strategic planning, Ethics, Social Responsibility, and Sustainability

1. Стратегийн төлөвлөлт
(бизнесийн ёс зүй, нийгмийн
хариуцлага, тогтвортой хөгжил)

2. Стратегийн төлөвлөлт нь
орчны нөлөөлөл
өөрчлөлтийг өөрийн
чадавхитай уялдуулан
тооцоолж, урт хугацааны
туршид байгууллага
амжилттай оршин
тогтноход чиглэсэн
мэдээлэл
боловсруулалтын процесс
юм.

3. Стратегийн төлөвлөлтийн хүрээнд дараах
зүйлсийг хамруулан авч үздэг. Үүнд:
Стратеги
Орчны шаардлага
Байгууллагын чадавхи
Урт хугацааны амжилт
Мэдээлэл боловсруулах процесс
Орчин ба байгууллага хоорондын зохицол

4. Байгууллагын өмнө орчны зүгээс дараах
шаардлагууд тавигддаг. Үүнд:

5. Байгууллагын
чадавхи нь
• давуу буюу
хүчтэй тал бөгөөд
энэ нь мөн
өрсөлдөөний
чадавхи болдог.
Урт хугацааны
амжилт нь
• байгууллага
богино хутацааны
алдагдал хүлээж
болох боловч
харин тасралтгүй
үргэлжлэх
амжилтын үр
дүнд оршин
тогтнохын төлөөх
үйл ажиллагаа
юм.
Мэдээлэл
боловсруулах
процесс нь
• Мэдээлэл
боловсруулах
процесс нь гадаад,
дотоод орчны
зүгээс үзүүлж
болох боломж,
эрсдэл, давуу, сул
талын талаар
мэдээлэлтэй байж,
тэдгээрийг үнэлж
дүгнэх үйл
ажиллагаа юм

6. Орчин ба байгууллагын хоорондын зохицолд
стратегийн менежмент тэдгээрийг холбон
нийцүүлэх үүрэг хүлээдэг.

7. Стратегийн төлөвлөлтийн процесс

8. Төлөвлөлтийн процесс нь хялбарчлах,
сайжруулах гэсэн үндсэн хоёр арга
хэрэгсэлтэй байдаг.

9. • хүн мэдээллийг цуглуулах,
боловсруулах хүчин чадал
хязгаарлагдмал үед шаардагддаг.
Энэ үед ижил төстэй гадаад
өгөгдлийн системийг ашиглах явдал
юм.
Төлөвлөлтийн
процессийн
хялбарчлал нь
• төлөвлөлтийн процессийн арга
техникээ боловсронгуй болгох явдал
юм. Арга хэрэгслүүдээс гадна
төлөвлөлтийн үед зохион
байгуулалтын функц шаардагддаг.
Төлөвлөлтийн
процессийн
сайжруулалт нь
• хэсэг, нэгж ажиллах шаардлагатай
байдаг ба энэ нь төлөвлөлтийн
процессийг сайжруулах түүний
ажиллагаанд хяналт тавихад
чиглэгддэг.
Төлөвлөлтийн
процессийн
асуудлыг
шийдвэрлэх хүрээнд

10. Стратегийн төлөвлөлтийн процесс ба төлөвлөлтийн арга техник

11. Бизнесийн ёс зүй
• Бизнесийн байгууллагуудын хүрээнд ёс
зүйтэй шийдвэр гаргах, зан үйлийг
оновчтой удирдахыг ёс зүйн зарчим гэж
тодорхойлдог.
• Сайн ёс зүй нь бизнесийн амжилт. Муу ёс
зүй нь хамгийн шилдэг стратегийн
төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг саатуулдаг.
• Сайн бизнесийн ёс зүй нь сайн стратегийн
удирдлагын урьдчилсан нөхцөл байдаг.

12. Бизнесийн ёс зүйн дүрэм
• Ёс зүйн асуудал нь бүтээгдэхүүний
аюулгүй байдал, ажилчдын эрүүл мэнд,
бэлгийн дарамт, тамхи татах, арга хэмжээ,
хог хаягдал, гадаад хамтын ажиллагаа,
сурталчилгааг хамгаалах, ашиг сонирхолын
зөрчил, ажилчдын хувийн нууц, зохисгүй
бэлэг тэмдэг, компанийн бүртгэлийн
аюулгүй байдлын талаар стратегич
дүрмийг хөгжүүлэх зэрэг асуудлууд байдаг.
Ёс зүйн дүрэм нь олон нийттэй зөв
харилцахад шаардлагатай байдаг.

13. Ёс зүйн соёл
• Ёс зүйн соёл нь байгууллагын бүхий л
хүрээг хамарна. Стратегич нь харилцаа
хөгжил, байгууллагын бизнесийн ёс зүйн
хэм хэмжээг сахиулах үүрэгтэй.
• Белли Грахама “Баялагаа алдсан бол юу ч
алга болоогүй, эрүүл мэндээ алдсан бол
ямар нэгэн зүйлээ алдсан, харин хүн
чанараа алдсан бол бүх зүйлээ алдсан”
гэсэн үг гэжээ.

14. Ёс зүйг хангах үндсэн үүрэг нь:
бүх менежерүүдийг ёс зүйн удирдлагаар хангах
ёс зүйн болон стратегийн шийдвэр гаргах үйл явцыг
уялдуулахад оршино
урт хугацааны төлөвлөлтөд ёс зүйн үзэл баримтлалыг
тусгах
гүйцэтгэлийн үнэлгээнд ёс зүйн үзэл баримтлалыг тусгах
Шүгэл үлээхийг дэмжих, өдөөх
Корпорацийн болон хэлтэс нэгжийн гүйцэтгэл дэх ёс зүйн
асуудлыг хянах

15. Хээл, хахууль
• Хээл хахууль гэдэг бол өгөх, авах, олон нийтийн
өмнө хүлээсэн болон хувь хүний үүргээ
биелүүлэхэд саад болох, албан ёсны болон бусад
үйл ажиллагаанд нөлөөлөх, эсвэл хууль эрх зүйн
үүргээ биелүүлэхгүй байх явдал гэж “Хуулийн хар
толь бичигт” тодорхойлсон байдаг.
• Энэ нь олон оронд хууль бус гэгддэг ч, зарим
улс оронд хүлээн зөвшөөрөгддөг.
• Энэ нь хүлээн авагчийн үйл ажиллагаанд
нөлөөлөх зорилгоор өгсөн бэлэг

16. Нийгмийн хариуцлага
• Байгууллага нь амьд зүйлийн
сайн сайхан байдлыг хамгаалах,
сайжруулах талаар хууль ёсны
дагуу шаардагдсанаас бусад арга
хэмжээг авна.

17. Корпорацийн нийгмийн хариуцлагын
харагдах байдал
Хүмүүнлэгийн үүрэг: (нийгэмд
сайн дурын хувь нэмэр оруулах)
Эдийн засгийн: (оролцогч
талуудын баялагийг нэмэгдүүлэх)
Ёс зүйн: (хувь хүн хоорондын ёс
зүйн хэм хэмжээ, зарчимд
дуулгавартай байх)
Хууль, эрх зүйн: (хууль, дүрэм,
журмыг дагаж мөрдөх )

18. Нийгмийн хариуцлагын хувьд гол том
асуудлууд нь:
Уур амьсгалын
өөрчлөлт
Ядуурал
ХДХВ/ДОХ/
хумхаа
Хөдөлмөрийн
дадлага
Олон нийтийн
үйл ажиллагаа
эрхлэх тусгай
зөвшөөрөл
Ил тод байдал
Сайн засаглал
Ус
Үнэ цэнээр
удирдуулсан
шийдвэр гаргалт
Ёс зүйн
маркетингийн
дадлага

19. Ажилд нөлөөлөх гол хүчин зүйлс
- Илүү боловсронгуй оролцогч талуудын оролцоо
• Оролцогч талуудын идэвхийг нэмэгдүүлэх
• Код, стандарт, үзүүлэлтүүд, удирдамжуудын тархалт
- Өртгийн гинжин сүлжээнд хариуцлага тооцох
• Ил тод байдал ба тайлагнал
• Засгийн газрын ашиг сонирхол, үйл ажиллагааны өсөлт
• Корпорацийн нийгмийн хариуцлаг болон засгийн газрын
агентуудын засаглал
- өсөн нэмэгдэж буй хөрөнгө оруулагчдын дарамт
болон зах зээл дээр суурилсан урамшуулал
• Мэдээллийн технологи дахь хурдацтай дэвшил
• Компанийн нийгмийн хариуцлагыг хөрөнгө оруулалтын өгөөж
гэж тооцох дарамт

20. Корпорацийн нийгмийн хариуцлагын
бизнесийн ач холбогдол
Санхүүгийн
гүйцэтгэлийг
сайжруулах
Үйл
ажиллагааны
зардлыг
бууруулах
Брэндийн
имидж, нэр
хүнд сайжрах
Борлуулалт болон
үнэнч хэрэглэгч
өсөх
Бүтээмж болон
чанар өсөх
Ажилчдыг
татах, хадгалах
чадвар
нэмэгдсэн
Зохицуулалтын
хяналтыг бууруулсан
Хөрөнгийн
хүртээмж

21. • Аливаа бизнесийн хамгийн анхны
нийгмийн хариуцлага нь ирээдүйд
гарах зардлыг нөхөхөд хүрэлцэхүйц
ашиг олох ёстой, яагаад гэвэл үүнд
хүрч чадахгүй бол нийгмийн бусад
хариуцлагыг хүлээж чадахгүй. Үнэхээр
ч компани ажиллахаа больсон
тохиолдолд нийгмийн хэрэгцээг хангаж
чадахгүй.

22. • Стратегичид нийгмийн асуудлыг
нийгмийн болон компаний ашиг тус,
ашиг тусын талаар судалж, компанид
хамгийн их ашиг тустай байж болох
нийгмийн асуудалд анхаарлаа хандуулах
хэрэгтэй.
• Жишээлбэл, хэрэв компани ажилчдынхаа
амьжиргааг хамгаалахын тулд ажлаа
таслахаас зайлсхийж, тэр шийдвэр нь
компанийг татан буулгахад хүргэдэг бол
бүх ажилчид нь ажлаа алддаг.

23. Нийгмийн бодлого
• Нийгмийн бодлого гэдэг нь үндэсний
хэмжээний зорилгыг ханган биелүүлэхийн
тулд хувь хүн, өрх гэр, олон нийтийн
байгууллагууд зэрэг нийгмийн үндсэн
нэгжүүдийг дайчлахад чиглэгдсэн бодлогын
бүрэлдэхүүн хэсгийг хэлнэ.
• Бизнест нийгмийн нөлөө жил бүр илүү
хүчтэй болохын зэрэгцээ олон аж ахуйн
нэгжүүд нийгмийн зохистой бодлогыг
тодорхойлохын тулд хичээн ажиллаж байна.

24. • Компани нь ажилчид, хэрэглэгчид,
байгаль орчны төлөөлөгчид, цөөнх,
олон нийт, хувьцаа эзэмшигчид болон
бусад бүлгүүдэд ямар үүрэг
хариуцлага хүлээх вэ гэдэг асуудалд
анхаарал хандуулдаг.
• Мөн стратеги боловсруулах,
хэрэгжүүлэх, үнэлэх үе шат бүрт
анхаарч үзэх хэрэгтэй.

25. Тэтгэвэр гаралт дахь нийгмийн бодлого
Дэлхийн улс орнууд дахь ажилчдын
хомсдол нь тэтгэвэр, цагаачлалын бодлогод
өөрчлөлт хийхэд хүргэж байна
Дэлхийн зарим улс орнууд ахмад насны хүн
амтай холбоотой ноцтой ажиллах хүчний
хомсдол тулгарч байна.
65 нас буюу түүнээс дээш настай
хүмүүсийн эзлэх хувь нь Япон, Италид 20
хувиас хэтэрсэн, Герман, Францад 20 хувь
хүрч байна.

26. 2036 он гэхэд 65 нас буюу түүнээс
дээш настай хүмүүсийн эзлэх хувь
АНУ, БНХАУ-д 20 хувьд хүрэх болно.
Дэлхийн хэмжээнд 2030 он гэхэд 60–
аас дээш настай хүмүүсийн тоо 14
хүртэлх настай хүүхдийн тооноос
давж гарахаар байна.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын
тэтгэврийн насны буюу 65-аас дээш
насны нэг хүнд ногдох хөдөлмөрийн
насны буюу 20-64 насны хүний тоо
жил ирэх тусам цөөрч байгаа юм.

27. • Япон улсад тэтгэвэр нь хоёр хэсгээс
бүрддэг. Эхний хэсэг нь үндсэн буюу хүн
болгонд тэтгэврийн нас хүрэхэд төрөөс
олгох баталгаатай хэмжээ. Дээр нь
ажилласан жилийн буюу ажилтан ба ажил
олгогч нараас тэтгэврийн санд хуваан
төлдөг суутгалаас бүрддэг тэтгэвэр.
Тэтгэврийн дундаж хэмжээ нь цалингийн
60 хувь орчим.
• Америкт тэтгэврийн хэмжээ нь цалингийн
50 хувь орчим байдаг бөгөөд тэтгэврийн
санд төлөх 15 хувийн талыг нь ажилтан,
үлдсэн талыг нь ажил олгогч төлдөг.

28. • Японд ажиллах хүч багасч байгаа ба эрүүл
мэндийн салбарт ажиллаж буй хүмүүсийн
1,6%-г гадаадын мэргэжилтнүүд эзэлж
байна. Ажиллах хүчний хомсдолтой
холбоотойгоор Японы засгийн газар
Филиппин, Индонез зэрэг улсаас тодорхой
тооны сувилагч, асрагч ажиллуулахыг
зөвшөөрсөн байна.

29. Компаниудыг хариуцлагатай ажиллахад
хүргэдэг зүйл юу вэ?

30. Тогтвортой байдал
• Тогтвортой хөгжлийн нийгмийн урьдчилсан нөхцөл буюу
нийгэм, нийгмийн бүлэг дэх тодорхой бүтэц, ёс заншлыг
хадгалах хэрэгцээ.
• эдийн засгийн болон байгаль орчны тогтвортой байдал нь
тогтвортой хөгжлийн зорилго бөгөөд түүнийг хэрэгжүүлэх
арга хэрэгсэл юм.
• Энэ нь эцсийн төлөв үү? эсвэл нийгэм эдийн засгийн үйл
явц уу?

31. Тогтвортой байдлын баримтлах
зарчимууд
Ашиг тус болон
хэрэгцээг
баримтжаалах
Нөөцийг үр ашигтай
ашиглах
Сэргээгдэх нөөцийг
ашиглах
Олон удаа хэрэглэх
ба дахин
боловсруулах
Уян хатан ба дасан
зохицох чадвар
Алдаа, зөрчлийн
хүлцэл болон
эрсдэлээс урьдчилан
сэргийлэх
Ажил эрхлэлт,
орлого, амьдралын
чанарыг хангах

32. Нийгмийн тогтвортой байдлын үндсэн
сэдвүүд болон салбарууд
Уламжлалт
• Суурь хэрэгцээ (байр, орон
сууц гэх мэт)
• Боловсрол болон ур чадварууд
• Эквити (нийт үнэт зүйл)
• Ажил эрхлэлт
• Хүний эрх
• Ядуурал
• Шударга ёс
Шинээр гарч ирж буй
• Хүн ам зүйн өөрчлөлт (насжилт,
олон улсын шилжилт
хөдөлгөөн)
• Эрх мэдэл, оролцоо, хандлага
боломж
• Байршил болон соёлын
мэдрэмж, өвөрмөц байдал
• Эрүүл мэнд, аюулгүй байдал
• Нийгмийн иж бүрдэл ба нэгдэл
• Нийгмийн капитал
• Сайн сайхан байдал, аз жаргал
болон амьдралын чанар

33. Нийгмийн тогтвортой байдлын онолын
судалгааны аргууд
Арга Гол зохиогч Цаг хугацаа
Эквити болон хүний эрх (жишээ нь,
ядуурлын болон тэгш бус хөгжлийн
судалгаа)
Sen (1985, 1992),
Sachs (2001)
1980-аад оны дунд
үеэс хойш
Capital stock-үндсэн хөрөнгийн (жишээ нь
нийгмийн капитал, хүрээлэн буй орчны
капиталын эквити, хотуудын дэвсгэр газар
нутаг)
Coleman (1988),
Putnam (1993), Rees
and Wackemagel
(1996)
1980 оны сүүлээс
хойш
Засаглал болон институцийн онол
(оролцоо болон оролцогч талуудын
шинжилгээ)
Chambers (1992),
Healey (1992)
1990 оны эхэн
үенс хойш
Бизнес болон корпорацийн судалгаа
(жишээ нь корпорацийн ниймгийн
хариуцлага, гурвалсан үр ашиг-triple
bottom line)
Elkington (1994) 1990-аад оны дунд
үеэс хойш
Зан үйлийн болон ниймгийн шинжлэх
ухаан (сайн сайхан байдал, аз жаргалын
хэтийн төлөв)
Layard (2005) 1990 оны сүүлээс
хойш
Шилжилтийн онол Rotmans, Loorbach
нар (2006)
2000 оноос

34. Нийгмийн тогтвортой байдлын үнэлгээний
хүрээний загвар

35. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА