ջերմաստիճանից կախված խտության այսանոմալ
կախվածությամբ ջուրը խիստ տարբերվում էմյուս նյութ
երից, որոնց խտությունը ջերմաստիճանիբարձրացումի
ց փոքրանում է, սառույցի խտությունըփոքր է ջրի խտու
թյունից,դրա համար այն լողում էջրի վրա,դրա շնորհիվ
է ձմռանը ջրի տակ կյանքըշարունակվում է:Ջուրը ունի
ամենամեծջերմունակությունը,այդ պատճառով դանդա
ղ տաքանում է,դանդաղսառչում:Դրա շնորհիվ ջրավազ
անները կարգավորում ենմեր մոլորակի ջերմաստիճան
ը:
2. …
Ջուրը կազմաված է
եկու ատոմ ջրածնից և
մեկ ատոմ թթվածնից,
որոնք միմյանց հետ
կազմումեն 104
աստիճանի անկյուն:
Հենց այս հանգամանքն
է պայմանավորում ջրի
լուծողականության
հատկությունը:
3. Ջրի հատկությունները
Ջուրն ունի զարմանահրաշ հատկանիշներ: Դրանցից են
շարժունակությունը, մեծ ջերմունակությունը, ծավալային
փոփոխությունները տարբեր ագրեգատային վիճակների
անցնելիս, լուծելու, ինքնամաքրվելու հատկությունները:
Շարժունակությունը հեղուկ ջրի բնորոշ հատկանիշն է: Ջրի
շարժումն տեղի է ունենում Երկրի ձգողականության ուժի,
ջրի խտությունների տարբերության, քամու, Լուսնի և
Արեգակի ձգողության հետևանքով: Ջրի միախառնումը
նպաստում է նրանց ջերմության, աղիության և քիմիական
կազմի համահավասարեցմանը: Ջրի շարժունակությամբ է
պայմանավորված այն հանգամանքը, որ համաշխարհային
օվկիանոսը գտնվում է միևնույն (0-յական) մակարդակի
վրա:
4. …
Ջրի մեծ ջերմունակությունն աշխարհագրական թա
ղանթում ունի այննշանակությունը, որ ջրավազանն
երը դառնում են արեգակնայինջերմության հսկայա
կան կուտակիչներ: Ամռանը կուտակած ջերմությու
նըձմռանը հաղորդում են շրջապատին:
6. …
Ջրոլորտը երկրի բոլոր ջրային պաշարների ամբողջությունն
է:
Ջուրը երկրագնդի ամենատարածվածնյութն է: Ընդհանրապե
ս ընդունված էջրոլորտը առանձնացնել Համաշխարհայինօվ
կիանոսի և մայրցամաքային ջրերի: Ջրիմեծ մասը կենտրոնա
ցված է օվկիանոսում ևհամեմատաբար քիչ մասը` գետերում
ևստորգետնյա ջրերում: Ջրի որոշակիզանգված էլ մթնոլորտ
ում է ` ամպերի ևգոլորշու տեսքով: Ջրի մի մասըգտնվում է
պինդ վիճակում ` սառցե, ձնային ծածկի և հավերժականսառ
եցվածության տեսքով: Մակերեսային ջրերը, որոնք համեմա
տաբարփոքր չափաբաժին են զբաղեցնում ջրոլորտի ընդհան
ուր ծավալում, որոշիչեն երկրային կյանքի համար և ջրամա
տակարարման ու ոռոգմանհիմնական աղբյուրն են: Ջրոլորտ
ի այս հատվածը մշտականփոխազդեցության մեջ է գտնվում
մթնոլորտի և երկրակեղևի հետ:
8. Մարդու և կենդանիների
կյանքում
Ջրի նշանակությունը մարդու և կենդանի
օրգանիզմների կյանքում:Առանց ջրի կյանք չկա.
Կյանքը էվոլուցիոն տեսության համաձայն, առաջացել է
ջրում, և ջուր կա յուրաքանչյուր կենդանի էակի
օրգանիզմում.մարդը և շատ կենդանիներ 2/3 մասով,
իսկ որոշ բույսեր 4/5 մասով կազմված են ջրից: Ջուրն
օրգանիզմի հիմնական միջավայրն է, որտեղ ընթանում
է նյութափոխանակությունը: Առանց սննդի ավելի
երկար կարելի է ապրել, քան առանց ջրի: Ջուրն
օրգանիզմի կարևորագույն բաղադրիչն է: Օրգանիզմում
այն առաջացնում է օրգանական նյութերի օքսիդացման
արդյունքում և մասնակցում է կենսագործունեության
համար կարևոր շատ քիմիական ռեակցիաների:
Հասուն մարդու օրգանիզմի 60-65%-ը կազմում է ջուրը:
9. …
Մարդու օրգանիզմի պահանջը կազմում է օրեկան
2.3 լիտր:Կորցնելով մարմնի ջրի 2%-ը`մարդու մոտ
ծարավ է առաջանում, երբ կորուստը հասնում է 6-
8%-ի կիսաուշաթափության վիճակ , 10%-ի
դեպքում սկսվում են հալուցինացիաներ և
առաջանում են խնդիրներ կոիլ տալու հետ, իսկ
12%-ի դեպքում մարդը մահանում է:
11. …
Երկրի վրաեղած ջրիընդհանուրքանակը չիփոխվում ևանընդհատշ
արժման մեջ է: Եթե երկրագնդի վրա թափվող ջրի քանակը
հավասարաչափ բաշխենք դրա մակերեսի վրա, ապա կստացվի
1020 մմ հաստության մի շերտ: Ջրի այդ քանակությունն էլ ամեն
տարի գոլորշիանում է և մթնոլորտային տեղումների ձևով կրկին
թափվում է
ցած:Ծովերի ու օվկիանոսների, գետերի ու լճերի մակերևույթից ջու
րըգոլորշիանում է, մթնոլորտի վերին շերտերում խտանալով՝ առա
ջացնում էամպեր, որոնք անձրևի կամ ձյան տեսքով թափվում են Ե
րկրի վրա: Սա ջրիփոքր կամ տեղական շրջապտույտն է: Ավելի բա
րդ է ջրի համաշխարհայինկամ մեծ շրջապտույտը. օվկիանոսից գո
լորշիացած ջրի մի մասը թափվումէ օվկիանոսի վրա, իսկ մյուս մա
սը քամիների միջոցով տարվում է ցամաքիխորքը և տեղումների ձև
ով թափվում այնտեղ: Դրա մի մասը սնում էգետերը, մյուս մասը նե
րծծվում է՝ առաջացնելով ստորգետնյա ջրեր, կամկուտակվում լճեր
ի, ճահիճների կամ սառցադաշտերի մեջ և ի վերջո կրկինվերադառ
նում օվկիանոս:
12. …
Ջրի շրջապտույտը աշխարհագրական թաղանթի
ամենակորևոր գործընթացն է: Դրա շնորհիվ
մշտական կապ է հաստատվում ջրոլորտի,
մթնոլորտի, քարոլորտի, կեսնոլորտի և
մարդոլորտի միջև:
Ջուրի էներգիան մարդը դեռ վաղ ժամանակներից
սկսել է օգտագործել:
Ջուրը գորոլշիանալով և մթնոլորտում
կուտակվելով, հավաքում է իր մեջ մի շարք
վնասակար նյութեր, իսկ հետո տեղումների
տեսքով այն իր հետ բերում երկիր:
13. Ջրային ռեսուրսներ
Երկրագնդի ջրային ռեսուրսերը կազմում են շուրջ 1.4 մլրդ
խկմ: Դրանք օգտագործման համար պիտանելի ջրերն են
որոնք կուտակված են օվկիանոսներում, լճերում,
ջրամբարներում, հողի մեջ և խորքային շետրերում:Ջրային
ռեսուրսների բացարձակ մեծամասնությունը բաժին է
ընկնում համաշխարհային օվկիանոսին, միայն մի փոքր
բաժին` ցամաքային
ջրերին: Ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական նշանակություն
ը ցայտուն ձևովարտահայտվում է կենսոլորտում, որտեղ կյա
նքի գոյությունըպայմանավորված է ջրի առկայությամբ : Բաց
ի այն, որ կենդանի օրգանիզմների 2/3-ը կազմում է ջուրը,
նա նաև այն միջավայրն է, որի անմիջական
մասնակցությամբ լուծվում են սննդանյութերը:
Բազմահազար ծովային կենդանիների ու բույսերի համար
ջուրը կյանքի միջավայր է:
14. …
Բացառիկ մեծ է ջրային ռեսուրսների էներգետիկ նշանակությունը:
Ջրավազաններում կուտակված ջուրը գետի հունով ու
օվկիանոսներով հոսելիս, մակընթացությունների,
տեղատվությունների, ինչպես նաև ալեկոծությունների ժամանակ
ձեռք է բերում շատ մեծ հիդրոդինամիկ հզորություն: Մարդիկ
սովորել են օգտագործել այդ հզորությունը և կառուցել
էլեկտրակայաններ` ստանալ
էլեկտրաէներգիա:
Ավելի շատ օգտագործվում է գետերի ջրային էներգիան:
Աշխարհի գետերի վրա կառուցված են բազմաթիվ
էլեկտրակայաններ, որոնց բաժին է ընկնում էլեկտրաէներգիայի
արտադրության 20%-
ը:Ջրային ռեսուրսներիէներգետիկականնշանակությանըհատկապ
ես մեծանում է այն պատճառով , որ այն չսպառվող ռեսուրս է ևմիա
ժամանակ էկոլոգիապես մաքուր է, դրա օգտագործումից բնականմ
իջավայրը չի աղտոտվում:
15.
16. Համաշխարհային օվկիանոսի
ռեսուրսները
Ծովային երկրաբանությունն ապացուցել է, որ
համաշխարհային օվկիանոսը հանդիսանում է
ռեսուրսների հսկայական շտեմարան: Այնտեղ ապրում
են կենդանիների ու բույսերի բազբազան տեսակներ,
իսկ օվկիանոսի ջուրը , հատակը և ընդերքը
պարունակում են մարդկանց համար շատ կարևոր
տարրերի հսկայական քանակություն:
Ըստ գիտնականների` օվկիանոսի կենսաբանական
ռեսուրսները լիարժեք բավարար են 20-30 մլրդ մարդու
կերակրելու համար:
Օվկիանոսի ջուրը պարունակում է մոտ 80 քիմիական
տարր: Այնկարևորագույն աղբյուր է նաև բրոմի, յոդի և
մագնիսի ստացման համար:
17. Համաշխարհային օվկիանոսի
պահպանումը աղտոտումից
Համաշխարհային օվկիանոսն առաջին հերթին պետք է
պահպանել նավթատար նավերի ծովային վթարների
հետևանքով առաջացած նավթային բծերից և ծովային
նավթահանքերից եկող արտանետումներից, որոնք
հատկապես մեծ վնասներ են պատճառում ծովափնյա
շրջաններին: Հարյուրավոր կիլոմետրերի վրա
լողափերը ծածկվում են մազութի բծերով, ոչնչանում են
ջրլող թռչունները, ծովային կենդանիները, բույսերը:
Օվկիանոսային ջրերի լուրջ վնաս են հասցնում խոշոր
գետերը, որոնք անցնելով արդյունաբերական
շրջաններով` <<հավաքում>> են հսկայական քանակի
թունավոր արտանետումներ և տեղափոխելով
օվկիանոս` աղտոտում են ընդարձակ տարածքներ:
18. …
Մեծ վտանգ է ներկայացնում ռադիոակտիվ նյութերն
օվկիանոսի խորքում թաղելը: Դրանք, ինչքան էլ խորը
թաղված լինեն, այնուամենայնիվ, տասնյակ տարիներ
հետո իրենց զգացնել են տալու և հսկայական վնաս են
հասցնելու կենդանական աշխարհին ու շրջակա ջրերից
օգտվող մարդկանց:
Ջրային օբյեկտների աղտոտման գլխավոր աղբյուրը ա
րտադրականհոսքաջրերն են, որոնք թափվում են գետե
րը, լճերն ու ջրամբարները:Արդյունաբերական հոսքաջ
րերը շատ հաճախ աղտոտված են լինումնավթով, ֆենոլ
ներով, ծանր մետաղներով, բարդ քիմիականմիացությու
ններով և տաք հոսքաջրերով:
19. …
Վտանգավոր է ջրիմակերեսին նավթային թաղանթի գոյացումը: Դրա
պատճառով խիստ թուլանում է ջրային ավազանի
գազափոխանակությունը մթնոլորտի հետ, հետևաբար նաև դրա
ինքնամաքրման հնարավորությունը , ինչպես նաև դանդաղում է ջրում
եղած աղտոտող նյութերի քայքայման, չեզոքացման գործընթացը:
Ջրոլորտն աղտոտող նյութերի շարքում գնալով ավելի մեծ տեղ են
զբաղեցնում բարդ օրգանական միացությունները: Դրանց գլխավոր
աղբյուրը քիմիական ձեռնարկություններն են, որոնք ներկայումս
արտադրում են այնպիսի միացություններ, որոնք բնության մեջ գոյություն
չունեն ընդհանրապես: Այդպիսի միացություններից են ճարպերը,
սպիտակուցները, ածխաջրերը, սինթետիկ լվացող նյութերը, ֆոսֆատները
և այլն:
20.
21. Քաղցրահամ ջրերի
հիմնանդիրը
Թեև հսկայական է երկրագնդի ջրային զանգվածը (1.4մլրդ խ
կմ), սակայնդրա մեծ մասը աղի է պիտանելի չէ մարդու կողմ
ից օգտագործման համար:Քաղցրահամ ջրի պաշարները կազ
մում են ողջ ջրային զանգվածի 2.5%-
ը,ընդ որում դրա միայն մի մասն է պիտանի խմելու համար:
Քաղցրահամ ջուրն աշխարհումաստիճանաբար ձեռք է բեր
ում կարևորռազմավարական նշանակություն ևմիջազգային
հարաբերություններումդառնում է լուրջ քաղաքական գործո
ն:Թեպետ այդ ռեսուրսը համարվում էվերականգնվող, բայց ն
րա պաշարներնարդեն դասվում են սպառվող ռեսուրսներիշ
արքին, որովհետև գնալով ավելի շատ են աղտոտվում և կորց
նում իրենցպիտանելիությունը, մեծանում են նրա օգտագործ
ման ծավալները,թուլանում է վերարտադրությունը: Քաղցրա
համ ջուրը սահմանափակ ևխոցելի ռեսուրս է:
22. Եկեք պահպանենք ջուրը
Ջուրը կյանքի աղբյուրն է և մարդ առանց ջրի
գոյություն չունի: Հետևաբար եկեք պահմանենք մեր
ջրային պաշարները, անենք ամեն բան նրա
մաքրման, պահպանման, զարգացման համար:
Աշխարհում ինչպես արդեն նշել էի ջրային
պաշարների քանակը չի փոխվում, բայց փոխվում է
որակը, կամաց կամաց վերանում են մաքուր և
քաղցրահամ ջրերը: Պետք չէ ամեն ինչ բարդել
կառավարության վրա, եկեք մենք էլ որոշակի
ձևերով պահմանենք այն: