Linux Tutorial - Linux Öğreniyorum

1. LİNUX 101

2. Linux Nedir ?
✔ Linux ; Bilgisayar işletim sistemlerinin en temel
parçası olan çekirdek yazılımlarından bir tanesidir. GNU Genel Kamu
Lisansı ile sunulan ve Linux vakfı çatısı altında geliştirilen bir Özgür
Yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds
tarafından 1991 yılında verilmiştir.
✔ Ayrıca Linux ismi, bu çekirdek kullanılarak oluşturulan işletim
sistemlerini genel anlamda tanımlamak için yaygın bir kısaltma olarak
da kullanılmaktadır. Örneğin Linux çekirdeği ve GNU araçları bir araya
getirilerek tam bir işletim sistemi olarak sunulduğunda GNU/Linux
Dağıtımı olarak adlandırılır, ancak konuşma dilinde kısaca Linux olarak
ifade edilmektedir.
✔ Özgür yazılımlar yazılımın kopyalanabilmesi, kodlarının
değiştirilebilmesi ve bu şekilde dağıtılabilmesini yasal olarak mümkün
kılmaktadır, yazılımlar isteyen herkes tarafından paylaşılarak
geliştirilebilmektedir. Bu nedenle Linus'un GNU Genel Kamu Lisansı'nı
tercih etmesi Linux tarihindeki en önemli kırılma noktasıdır. Bu sayede
Linux projesi Dünya genelinden pek çok uzmanın katkısını almayı
başarmıştır.

3. UNİX Nedir ?
✔
UNIX türevi i letim sistemleri çok i lemcili çok pahalı makinalardan, tek i lemcili basit ve çok ucuz evş ş ş
bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalı abilen esnek ve sa lamlı ı çok de i ik ko ullardaş ğ ğ ğ ş ş
test edilmi sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çokş
i lemcili sunucularda adeta standard haline gelmi tir ve özellikle akademik dünyada i istasyonlarış ş ş
üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmu tur.ş
✔ Unix i letim sistemi 1969 yılında AT&T Bell Laboratuvarları'nda ABD de Ken Thompson, Dennisş
Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Michael Lesk ve Joe Ossanna tarafından tasarlanıp
uygulamaya konmu tur. lk olarak 1971'de yayınlandı ve ba langıçta tamamen bilgisayarş İ ş
programlarının yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir çevirme dilinde yazılmı tı. Daha sonra 1973'teş
Dennis Ritche tarafından C programlama dili ile tekrar yazıldı. Üst düzey bir dilde yazılmı bir i letimş ş
sisteminin geçerlili i di er farklı bilgisayar platformlarına kolayca ta ınabilirlik için olanak sa lar.ğ ğ ş ğ
Lisans için AT&T'yi zorlayan yasal bir aksaklık nedeniyle, UNIX hızlıca büyüdü ve ö retim kurumlarığ
ve i letmeler tarafından kabul edilir oldu.ş
✔ Linus Torvalds tarafından temelleri atılan Linux, UNIX olmayıp bir UNIX türevidir. UNIX'ten ilham alan,
bir grup ba ımsız yazılımcı tarafından geli tirilen bir i letim sistemi çekirde idir.ğ ş ş ğ

4. UNIX Like Nedir ?
✔
Unix benzeri i letim sistemi veya uygulamanın Unix sistemine benzer birş
ekilde davranı sergilemesi olayıdır.Bu terimin ortaya çıkı sebebi buş ş ş
benzerlik bir komutda da görülebilir herhangi bir uygulamada da görülebilir
yada bir OS daki bir sürümde kısacası u sebebten ötürü dayatılacak birş
sebeb yoktur.

