1. 1
Syarif Masahor merupakan seorang pemimpin yang disegani oleh masyarakat Iban dan Melanau.
Beliau dilantik oleh Sultan Brunei sebagai Gabenor Sarikei di Sungai Rajang. Beliau merupakan
seorang pembesar yang cekap dan jujur. Pengenalan pentadbiran baru oleh James Brooke
menerima tentangan daripada pembesar-pembesar Sarawak. Para pembesar ini berhasrat
mengusir orang Eropah keluar dari Sarawak dan mengambil alih kerajaan. Beberapa tindakan
James Brooke menimbulkan kemarahan pembesar-pembesar Sarawak, seperti mengambil alih hak
memungut cukai dan menghapuskan amalan hamba hutang dan amalan pemburuan kepala. Atas
rasa tidak puas hati itulah Syarif Masahor bangun menentang kerajaan Keluarga Brooke.
Pada1853, James Brooke mengambil alih kawasan Sungai Rajang sebagai kawasan kekuasaannya
dan membina sebuah kubu di Kanowit. Tindakan Brooke ini menggugat kedudukan Syarif Masahor.
Beliau kemudiannya membuat pakatan dengan Datu Patinggi Abdul Gapur untuk mengusir Brooke
dari Sarawak. Penentangan Syarif Masahor terhadap pemerintahan James Brooke juga disebabkan
pembatasan kuasa dan haknya. Syarif Masahor juga ingin mengembalikan kekuasaan Sultan Brunei
yang semakin kehilangan wilayah kerana diambil oleh keluarga Brooke.
Pada 1859, mereka menyerang kubu British di Kanowit. Dua orang pegawai British iaitu Henry Steel
dan Charles Fox terbunuh. James Brooke segera bertindak balas menyerang Kanowit. Orang
Melayu dan Dayak yang terlibat dalam pembunuhan dua pegawai British itu dihukum mati. Pada
1860, Syarif Masahor membuat persiapan menyerang Kuching melalui laut.
Sekali lagi James Brooke berjaya mematahkan serangan Syarif Masahor dan kapal-kapal
perangnya ditenggelamkan. Syarif Masahor sempat melarikan diri ke Brunei. Atas desakan Brooke,
Sultan Brunei memerintahkan supaya Syarif Masahor dihantar ke Singapura.Sharif Masahor bekas
Gabenor Sarikei dibuang ke Singapura pada dekad 1850-an, dan meninggal dunia pada 1890.
Kegagalan penentangan Syarif Masahor adalah kerana tidak wujud penyatuan di kalangan rakyat
Sarawak. Kebanyakan bangsawan Melayu tidak memberi sokongan kepada Syarif Masahor kerana
mereka lebih setia kepada Raja Brooke. Oleh itu, Raja Brooke dengan mudahnya dapat meluaskan
kuasanya ke daerah- daerah lain.
2. 2
Tok Janggut
Pada masa yangsama masihbanyakpersoalanyangtidakterjawab.Adajugapihakyangsangsi dengan
banyakfakta yangdidakwamengikutacuanpenjajah.
Merekapercaya kisahTokJanggut dibunuholehBritishhanyalahdongenganbagi menggelapkansejarah
sebenarperjuangantokohSerambi Mekahitu.
Sebaliknyamerekaberanggapanpenjajahsendiri tertipukeranaTokJanggutsebenarnyatelahberjaya
menyelamatkandiri.
Gambar mayat lelaki yangdigantungsongsanguntuktatapanumumjugabukanlahTokJanggut.
BUKAN TOK JANGGUTYANG TERBUNUH
Cucu sepupu TokJanggut,Ustaz Wan Asrul Wan Hussin,31, mendedahkanTokJanggutataunama
penuhnyaHaji Mat Hassan Munas sebenarnyahanyamengalamicederadi bahukirinyaketikakemuncak
pertempurandenganBritishdi KampungDalamPupoh,PasirPutehpada24 Mei 1915.
Tok Janggutkemudiannyadisembunyikanolehpengikutnyadi HuluKelantan(GuaMusang) untuk
menyelamatkanbeliau.
"Sesudahsembuhdaripadakecederaandi bahunya,TokJanggutberpindahke Machangsebelum
kedatangantenteraJepunke TanahMelayu,"katanya.
Mengulasmengenai kononnyamayatTokJanggutdiarakdi sekelilingbandarKotaBharudan
kemudiannyaiadigantungsongsangseparuhbogel selamatigahari,WanAsrul sekeras-kerasnya
menolakdakwaanitu.
