SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat)

TË SHKRUARIT SI PROCES.
KRITERET PËR TEKSTIN E SHKRUAR
3
“ arsyeja e mosarsyes që i
bëhet arsyes sime, ma
dobësojnë aq shumë arsyen,
sa me arsye…”
• Pse ndodh
kjo?

4
• sot hasim shpesh në gabime drejtshkrimore si:
• Pavarësisht rrethanave (në vend te
pavarësisht nga rrethanat);
• Kam shkrojtur në vend të: kam shkruar
• Migjeni u lind në… në vend Migjeni lindi në…
etj. për të mos përmendur fjalët e shumta të
huaja të panevojshme.

5
• Nevoja që në universitete të ipen
modele se si të flasim e të shkruajmë

6
Është e njohur në kulturën kombëtare“Lutja e shkrimtarit”
të përfaqësuesit tonë të madh Faik Konica :
• “Ati ynë që je në qiell, jepna fuqinë ta mbajmë gojën
mbyllur kur s’kemi gjë për të thënë. Falna durumin që të
thellojmë një punë përpara se të shkruajmë mbi të!
Frymëzona me një ndjenjë të mprehtë të drejtësisë që të
flasim jo vetëm me paanësi, por edhe të sillemi ashtu!
Shpëtona nga grackat e gramatikës, nga shtrembërimet e
gjuhës dhe nga lajthitjet e shtypit! Ashtu qoftë! “
• Detyrë: Duke u nisur nga fjalët e Konicës, shprehni
mendimet e juaja me një paragraf rreth problemeve që
trajton ky fragment)

Duhet të dimë të shkruajmë
• Çka i sheh syri ia
bën dora (thuhet
për mjeshtërit)
• Shprehje me cilësi
të tilla: i mençur, i
ditur ose i dijshëm,
i shpejtë, i zgjuar, i
kthjelltë etj.
7

8
• Ç’ është ortografia (ose
shqip: drejtshkrimi)
• Gjithnjë ballafaqohemi me
këte problem në momentin
kur mendimet tona duhet
t’i vëme në letër. Njeriu që
ulet të shkruaj ndodhet
para mëdyshjes: di çfarë të
them, por duhet të di si ta
them me shkrim.
• Idetë, qoftë ato që kanë të bëjnë
me përditshmërinë, qoftë ato që
lidhen me veprimtari të mëdha:
me shkencën, artin, kulturën,
politikën, biznesin etj.,kanë nevojë
për t’u shprehur në një gjuhë, kanë
nevojë për t’u shkruar, se atëherë
do të bëhen të kuptueshme nga të
tjerët

9
• Nuk është e lehtë të shkruajmë. Këtë në
mënyrë poetike na thotë edhe Dante Aligeri
” se s’asht një punë që i dilet lehtë m’atë anë
t’përshkruhet si ashtë fundi i dynjasë,
s’mjafton një gjuhë që thrret veç babë e
nanë…

10
“… desha me u fëdigun për sa mujta me
dijtun…” (Buzuku) ose “… m’u desh me qitë
në dritë shumë fjalë plaka e të harrueme…”
(Budi)

11
• Kumtimi me gojë, gjithnjë ka qenë më i lehtë
në krahasim me shkrimin
• Përse e themi këtë?
(9)

12
Sepse:
• Folësi mund ta ndreqë menjëherë gabimin
dhe të kërkojë të falur dëgjuesit
• E shkruara përcillet brez pas brezi, nga epokat
e mëparshme tek e sotmja
• Gjithnjë mbetet aktuale thënia e moçme
latine: “ Verba volant, scripta manent” (Fjalët
fluturojnë, e shkruara mbetet)

13
• GjUHA E FOLUR:
• Përveç fjalëve ka edhe mjete të tjera ndihmëse si:
• pasthirrma
• britma
• intonacione të zërit
• dialogun
• gjeste dhe lëvizje të duarve dhe trupore
• Ata që hyjnë në bisedë zakonisht janë në afërsi me
njëri-tjetrin
• folësi nuk mund të fshijë e të heqë ndonjë fjalë apo fjali që
e ka shqiptuar. Fjala që shkon në vesh të marrësit nuk mund
të kthehet mbapa
• Ka karakter spontan

14
• GJUHA E SHKRUAR:
• Nuk ka mjete të tjera përveç letrës dhe mjetit të të
shkruarit
• ju drejtohet shumë personave ose mbarë një kombi,
ndërsa gjuha e folur një numri shumë të kufizuar të
njerëzve
• Formë zotëruese ka monologun
• Ka saktësi dhe përpikëri
• Paraqitje më të saktë të të menduarit
• Komunikim i dyfishtë: me vete dhe me të tjerët
Cila është më e lashtë?

15
• Studentët nën trysninë e lodhjes “duhet të
shkruajmë”
• Shkrimtarët nën trysninë e mundimit për
të gjetur fjalët dhe shprehjet e duhura
• Të dy palët kanë të drejtë, sepse të
shkruash është si të flasësh me vete sipas
rregullave dhe stilit
• Të shkruash d.m.th. të lësh gjurmët e
ideve, mendimeve dhe kulturës sate
• Rruga e të shkruarit është e mundimshme
dhe e gjatë

16
• ka ekzistuar gjithnjë
• së pari përmes shenjave: hieroglife,
ideograme, alfabete të ndryshme
• shkrimet nëpërmjet internetit, po
konkurojnë letrën por përsëri mbështeten
në të njejtin mjet për të cilin po flasim:
mbi të shkruarin si proces

Mjeshtria e të shkruarit nuk është
vetëm për shkrimtarë
17

18
Kriteret që
duhet pasur
parasysh kur
hartojmë një
tekst të shkruar
Faza paraprake
ose
përgatitore
Faza
projektuese
Faza e hartimit
në
dorë të parë
ose
E parashtrimit
Faza e rishikimit
pas hartimit në
dorë
të parë
Faza e rishikimit
të dytë

19
- Shpesh dëgjojme: ai “di të shkruaj”, kurse për
të tjerë thuhet e kundërta.
- njohuri nga shkolla me lëndët mësimore.
- normat gramatikore.
- njohje e dobësive ose mangësive të formimit
gjuhësor personal (Sokrati thoshte: “ Fitorja më e madhe është ta
njohësh dhe ta mposhtësh vetveten”).
- zgjerimi termave dhe fjalëve sipas fushave të
veprimtarisë përkatëse.
- Kulturë të të lexuarit.

20
• “Shqip flasim e nuk mirremi vesh”, thotë një
fjalë e urtë popullore
Secili folës ose shkrues ka nevojë për dy
elemente të rëndësishme:
• Të tërheqë vëmendjen e bashkëfolesit ose
lexuesit
• Të kuptohet nga bashkëfolësi ose lexuesi

21
• Për të bërë vlerësimin e të shkruarit të një
letre, libri a raporti etj. duhet të mbështetemi
në tregues të dy niveleve kryesore:
• niveli gjuhësor i mirëfilltë (drejtshkrimi, zotësia për t’i
përzgjedhur fjalët e termat, rrjedhshmëria, kujdesi ndaj
eufonisë/bukurtingëllimi/ dhe simetrisë )
• niveli i argumentimit ( qartësia e paraqitjes, përputhja e
temës me titullin, plotëria/ trajtimi shterues/, lidhja e mirë e tekstit)

22
• Teksti mund të përbëhet nga, një togfjalësh, një fjali,
një tërësi fjalish.
• “Ku nuk ka tekst nuk ka as objekt studimi” (sipas Bachtin-it)
• Etimologjia e tekstit- nga latinishtja i endur, i
thurur( prej nga vjen edhe njërrënjshmëria me
tekstil, tekstilist shqip endje, endës), mbështetet në
një metaforë ku fjalët shihen si fijet e perit.
• Teksti i plotë duhet të ketë: fillim; zhvillim dhe
përfundim

Si mund ta komentojmë këtë
mendim:
Ajo që krijon tekstin nuk është gjatësia (që
mund të jetë e ndryshme), por natyra
thellësisht kontekstuale e interpretimit të tij.
23

25
• Titulli është kartvizita e
çdo teksti dhe pjesë
përbërëse e tij
• Ndërtimi i tekstit nis që
nga titulli
• Një profesionist i
komunikimit duhet të ketë
patjetër sensin e titullit
Egzistojne dy drejtime
kryesore për zgjedhjen e
titullit:
• Përshkrues (funksion informativ)
• Vlerësues (interpretimin e
përmbajtjes së tekstit dhe shpreh
opinionin e atij që shkruan)

26
• Kujdes përshtatjen e duhur gramatikore në të
shkruar dhe komunikim:
• Po iu drejtuam dikujt me “TI”, kjo parakupton se ai
është një njeri i njohur mirë, madje edhe i afërt
(edhe foljet në këtë rast do të jenë në veten e dytë
njejës) “Ti mik i dashur, ke berë mirë që ke ardhur
sot…”
• Po të jetë një i panjohur, e sidomos ndonjë person
zyrtar, nëse e fillojmë tekstin me “JU”, “ Ju, zoti
avokat, jeni i ri, por duhet ta dini se para Jush
këtu…”

Shkathësitë dhe hapat që duhet ndjekur gjatë
përgatitjes së prezantimit
• Ligjerata e tretë: Shkathësitë dhe hapat që duhet ndjekur gjatë përgatitjes së
prezantimit
• LITERATURA:
• LIGJERATAT E AUTORIZUARA - Teuta V-Kafexholli
• Literatura shtesë: Komunikimet afariste- Machael J. Rouse, Sandra Rouse
1

Shkathësitë dhe hapat që duhet ndjekur gjatë
përgatitjes së prezantimit
Shkathësitë dhe hapat që duhet ndjekur gjatë përgatitjes së prezantimit - Përmbajtja e ligjeratës së tretë:
(Komunikimet afariste- Machael J. Rouse, Sandra Rouse (F.187-203)
• Shkathtësitë që duhet të ekspozojmë përpara publikut
• Teknikat e shkrimit dhe shkathtësia e komunikimit
• Hapat që duhet ndjekur për përgatitjen e prezantimit
• Parashkrimi, shkrimi, përshtatja për formatin e prezantimit
• Akordimi i materialit me kohën në dispozicion, pasqyra e analizës së publikut
• Faktorët e ndikimit: struktura dhe përmbajtja, ligjërimi, pamja dhe qëndrimi, shfrytëzimi i veglave pamore, përgjigjet
në pyetje
• Informatat kthyese; parimet e informatave kthyese
2

3
Prezantimet pamore (vizuale) dhe me gojë
Prezantimi me gojë dallohet nga komunikimi me shkrim ngase
kërkon prezencën tuaj fizike para publikut. Edhe në botën akademike,
edhe në atë afariste do t’u duhet herë pas here të mbani prezantime.
Në prezantime ne ekspozojmë para publikut punën tonë. Ai
përqëndrohet tek ju e kjo e bën prezantimin një punë stresuese.
Zhvillimi i prezantimit të suksesshëm është shkathtësi që mësohet
me kohë dhe me ushtrime. Sa më shpesh ta përsërisni, do t’u bëhet
gjithnjë e më i lehtë.

4
Pavarsisht se a jeni fillestar, apo keni përvojë në mbajtjen
e prezantimeve, ju do të liroheni nga ajo barrë dhe do të
relaksoheni në qoftë se përgatiteni mirë. Përgatitja e mirë
do të thotë shfrytëzimi i teknikave të shkrimit të mirë dhe
zhvillimi i strategjisë së komunikimit, që ju ndihmon të
krijoni vetëbesim.
Për të mbajtur me sukses një prezantim, duhet të keni
kujdes edhe në një sërë shkathtësish. Duhet të dini si të
shfrytëzohen më së miri veglat vizuale- ndihmëse.

5
Të rëndësishme janë edhe teknikat tjera, p.sh.
përgjigjet në pyetje në mënyrë profesionale dhe
shkalla e mjaftueshme e fleksibilitetit (pyetjen e
publikut ta përshtatni me prezantimin tuaj).

6
Paraqitja dhe përgatitja e prezantimit tuaj
-ky planifikim është i lidhur së pari me përpilimin e
punimit me shkrim. Janë disa hapa që mund t’i
ndiqni edhe në përgatitjen e prezantimit:
a. parashkrimin
b. shkrimin
c. përshtatjen për formatin e prezantimit
d. akordimin e materialit me kohën në dispozicion
e. pasqyra e analizës së publikut

7
a. Në fazën e parashkrimit duhet të caktoni qëllimin tuaj,
si dhe objektivat. Kjo fazë nënkupton përgatitjen e
fazës së përmbajtjes konkrete.
b. Shkruani përmbajtjen e prezantimit tuaj. Ky shkrim
nganjëherë mund të ndryshojë duke theksuar disa
pjesë dhe duke shpjeguar ato. Mos harroni të keni
kujdes kur kaloni nga njëra temë në tjetrën duke pas
parasysh që të ketë një rrjedhë të lëmuar. Kujdes
gjithashtu në gramatikë dhe në stil.

8
c. Hapi tjetër është përshtja e materialit për prezantimin me gojë.
d. Renditni tezat kyçe sipas rëndësisë që t’i mbani rezervë tezat më
pak të rëndësishme në qoftese mungon materiali (për të koordinuar
kohën që e kemi në dispozicion). Kjo kërkon përgatitje të mirë që të
fitoni vetëbesim për ta bërë këtë.
e. Analiza e publikut është tejet e rëndësishme për prezantimin.
Duhet të dini sa e njeh publiku juaj temën që do të prezantoni. P. sh.
nëse ia prezantoni publikut raportin financiar, mund të përdorni
terme profesionale, ngase ata sigurisht do ta kuptojnë, por nëse në
publikun tuaj krahas ekspertëve financiarë gjenden edhe punëtorë
të profileve të ndryshme, ato terminologji duhet shpjeguar
paraprakisht.

9
Kur të përfundojmë me këto pika të rëndësishme që i
përmendëm deri tani duhet të përqëndrohemi në
faktorët e ndikimit- që në prezantimin tuaj të lini
mbresat më të mira.
Faktorët e ndikimit janë:
1. Struktura dhe përmbajtja
2. Ligjërimi
3. Pamja dhe qëndrimi
4. Shfrytëzimi i veglave vizuale dhe ndihmëse
5. Përgjigjet në pyetje

10
1. Struktura dhe përmbajtja: Ashtu si shkrimi edhe
prezantimi do të duhej të ketë fillimin, mesin dhe
përfundimin.
Struktura e prezantimit, mos harroni, rrjedh nga një
shkrim i sukseshshëm, i punuar dhe i organizuar mirë .
Është mirë të filloni me diçka që të tërheq vëmendjen
e publikut tuaj.
Pjesa kryesore e perzantimit tuaj duhet të paraqitet në
mënyrë logjike. Paraqitni qartë tezat, të cilat mund t’i
orientoni me këto fraza: “përshkrimi im tregon se…”,
apo “për këtë arsye është e qartë se…”.

11
Kini kujdes që kapërcimet gjatë ndërrimit të
temave dhe kalimin në argumente të reja, të jenë të
qarta. Publiku duhet të jetë i vetëdijshëm se keni
përfunduar shpjegimin e temës A dhe se tani jeni
duke folur për temën B: “me këtë pikërisht
vërtetova se… për këtë arsye mund të kalojmë
në…”

12
Kur ta përfundoni prezantimin, duhet të bëni një
rezyme të shkurtër të tezave kryesore. Është e
rëndësishme që prezantimin ta përfundoni pastër.
Përfundoni me fjali përmbyllëse lidhur me qëllimet
që i keni theksuar në fillim. Për shembull: “Këtë
paradite kam folur mbi…, gjë që vërteton se…”. Nëse
e filloni fjalimin tuaj me hyrje që tërheq vëmendjen,
mund t’i ktheheni atij edhe te përfundimi.

13
Po japim një shembull të prezantimit mbi
marrëdhëniet industriale në minierën kanadeze të
thëngjillit:
“ Ishte natë dhe me siguri ftohtë. Binte borë, kurse
130 njerëz provonin të ngroheshin pranë hekurudhës
së afërt në Gurorës kanadez – qëndronin aty që ta
parandalonin hyrjen e trenit në minierë”.

14
Kjo hyrje është interesante dhe e tensionuar. Shtrohet
pyetja: pse kanë tentuar ta ndalojnë trenin këta njerëz në
mes të natës dhe në atë të ftohtë.

15
Pas paraqitjes së prezantimit mbi gjendjen e marrëdhënieve
industriale në një minierë dhe mënyrës se duhet ndryshuar ato, mund
të përfundojmë me një rishikim të hyrjes.
P.sh. Do të mund të thonim:
“nëse e ndryshojmë grafikën tonë të marrëdhënieve industriale, të
punësuarve tonë nuk do t’u nevojiten aksione radikale dhe problemet
e veta nuk do të duhej t’i zgjidhnin me ndalimin e trenave që ta fusin
thëngjillin në minierë”.

• 2. Ligjërimi: Mënyra se si ligjëroni ka një ndikim më të madh
në mbresën përfundimtare. Matni se sa shpejt flisni.
Shumica e njerëzve i flasin rreth 130 fjalë në minutë.
Shumica e programeve kompjuterike e ka mundësinë e
numrimit të fjalëve, kështu ato do të llogarisin se sa fjalë ka
në materialin tuaj të shkruar. Bëni pjesëtimin e thjeshtë të
numrit të fjalëve të shkruara me shpejtësinë e të folurit tuaj
dhe do të fitoni se sa kohë do të zgjas prezantimi juaj. Për
shembull, nese i flisni 130 fjalë në minutë, ndërsa prezantimi
juaj ka 3250 fjalë, do të keni material të mjaftueshëm për
përafërsisht 25 minuta prezentim, pa përfshirë këtu pyetjet
shtesë.
16

17
Do të duhej ta ushtroni prezantimin tuaj duke lexuar me zë dhe duke
matur kohën. Mund ta xhironi, mund të ushtroni para mikut, kolegut
apo anëtarit të familjes, të cilët mund t’ua japin informatën kthyese.
Nuk preferohet leximi fjalë për fjalë nga skripta ose shënimet, sepse
mund të dukeni monoton. Është mirë të përdorni mjete vizuale
(pamore), të cilat do t’i ndihmojnë publikut që t’i kuptojë tezat tuaja.
Shikojeni publikun. Mos shikoni në dysheme, tavan, mur.
Flisni qartë dhe ndryshojeni shpejtësinë dhe ritmin e të folurit tuaj
në mënyrë që ta ruani interesimin e publikut. Ndryshojeni lartësinë e
zërit tuaj. Zëri i ulët zakonisht tingëllon në mënyrë më autoritative.

18
Thuhet se kryeministrja britaneze Margaret Thatcher ka
vijuar orët e oratorisë me qëllim që të arrijë këtë efekt.
Nëse nuk jeni i sigurt se sa të zëshëm jeni, ushtrojeni
përpara në hapsirën ku do të mbani prezentimin. Dikush
prej miqve le të qëndrojë në skajin e sallës.

19
Folësit pa përvojë shpesh flasin tepër shpejt. Janë nervoz
dhe shpejtojnë pa bërë pauza, kështu publikut mund t’i ik
një pjesë e mirë e fjalimit.
Bëni pauza dhe vini kontakt me publikun, por keni kujdes
që kjo të ndodh në moment të përshtatshëm.
Theksoni tezat kuçe.
Nëse keni publik më shumë se 15 apo 20 njerëz, do të jetë
më mirë të qëndroni. Ndihmoni vetes me gjeste përkatëse.

20
Edhe nëse jeni nervoz, provoni të dukeni të
natyrshëm dhe të qetë. Gati të gjithë janë nervoz në
prezantime. Me ushtimin e prezantimit zvoglohet
nervoza.

21
3.Dukja dhe qëndrimi: Hulumtimet tregojnë se
mbresat që lë prezantimi me siguri më shumë
bazohet në dukje dhe qëndrim se sa në vetë
përmbajtje.
Qëndrimi i bukur krijon një ndjenjë të sigurisë,
vetbesimit.
Rrini drejt, ngase kjo do të jep përshtypje të
zgjuarsisë.

22
4. Mjetet vizuale ndihmëse: ndihmojnë në
përcjelljen e ideve dhe informatave. Ato duhet të
arrijnë në disa efekte:
-Të na fusin në temë
- T’i ndihmojë publikut për të vizualizuar koncepte
abstrakte (tabela, diagrame)
-Të tërheq vëmendjen (figura të ndryshme,
fotografi, harta, plane)

23
5. Përgjigjet në pyetjet: Në fund të prezantimit publiku juaj ka
mundësi të bashkëpunimit. Ju e caktoni në fillim se kur do të
përgjigjeni në pyetje- ky është prezentimi juaj. Nëse dikush e shtron
pyetjen në mes të prezantimit, mund t’i thoni se në fund të fjalimit
do t’i ktheheni pyetjes- dhe mos harroni ta bëni atë.
Theksoni se lejoni vetëm një apo dy pyetje në person.
Kur ta parashtrojë dikush pyetjen, mos u përgjigjni derisa të jeni të
sigurtë se e keni kuptuar në tërësi. Nëse nuk e keni kuptuar, luteni
personin që ta shpjegojë atë.
Nëse nuk mund të përgjigjeni në pyetje, zakonisht është më e
sigurtë që këtë ta pranojmë sinqerisht, se sa të “përziejmë diçka”,
veçanërisht kur flisni para publikut që e njeh temën.

24
Kut t’i afroheni fundit të kohës së përcaktuar për pyetje, përgatitni
publikun duke theksuar se do të përgjigjeni vetëm edhe në një pyetje.
Pas kësaj mund ta përmblidhni argumentin tuaj me një a dy fjali.
Nganjëherë mund të ndodh që askush nga publiku të mos ketë
pyetje. Në këtë rast mundeni ju vet t’i përgatitni disa pyetje prej
përpara.
Strategjia tjetër e zgjedhjes së këtij problemi është që të keni në
publik mikun, me të cilin keni pasur marrëveshje paraprake që të
shtrojë ai pyetje nëse tjetërkush nuk i shtron.

25
Informatat kthyese
Në prezentimet me gojë një rëndësi të veçantë, ndoshta
edhe më të madhe se vet përmbajtja, kanë shenjat
joverbale.
Shumica e informatave kthyese të cilat i fitoni, vijnë nga
sinjalet joverbale. Duhet të jeni të vetëdijshëm për
informatat kthyese që i fitoni nga publiku gjatë prezantimit
tuaj.
Studioni sjelljen joverbale të publikut tuaj. A ju duket i
interesuar dhe a ju përcjell me vëmendje. A mos ka humbur
interesimin gjatë prezantimit tuaj.

26
Ndoshta do të duhej të bëni një pauzë dhe të shtroni disa
pyetje në mënyrë që të zbuloni se a e kuptojnë publiku
thelbin e temës suaj. Publiku ndoshta nuk ju dëgjon qartas
ose ju flisni tepër shpejt.
Secili komunikim, e në veçanti prezantimi me gojë,
bazohet në informatat kthyese, të cilat ndihmojnë në
realizim të suksesshëm. Informatat kthyese na ndihmojnë
që ta kuptojmë se a jemi duke e kryer punën mirë apo keq.
Prandaj me të drejtë thuhet se informata kthyese është
proces pozitiv.

27
Parimet e informatës kthyese
Dhënia e informatës kthyese:
1. Jepni fakte, mos interpretoni gjatë.
2. Informata kthyese duhet të jetë jopersonale. thoni: “përfundimi
do të kishte efekt më të mirë sikur…”, e jo: “ e keni prishur
përfundimin”.
3. Mundësoni ndryshimin, mos e kërkoni atë. Këtë do ta bëni në
qoftëse propozoni sinqerisht ndryshimin.

28
Lista e detyrave për prezantim:
Ushtrimi i prezantimit tuaj është mënyra e vetme që të vërtetoni se a
i keni bërë të gjitha ashtu siç duhet.
Këto shënime do t’u udhëheqin dhe do t’u ndihmojnë që të mbani
prezantim të suksesshëm. Kur të fitoni më shumë përvojë do të duhej
të krijoni stilin tuaj të veçantë .

