2. Μετά το τέλος των
Περσικών Πολέμων
• Συγκροτήθηκε η Αθηναϊκή
Συμμαχία (478 π.Χ.) που
γρήγορα εξελίχθηκε σε
Ηγεμονία (454 π.Χ.).
• Στην πολιτική ζωή της Αθήνας
κυριάρχησε ο Περικλής.
• Υπογράφτηκε η τριαντάχρονη
ειρήνη (Τριακοντούτεις
Σπονδαί) (445 π.Χ.), που
άμβλυνε προσωρινά τις
αντιθέσεις ανάμεσα στην Αθήνα
και τη Σπάρτη.
Βικιπαίδεια, λήμμα Περικλής
4. Η ειρήνη όμως
κράτησε μόνο
δεκατέσσερα χρόνια!
Τα σύννεφα του πολέμου
άρχισαν να πυκνώνουν
πάνω από τις ελληνικές
πόλεις-κράτη.
Γρήγορα θα ξεσπούσε η
μπόρα.
5. Τα αίτια
του πολέμου
• Η αντίθεση της Αθήνας και της
Σπάρτης, σε πολλούς τομείς
(πολιτικό, στρατιωτικό, κοινωνικό,
ιδεολογικό, πολιτιστικό).
• Η σύγκρουση συμφερόντων
ανάμεσα στην Αθήνα και σε
συμμάχους της Σπάρτης στην
περιοχή του Ιονίου και της κάτω
Ιταλίας (με την Κόρινθο), στον
Βόσπορο (με τα Μέγαρα), στον
Σαρωνικό (με την Αίγινα).
• Η βαθύτερη όμως και κυριότερη
αιτία ήταν ο φόβος που προκαλούσε
στους Σπαρτιάτες η συνεχής
ανάπτυξη της οικονομικής και
στρατιωτικής δύναμης της Αθήνας.
https://museduc.gr/docs/Istoria/A/05%20KEFALAIO%20A.pdf
6. Οι αφορμές
του πολέμου
• Η επέμβαση των Αθηναίων στη
διένεξη Κορινθίων και Κερκυραίων
(433 π.Χ.)
• Η επέμβαση των Κορινθίων στη
Χαλκιδική υπέρ των κατοίκων της
Ποτείδαιας που αποστάτησε από την
αθηναϊκή συμμαχία.
• Το «Μεγαρικό ψήφισμα»· οι
Αθηναίοι απαγόρευσαν στους
Μεγαρείς να διαθέτουν τα προϊόντα
τους στην αθηναϊκή αγορά και να
χρησιμοποιούν τα λιμάνια της
αθηναϊκής συμμαχίας.
• Η κατάληψη της Αίγινας από τους
Αθηναίους.
7. Ο πόλεμος ξέσπασε,
όταν οι Θηβαίοι
εισέβαλαν στις
Πλαταιές
«[...]δέκα τέσσερα έτη μετά την
υπογραφή της τριαντάχρονης
ειρήνης (μεταξύ Αθηναίων και
Πελοποννησίων), τη χρονιά που
η Χρυσίς είχε συμπληρώσει
σαράντα οκτώ έτη ιερωσύνης στο
Άργος, και ο Αινήσιος ήταν
έφορος στη Σπάρτη και ο
Πυθόδωρος επώνυμος άρχων
στην Αθήνα, έξι μήνες μετά τη
μάχη της Ποτίδαιας, μόλις άρχιζε
η άνοιξη [...]» (Θουκ.,2.2.1).
8. «Τοὺς Ἕλληνας
αὐτονόμους ἀφιέναι»
Οι πόλεις τής Ἁθηναϊκής
Συμμαχίας (Ηγεμονίας) ήταν
τυπικά μόνο ανεξάρτητες:
• στα εσωτερικά τους
επικρατούσε η δημοκρατική
παράταξη με την ενίσχυση των
Αθηναίων και
• στην εξωτερική τους πολιτική
ήταν αδύνατο να
εγκαταλείψουν τη συμμαχία.
Σε όλες τις πόλεις της συμμαχίας,
και μέσα στην ίδια την Αθήνα,
υπήρχε αντιπολιτευτική,
αριστοκρατική, φιλοσπαρτιατική
μειοψηφία, αλλού ασήμαντη
αλλού ισχυρή.
Έτσι, οι Λακεδαιμόνιοι ξεκινούν
τον πόλεμο με ιδεολογικό
σύνθημα: «τοὺς Ἕλληνας
αὐτονόμους ἀφιέναι», η
απελευθέρωση δηλ. των
Ελλήνων από την αθηναϊκή
ηγεμονία.
9. Οι φάσεις του πολέμου
• Ο δεκαετής ή Αρχιδάμειος Πόλεμος (431 -421 π.Χ.)
• Η Σικελική Εκστρατεία (415 -421 π.Χ.)
[Η εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία]
• Ο Δεκελεικός ή Ιωνικός Πόλεμος (412-405/404 π.Χ.)
[Ο πόλεμος στο Ανατολικό Αιγαίο]
10. Ο δεκαετής ή Αρχιδάμειος
Πόλεμος (431-421 π.Χ.)
• Οι Σπαρτιάτες με επικεφαλής τον
βασιλιά Αρχίδαμο κατέλαβαν και
λεηλάτησαν την Αττική και την
πολιόρκησαν για δέκα χρόνια.
• Οι Αθηναίοι έκαναν επιδρομές
και λεηλασίες στα παράλια της
Πελοποννήσου.
1. από την επέκταση του πεδίου των
συγκρούσεων (καθοριστικές: στην
Πύλο Μεσσηνίας, στην Αμφίπολη
Μακεδονίας).
2. την απάνθρωπη σκληρότητα (η τύχη
των Μυτηλιναίων που αποστάτησαν,
των Πλαταιέων που παραδόθηκαν,
των αντιπάλων στον εμφύλιο της
Κέρκυρας).
3. τις αντιθέσεις ανάμεσα στους
φιλοπόλεμους, που ήθελαν πόλεμο
«μέχρις εσχάτων», και σε αυτούς που
προωθούσαν μια συμβιβαστική λύση.
Η περιόδος αυτή χαρακτηρίζεται:
11. 421 π.Χ.
Νικίειος Ειρήνη
1. Οι αντίπαλοι επανήλθαν στα εδάφη
πριν από τον πόλεμο.
2. Το σύνθημα των Σπαρτιατών για
αυτονομία των Ελλήνων δεν έγινε
πραγματικότητα.
https://chilonas.com/2016/12/07/httpwp-mep1op6y-4ub/
Νικίας
12. Η Σικελική Εκστρατεία
(415-413 π.Χ.)
Πρωταγωνιστής: Ο Αλκιβιάδης
Με πρόφαση των πόλεμο της
Έγεστας και του Σελινούντα στη
Σικελία, πείθει την Εκκλησία του
Δήμου να οργανώσει εκστρατεία στη
Σικελία για να βοηθήσει την Έγεστα
(φίλη-σύμμαχο της Αθήνας).
Ο Νικίας φέρνει αντιρρήσεις.
Όμως...η Εκκλησία αποφασίζει την
εκστρατεία και ορίζει αρχηγούς τον
Αλκιβιάδη, Νικία, Λάμαχο.
Τι έγινε τελικά;
• Ο Αλκιβιάδης κατηγορήθηκε για
ιεροσυλία και ανακλήθηκε στην
Αθήνα να δικαστεί. Δεν εμφανίστηκε
ποτέ. Κατέφυγε στη Σπάρτη, την
οποία συμβούλεψε να στείλει
εκστρατευτικό σώμα (με αρχηγό τον
Γύλιππο) στη Σικελία.
• Η Αθήνα έπαθε πανωλεθρία στη
Σικελία.
• Οι Σπαρτιάτες (με τον Άγι
επικεφαλής) εισέβαλαν και πάλι
στην Αττική και οχυρώθηκαν στη
Δεκέλεια.
16. Ο Ιωνικός Πόλεμος
(413-404 π.Χ.) [Ι]
• Οι Πέρσες ρυθμίζουν τις εξελίξεις
στα παράλια της Μ. Ασίας:
παίρνουν τον έλεγχο των
ελληνικών πόλεων (που ως τότε
ήταν στην αθηναϊκή συμμαχία) με
την ανοχή των Σπαρτιατών →Οι
Πέρσες προσφέρουν οικονομική και
διπλωματική βοήθεια στους
Σπαρτιάτες.
411 π.Χ. στην Αθήνα
• Οι ολιγαρχικοί ενισχύονται.
• Επικρατεί ένα ολιγαρχικό
πραξικόπημα με αρχηγό τον
Θηραμένη.
• Περιορίζονται δραστικά οι δικαιοδοσίες
της Εκκλησίας του Δήμου.
411 π.Χ. στο Ανατ. Αιγαίο
• Επαναστατούν οι στρατιώτες που
πολεμούν στο Ανατολικό Αιγαίο.
• Με πρωτεργάτες του στρατηγούς
Θρασύβουλο και Θράσυλλο
αποκαθιστούν τη δημοκρατία στην
Αθήνα.
17. Ο Ιωνικός Πόλεμος
(413-404 π.Χ.) [ΙΙ]
• Οι Σπαρτιάτες με περσικά χρήματα
ναυπηγούν στόλο.
• Ο Αλκιβιάδης δραπετεύει από
Σπάρτη →έρχεται σε επαφή με
Αθηναίους στα παράλια Μ. Ασίας.
• Ο Αλκιβιάδης εκλέχτηκε
«στρατηγός αυτοκράτορας»:
προσπαθεί να βοηθήσει Αθηναίους
με τη συνδρομή των Περσών.
Ναυμαχία στο Νότιο της Σάμου
(407 π.Χ.)
• Ο αθηναϊκός στόλος ηττάται.
Υπεύθυνος θεωρείται ο Αλκιβιάδης.
Δεν επιστρέφει στη Αθήνα. Πηγαίνει
στον Πύργο του στον Ελλήσποντο και
από κει συμβουλεύει Πέρσες: να
βοηθάνε οικονομικά Αθηναίους και
Σπαρτιάτες ώστε η σύγκρουση να
διαιωνίζεται και να έχουν αυτοί τον
έλεγχο των εξελίξεων.
18. Ο Ιωνικός Πόλεμος
(413-404 π.Χ.) [ΙΙΙ]
Οι Πέρσες τάσσονται υπέρ της
Σπάρτης και απορρίπτουν τα
αιτήματα των Αθηναίων. Όμως οι
δυνάμεις των αντιπάλων είναι
περίπου ισοδύναμες.
Ναυμαχία στις Αργινούσες
(406 π.Χ.)
• Νίκη του αθηναϊκού στόλου.
• Όμως οι στρατηγοί κατηγορήθηκαν,
δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε
θάνατο επειδή ,λόγω κακοκαιρίας,
δεν διέσωσαν τους ναυαγούς ούτε
περισυνέλεξαν τους νεκρούς.
• Πρωταγωνιστής στις μεθοδεύσεις:
ο Θηραμένης.
20. Ο Ιωνικός Πόλεμος
(413-404 π.Χ.) [ΙV]
Ο πόλεμος μεταφέρεται
στο Β. Αιγαίο και
τα στενά της Προποντίδας
Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς
(405 π.Χ.)
• Αρχηγός του σπαρτιατικού στόλου:
ο Λύσανδρος.
• Το φθινόπωρο του 405 π.Χ. η
καταστροφή ήταν ολική για τους
Αθηναίους.
22. Άνοιξη του 404 π.Χ.
Η Αθήνα, πολιορκημένη από στεριά
και θάλασσα, χωρίς συμμάχους,
χωρίς στόλο, αναγκάστηκε να
παραδοθεί με εξοντωτικούς όρους
Οι όροι της συνθήκης ειρήνης
Οι Αθηναίοι θα πρέπει:
• Να παραδώσουν όλα τα πλοία
τους εκτός από δώδεκα.
• Να κατεδαφίσουν τα Μακρά
Τείχη και τα τείχη του Πειραιά.
• Να επανέλθουν όλοι οι πολιτικοί
εξόριστοι.
• Να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες
και να έχουν τους ίδιους φίλους
και εχθρούς.
Συνέδριο στη Σπάρτη
Κορίνθιοι και άλλοι σύμμαχοι ζητούν
να ισοπεδωθεί η Αθήνα και οι
κάτοικοί της να πουληθούν ως
δούλοι. Οι Σπαρτιάτες, όμως,
αναλογιζόμενοι την προσφορά της
Αθήνας στα Περσικά δε δέχθηκε.
23. Όμως, τελείωσαν, άραγε,
και οι περιπέτειες για τις
ελληνικές πόλεις-κράτη;
Και κάπως έτσι τελείωσε
ο Πελοποννησιακός
Πόλεμος
24. Τέλος
Πηγή: Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι, Α’Λυκείου, Αθήνα:ΙΤΥΕ 2012, 34-36
Αρχαία Ιστορία, Α΄Γυμνασίου, Αθήνα: ΙΤΥΕ 2015, 83-88
Επιμέλεια: Ε. Νασιώτη, ΠΕ02 (Φεβρουάριος 2021)