Tegasbeliau,kisahituadalahsemata-matarekaansertadibuatatasdesakanBritishyangmahu
menakut-nakutkanorangMelayubagi memastikantiadalagi kebangkitankeduadi negeri itu.
3. 3
"Kebanyakanorangyangtinggal di Kota Bharutidakkenal wajahsebenarTokJanggutdan merekahanya
mendengarceritadari mulutke mulutsahaja.
"Dan secara logiknya,jikakitamelihatpadafaktorfizikalgambarmayatitu,adakahsedemikianrupa
seorangMelayuasli?WajarkahTok Janggutyang mempunyai ilmuagamatinggi diaibkanbegitu?
Gambar mayat itudiperolehi daripadaPerpustakaanBodleian,Oxford,UnitedKingdom, Englandhasil
usaha tokohsejarahAllahyarhamProf DatukNikAnuarNikMahmudketikamelakukankajiandi sana.
JelasWan Asrul penampilanfizikal TokJanggutadalahMelayuKelantanAsli.Ibunya,Che Mahberasal
dari Pattani manakalaayahnyaMunasorang Melayudari KampungSaring,PasirPuteh.
"Adik-beradikTokJangguttermasukdirinyatigaorang,dualagi Tahir dan Yah@Sepiahmeninggaldunia
ketikadilahirkan.
"Tidakada mana-manaanak-beranakTokJanggutberwajahSikhseperti dalamgambaritu.Malah,Tok
Samad,iaitudatukkepadaTok JanggutadalahMelayuAsli danantara orang yang terawal membuka
daerahPasirPuteh,"katanya.
TIDAK MENGISYTIHARKANDIRI
Perkarayang seringkali menjadi persoalanialahsekiranyaTokJanggutmasihhidupselepasperistiwa
pertempurandi PasirPutehitu,kenapabeliautidakmengisytiharkandiri seperti yangdilakukanpejuang
PahangMat Kilau.
Wan Asrul berkataperludiingatsatuketikaMat KilaupernahbertemudenganTokJanggutdi Kedai
4. 4
Antanom adalah anak keturunan Suku Murut Tagol dari golongan bermartabat mengikut adat
istiadat kaum murut. Beliau dibesarkan dalam zaman daerah kampungnya dilanda oleh
persengketaan kaum dan oleh ancaman pemburu kepala kaum Dayak dari kawasan perbatasan
atau dikenali dengan istilah ” Pengayau “. Didikan yang diterimanya ialah mengenal kehidupan
rimbanya dan bermain senjata. Jiwanya dibentuk agar menjadi seorang kalawon atau pahlawan dan
semangat sedia berkorban telah disemai dalam hidupnya supaya bertanggungjawab melindungi
keluarga dan kaumnya.Orang pengecut tidak ada tempat dalam dunia rimba. Didalam keadaan
persekitarannya bergolak oleh permusuhan kaum yang berpunca dari hutang darah,
Antanom/Ontoros tidak ada pilihan, selain daripada berwatak keras dan berani. Jika pun dia menjadi
jahat dari kacamata Inggeris, kerana tidak tunduk kepada kuasa mereka, bukanlah kerana Tuhan
membentuknya menjadi orang ganas, tetapi suasana persekitarannya yang memaksa
Antanom/Ontoros bertindak demikian. Perwatakan Antanom/Ontoros yang berbadan tegap
berambut panjang itu, bila lengkap berpakaian tradisi, bercawat dengan tombak ditangan dan
Pailang tersisip dipinggang, dia kelihatan gagah dan mengerunkan.Sikapnya tegas dan tenang
dalam menghadapi bahaya. Bila dia telah memutuskan sesuatu, dia akan kotakan kata-katanya dan
bertindak dengan penuh keazaman.
FAKTORPENENTANGAN
MELARANG MEMBUKA TANAHBARU
SBUB melarangmerekamembukatanahbarumengakibatkanmerekamerasakanhakmereka
tercerobohdanmengalami kekuranganberas.
MENGENAKAN CUKAIYANG MEMBEBANKAN
5. 5
SBUB mengenakanpelbagai cukai yangmembebankanseperti :
Cukai kepala1 dolarsetiaporang
Cukai tanamanpindahsebanyak50 sensetiapekar
Cukai sebatangpokokkelapauntukminumantuaksebanyak 25sen
Cukai tangkapanikanbesar
Cukai memeliharaanjingsebanyaksatudolarseekor
MENJADIBURUH PAKSA
Orang Murut dijadikanburuhpaksadengantujuanuntukmembinajalandi pedalamandanmemasang
kawattelegraf antaraTenomdenganRundum.
MENZALIMI KELUARGA
Suami isteri kaumMurut dikehendaki tinggal berasingandi sebelahmenyebelahtebingsungai .
Jikamerekamempunyai duaanak,salahseorangakan diambil untukdijadikanburuhpaksa.
MENCEROBOH KAWASAN HUTAN
SBUB mencerobohhutanuntukmembinajalan.
KaumMurut membantahkeranamerekapercayapencerobohanakanmenggangurohnenekmoyang
mereka
PERISTIWA PENENTANGAN
AntanommenyatukanorangMurut menentangSBUBdemi menebusmaruahmereka
Feb1915 - AntanommenyerangPensiangandanmembakar bangunankerajaan.
Mac 1915 - Antanommemimpinkira-kira600 orang Murut menyerangRundumdanberjaya
memusnahkanpejabatpentadbiranSBUB.
6. 6
Kejayaanitumenaikkanlagi semangatperjuanganorangMurutdan pengikutAntanombertambah
menjadi 900 orang .
Antanommembinakubupertahanandi Sungai Selangityangmengandungi 7rumahbawahtanah .
Apr 1915 - SBUB menghantar400 orang tenteramenyerangkubuAntanom
Pertempuranberlakuselama6minggu
Antanomdan400 pengikutnyaterkorbandalammempertahankanRundum
Penentanganini dikenali sebagai'KebangkitanRundum'.
KESAN PENENTANGAN
- SBUB mengenakantindakantegasterhadappengikutAntanom.
-8 orang kanan Antanomdihantarke Kudat
-Pengikut-pengikutlainmenjadiburuhpaksamemasangkawattelegraf dari Kimanishinggake Keningau
-SBUB mengarahkanorangMurut bersumpahtaat setiabagi mengelakkankebangkitanseterusnya.
-orangMurut berpindahke pedalamanKalimantansebagai tandaprotesterhadapSBUB
Beza tok janggut danom ialah antanom ialah antanom di ejek oleh orang british dan tok
Janggut mesita orang british dan menghalau orang british keluar dari negaranya
7. 7
Tok Janggut
Dengan termeterainya Perjanjian Inggeris-Siam 1909, Kelantan telah jatuh di bawah naungan
kerajaan Inggeris. Kelantan pada masa itu dibawah pemerintahan Tuan Long Senik atau Sultan
Muhammad IV. Pada 22 Oktober 1910, kerajaan Inggeris telah membuat perjanjian dengan
kerajaan Kelantan. Semenjak itu mulalah campur tangan kerajaan Inggeris di Kelantan. Pihak
kerajaan Inggeris juga memperkenalkan institusi pentadbiran baru seperti balai polis dan
mahkamah di peringkat daerah termasuk juga di daerah Pasir Putih yang sebelumnya dikenali
sebagai Pangkalan Limbungan. Sebelum kedatangan Inggeris, daerah tersebut ditadbir oleh
seorang pembesar kerajaan Kelantan yang dikenali dengan gelaran Seri Maharaja Tua.
Pada masa itu, di Jeram yang terletak di dalam daerah Pasir Putih, tinggal seorang hulubalang
Seri Maharaja Tua yang bernama Munas. Munas mempunyai dua orang anak lelaki iaitu Tahir
dan Hassan yang dikenali sebagai Tok Janggut.
Punca konflik
Lebih kurang pada tahun 1914, Abdul Latif seorang yang berasal dari Singapura telah dilantik
menjadi Ketua Daerah di Daerah Pasir Putih. Abdul Latif telah menguatkuasakan semua undang-
undang cukai kerajaan Kelantan termasuk tiap-tiap seorang dikenakan cukai kepala $1.00
setahun, pokok buah-buahan 12 1/2 sen sepokok, pokok kelapa 3 sen sepokok, sirih 5 sen
sejunjung, kerbau dan lembu 20 sen seekor, anjing dan babi 50 sen seekor, pokok kayu keras
seperti tembusu, medang dan lain-lain yang boleh dijadikan bahan binaan rumah $1.00 sepokok,
hasil tanah 60 sen seekar. Penduduk yang enggan membayar cukai dikenakan hukuman denda
atau penjara.
Pungutan cukai dijalankan di Pejabat Daerah Pasir Putih dan dilaksanakan oleh seorang pekerja.
Disebabkan tenaga kerja yang terhad, ada pembayar cukai yang terpaksa menunggu selama tiga
hari tetapi masih tidak dapat membayar cukai. Ketika Tok Janggut dan pengikutnya hendak
menjelaskan cukai, mereka terpaksa menunggu lebih kurang seminggu dan menyebabkan
mereka mengambil keputusan meninggalkan pejabat tersebut dan balik ke kampung masing-
masing dan enggan membayar cukai yang ditetapkan.
Kengganan membayar cukai tersebut menyebabkan Tok Janggut dan pengikutnya disaman oleh
pemerintah Pasir Putih dan dikehendaki hadir ke mahkamah di Pasir Putih. Tetapi Tok Janggut
dan pengikutnya enggan hadir ke mahkamah.
8. 8
Disamping itu, Tok Janggut bersama rakan-rakannya iaitu YAM Tengku Besar Jeram Tuan
Ahmad Ibni Tengku Sri Maharaja Long Mansor, Haji Said, Ishak dan Penghulu Adam telah
meminta penduduk di daerah Pasir Putih untuk turut tidak membayar cukai. Di dalam suatu
perhimpunan penduduk Pasir Putih yang diadakan di Kampung Merbul, penduduk telah
membuat ketetapan untuk tidak mahu membayar cukai kepada Ketua Daerah Pasir Putih walau
apa pun terjadi. Berita ini akhirnya sampai kepada pengetahuan Ketua Daerah Abdul Latif yang
telah menghantar Sarjan Che Wan Sulaiman untuk menangkap Tok Janggut.
Perang bermula
Pada 29 April 1915, Sarjan Che Wan Sulaiman yang diiringi oleh enam orang anggota polis telah
menemui Tok Janggut di Kampung Merbul. Ketika tiba di kampung itu, Mat Hassan sedang
berucap di hadapan kira-kira 1,000 penduduk yang kebanyakannya bersenjata. Sarjan Sulaiman
telah menerangkan maksud kedatangannya dan telah menjemput Tok Janggut datang ke Pasir
Putih untuk berjumpa Ketua Daerah. Tok Janggut telah bersetuju dengan permintaan tersebut,
walau bagaimanapun telah berlaku pertengkaran semasa hendak meninggalkan tempat tersebut
kerana Tok Janggut tidak mahu berjalan dihadapan dengan diiringi oleh polis dibelakangnya
seperti orang salah. Semasa pertengkaran tersebut, Tok Janggut telah menikam Sarjan Che Wan
Sulaiman dengan kerisnya menyebabkn beliau meninggal dunia. Melihat peristiwa tersebut, polis
yang lain tidak berani melawan dan telah dibiarkan pergi oleh Tok Janggut setelah merampas
senapang mereka.
Tok Janggut bersama rakan-rakanya dan pengikut-pengikut mereka seramai lebih kurang dua
ribu orang telah menyerang dan menawan pekan Pasir Putih. Ketua Daerah telah lari
menyelamatkan diri ke Kota Bahru menghadap Sultan Muhammad Shah IV.
Setelah menawan Pasir Putih, Tok Janggut dan rakan-rakannya telah menubuhkan kerajaan
sendiri. YAM Tengku Besar Jeram Tuan Ahmad Ibni Tengku Sri Maharaja Long Mansor
diangkat menjadi Paduka Sri Raja Pasir Putih, Tok Janggut menjadi Perdana Menteri, Haji Said
menjadi Timbalan Perdana Menteri, Penghulu Adam menjadi Syahbandar dan Ishak menjadi
Ketua Daerah.
Konflik berlarutan
Pihak Inggeris telah melaporkan kepada Sultan bahawa Tok Janggut dan rakan-rakannya telah
memberontak dan sedang menuju ke istana bagi merampas takhta. Pihak Inggeris turut
menghalang Tok Janggut daripada menghantar utusan bagi menerangkan perkara sebenar kepada
Sultan. Sultan Muhammad IV sangat murka terhadap Tok Janggut dan rakan-rakannya. Baginda
menggangap mereka sebagai penderhaka. Baginda telah mengeluarkan titah sesiapa yang dapat
menangkap salah seorang daripada Tengku Besar Jeram Tuan Ahmad, Tok Janggut, Haji Said,
Ishak dan Penghulu Adam akan diberi wang hadiah sebanyak RM500. Harta benda Tok Janggut
dan rakan-rakannya telah dirampas dan rumah mereka akan dibakar.
Setelah mendengar titah tersebut, Tok Janggut dan rakan-rakannya telah menetapkan tidak mahu
menyerah diri dan telah bersiap sedia dengan membuat sebuah kubu di Kampung Saring yang
dikenali sebagai Batas Besar Kubu Tok Janggut.