Zhvillimi i ideve gjatë procesit të të
shkruarit
• Ligjërata e katërt: Zhvillimi i ideve gjatë procesit të të
shkruarit
• LITERATURA:
• LIGJËRATAT E AUTORIZUARA - Teuta V-Kafexholli
• Literatura shtesë: “Shkrim akademik” , S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs
1

Zhvillimi i ideve gjatë procesit të të
shkruarit
Zhvillimi i ideve gjatë procesit të të shkruarit - Përmbajtja e ligjëratës së
katërt: (Shkrim akademik, S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs (f.23-39)
• Si të përballemi me fletën e bardhë
• Strategjitë për krijimin e ideve
• Teknikat e të shkruarit
• Planifikimi i të shkruarit
• Metodat që mund t`i ndjekim gjatë procesit të ideve të para
• Pesë etapat e të shkruarit: gjenerimi i ideve, planifikimi, skicimi (draftimi),
zhvillimi, korrigjimi,editimi
• Strategjitë e ideve mund të përzgjidhen nga shkruesit prandaj ata janë të
ndryshme
2

• Për shumicën e shkruesve pjesa më e vështirë
e të shkruarit është fillimi, përballja me faqen
bosh.
• Ekzistojnë teknika lehtësuese për të kaluar
këto vështirësi
• Disa herë idetë vijnë pa mund të madh, e kjo
mund të ndodh gjatë leximit, diskutimit,
shikimit të ndonjë emisioni, gjatë reflektimit.
3

• Kur studentëve u kërkohet të shkruajnë një
ese për një lëndë universiteti, ata shprehin
dy ankesa:
• -”S’kam gjë për të thënë ”
• -”Kam ide, por s’di si t’i shpreh”
4

• Të mësosh të shkruash do të thotë të mësosh
t`i bësh vetes pyetje.
• Ekzistojnë disa mënyra për të zhvilluar idetë e
juaja:
5

FURI MENDIMESH (BRAINSTORMING)
• është një inspirim i momentit. Si një strategji
shkrimi, furia e mendimeve stimulon një varg
idesh dhe ata duhet të hidhen në letër sa më
shpejt që të jetë e mundur, duke shkruar çfarë
ju vjen në mendje pa korrigjime.
6

• Në vende të punës, përdoret shpesh për të
përmbushur një nevojë të veçantë- gjetja e një
emri për një produkt, emblema e një
korporate ose një emërtim për një fushatë
reklamuese.
7

• p.sh.
Teknologjia elektronike
• Gjëra elektronike- i-Pod, celular, televizor, kabllor, DVD dhe
gjëra të tjera.
• Jemi gjithmonë të lidhur- në shtëpi, në makinë, në shkollë.
• Kjo lloj teknologjie na shkurton kohën e kontaktit njerëzor
me njëri-tjetërin
• Bëhemi më pak të ndërgjegjshëm për gjërat jashtë botës sonë
elektronike.
8

Kur doni të përdorni furi mendimesh
(brainstorm), mund të përdorim këto këshilla:
• Filloni me një fjalë apo shprehje kyçe
• Vendosni një limit- 10 deri 15 min. është kohë
e mjaftueshme
• Me shpejtësi listoni shkurtimisht idetë
• Mos u ndalni
9

• Ushtrim:
Zgjedhni nga lista më poshtë një temë që do të kishit
dëshirë të shkruani. Më pas bëni breinstorm për 10 min.
udhëtim frikë ushtrime
dietë ëndrra makina
familja teknologji sporte
profesioni edukimi përkushtimi.
Kontrolloni listën tuaj dhe rrethoni temat që janë të
dobishme për esenë tuaj.
Eleminoni idetë që nuk ju interesojnë dhe rrethoni ato
që ju duken më premtuese.
10

-bërja e pyetjeve dhe përgjigjet e tyre
Gazetarët duke mbledhur fakte për të shkruar, i bëjnë vetes pyetje.
Në gazetari ekzistojnë gjashtë pyetje:
• KUSH?
• ÇFARË ?
• KUR?
• KU?
• PSE?
• SI?
• Bërja e pyetjeve mund të jetë
një strategji e dobishme në
procesin e të shkruarit,
veçanërisht tek studentët
• Bërja e pyetjeve dhe dhënia e
përgjigjeve është një mënyrë
që përqendron vëmendjen
tuaj
• Shpesh, sapo bëni një pyetje,
merrni përgjigje të papritur
11

• Mbrëmjen e kaluar (kur), një balonë gjigante e
bërë në kushte të shtëpisë (çfarë) befasoi banorët
e Kosta Mesës (ku), kur Ambros Barker, 79 vjeçar,
krijonte zigzake në qiell me një shpejtësi prej 300
km/orë (si) duke u përpjekur të krijonte një
rekord të ri (pse).
• Në vijimit gjatë shkrimit do të shtohen detaje për
të dhënë më shumë informacione.
• Qëllimi i pyetjeve është një ndihmesë për të
strukturuar idetë tuaja.
12

• Po marrim edhe një shembull me temën e
vrasjes së presidentit Jon.F Kennedy dhe le të
shohim se si secila pyetje mund të na çojë
drejt pyetjeve të tjera.
• Kush ishte Kennedy? Cili ishte profili i tij?
• Çfarë njeriu ishte? Kush ishte me të kur u vra?
• Kush ishte më pranë tij? Kush mendohet se e vrau atë?
13

• Çfarë i ndodhi Kennedyt- saktësisht? Cilat ishin ngjarjet që e çuan në vrasjen e tij?
Çfarë ndodhi gjatë atentatit? Çfarë bënë njerëzit që ishin pranë tij? Çfarë bëri
media? Çfarë bënë qytetarët? Pyet dikë që e mban mend këtë ngjarje, se çfarë
bënë kure degjuan këtë ngjarje?
• Ku u vra Kennedy? Në cilin qytet? Në cilën rrugë? Ku po shkonte ai? Me çfarë
automjeti lëvizte? Ku ishte ulur? Prej nga kishin ardhur të shtënat? Ku u qëllua? Ku
vdiq?
• Kur u krye atentati?- ditën , muajin, vitin, orën? Kur vdiq? Kur u arresua i dyshuari?
• Pse u vra Kennedy? Cilat janë disa nga teoritë që tentojnë të shpjegojnë atentatin?
Cilat janë provat që e zbardhin çështjen? Pse kjo çështje ka krijuar kaq shumë
diskutime dhe kundërshtime?
• Si u vra Kennedy? Ç`lloj arme u përdor? Sa të shtëna u dëgjuan? Prej çka u
shkaktua vdekja e tij? Si mund ta gjejmë të vërtetën për këtë ngjarje?
14

• Ushtrim:
• Zgjedh njërën nga temat e poshtëshënuara. Krijo pyetje
gazetareske. Shkruaj një ose dy fjali për të përmbedhur të
gjitha pyetjet. Bashkoi këto fjali në një paragraf:
• Një ngjarje e paharruar në jetën tënde
• Një aktivitet ku ju keni marrë pjesë
• Një arritje në kolegjin tuaj
• Një ngjarje në qytetin tuaj
• Një fjalim i rëndësishëm
15

- Listëzimi
• Ashtu si bërja e pyetjeve dhe dhënia e
përgjigjeve, edhe listëzimi është një mënyrë
për të krijuar ide
• Listëzimi mund t’ju ndihmojë edhe të qartësoni
idetë që ju duken amorfe (pa trajta)
• Filloni të shkruani duke listuar ngjajshmëritë dhe
pastaj duke listuar ndryshimet, ose filloni t’i
shkruani të dy listat në të njejtën kohë (në
kolona paralele)
16

• Listëzimi mund t’ju ndihmojë të krijoni e të
zhvilloni ide
- mund t’ju ndihmojë edhe të gjeni një
temë mbi të cilën doni të shkruani
17

- skematizimi
• Skematizimi është i ngjashëm me listëzimin,
por ndryshon për nga forma vizuele. Idetë
këtu nuk kanë formë vertikale. Zakonisht
fjalët ose shprehjet kyçe vendosen në mes të
një faqeje pastaj shënohen fjalë të tjera siç
na vijnë në mendje.
18

-shkrimi i lirë
• E kemi vështirë t’i hedhim fjalët në letër, sepse gabimisht
mendojmë që punën duhet ta përvijojmë , rishikojmë dhe
redaktojmë në të njejtën kohë . Këto procese janë të
ndara dhe përpjekja që t’i bëjmë të gjitha përnjeherë
mund të jetë paralizuese.
• Shkrimi i lirë ndihmon studentët që e ndiejnë se kanë ide,
por s’dinë si t’i hedhin në letër, pra është një strategji që u
mundëson t’i harrojnë rregullat për pak kohë dhe thjesht të
fillojnë të shkruajnë.
• Për të filluar procesin e shkrimit të lirë , gjithçka që duhet
të bëni është t’i vini duart mbi tastiere ose të merrni një
laps dhe të filloni të shkruani. Nëse nuk u bie ndërmend
fjala e duhur, shkruani diçka të përafërt ose lini një hapësirë
bosh dhe vazhdoni.
19

- Fokusimi
Mendimi kritik: subjekti, tema, teza
• Për të shkruar një ese universitare nuk mjafton
të zgjedhesh një subjekt dhe të kesh ide mbi të ,
por duhet që këtyre ideve t’u japësh një farë
përqëndrimi.
• Prandaj brenda subjektit duhet të përcaktoni një
temë.
• Idenë tuaj mbi temën duhet ta paraqisni në
formën e nje teze (një argument, ide e
përmbledhur).
20

21
Gjetja e një teme
- Çdo detyrë kërkon që të ngushtoni subjektin,
sepse vetëm ashtu mund ta trajtoni atë
tërësisht në kohën dhe hapësirën e caktuar.
p.sh.
Jo për Migjenin(subjekti) por varfëria në prozat e
Migjenit (tema).
• një rregull e përgjithshme për gjetjen e një
teme: ndiqni prirjet tuaja: përqëndrohuni në
diçka specifike brenda subjektit që ju intereson

22
• Zhvillimi i një teze – tezë sprovë. Është një
hipotezë e mundshme; është e
diskutueshme.
• Teza sprovë - do t’ju ndihmojë të ruani
përqëndrimin
• Teza sprovë na orienton që të mbështetemi
në : citimet, faktet, statistikat, arsyet,
përshkrimet, ndodhitë ilustruese
• Teza sprovë mund të na çojë edhe tek një
ndryshim i ndjeshëm i tezes sonë . P.sh.

• Idetë mund t’i mbështesim dhe zhvillojmë
nga leximi, mendimi, mbajtja e shënimeve,
bërja e pyetjeve dhe kujtesa, të cilat janë si
procese të të shkruarit.
23

• Në qoftë se keni përdorur një ose disa nga
strategjitë të theksuara në sllajdet e
sipërshënuar
• Në qoftë se keni filluar të zhvilloni një bosht
në lidhje me një temë brenda një subjekti
më të gjerë .
• Do t’i jepni një kuptim se për çfarë bën fjalë
eseja juaj.
• Tani është koha të shkruani draftin e parë .
• SI TË FILLONI ?
• Përgatitja e kushteve si vijon:
•
24

Uluni dhe
filloni të
shkruani
Filloni me
diçka më të
lehtë
Provoni të
shkruani
lirisht
Planifikoni të
pushoni së
shkruari
Rishikoni më
vonë
25

Përgatitja e mendjes:
• Ndonjëherë idetë, imazhet për shkrimin tuaj, shfaqen papritur. Kur
kjo ndodh, uluni dhe hidhni në letër idetë. Do të vëreni se fjalët dhe
fjalitë do të krijohen me më pak mundim:
• Flisni për shkrimin tuaj- diskutoni idetë me kolegë
• Diskutojini planet tuaja- tregoni pse duhet të shkruani, çfarë materiali do
të përdorni dhe si do ta strukturoni këtë material. Nëse personit që i
tregoni thotë: “Oh, kjo duket shumë ide e mirë:, atëherë do të keni
shtytje.
• Mbani me vete një bllok shënimesh- gjithmonë mbani me vete një bllok të
vogël, në çantë apo komodinë, për të shkruar idetë që mund t`ju vijnë në
çdo moment. Imagjinata mund të shpërthejë derisa jeni në ndonjë sallë
pritjeje, në kuzhinë, në shitore apo në momente të qetësimit nga puna që
e bëni.
• Lexoni- Kalimi nga leximi në momentin e shkrimit është i shpejt. Edhe kur
ju lexoni vetëm për kënaqësi, ju filloni të përfshiheni me ide, ose mund të
hasni në informacion të vlefshëm që mund ta përdorni në shkrimin tuaj.
26

Shkrimi i draftit (skicës) të parë dhe rishikimi. Recenzimi
shoqëror dhe dobitë e një auditori të vërtetë
Shkrimi i draftit (skicës) të parë dhe rishikimi. Recenzimi shoqëror dhe dobitë e një auditori
të vërtetë : Përmbajtja e ligjeratës së pestë: (Shkrim akademik, S.Barnet, P. Bellanca, M.
Stubbs (f.40-55)
• Përfytyrimi i auditorit tuaj dhe bërja e pyetjeve
• Leximi me objektivitet dhe në mënyrë kritike
• A paraqet drafti një ide; a ka një fokus apo argument të njësuar?
• A argumentohen qartë idetë; a ka prova bindëse?
• A është materiali i argumentuar me efikasitet?
• Planifikimi, hartimi i draftit dhe zhvillimi
• Rishikimi dhe redaktimi
• Procesi i të lexuarit në mënyrë kritike
• Krijimi i ideve nga të lexuarit
2

3
SKICIMI DHE RISHIKIMI
Leximi i drafteve
• Që nga fillimi i një projekti, shkruesi thuajse
njekohësisht shpik ide dhe përpunon ide. Thamë që
më e mira është të pezulloni gjykimin kritik derisa të
keni filluar t’i hidhni mendimet në letër. Në këtë kre
do të përqëndrohemi te mënyrat e përmirësimit dhe
të përpunimit të drafteve të papërpunuara. Duam të
fillojmë me atë çka është vetvetiu e nënkuptuar: Që
të përmiresoni draftin që keni shkruar në fillim duhet
ta lexoni. Për më tepër, duhet të përpiqeni ta lexoni
me objektivitet dhe në mënyrë kritike.

• Një shkrim i mirë është një shkrim i rishikuar.
• Kur e pyetën Ernest Heminguej se pse e rishikoi
faqen e fundit të romanit “Lamtumirë armë”
tridhjetë e nëntë herë, ai u përgjigj:
• “Doja të gjëja fjalët e duhura”. Ky koment reflekton
kujdesin dhe seriozitetin e shkrimtarëve kur
redaktojnë punën e tyre.
4

5
Përfytyrimi i auditorit tuaj dhe bërja
e pyetjeve
• Për ta lexuar draftin objektivisht dhe për t’u
siguruar se keni thënë atë që keni dashur të
thoni, e leni mënjanë për një ditë ose të
paktën për dy ore. Pastaj lexojeni deri në fund,
sikur të mos ishit ju autor i shkrimit, por
dikush që e lexon për herë të parë.

6
• Ndërsa lexoni, përpiquni të përfytyroni pyetjet që një
lexues do të donte t’jua bënte për të kuptuar se ç’keni
dashur të thoni. Pastaj e lexoni edhe një herë draftin
duke i bërë vetes pyetjet e mëposhtme:
1. A paraqet drafti një ide? A ka një fokus apo një
argument të njësuar ?
2. A argumentohet qartë ideja ose idetë? A ka prova
bindëse ? A ka hollësira specifike të mjaftueshme?
3. A është materiali i organizuar me efikasitet?
Ka edhe pyetje të tjera që do të mund t’i bëni dhe që
do t’jua sugjerojmë përpara se ta përfundoni këtë
çështje. Le të fillojmë me ato pyetje që i paraqitëm më
lart.

7
1.A paraqet drafti një ide? A ka një fokus apo
një argument të njësuar? Le të shpjegojmë së
pari rastin më të rrallë: nëse gjatë leximit të
draftit vini re objektivisht se ai nuk paraqet një
ide, një çështje për t’u shtjelluar, atëherë zor
se ka arsye të merreni më me të. Më mirë t’ia
filloni nga e para duke përdorur teknikat e
shpikjes që kemi diskutuar më përpara.

8
• Megjithatë, ka shumë të ngjarë që në draftin
tuaj të gjeni ndonjë material interesant, por
për të cilin ende s’e keni të qartë se ç’vlerë ka.
Ka të ngjarë që nëpër këmbë t’ju ngatërrohen
materiale parazitare – fillime të pagoditura,
përsëritje të panevojshme, informacione
interesante, por pa vend. Ca krasitje aty-këtu
do të bënin mirë.

9
• Picasso-ja ka thënë që gjatë pikturimit të një
pikture ai bënte një sërë shkatërrimesh. Po
kështu ka thenë edhe një skulptor. Kur e
pyetën se si e ka bërë pikturën e një elefanti
në madhësi natyrore nga një bllok druri, ai u
përgjigj: “Duke hequr gjithçka që s’i ngjante
elefantit”.

10
• Pasi të keni përcaktuar argumentin kryesor,
mos u druani të shkëpusni me daltë çdo
material tjetër që bie ndesh me të derisa
argumenti të dale i qartë. Sigurisht, mund të
keni në letër shumë lëndë për të filluar , por
shpesh duhet të hiqni pjesë prej saj, derisa të
shihni se keni arritur ta formuloni në vija të
trasha argumentin kryesor që doni të trajtoni,
madje se keni gjetur edhe një pjesë të
provave për ta mbështetur.

11
2. A argumentohet qartë ideja ose idetë? A ka
prova bindëse? A ka hollësira specifike të
mjaftueshme? Shkruesit asnjëherë s’ua ka qejfi
të prishin ç’kanë shkruar. Kuptohet që
studentëve, që u është dhënë për detyrë të
shkruajnë 500 ose 1.000 fjalë brenda një afati,
s’ua ka qejfi edhe më shumë. Por thuajse është e
sigurt që sapo të keni përcaktuar fokusin e esesë
suaj, edhe do të shtoni material edhe do të hiqni.
Nuk mjafton vetëm ta deklaroni një argument,
duhet edhe ta provoni ose ta vërtetoni.

12
• Nëse diskutoni, për shembull, se pirja e
duhanit duhet të ndalohet në të gjitha vendet
publike, përfshirë parqet dhe kafenetë në
mjedise të hapura, duhet të paraqisni arsye
për qëndrimin tuaj dhe t’u përgjigjeni
kundërshtimeve të mundshme me
kundërargumente.

13
• 3. A është oranizuar materiali me efikasitet?
• Shihni me kujdes nëse pjesët e tij janë organizuar sipas
rendit më të mirë.
• Nëse keni dhënë dy shembuj ose keni deklaruar tri arsye,
me cilën është më mirë të filloni?
• A janë vendodur paragrafët sipas një rendi të arsyeshëm?
• A do të jetë e qartë për lexuesin lidhja e një argumenti me
tjetrin?
• Në çdo paragraf, a mbështetet me prova argumenti i atij
paragrafi? ( E njejta provë mund të jetë më e përshtatshme
për një paragraf tjetër).
• A i ofron lexuesit një fokus paragrafi hyrës? Ose, në qoftë se
paragrafi kryen një funksion tjetër të rëndësishëm, për
shembull tërheq vëmendjen e lexuesit, a i ofron lexuesit
eseja një fokus në kohë?

14
Në përgjithësi, kur punoni për organizimin e
drafteve, ndiqni dy rregulla:
• Vini bashkë ato që kanë vendin bashkë.
• E vini veten në vendin e lexuesit; e bëni sa më të
mundshme të lehtë ,që lexuesi t’ju ndjek.

15
Recensimi shoqëror:
Dobitë e një auditori të vërtetë
• Përgjithësisht ne sugjerojmë të përfytyroni
një person në klasën tuaj, i cili nuk ka njohje
me temën tuaj ose me provat specifike që
mendoni të analizoni.
• Pse duhet bërë kjo?
• Është pozitive?

16
• Në raste të shumta të lëndës së shkrimit,
studentët ndahen në dy grupe të vogla për të
lexuar dhe diskutuar punët e njëri –tjetrit.
Recensimi shoqëror, siç quhet zakonisht kjo
praktikë, është e dobishme në disa aspekte.
• Recensimi nga shokët i siguron autorit një
auditor të vërtetë, lexues që mund të vënë në
dukje se çfarë i bën të vrasin mendjen ose çfarë i
ngacmon, që bëjnë pyetje e sugjerime, që
shpesh mund të mos jenë dakord (me autorin
ose me shoku-shokun) dhe që shpesh
keqinterpretojnë, por jo qëllimisht.

17
• Studentët që diskutojnë punën e tyre me
student të tjerë vërejnë se ç’është e
nevojshme të shtohet, të hiqet ose të
sqarohet. Kur studentët vihen në rolin e
lexuesve të njëri –tjetrit, bëhen lexues më të
mirë të punës së tyre dhe rrjedhimisht
rishikues më të mirë. Në një kuptim të gjerë ,
të mësosh të shkruash është të mësosh të
lexosh.

18
• Recensimi shoqëror në klasë merr shumë
forma; pak më poshtë do të njiheni me një
shembull që ka të bëjë me esenë e një
studenteje, e cila e rishikoi gjerësisht si
pasojë e recensimit të saj nga shokët. Në
qoftë se nuk mund të realizoni një recension
shoqëror, ju do të bëni mirë të punonit me
një shok ose me një student tjetër në klasë
duke lexuar draftet e nëri-tjetrit.

19
• Kur punoni për esenë tuaj me shokët e klasës ose me
miqtë tuaj, sjellja e mirë dhe praktika universitare
kërkon që t’i falënderoni ata për ndihmën dhe të
dokumentoni kontributin e tyre. Në fund të esesë
mund t’u kushtoni një ose dy fjalime falënderime të
përgjithshme – diçka e tillë si kjo:
Do të doja të falënderoja anëtarët e grupit tim të
recensimit shoqëror, Alban A… dhe , Arta Sh… për
ndihmën që më dhanë në qartësimin e idesë kryesore
të esesë dhe për sugjerimin e mënyrave për të
redaktuar fjalitë e mia.

20
• Ose mund t’i falënderoni recensuesit tuaj
shoqërorë për kontributet e tyre të posaçme
duke vënë në fund të fjalisë një fusnotë * ose
një referencë në fund të shkrimit që përmban
ide ose fjalë për të cilat doni të vini në dukje
mirënjohjen tuaj duke shkruar një fjali si kjo:
______________
* Këtu Alban A… më tërhoqi vëmendjen për
lojën me fjalë të rrëfimtarit; dëshiroj ta
falënderoj për ndihmën që më dha për ta
zhvilluar këtë pikë.

21
NJË RREGULL PËR ATA QË SHKRUAJNË
• Mos harroni të shënoni kontributët e shokëve dhe shoqeve
tuaja lexuese si dhe redaktorëve.
• Më 12 shtator Suki Hudson-it iu dha detyra e mëposhtme:
• Shkruani një ese (me rreth 500 fjalë) ku të përkufizohet
racizmi ose ku të tregohet një përvojë në të cilën ju keni
qenë ose viktimë, ose autore e një incidenti racist. Eseja
duhet të ofrojë një tezë të mbështetur në fakte nga përvoja
juaj. Më 16 shtator sillni në klasë draftin e parë bashkë me
dy kopje për recensim shoqëror. Afati i esesë së rishikuar
është data 26 shtator.

22
Ajo filloi të bëjë një përpjekje për të hedhur diçka në letër. Meqë ishte
larg esesë së përfunduar , po e emërojmë drafti zero:
• Drafti zero, 13 shtator
Në një ditë të ngrohtë me diell ndodhesha
në sheshin e lojërave. Vëllai im tre
vjeçar dhe fëmijë të tjerë po luanin të
gëzuar, mirëpo një nga nënat e djemve ua
ndërpreu lojën. Ajo thirri të birin, i
pëshpëriti diçka në vesh dhe kur ai u
kthye në këndin e lojrave e dëboi vëllanë
tim nga loja e përbashkët. S’dija si ta
quaja incidentin, po zemra më dhimbte tek
shihja vëllanë tim të vogël që i ka
kundruar me zili fëmijët e tjerë. U
largova menjëherë bashkë me të nga këndi i
lojërave dhe që nga ajo ditë këndi i
lojërave s’ka qenë kurrë i njejti për mua.

23
• Në këtë pikë, duke mbërritur në fund të rrëfimit të saj, Suki
ndaloi. Ajo që kishte shkruar nuk ishte ende një ese dhe
ishte shumë larg sasisë pre 500 fjalësh, por ishte një fillim,
gjithçka që ajo kishte shpresuar të realizonte me këtë sprovë
të parë.
• Më pas lexoi ç’kishte shkruar dhe i kërkoi një shoku t’ia
lexonte nëse ai kishte ndonjë sugjerim. Biseda qe zhgënyese.
Shoku nuk kuptonte përse Suki mendonte se ajo çka kishte
ndodhur ishte një “incident racist”. Pse iku Suki nga këndi i
lojrave? Pse s’i kishte kërkuar shpjegim nënës së djalit? Këto
pyetje e zunë të papërgatitur; ajo u mërzit e u dëshpërua.
• Në fletore bëri një shënim ku përshkroi historinë e bisedës:

24
• 13 shtator
• I kërkova J-së të lexonte shkrimin tim, e lexoi
dhe mendimi i tij ishte se po bëhesha paranojake.
Përse thjesht s’e kasha pyetur mamanë e djalit se
si ishte puna? Por unë as që mendoja të shkoja te
gruaja dhe ta pyesja për arsyet e saj. Ishte krejt
jashtë meje nëse ajo donte të ishte injoruese dhe
mizore ndaj një race tjetër .(Apo në të vërtetë
ishte injoranca ime që më bëri t’i largohesha një
shpjegimi të thjeshtë?)
Të nesërmen, duke parë atë që kishte shkruar, Sukit i shkoi në mendje
të përpiqet që ngjarjes në fjalë t’i shtonte shënimin që kishte bërë në
ditar. Duhet të shpjegonte përse ajo çka kishte ndodhur te sheshi i
lojrave ishte një incident racist.
Më poshtë është përfundimi:

25
• 14 shtator
• Në shoqërinë moderne, shumica e njerëzve nuk i
pranojnë rastet më të rafinuara të racizmit.
Njerëzit kujtojnë se përderisa nuk sulmojnë
fizikisht, nuk e shkelin ligjin; dhe për sa kohë
që jetojnë sipas ligjit, nuk kryhet racizëm.
Megjithatë, ligji ose kushtetuta nuk e mbrojnë
zemrën njerëzore nga lëndimi dhe s’kam pikë
dyshimi se akti racist më kritik mund të kryhet
edhe nga miqtë ose të afërmit tanë.
• Por pasi kishte shkruar rreshtin e fundit, Sukit i bëri përshtypje diçka e
çuditshme në të. Gruaja në sheshin e lojrave s’ishte ndër njerëzit e afërt
të saj, s’ishte as shoqe e ngushtë. Megjithatë, ishte e vërtetë se aktet
raciste mund të kryhen edhe nga miqtë tanë edhe sikur të mos jenë
dramatike, duhet të pranohen si raciste. Në këtë pikë mendoj se kishte
një tezë për esenë e saj. Vazhdon të shkruaj përsëri:

26
• Në Kore kasha një shoqe të ngushtë, babai i së
cilës ishte kinez. Megjithëse nëna e saj ishte
koreane, ata trajtoheshin si të huaj në qytet dhe
në shumë raste njerëzit i tregonin me gisht. I ati
i vdiq kur ishte e vogël, po të gjithë në qytet e
dinin se ajo ishte gjysmëkineze. E ëma drejtonte
një restorant kinez, pronë të sajën, dhe ata
jetonin shumë të qetë. Familja ime e njihte mirë
nënën e saj dhe unë isha shoqe e ngushtë me
vajzën, madje për shumë vite isha e vetmja shoqe e
saj. Mirëpo kur u futa në gjimnaz, grupi i shoqeve
të mia të reja nuk pajtoheshin me prejardhjen e
saj dhe u ndava me të. Ajo ishte një tip i qetë
dhe i ndrojtur dhe megjithëse s’e merrja më në
telefon dhe as i shkoja në shtëpi, ajo gjithnjë më
kujtonte në festa për të më dërguar dhurata. Pas
mbarimit të gjimnazit shkoi në Taivan për të
jetuar te gjyshërit e saj, të cilat s’i kishe
takuar kurrë. Sipas mendimit tim, në moshen e saj
s’mund ta duronte më izolimin. Shumë vjet më vonë
kuptova se sa mizore jam treguar me të dhe u
përpoqa të mësoja se ku jetonte, por më kot.

27
• Ditën tjetër Suki i ndërthuri të dy draftet, e
shtypi në kompjuter draftin e parë për ta
dorëzuar të nesërmen. Njëkohësisht e
fotokopjoi, siç qe udhëzimi, për t’u recensuar
nga shokët e klasës.
• Recensimi në klasë bëhet në shumë forma.
Së pari i kërkohet autorit të esesë të flas, të
thotë se sa kohë ka që merret me shkrimin e
esesë.
• Pastaj kërkohet gjykimi i lexuesve. Një
ndihmesë për vlerësim mund të japin këto
pyetje:

25
• Drafti i parë : çka vjen më poshtë është drafti i parë, të
cilën Suki ua dha dy anëtarëve të grupit të saj, si dhe një
përmbledhje që u bë në grup. Përpara leximit të draftit të
saj me zë të lartë (procedurë që rekomandoi pedagogu në
këtë seancë), Suki shpjegoi se si kishte ndodhur që ajo
kishte treguar dy përvoja dhe pyeti se cilin tregim të
mbante, apo nëse mund t’i mbante të dy.
• Drafti i parë
• S. Hudson
• 16 shtator
• Të lexohet në faqe 49 “SHKRIMI AKADEMIK” dhe në fund
• Versioni përfundimtar, faqe 53 deri 55 , po aty

34
Përfundim:
• Autori e shkruan draftin apo skicën për dy
arsye kryesore:
1.Për t’ia qartësuar vetvetes rrugën e realizimit
të shkrimit akademik, respektivisht të
hulumtimit dhe
2.Për ta bindur autoritetin që i drejtohemi
(profesotit, menaxherit etj.)se ia vlen të
investohet në projektin në fjalë.

35
• Skica apo drafti është një fazë e
ndjeshme, sepse prej saj varet aprovimi
ose mosaprovimi i projektit, respektivisht
i vazhdimit të hulumtimit ose i shkrimit
akademik (profesional). Pikërisht për
këtë, drafti duhet të merret me
seriozitetin më të madh dhe të shkruhet
me përkushtim

36
• Po qe se ky plan nuk tregohet i suksesshëm,
atëherë aty përfundon projekti dhe nuk
shkohet më tutje. Mund të ndodh edhe e
kundërta, po qe se tregohet i suksesshëm,
atëherë aprovohet projekti ( hulumtimi,
punimi seminarik, eseja, tema e diplomës,
etj.) dhe fillon realizimi
• Pra pasi të jetë aprovuar drafti apo skica,
duhet të fillojë puna kryesore

37
Këshillë për studentët që duhet të bëjnë
një shkrim akademin
• Duhet të mbajnë shënime të shumta nga leximi
• Shënimet duhet të jenë të sakta (korrekte) dhe pa
gabime
• Ato mund të shënohen në copëza letrash
(bibliografi e punës), në të cilat duhet shkruar emri i
plotë i autorit, titulli i veprës, viti i botimit, shtëpia
botuese, numri i faqes. Gjithashtu mund të
plotësohen edhe me shënime, citime dhe mendime
individuale.

• Si orijentim për realizimin e shkrimit duhet të
shërbejë plani fillestar , për të ruajtur vazhdimësinë
e hulumtimit dhe mbledhjes së materialit.
• PRA, shihet qartë se shkrimi akademik, për t’u
realizuar, domethënë për t’u shkruar si duhet, nga
plani fillestar deri te plani përfundimtar ka një rrugë
të gjatë, mjaft të mundimshme dhe të lodhshme, që
kërkon përkushtim, këmbëngulësi dhe mosdorëzim.
38

39
• Nga shembuj që kemi parë dhe këto që është thënë,
shkrimi akademik nuk është argëtues, nuk është i
lehtë dhe se ai kërkon seriozitetin më të madh të
mundshmëm. Sa më shumë punojmë me
përkushtim, fundi është më i sukseshmëm.

