2. OBJEKTIVAT
• Të kuptojmë c’është rryma elektrike.
• Të kuptojme si qarkullon ajo.
• Të shpjegojmë efektet e rrymës
elektrike dhe disa nga ligjet themelore
bazë që lidhen me të.
3. PERMBAJTJA E
PROJEKTIT
•
•
•
•
•
•
Ngarkesa dhe lëvizja e saj ne përçues.
Ku rrjedh rryma elektrike?
Veprimet e rrymës elektrike.
Intensiteti i rrymës elektrike.
Rezistenca- ligjet e Omit.
Puna dhe fuqia e rrymës.
4. Ngarkesa dhe lëvizja e saj në përçues
•Quajme ngarkese elektrike sasine e elektricitetit qe kalon nga njeri trup te
tjetri me ane te kontaktit ose ferkimit.
•Nëse dy trupa përçues të elektrizuar që janë në potenciale të ndryshme
i lidhim me përçues, potenciali i tyre do barazohet.
Gjatë këtij barazimi potenciali, ngarkesa elektrike prej trupit me potencial
me të lartë rrjedh nëpër përçues në trupin me potencial me të ulët.
• Lëvizja e orientuar e elektricitetit quhet rrymë elektrike.
5. • Në përgjithësi, çfarëdo lëvizje e orientuar e ngarkesave elektrike quhet
rrymë elektrike.
• Rryma elektrike mund të rrjedhë:
në metale – lëvizja e elektroneve.
në elektrolite (acide,në tretje të kripës) – lëvizja e joneve pozitive
dhe negative.
në gazra nën kushte të caktuar (shtypje, temperaturë).
në vakum,nëse ndërmjet dy elektrodave përçuese krijojmë një fushë
mjaft të fortë - lëvizje e elektroneve.
• Rrymën elektrike të pa ndërprerë e realizojmë me burime të energjisë elektrike.
6.
7. 1) Veprimi termik i rrymës elektrike :
• Përcjellësit e rrymës elektrike shpesh ndahen:
• përcjellës të llojit të parë (metalet, grafiti),
• përcjellësit e llojit të dytë (përcjellësit elektrolitik).
• Veprimi termik i rrymës elektrike është dukuria e nxehjes së përçuesit
me rastin e kalimit të rrymës elektrike nëpër të.
• Rritja e temperaturës së trupit paraqet rritjen e amplitudës së ngarkesave elementare
të materies prej së cilës trupi është i përbërë.
• Dukuria ka përdorim të gjerë në praktikë, dhe shpeshherë është me efekt të
padëshirueshëm, per shembull te trapani ose motori elektrik.
2) Veprimi kimik i rrymës elektrike:
• Veprimi kimik i rrymës elektrike është dukuria që përçuesit elektrolitik me rastin e
kalimit të rrymës ndryshojnë kimikisht. Kjo dukuri quhet elektrolizë.
• Elektroliza ka një përdorim të gjerë në metalurgji
• Shumica e metaleve në gjendje të pastër fitohen kryesisht me elektrolizë
(bakri, alumini dhe shumë tjerë).
8. 3) Veprimi optik i rrymës elektrike :
• Veprimi optik i rrymës elektrike është dukuria e kalimit të rrymës elektrikë në dritë.
• Dukuria e dritës nuk është rezultat i nxehjes së filamentit të telit (si në llamben
elektrike), por është rezultat i ndryshimeve të brezave energjetike të disa elektroneve në
vetë atomet e materies.
• Kjo dukuri ndodh gjatë kalimit të rrymës nëpër plazmë ose nëper ndonjë gjysmëpërçues.
• Edhe kjo dukuri shpesh përdoret në praktikë.
4) Veprimi magnetik i rrymës elektrike :
• është dukuria që rreth rrymës elektrike lajmërohet fusha magnetike.
• Rryma elektrike gjithmonë shprehet me fushe magnetike.
9. Intensiteti i rrymës elektrike:
• Nëpër një prerje tërthore të ndonjë
përçuesi me rrymë në mënyrë te vazhdueshme
kalojnë një numër elektronesh, respektivisht
një sasi e caktuar e elektricitetit.
• Intensiteti i rrymës paraqet sasine e
ngarkesës e cila kalon prerjen e përçuesit në
intervalin kohor.
• Rryma ka intensitet të njëjtë në tërë
gjatësinë e përçuesit në të cilin rrjedh, pa
marrë parasysh prerjen tërthore të tij.
• Njësia matëse për intensitetin e rrymës:
[Q ]
[I ] =
C
=
[t ]
As
=
s
= A (amper)
s
• Amperi është njësi themelore e SI.
Pajisja për matjen e intensitetit të rrymës
elektrike quhet ampermetër.
Ampermetri lidhet në seri me
përçuesin në të cilin matet intensiteti
i rrymës.
10. Rezistenca elektrike
Ligji I i Omit
• Gjatë rrjedhjes së rrymës nëpër përçues lajmërohet rezistencë. Georg Simon Ohm ka
shtruar matematikisht varësinë e diferencës së potencialit U në skajet e përçuesit metalik
me prerje tërthore konstante gjatë rrjedhjes së rrymës konstante me intensitet I:
• Varësia është konstante.
• Ky relacion paraqet: Ligjin e I te Omit
• Njësia matëse për rezistencën elektrike:
Ligji II i Omit
• Rezistenca elektrike:
- eshte ne perpjestim te drejte me gjatesine l
te percjellesit;
- eshte ne perpjestim te zhdrejte me
siperfaqen e seksionit s;
- varet nga natyra e percjellesit.
ρ•l
R=
S