9. 9
Peranan Inggeris
Apabila Sultan Muhammad IV mendengar persiapan perang Tok Janggut, Baginda telah
bermesyuarat dengan pembesar negeri termasuk juga Penasihat British dan mesyuarat telah
mengambil keputusan untuk meminta bantuan kerajaan Inggeris untuk menghadapi ancaman Tok
Janggut dan pengikut-pengikutnya.
Gabenor Sir Arthur Henderson Young di Singapura telah menghantar sebuah kapal perang
dengan seramai 150 orang askar ke Kelantan untuk memenuhi permintaan kerajaan Kelantan.
Pada 10 Mei 1915, askar tersebut telah sampai ke Kota Bahru dan sampai di Pasir Putih tiga hari
kemudian. Walaubagaimanapun, mereka gagal untuk menemui Tok Janggut dan rakan-rakanya
yang telah menyembunyikan diri dan tidak mahu melawan askar tersebut secara berhadapan.
Pada 17 Jun 1915 askar tersebut kembali ke Kota Bahru dan menunggu seminggu di sana
sebelum kembali ke Singapura.
Pada bulan yang sama, sepasukan askar Inggeris seramai 100 orang yang terdiri daripada askar
Sikh dan sukarelawan Melayu telah dihantar ke Pasir Putih. Setelah gagal sekali lagi untuk
menemui Tok Janggut dan rakan-rakannya, askar tersebut telah mengambil tindakan merampas
harta benda, membinasakan sawah padi serta membakar rumah penduduk di Jeram, Pasir Putih
termasuk rumah Tok Janggut, Haji Said dan Ishak. Istana Tengku Besar Jeram juga turut
dibakar.
Pertempuran Kampung Saring
Pada 25 Jun 1915, Tok Janggut bersama lebih kurang 2,500 orang pengikutnya telah menyerang
askar Sikh yang berada di pekan Pasir Putih. Pasukan Tok Janggut kemudian telah berundur ke
kubunya di Kampung Saring. Askar Inggeris telah menyerang kubu tersebut yang menyaksikan
pasukan Tok Janggut berjuang bermati-matian menghadapi serangan tersebut. Antara pejuang
yang bersama Tok Janggut pada hari itu ialah Abbas Berani, Hassan Harimau, Awang Ngah dan
Abdul Rahman Anak Kerbau.
Walaubagaimanapun, akhirnaya askar Inggeris yang lebih terlatih dan berpengalaman serta
lengkap dengan peralatan perang yang moden, berjaya menewaskan pasukan Tok Janggut. Tok
Janggut sendiri telah gugur manakala Tengku Besar Tuan Ahmad, Haji Said dan Ishak telah
melarikan diri ke Reman di Selatan Siam.
10. 10
Perjuangan Dato' Maharajalela Pandak Lam menentang British merupakan satu
perjuangan yang suci dan murni. Beliau tidak mahu mengotorkan dirinya menjadi
pencacai British, sebaliknya dengan penuh strategidan umpamanya mempertahankan
sistem tradisional di Perak yang diganggu gugat oleh pihak British melalui pengenalan
Sistem Residen.
Sebagai Pembesar Yang Lapan di Perak, beliau antara tokoh yang dianggap berwibawa
dan begitu dihormati oleh penduduk. Keprihatinan beliau membela nasib rakyat dan
menghalang gangguan British mendapat sokongan ramai. Seruan beliau agar mengatur
rancangan menghalang pertapakan British telah mengundang ramai pengikut, bukan
sahaja dalam kalangan orang Melayu malahan juga orang asli sendiri, antaranya
Seputum yang ditugaskan membunuh J.W.W.Birch.
Dato' Maharajalela berketurunan Daeng Salili, anak Raja Bugis yang berasal dari
Daerah Luwuk, Sulawesi. Tidak hairanlah, jika darah kepahlawan Bugis mengalir dalam
dirinya. Beliau pantang berundur, apa yang dikatakan akan dikotakan. Ketika
penentangan dilancarkan ke atas British di Pasir Salak, Perak adalah di bawah
pemerintahan Sultan Muzaffar Shah III. Pengetahuan agama dan ketinggian
keperibadiannya, menyebabkan beliau dilantik sebagai mufti Perak dan dianugerahkan
gelaran Dato' Maharaja Lela Tan Lela dengan kuasa yang boleh memancung tanpa
bertanya.
Gerakan terhadap British oleh beliau di Perak turut disertai oleh ramai golongan
bangsawan dan rakyat jelata. Antara yang sama berjuang dengan beliau ialah Orang
Kaya-Kaya SeriAgar Diraja, yang lebih dikenali dalam kalangan penduduk dan tercatat
dalam buku sejarah sebagai Dato' Sagor', juga Ngah Kandin, Raja Abdullah dan Ngah
Ibrahim. Perancangan beliau ternyata licik sehingga segala yang dirancang dapat
berjalan dengan lancar.
Semuanya bermula rentetan mesyuarat yang diadakan bersama-sama dengan orang-
orang bangsawan anti-British dan pengikutnya di Durian Sebatang pada 21 Julai 1875,
iaitu 6 bulan setelah sistem Residen diperkenalkan di Perak. Dalam perjuangan ini
beliau mendapat restu daripada Raja Abdullah dan Raja Ismail serta mendapat
sokongan daripada penduduk sekitar Pasir Salak dan Kampung Gajah.
Penglibatan Dato' Maharajalela sebagai tokoh utama dalam pembunuhan J.W.W.Birch
11. 11
mendapat sanjungan rakyat Perak, namun terdapat tali barut dalam kalangan orang
Melayu sendiri yang melaporkan kepada British tentang penglibatannya sebagai pelaku
utama dalam rancangan membunuh Birch hingga beliau akhirnya ditangkap dan
dibicarakan secara tidak adil oleh Mahkamah. Akhirnya pahlawan berani Perak ini
dijatuhi hukuman gantung, bersama-sama Dato' Sagor dan Seputum manakala
pembesar yang lain dibuang negeri ke Pulau Sychelles.
Nama Dato' Maharajalela sebagai pengasas kebangkitan Perak akan terus diingati dan
dikenang sehingga terkorban bagi mempertahankan prinsip perjuangan. Sikap dengki,
iri hati dan pengkhianatan golongan bangsawan dalam kes Dato Maharajalela
menyedarkan kita bahaya perpecahan yang melanda orang Melayu. Perjuangan beliau
menjadi iktibar dan semangat buat orang Melayu untuk terus bersatu mempertahankan
segala yang telah diperjuangkan. Kisah Dato Maharajalela telah membuktikan
kewujudan bukan satu mitos dimana kewujudan beliau telah tercatat pada tugu
peringatannya.
Anda mungkin juga meminati:
Linkwithin
12. 12
Penjajahan & Campur Tangan Inggeris
Haji Abdul Rahman Limbong juga dikatakan sebagai seorang tuan guru yang sama
masyhurnya dengan Tokku Paloh di masa itu. Oleh kerana itu, tidaklah begitu
menghairankan jika Haji Abdul Rahman Limbong mendapat sambutan yang baik dari orang
ramai yang mengenali beliau. Syed Sagof merpakan murid kesayaangan Haji Abdul Rahman
Limbong. Bahkan lebih dari itu, beliau sentiasa mengharapkan bahawa suatu masa kelak
Syed Sagof akan menggantikan beliau untuk meneruskan perjuangan yang beliau dukung
selama ini.
Untuk itu, mereka merasakan perlu ada penentangan terhadap pihak penjajah Inggeris yang
mana tujuan utama mereka turut campur tangan dalam pemerintahan ialah untuk
menghancur serta meleburkan syariat Islam. Pihak penjajah telah sedikit demi sedikit
menanamkan perasaan bencikan agama kepada golongan atasan serta rakyat sekeliannya. Ini
dilakukan oleh mereka dengan membawakan bentuk kehidupan mewah serta pendidikan
yang secara terang-terangan bertentangan dengan cara hidup beragama.
Para ulama serta tuan guru-tuan guru yang mempunyai jiwa cintakan agama telah bangkit
menyeru rakyat untuk melakukan penentangan terhadap pihak penjajah Inggeris. Sungguh
pun begitu, pada peringkat awal penentangan itu dilakukan bukan dengan bentuk senjata.
Tetapi akhirnya terpaksalah mereka bengkit menentang menggunakan senjata setelah
penentangan secara perlahan tidak berjaya memadamkan pengaruh penjajah yang semakin
hari semakin meningkat
LATAR BELAKANG
Nama sebenar Haji Abdul rahman Limbong bin Haji Abdl Hamid
Dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliau sering ke Limbong,
kemaman untuk mengajar agama
beliau berjuang untuk membela nasib petani yang ditindas-pejuangnya dikenali sebagai
“kebangkitan Tani”di Terengganu
13. 13
Penjajahan & Campur Tangan Inggeris
Haji Abdul Rahman Limbong juga dikatakan sebagai seorang tuan guru yang sama
masyhurnya dengan Tokku Paloh di masa itu. Oleh kerana itu, tidaklah begitu
menghairankan jika Haji Abdul Rahman Limbong mendapat sambutan yang baik dari orang
ramai yang mengenali beliau. Syed Sagof merpakan murid kesayaangan Haji Abdul Rahman
Limbong. Bahkan lebih dari itu, beliau sentiasa mengharapkan bahawa suatu masa kelak
Syed Sagof akan menggantikan beliau untuk meneruskan perjuangan yang beliau dukung
selama ini.
Untuk itu, mereka merasakan perlu ada penentangan terhadap pihak penjajah Inggeris yang
mana tujuan utama mereka turut campur tangan dalam pemerintahan ialah untuk
menghancur serta meleburkan syariat Islam. Pihak penjajah telah sedikit demi sedikit
menanamkan perasaan bencikan agama kepada golongan atasan serta rakyat sekeliannya. Ini
dilakukan oleh mereka dengan membawakan bentuk kehidupan mewah serta pendidikan
yang secara terang-terangan bertentangan dengan cara hidup beragama.
Para ulama serta tuan guru-tuan guru yang mempunyai jiwa cintakan agama telah bangkit
menyeru rakyat untuk melakukan penentangan terhadap pihak penjajah Inggeris. Sungguh
pun begitu, pada peringkat awal penentangan itu dilakukan bukan dengan bentuk senjata.
Tetapi akhirnya terpaksalah mereka bengkit menentang menggunakan senjata setelah
penentangan secara perlahan tidak berjaya memadamkan pengaruh penjajah yang semakin
hari semakin meningkat.
Sebenarnya, kemasukan pihak penjajah dalam pentadbiran negeri-negeri Tanah Melayu
bertujuan untuk menyerapkan unsur-unsur kehidupan dan kebudayaan mereka ke dalam
kehidupan orang-orang Melayu yang pada ketika itu kuat berpegang dengan agama. Kita
tidak hairan mengapa kehadiran mereka tidak disukai oleh rakyat. Tambahan pula kehadiran
mereka ke negeri-negeri sebelah timur adalah sebagai lanjutan dari Peperangan Salib yang
berlaku selama beberpa abad.
Dalam tahun 1920-an, Inggeris campur tangan untuk mentadbir tanah di lokasi Kuala
Telemong hingga ke Ulu Telemong. Setiap ekar tanah yang dibuka oleh rakyat dikenakan
cukai oleh penjajah Inggeris.
Oleh sebab itulah, Haji Abdur Rahman Limbong dalam hujah-hujahnya di mahkamah
bahawa tanah yang dibuka oleh rakyat itu adalah hak Allah bukannya hak negeri. Mungkin
maksud negeri itu adalah yang ada campur tangan penjajah Inggeris.
Haji Abdur Rahman Limbong menegaskan bahawa tanah yang mereka miliki adalah tanah
pusaka peninggalan orang-orang tua mereka yang datang dari Johor bersama-sama dengan
Sultan Zainal Abidin I, Sultan Terengganu yang pertama. Dari riwayat ini dapat kita
14. 14
membuat kesimpulan bahawa orang-orang Melayu Islam di Hulu Terengganu dalam tahun
1920 lagi, di bawah bimbingan Haji Abdur Rahman Limbong, sudah kenal jati diri, kenal
terhadap haknya, kenal terhadap tanah air, dan kenal terhadap bangsa sendiri.
Setelah menggunakan berbagai tipu helah maka pihak Inggeris telah berjaya turut campur
tangan dalam pemerintahan kerajaan Terengganu yang pada asalnya berasaskan
perundangan Islam. Pihak penjajah sengaja mengenepikan perundangan Islam, sebaliknya
menampilkan undang-undang ciptaaan mereka sendrri. Di samping itu mereka juga telah
membawa unsur-unsur kehidupan serta kebudayaan mereka yang akhirnya berjaya
mengubah akhlak serta kehidupan umat Islam sehingga ke hari ini.
Para ulama yang mempunyai jiwa cintakan agama memberi kesedaran kepada umat agar
kembali semula kepada ajaran Islam. Tetapi seruan mereka hanya mendapat perhatian di
kalangan rakyat berbanding dengan golongan atasan. Sementara itu, peraturan-peratauran
yang dikenakan oeleh pihak penjajah Inggeris cuba mnekan kehidupan masyaraat yang
kebanyakkannya terdiri dari kaum tani yang miskin.
Lama kelamaan pihak penjajah mula meragui Haji Abdul Rahman Limbong serta
menganggap beliau sebagai merbahaya kerana dikatakan menghasut rakyat untuk
menentang kerajaan. Sungguhpun demikian, pihak Inggeris tidak berani mengambil apa-apa
tindakan terhadap beliau. Ini mungkin disebabkan bahawa apa yang beliau lakukan tidak
menampakkan apa-apa kesalahan.
Di samping itu terdapat seorang tokoh ulama yang turut menyeru rakyat menentang pihak
penjajah. Beliau ialah Haji Musa bin Abdul Ghani Minangkabau. Beliau telah menebut
kepaa rakyat bahawa barangsiapa yang membayar pas menebas pas menebas (cukai) dan
hasil-hasil tanah akan termasuk golongan kafir. Beliau juga berkata,”Barangsiapa yang tidak
mahu mengikut hukum syarak, Nabi tidak mengaku umatnya.”
Penentangan 21 Mei 1928
Akhirnya berlakulah peristiwa penentangan rakyat Terengganu terhadap pihak penjajah.
Puncak kebangkitan rakyat menentang kerajaan ini ialah pada 21 Mei 1928. Kebangkitan
1928 melibatkan konflik berdarah, apabila perkumpulan dan kemaraan petani telah
ditentang oleh pihak kerajaan di Ulu Telemong.
Dalam perkara ini Haji Abdul Rahman Limbong disalahkan sebagai orang yang
bertanggungjawab menimbulkan pemberontakan dan penentangan ini. Oleh kerana itu,
pihak penjajah meneluarkan ancaman untuk menangkap beliau. Untuk meredakan suasana
yang berlaku, maka Haji Abdul Rahman Lombong menyerah diri di Istana Maziah. Tidak
ada seprang pun yang berani mendekati beliau semasa berada di istna tersebut. Beliau
menafikan tuduhan yang mengatakan bahawa beliaulah yang menjadi punca berlkunya
16. 16
Atas tuduhan tersebut, Haji Abdul Rahman Limbong dihadapkan ke perbicaraan mahkamah.
Perbicaraan tersebut dibuat di padang dan disaksikan oleh pegawai Inggeris serta orang
ramai. Kebetulan pula kerusi yang beliau duduki itu menghadap ke arah kiblat, maka beliau
terus menerus bersolat sepanjang majlis perbicaraan tersebut berjalan.
Akhirnya keputusan diambil oleh pihak Inggeris yang mana Haji Abdul Rahman Limbong
dibuang negeri ke Makkah. Sebelum itu terdapat pihak-pihak yang mensyorkan supaya
beliau dibuang negeri ke China. Tetapi akhirnya keputusan diambil bahawa beliau dibuang
negeri ke Makkah. Dan sememangnya haji Abdul Rahman Limbong sendiri bercadang untuk
menghabiskan sisa-sisa umurnya ke Makkah.
Pembuangan Di Makkah & Wafatnya
Sungguhpun beliau telah dibuang ke Makkah, namun pengajaran dan perjuangan yang
beliau bangunkan masih tetap utuh. Beliau masih tetap mengajar walaupun berada di
Makkah. Ramai murid-murid beliau yang menyambung semula pengajian kepada beliau di
Makkah ataupun menemui beliau sewaktu menunaikan ibadah haji.
Sewaktu beliau di Makkah, pernah beliau meminta kebenaran untuk pulang sebentar ke
Terengganu. Tetapi malangnya permintaan beliau ditolak dengan alasan bahawa beliau nanti
akan menimbulkan semangat kepada rakyat Terengganu. Akhirnya, setelah sekian lama
beliau berkhidmat mengajar berbagai pengetahuan tentang agama di Makkah, maka beliau
pun dijemput oleh Allah SWT untuk mangadapNya. Beliau meninggal dunia pada 14
Jamadilakhir 1348 (1929) kerana menghidap penyakit di dalam perut. Dengan itu
berakhirlah perjuangan seorang ulama yang berpengaruh serta pengajarannya cukup ketara
di dalam kehidupan masyarakat Islam Terengganu sehinggalah ke hari ini.
Demikianlah beliau yang dengan ketokohannya menjadi seorang ulama, dapat menjadi
contoh serta teladan kepada generasi para ulama selepas beliau. Dan tidak sepatutnya para
ulama hanya mendiamkan diri tanpa membuar sesuatu untuk kepentingan agama.
Sepatutnya hendaklah diketahui, bahawa perjuangan yang dilaksanakan oleh Haji Abdul
Rahman Limbong ialah untuk menegakkan kesucian agama dari pengaruh-pengaruh Barat
yang menjejaskan keimanan umat Islam di waktu itu.
