OS

1. 1
Punim nga lënda e Informatikës
13
Sistemet Operative (SO)
Operating System (OS)
Sara Jashari Shkolla:''Gjon Serreçi''Klaxa:IX3

2. 2
ÇKA ËSHT Ë SISTEMI OPERATIV (SO)
Sistem operativ eshte nje softwer kompjuterik i cili i menaxhon
mënyrën në të cilën programe të ndryshme e përdorin hardwerin e
kompjuterit dhe rregullon mënyrën si përdoruesi e kontrollon
kompjuterin.
Sistemi operativ eshte programi me i rendesishem ne nje kompjuter.
Permes tij ekzekutohet cdo program tjeter aplikativ. Sistemi operativ
kujdeset per funksionet baze te kompjuterit siq jane njohja e hyrjeve
prej tastieres.daljet ne pajisjet dalese, mbajtja e shenimeve per
ndryshimet ne fajlla dhe direktoriume dhe kontrollimi i pajisjeve
periferike si disqet dhe shtypesit. Ekzistojne sisteme operative te
ndryshme, por i pari qe eshte shfrytezuar ka qene DOS-i (Disk
Operating System) i paraqitur nga firma "IBM" ne vitin 1981. Pasi qe
per te punuar me te eshte dashur qe shfrytezuesit te jene te
avancuara ne njohurite e kompjuterit, firma Microsoft paraqiti
Windows 3.11 si sistem operativ shume me te persosur se DOS-i.
Me vone paraqiten edhe sisteme operative nga Microsoft si:
Windows 95, Windows NT, Windows 98, Windows ME, Windows
2000, Windows XP, Windows 2003, Windows Vista (2007) dhe
Windows Seven(7) ne vitin 2009,Windows(8)2012. Gjithashtu ka
edhe sisteme operative te tjera,si UNIX,LINUX etj.
Programet kompjuterike mund të ndahen në dy kategori kryesore:
– programet e sistemit qe drejtojne operacionet e sistemit te
perpunimit
 – programet zbatuese qe zgjidhin problemet e perdoruesve te
tyre;

3. 3
PËRBËRJA
Sistemi operativ përbëhet nga një sistemmë vete i
quajtur kernel (bërthama) dhe nga një numër programesh të
sistemit.
ÇKA D.M.TH ‘’KERNEL’’?
Në informatikë, kernel është një program kompjuterik që
menaxhon kërkesat input / output nga software dhe i përkthen ato
në udhëzimet e përpunimit të të dhënave për njësinë përpunuese
qendrore dhe komponente të tjera elektronike të një
kompjuteri.Kernel është një pjesë themelore e sistemit operativ të
kompjuterit modern.
Kur një program kompjuterik (në këtë rast quhet një proces) bën
kërkesat e kernel, kërkesa quhet një telefonatë sistem. Dizajne të
ndryshme kernel ndryshojnë në mënyrën se si ata e drejtojnë
thirrjet e sistemit (për ndarjen e kohës) dhe burimeve. Për
shembull, një kernel monolit ekzekuton të gjitha udhëzimet e
sistemit operativ në të njëjtën hapësirë të adresës për të
përmirësuar performancën e sistemit. Një microkernel shkon
shumica e procesit sfond e sistemit operativ në hapësirë e
përdoruesit, për të bërë sistemi operativ më modulare dhe, për
këtë arsye, më të lehtë për të ruajtur.
Për programuesit e kompjuterit, ndërfaqe e kernel është një
shtresë abstraksion i nivelit të ulët.

4. 4
ÇKA KA PËR QËLLIM KY SISTEM OPERATIV?
Një sistemoperativ siguron një mjedis për ekzekutimin e
programeve duke siguruar shërbime të nevojshme nga
këtoprograme.Shërbime Programe Kërkesa të bien në pesë
kategori.:
1. Kontrolli process
2. Sistemi Media
3. I / Operacioni O
4. Interprocess Komunikimi
5. Mirëmbajtja Informacione
Sistemi operativ duhet të përpiqet të
plotësojë këto kërkesa në një multi-
user, multi procesit të Mjedisit
ndërsa menaxhimin e:
 Caktimit të burimeve
 Zbulimit të Gabimeve
 Mbrojtjeve

5. 5
KUJTESA
Moderne të përgjithshëm me qëllim kompjutera, duke përfshirë
kompjuterët personal dhe Mainframes, kanë një sistemit operativ
për të drejtuar programet e tjera, të tilla si software e aplikimit.
Shembuj të veprojnë sistemet e kompjuterëve personal janë
Microsoft Windows, Mac OS (dhe Darvini), UNIX, dhe Linux.Niveli
më i ulët i çdo sistemi operativ është kernel i saj. Kjo është shtresa
e parë e programeve ngarkuar në memorie kur një çizme të sistemit
ose fillimi up. Kernel siguron qasje të ndryshme dhe shërbimet e
përbashkëta thelbësore për të gjithë sistemin e të tjera dhe
programet e aplikimit. Këto shërbime përfshijnë, por nuk kufizohen
vetëm në: qasje disk, menaxhimin e kujtesës, planifikimin e
detyrave, si dhe qasje në pajisje të tjera pajisjet. Si edhe të kernel,
një sistem operativ është shpërndarë shpesh me mjete për
programet të shfaqur dhe për të menaxhuar një ndërfaqe grafike të
përdoruesit (edhe pse Windows dhe Macintosh kanë këto mjete të
ndërtuar në sistemit operativ), si dhe programet e shërbimeve për
detyra të tilla si menaxhimin e dosjeve dhe konfigurimin e sistemit
operativ. Ata gjithashtu janë shpërndarë shpesh me aplikacionet e
softuerit atë nuk mund ta lidhesh direkt me funksionin e sistemit
operativ bazë, por ne të cilat eshte sistemi operativ distributor gjen
favorshëmpër të furnizuar me sistemin operativ.Drejtimtë
specifikimit në mes sistemit operativ dhe software aplikimit nuk
është e saktë, dhe është herë pas here objekt polemikash. Nga
pikat tregtare ose juridik, ndarje mund të varet kontekstin e
interesave të përfshira. Për shembull, një nga pyetjet kryesore në
shtetet e Bashkuara k gjyq Microsoft antitrust ishte nëse shfletuesi i
Microsoft-it web ishte pjesë e saj sistemit operativ, ose nëse kjo
ishte një pjesë e ndashme e softuerit të aplikimit.Ashtu si "sistemi

6. 6
operativ" vetë termi, pyetja se çfarë pikërisht duhet të
formojnë"Kernel" është subjekt i ndonjë polemike, me debate nëse
mbi gjëra të tilla si sistemet e skedarëve duhet të t'u përfshirë në
kernel. Kampe të ndryshme avokat microkernels, kernelit monolit,
dhe kështu me radhë.Sistemet operative janë përdorur në
shumicën, por jo të gjitha, sistemet kompjuterike. Kompjuterët
thjeshta,duke përfshirë sistemet e vogla ngulitur dhe shumë prej
kompjuterëve të parë nuk janë operative sistemeve. Në vend të
kësaj, ata u mbështetën në programet e aplikimit për të menaxhuar
hardware minimale veten, ndoshta me ndihmën e bibliotekave të
zhvilluara për këtë qëllim. Komercialisht furnizuar Sistemet
operative janë të pranishëm në pothuajse të gjitha pajisjet moderne
të përshkruara si kompjutera, nga personale kompjutera për
mainframes, si dhe kompjutera celulare të tilla si PDAs dhe
telefonat celularë.
Kujtesa Virtuale
 Shpesh kujtesa kompjuterike nuk është e mjaftueshme për te
permbajtur te gjitha kodet e detyrave te ndryshme;
 Mund te simulohet nje kujtese me e madhe qe mban ne (RAM)
vetem pjeset e kodeve dhe te dhenave qe sherbejne ne ate çast;
 Perdoret koncepti i kujteses virtuale.
 Te dhenat e programeve jo ne perdorim mund te hiqen nga
kujtesa qendrore dhe te vendosen ne diskun kompjuterik ne
zonen e quajtur zona e shkembimit (swap-it).
 Raporti i dimensioneve te zones shkembyese dhe e RAM-it
është 3 : 1 (maksimum);

7. 7
 Procesoret moderne zoterojne mekanizma harduere për te
lehtesuar drejtimin e kujteses virtuale
Drejtuesi i sistemit te dosjeve
Drejtuesi i sistemit te dosjeve (file system) është moduli i sistemit
operativ qe ben drejtimin e informacioneve te ruajtura ne
mekanizmat e kujteses masive.
Ky drejtues duhet te garantoje
korrektesine dhe koherencen e
informacioneve. Ne sistemet
shume-perdorues, duhet te
vendose ne dispozicion
mekanizma te mbrojtjes , ne
menyre qe ti lejoje perdoruesve
mbrojtjen e te dhenave nga
perdorues jo te autorizuar.
Funksionet tipike qe duhet te kryhen jane:
 – Te jepet nje mekanizem për identifikimin e dosjeve;
 – Te jepen menyrat me te voliteshme ne qasjen e te dhenave;
 – Te behet transparente struktura fizike e mbeshtetesit te
kujtimit;
 – Zbatimi i mekanizmave te mbrojtjes se te dhenave.

8. Table of Contents
Hyrje..........................................................................................1
Cka eshte sistemi operativ……………………………………………………………….2
Perberja…………………………………………………………………3
Qka ka per qellim SO?....................................................................4
Kujtesa………………………………………………………………...5-6
Kujtesa Virtuale……………………………………………………….6-7
Drejtuesi I sistemit te dosjeve…………………………………………7