5. GNU Nedir ?
✔
GNU Genel Kamu Lisansı (GNU GPL ya da GPL) yaygın[6] kullanılan bir
özgür yazılım lisansı. lk sürümü 1989 yılında Richard Stallman tarafındanİ
GNU Tasarısı için kaleme alınmı tır. Üçüncü ve son sürüm ise Richardş
Stallman'ın yöneticisi oldu u Özgür Yazılım Vakfı[7] (FSF), Eben Moglen veğ
Yazılım Özgürlü ü Hukuk Merkezi[8] tarafından kaleme alındı ve özgür yazılımğ
topluluklarının çe itli itiraz ve katkılarıyla son halini aldı
✔ GNU/Linux i letim sistemidir.GNU bir i letim sistemidir Linux ise bununş ş
çekirde idir. GNU UN X de ildir.ğ İ ğ
ş

6. GPL'in genel nitelikleri
Dört temel özgürlük
Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından kaleme alınan GNU Genel Kamu
Lisansı, dört temel özgürlü ü güvence altına almayı amaçlar. Bu dört temelğ
özgürlük sırasıyla unlardır:ş
● Özgürlük 0: Programı sınırsız kullanma özgürlü ü.ğ
●
Özgürlük 1: Programın nasıl çalı tı ını inceleme ve amaçlara uygunş ğ
de i tirme özgürlü ü.ğ ş ğ
● Özgürlük 2: Programın kopyalarını sınırsız da ıtma özgürlü ü.ğ ğ
● Özgürlük 3: Programın de i tirilmi halini da ıtma özgürlü ü.ğ ş ş ğ ğ

7. Özgür Yazılım Nedir ?
✔
Özgür yazılım ( ngilizcesi free software), kullanıcısına çalı tırma, kopyalama,İ ş
da ıtma, inceleme, de i tirme ve geli tirme özgürlükleri tanıyan yazılımğ ğ ş ş
türüdür. Tersi, sahipli yazılımdır.
Nasıl ba ladı ?ş
✔
1983'te MIT Yapay Zekâ Laboratuvarı'ndaki hacker toplulu unun uzun süreliğ
üyesi Richard Stallman, bilgisayar endüstrisi ve kullanıcılarının kültürel
de i iminden yıldı ını açıklayarak GNU projesini îlan etti. GNU i letim sistemiğ ş ğ ş
için yazılım geli tirmesine Ocak 1984'te ba landı. Ekim 1985'te de Özgürş ş
Yazılım Vakfı kuruldu. Kendisi hür yazılımı tanımlayarak "copyleft" kavramını
yazılım hürriyeti garantilemek için çıkardı.

8. Neden Özgür Yazılım Kullanmalıyız ?
✔
Özgür yazılımın tanımı ve barındırdı ı özgürlükler Özgür Yazılım Vakfı bünyesindeki GNUğ
Tasarısı sayfalarında açıklanmı tır. Buna göre özgür yazılım kullanıcılara olmazsa olmaz 4ş
özgürlük sunar:
0numaralı özgürlük : Herhangi bir amaç için yazılımı çalı tırma özgürlü ü.ş ğ
1 numaralı özgürlük : Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl çalı tı ınış ğ
ögrenmek ve onu de i tirme özgürlü ü. Yazılımın kaynak koduna ula mak, bu i için önğ ş ğ ş ş
ko uldur.ş
2 numaralı özgürlük : Kopyaları da ıtma özgürlü ü. Böylece kom unuza yardım edebilirsiniz.ğ ğ ş
3 numaralı özgürlük : Tüm toplumun yarar sa layabilece i ekilde programı geli tirme veğ ğ ş ş
geli tirdiklerinizi (ve genel olarak de i tirilmi sürümlerini) yayınlama özgürlü ü. Kaynakş ğ ş ş ğ
koduna eri mek, bunun için bir ön ko uldur.ş ş

9. Linux Dağıtımları Nelerdir ?

10. Unix Dağıtımları Nelerdir ?
✔ Free Unix and Unix-like variants
•
Red Hat Enterprise Linux
• Fedora
• SUSE Linux Enterprise
• OpenSUSE
• Debian GNU/Linux
•
Ubuntu
• Linux Mint
• Mandriva Linux
• Slackware Linux
• Gentoo

11. Hangi dağıtımı kullanmalıyım ?

12. UBUNTU
✔ Ubuntu Nedir ?
Ubuntu, Linux çekirde ini temel alarak geli tirilen açık kaynak kodlu, özgür veğ ş
ücretsiz bir i letim sistemidir. Masaüstü, sunucu ve akıllı telefonlara yönelikş
olarak geli tirilen türevleri bulunur.ş
✔ Kimler tarafından geli tiriliyor?ş
Ubuntu projesi, Linux ve özgür yazılımın, bilgisayar kullanıcılarının günlük
ya amının bir parçası haline gelmesi amacıyla(kaynak) Güney Afrikalı giri imciş ş
Mark Shuttleworth öncülü ünde, bu amaç için kurdu u Canonical Ltd. frmasığ ğ
bünyesinde 2004 yılında ba latılmı tır. Ubuntu günümüzde yine Markş ş
Shuttleworth öncülü ünde Canonical ve gönüllü Ubuntu toplulu u tarafındanğ ğ
geli tirilmektedir.ş

13. ●
Ubuntu benim bilgisayarım için uygun mudur ?
✔
Ubuntu için tavsiye edilen minimum sistem gereksinimleri öyledir:ş
2 GHz çift çekirdek i lemciş
2 GB RAM bellek
25 GB bo sabit disk alanış
nternet eri imi tavsiye edilir.İ ş

14. ●
Virüs bula ır mı?ş
Ubuntu, Linux tabanlı bir i letim sistemidir. Zararlı yazılımların UNIX ve Linuxş
sistemlerin mimarisinden kaynaklanan nedenlere sistemler arasında yayılması
bir hayli zor olmakla birlikte imkansız de ildir. Ayrıca Linux'ta kullanıcılarınğ
kurmak istedikleri programları herhangi bir web sitesinden de il do rudanğ ğ
da ıtımın resmi paket depoları üzerinden (Ubuntu Software arayüzü gibi)ğ
temin etmesi de bu sa lam yapıyı desteklemektedir. Linux, genel olarak di erğ ğ
i letim sistemlerine nazaran oldukça güvenli bir sistemdir, bu yüzdenş
günümüzde dünya genelinde sunucu sistemlerde en çok tercih edilen i letimş
sistemi Linux'tur.

15. GUI Nedir ?
✔
Grafksel Kullanıcı Arayüzü (GKA, ng. Graphical User Interface; GUI),İ
bilgisayarlarda i letilen komutlar ve bunların çıktıları yerine simgeler,ş
pencereler, dü meler ve panellerin tümünü ifade etmek için kullanılan genelğ
addır.
✔ Grafksel kullanıcı arayüzü, bilgisayar kullanıcılarının komut satırı kodlarını
ezberlemeden fare, klavye gibi araçlar sayesinde bilgisayarları kontrol
etmelerini sa lamı tır. Günümüzdeki programların bir ço u GKA ile birlikteğ ş ğ
gelse de, birçok bilgisayar kullanıcısı (özellikle programcılar) daha hızlı oldu uğ
gerekçesiyle komut satırını GKA'larla birlikte kullanmaya devam etmektedirler.

16. Açık kaynaklı olanlar
● GNOME
● KDE
● Xfce
● Fluxbox
● LXDE
● Enlightenment
● MATE
● Cinnamon
● EDE
● Étoilé
● Razor-qt
● Mezzo
● ROX
● UDE
● Sugar
● Trinity
● Unity

17. Paket Yöneticisi Nedir ?
●
Windows i letim sisteminde programlarının kurulum dosyaları, ihtiyaç duydu u di erş ğ ğ
kütüphane dosyalarını da içerirler ve beraber kurulurlar. Bu yüzden Windows'ta
programlar yüklemeden sonra Linux'takine göre daha büyük yer kaplarlar. Linux'da
ise programların kurulum dosyaları Windows programlarının aksine ihtiyaç duydu uğ
kütüphane dosyaları bünyesinde barındırmazlar. Bu yüzden Linux'da farklı
programların ihtiyaç duyaca ı aynı kütüphane dosyaları tekrar tekrar kurulmak yerineğ
bir kere kurulurlar. Linux'ta kuraca ınız bir yazılımın hangi kütüphanelere ba ımlığ ğ
oldu unu tespit etmek ve bu paketleri ayrı ayrı kurmak oldukça zahmetli ve karma ıkğ ş
bir i olaca ından kullanıcıları bu i lerden kurtmak için yazılmı çe itli paket yönetimş ğ ş ş ş
sistemleri vardır. Ubuntu'da ve di er bazı da ıtımlarda paket yönetim i lemleri komutğ ğ ş
satırı üzerinden apt-get, aptitude araçları yardımıyla yapılabilmektedir. Komut
kullanmadan, grafk arayüz üzerinden program-kurma-kaldırma gibi i lemler için iseş
Ubuntu Software ya da Synaptic Paket Yöneticisi kullanılabilir.

18. SHELL Nedir ?
✔ Linux'un da içinde bulundu u UNIX sistemlerinde komutları yorumlamak ve yönetmek içinğ
kullanılan programa kabuk (shell) denir. Kabuk, bilgisayarın yönetimini uygulamalar ele almadan
önce bilgisayarları çalı tırmak için kullanılan komutlarnı yazıldı ı bir tür paneldir ve kabuk bütünş ğ
Linux sistemlerde bulunması zorunlu olan birimdir.
root@ereborlugimli:/home/busra#
✔ # (diyez), root kullanıcısı için varsayılan i arettir.ş
busra@ereborlugimli:~$
✔
$ (dolar) i areti normal bir kullanıcı için varsayılan i arettir. Bir di er adıyla sınırlı kullanıcış ş ğ
oturumunda bulundu unu gösterir.ğ
✔
root@ereborlugimli:/home/busra# echo $SHELL
Output:/bin/bash
✔ Kullanılan kabuk bash kabugudur.

19. Bash Nedir ?
✔
Bash GNU i letim sistemi için bir kabuk ya da ba ka bir deyi le komut diliş ş ş
yorumlayıcısıdır. Bourne-Again SHell sözcüklerinde türetilmi bir kısaltmadır.ş
Bell Ara tırma Laboratuarının Unix'inin yedinci sürümündeki, u anki Unixş ş
kabu u sh'ın atasının yazarı Stephen Bourne'a atfen bu isim verilmi tir.ğ ş
✔ sh
✔ csh
✔
ksh
✔
tcsh
✔
zsh

20. Dosya Sistemi
✔ /bin
Sistemin açılı ı ve kontrolü için gerekli komutlar. Hem kullanıcıların, hem de sistemş
görevlisinin kullanabilece i dosyalar (kök dizinde ise fazla i memesi ko uluyla) burayağ ş ş ş
atılabilir. Sadece root kullanıcının ihtiyaç duyaca ı init, getty, updatedb gibi programlarğ
/sbin veya /usr/sbin'de durabilir. Bu dizinde bulunan dosyalara örnek olarak cat, chgrp,
chown, date, dd, df, ln, mkdir, mount, ps, rm, sh, su, sync ve umount verilebilir.
✔ /dev
G/Ç dosyaları. Linux çekirde inde desteklenen her aygıta ait dosya /dev dizini altındağ
bulunur. Kurulum anında bu dosyalar yerine yerle tirilir, bu dosyaların silinmesiş
durumunda /dev/MAKEDEV ile tekrar yaratılabilirler.
✔ /etc
✔ Sistem yapılandırma dosyaları. Bu dizinde çalı tırılabilir dosyalar bulunmamalıdır.ş

21. Dosya Sistemi
➔ skel
➔ Buradaki dosyalar, kullanıcı hesabı açıldı ında kullanıcının ev dizinine kopyalanır.ğ
➔ rc.d
➔ Bu dizinin içinde, init sürecinin ba vurdu u yapılandırma dosyaları vardır. Bunlara "rcş ğ
dosysları" da denir.
➔ passwd
➔ Kullanıcı veritabanı
➔ fstab
➔ Linux'un açılı ı esnasında bindirilecek dosya sistemleri burada listelenir.ş
➔ group
➔ passwd'e benzer ekilde kullanıcıların gruplarını tutar.ş

22. Dosya Sitemi
➔
inittab
init daemon için yapılandırma dosyası
➔
motd
Kullanıcı sisteme girdikten sonra ekranına basılması istenen mesaj burada tutulur.
➔
profle
Kullanıcı sisteme girdi i zaman çalı tırılan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)ğ ş
➔
shells
Sistemde kullanılabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
➔
login.access
login komutu için yapılandırma dosyası. Sisteme giri i kullanıcı bazında sınırlamak içinş
kullanılir.

23. Dosya Sistemi
✔
/home
Kullanıcılara ayrılmı dizin. Ba ka ekilde ayarlanmamı ise, açılan herş ş ş ş
hesaba ait kullanıcı, burayı kullanır. Büyük sistemlerde, bu kısım alt parçalara
ayrılabilir (/home/ftpadm , /home/ogrenci gibi)
✔
/lib
Kütüphane dosyaları.
✔
/mnt
Geçici mount edilen dosya sistemleri. Sadece bu i için kullanıldı ındanş ğ
sistem görevlisine zaman kazandırır.

24. Dosya Sistemi
✔
/proc
Süreç kontrollerini ve di er sistem bilgilerini tutan dosya sistemi. Bu dosya sistemiğ
aslında disk üzerinde yer kaplamaz, tüm dosyalar çekirde in bir uzantısı sayılabilir.ğ
✔
cpuinfo
i lemci modeli, tipi ve performansını bildirir.ş
✔
devices
Halihazırda çalı an çekirdek içinde deste i bulunan aygıt sürücülerini listeler.ş ğ
✔
dma
Hangi dma kanallarının kullanıldı ını belirtir.ğ

25. Dosya Sistemi
✔
flesystems
Halihazırda çalı an çekirdek içinde deste i bulunan dosya sistemlerini listeler.ş ğ
✔
interrupts
Hangi kesintilerin kullanımda oldu unu söyler.ğ
✔
iports
Halen hangi giri /çıkı iskelelerinin kullanıldı ını belirtir.ş ş ğ
✔
kcore
Sistem hafızasının görüntüsü

26. Dosya Sistemi
✔
/root
Sistem görevlisinin ev dizini. Mümkünse bu dizini sistemdeki di erğ
kullanıcıların görmeyece i ekilde ayarlayın.ğ ş
✔ /sbin
Hayati sistem komutları. Bir zamanlar bu dosyalar /etc dizini altında
yeralıyorlardı. Sadece sistem görevlisinin ihtiyacı olan komutlar, /sbin veya
/usr/sbin içinde bulunur.
✔
/tmp
Geçici dosyaların koyuldu u dizin. Belirli zaman aralıklarında temizlenmelidir.ğ

27. Dosya Sistemi
✔
/usr
Di er önemli sistem dosyalarını tutar. Bu bölüm genelde en kalabalık dizindir, zira yeni kurulan tüm programlar burayağ
konulur.
✔
X11R6
X Pencere sistemi bilgileri tutulur.
✔
doc
Belge ve dökümanlar, genellikle HOWTO ve FAQ dosyaları.
✔ lib
Bazı kütüphaneler
✔ man
Man dosyaları
✔ src
Bazı kaynak dosyaları ve linux çekirde ini olu turan kodları (/usr/src/linux) içeren dizin.ğ ş
✔
sbin
Kök dosya sisteminde yeralması gerekmeyen çalı tırılabilir sistem görevlisi dosyalarış

28. Dosya Sistemi
✔ /var
Sürekli de i en sistem bilgileri burada tutulur. stisnalar dı ında di erğ ş İ ş ğ
makinalarla payla tırılmaz.ş
✔ adm
Sistem yönetimini ilgilendiren kayıtlar
✔ preserve
Sistemin göçmesinden sonra zarar görmesi mümkün dosyaların kaydedildi i yer.ğ
✔ spool
Sonra i lenecek olan veriler buraya atılır (e-posta gibi)ş

29. Komut Satırı Desteği
✔
Komut satırı (veya komut satırı arayüzü), bir bilgisayar kullanıcısının, belli
metinleri (komutları) girerek, bilgisayarla ileti ime geçmesini sa lar. Komutş ğ
satırı arayüzleri; konsol, kabuk, terminal veya uçbirim diye de adlandırılır.
✔
Komut satırı, kullanıcıya herhangi bir grafksel arayüz sunmaz bunun yerine
kullanıcının metin kipinde bilgisayarla ileti ime geçmesini sa lar. letimş ğ İş
sistemi veya yazılıma göre komutlar de i ebilir. Örne in bir dizini listelemekğ ş ğ
için MS-DOS'ta dir (ing. directory) komutu kullanılırken UNIX benzeri
terminallerde ls (ing. list) komutu kullanılır.

30. busra@ereborlugimli:~$ man
✗
Bir komut yada bir dosya hakkında
bilgi sahibi olmak için kullanırız.

31. busra@ereborlugimli:~$ pwd
✗
Bulundu umuz dizinin ismini verir.ğ

32. busra@ereborlugimli:~$ cd
✗
Dizinler arası geçi yapmak içinş
kullanırız.

33. busra@ereborlugimli:~$ ls
✗
Dizin içeri ini listelemk içinğ
kullanırız.

34. busra@ereborlugimli:~$ mkdir
✗
Klasör veya dizin yaratmak için
kullanırız.

35. busra@ereborlugimli:~$ touch
✗
Dosya yaratmak için kullanılır.

36. busra@ereborlugimli:~$ cat
✗
Dosya içeri ini okumak içinğ
kullanırız.

37. busra@ereborlugimli:~$ more
✗
Dosyayı sayfa sayfa okumamızı
sa lar.ğ

38. busra@ereborlugimli:~$ cp
✗
Bir yerde ki dosya yada dizinleri
ba ka bir yere kopyalamak içinş
kullanılır.

39. busra@ereborlugimli:~$ mv
✗
Bir dosyayı bir yerden ba ka birş
yere ta ımamızı sa lar.ş ğ

40. busra@ereborlugimli:~$ head
✗
Belirledi iniz satır sayısı kadarğ
dosyayı ba tan görüntülememiziş
sa lar.(Varsayılan satır sayısı 10ğ
dur.)

41. busra@ereborlugimli:~$ tail
✗
Belirledi imiz satır sayısı kadarğ
dosyayı sondan görüntülememizi
sa lar.(Varsayılan satır sayırığ
10’dur.)

42. busra@ereborlugimli:~$ rm
✗
Dizin veya dosya silmemizi sa lar.ğ

43. busra@ereborlugimli:~$ less
✗
Dosya okuma komutu görevine
çok benzer.

44. busra@ereborlugimli:~$ vim
✗
Geli mi bir metin editörüdür.Metinş ş
dosyası olu turmak ve düzenlemekş
için kullanılır.E er ismini yazdı ınızğ ğ
dosya yok ise önce olu turur dahaş
sonra düzenlemek için içeri iniğ
açar. s

45. busra@ereborlugimli:~$ nano
✗
Vim ile aynı görevi görür farkı ise
daha az geli mi olmasıdır.ş ş

46. Dosya Sıkıştırma Komutları
 gzip
 bzip2
 tar
 unzip
 unrar

47. busra@ereborlugimli:~$ unrar

48. busra@ereborlugimli:~$ unzip

49. busra@ereborlugimli:~$ tar

50. busra@ereborlugimli:~$ gzip

51. busra@ereborlugimli:~$ bzip2

52. Kaynaklar
➔ http://bidb.itu.edu.tr
➔ https://www.gnu.org
➔ http://www.belgeler.org
➔ https://wiki.ubuntu-tr.net
➔
https://www.dev10.net
➔ https://tr.wikipedia.org