Formimi i paragrafëve. Forma dhe lënda e
paragrafëve
• Ligjerata e gjashtë: Formimi i paragrafëve. Forma dhe lënda e paragrafëve
• Teuta Vinca-Kafexholli
• LITERATURA:
• Literatura shtesë: “Shkrim akademik” , S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs
1

Formimi i paragrafëve. Forma dhe lënda e paragrafëve
• Formimi i paragrafëve. Forma dhe lënda e paragrafëve : Përmbajtja e ligjeratës së gjashtë:
(Shkrim akademik, S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs (f.56-65)
• Koherenca e paragrafëve
• Njësimi, uniteti i paragrafëve
• Strukturimi i paragrafëve
• Lidhja e paragrafëve së bashku
• Gjatësia e paragrafit
• Tri pjesët përbërëse të paragrafit: fjalia kryesore, trungu dhe fjalia përmbyllëse
• Tema dhe ideja e kufizuar e paragrafit ose përqendrimi në një drejtim
2

Formimi i
paragrafëve
Paragrafi i shkruar mirë
duhet të përmbajë disa
tipare të veçanta:
3

• Kjo do të thotë që ai të
përqëndrohet mbi një ide.
Paragrafi i mirë duhet të
ketë një mendim, një
qëllim. Nëse gjatë shkrimit
idetë tuaja do të
ndryshojnë, atëherë edhe
paragrafet duhet të
ndryshojnë.
• Së pari,
paragrafi
duhet të
jetë i
njësuar, të
ketë
unitet.
4

• Kjo do të thotë që
paragrafi të jetë i qartë
dhe i renditur në mënyrë
logjike, pra të kuptohet
qysh me leximin e parë. Në
paragraf, të gjitha fjalitë
janë të lidhura me njëra –
tjetrën. Kjo lidhje logjike
është element
përbashkues që ndihmon
në qartësimin e ideve dhe
kuptimin e fjalëve brenda
paragrafit.
• Së dyti,
paragrafi
duhet të jetë i
kuptueshëm
5

• Në aspektin
pamor, rreshti i parë i
paragrafit është më i
zhvendosur, me
fjalitë që vijnë më
pas në paragraf.
• Së treti,
paragrafi
duhet të
jetë i
strukturur
6

7
• Paragrafi përbëhet nga fjalitë që trajtojnë të
njejtën temë.
• Fjalitë të ndërtuara mirë i përkasin një
paragrafi.
• Në vetvete, paragrafi është një formë e
rëndësishme e organizimit të fjalive.
• Gjithashtu, paragrafi është edhe baza e
ndërtimit të eseve.

8
• Paragrafi ka tri pjesë përbërëse:
• FJALINË KRYESORE
• TRUNGUN (pjesën e mesme shtjelluese)
• FJALINË PËRMBYLLËSE
• Paragrafi i ngjan një treni në udhëtim. Fjalia
kryesore është lokomotiva. Ajo është fjalia që
drejton paragrafin. Fjalitë e trungut të paragrafit
janë vagonat. Ato mbajnë ngarkesën, të gjitha
faktet dhe detajet që lidhen me temën. Fjalia
përmbyllëse është treni në fundin e udhëtimit.
Ajo mbyll paragrafin.

9
• Në këtë shembull po ilustrojmë të dhënat e
mësipërme.
Dita e dëborës
Dje ra shumë dëborë, e cila dalëngadalë i bëri gati
të pakalueshme rrugicat e fshatit tonë, prandaj dhe
mësimi mbaroi më herët. Dëbora filloi të binte para
mesditës. Në fillim shihnim nga dritarja vetëm disa
flokë të mëdhenj dëbore, por nuk zgjati shumë dhe
ajo zuri të binte gjithnjë e më dendur. Dëbora mbuloi
oborrin. Në orën 12:30, drejtori i shkollës lajmëroi se
mësimi, atë ditë, do të mbaronte në orën 13:00. Falë
dëborës, atë mbasdite bëmë pushim!

10
Por ç’janë fjalitë në vetvete?
• Fjalia kryesore, sikurse kuptohet dhe nga
emërtimi, është fjalia e cila përmban temën
që do të shtjellohet apo diskutohet në
paragraf. Ajo kryen tri funksione:
1.Emërton subjektin.
2.Tregon se për cilën pjesë të subjektit do të
shkruani. (Kjo pjesë e subjektit quhet pikë ose
çështje e përqëndrimit.)
3.Tërheq vëmendjen e lexuesit.

11
• Trungu ose pjesa e mesme shtjelluese,
nëpërmjet fjalive bën shtjellimin, shpjegimin
ose përshkrimin e subjektit. Të gjitha idetë e
shprehura në këtë pjesë duhet të renditen në
mënyrë sa më harmonike dhe të logjikshme.
Një mënyrë e efektshme për ta realizuar këtë
paraqitje të harmonishme dhe logjike është
renditja e ideve kryesore përpara se të
shkruhet paragrafi.

12
• Fjalia e fundit apo fjalia përbyllëse u sjell
ndërmend lexuesve përmbajtjen e paragrafit,
ose u jep atyre një ide për të cilën mund të
mendojnë.
• Paragrafi është pjesë e përqëndruar e një
mesazhi shkrimor.

13
Por, kur është i plotë një paragraf?
• Paragrafi është i plotë, kur fjalia
kryesore është tërësisht e
mbështetur nga trungu dhe fjalia
përmbyllëse.

 Si rregull, kjo arrihet nëse
shkruhet nga tri deri dhjetë fjali.
Nëse paragrafi juaj është më i
gjatë se dhjetë fjali, ndajeni ato në
dy paragrafë, ose vini re me
kujdes, nëse të gjitha detajet janë
të rëndësishme apo jo.
14

 Nëse paragrafi është më i shkurtër se
tri fjali, kjo do të thotë se ka mundësi që
në të, të mos jetë përfshirë informacion i
mjaftueshëm për mbështetjen e idesë.
Mundohuni t’i shtoni fjali të tjera. Por
ka edhe raste të veçanta kur paragrafi
është më i gjatë se dhjetë fjali, kur
informacioni në të është i pasur dhe ka
detaje të shumtë.
15

16
Tema dhe ideja e kufizuar e paragrafit ose
përqendrimi në një drejtim, në një pikë
• Paragrafi hartohet mbi një temë të caktuar. Për një
paragraf , fjalia e temës mund të ndahet në pjesë të
dallueshme nga njëra –tjetra: (1) tema dhe (2) ideja e
kufizuar (drejtimi).
• Tema është subjekti për të cilin bën fjalë paragrafi.
• Ideja e kufizuar ose drejtimi ngushton apo kufizon
këtë temë. Ky koncept është jashtëzakonisht i
rëndësishëm, sepse, në çdo rast, ideja e kufizuar është
“zemra” e paragrafit. Pjesa tjetër e paragrafit zhvillon
idenë e kufizuar.

17
• Për ta vlerësuar më mirë funksionin e idesë
së kufizuar(drejtimin,përqëndrim në
një pikë), ju duhet të sillni në mendje
shumësinë e alternativave me të cilat
përballeni përpara se të filloni të shkruani.

18
• Për shembull, merrni në konsideratë një
temë si ajo e shitjes së librave në panair. Kjo
është një temë e mirë për të shkruar rreth saj,
por është shumë e gjerë. Çdonjëra nga fjalitë e
temës më poshtë mund të krijojë një paragraf
të mirë dhe secila prej tyre mund të bazohet
në temën e përgjithshme për shitjen e librave
në panair.

19
Shembull 1
1. Shitja e librave në panir është një punë e lodhshme.
tema ideja e kufizuar
2. Shitja e librave në panair krijon mundësinë për të takuar shumë lexues.
3. Shitja e librave në panair nënkupton lëvizjen e shumë librave që janë të
pashitur.
4. Shitja e librave në panair kërkon nënshkrimin e një kontrate për të
marrë pjesë atje.
5. Shitja e librave në panair ju vë në kontakt me shumë botues.

Studentja që ka zhvilluar këtë ushtrim, më në fund ka
përzgjedhur fjalinë e parë nga pesë fjalitë e temës së mësipërme dhe
ka shkruar paragrafin e mëposhtëm:
Panairi i librit është pak më ndryshe nga të tjerët,
sepse vetë libri nuk është një mall i zakonshëm konsumi,
dhe si i tillë meriton më shumë respekt. Në qoftë se do të
marrësh pjesë në një panair, hapi i parë është caktimi i
vendit dhe rregullimi i stendave. Këtu ka vend për fantazi,
sepse mënyra e vendosjes së tyre mund ta bëjë hapësirën
tënde më të vaçantë nga të tjerat. Pasi stendat të jenë në
vendet e tyre, duhet menduar për vendosjen e logos, me
anë të së cilës përfaqësohesh në panair. Ajo duhet të ketë
një madhësi të caktuar, që të jetë mjaft e dukshme nga të
gjitha anët e panairit. Ajo që është e rëndësishme, është
gjetja e disa tavolinave jo të larta, në mënyrë që libri të
ekspozohet më mire dhe klientët të kenë mundësi ta
shikojnë nga afër. Mënyra e vendosjes së librave kërkon
një përkushtim të vaçantë, sepse është mirë që librat të
ndahen në stenda sipas grupmoshave dhe fushave.
20

Në këtë mënyrë, klijentët do të dine ku të drejtohen
për të gjetur librin e përshtatshëm për ta. Në mënyrë
që libri të jetë në qendër të vëmendjes së gjithkujt, në
panair mund të vendosen posterë të librave më të rinj
dhe kështu mund të informohen lexuesit që nuk janë
në dijeni. Posterët janë element shumë i
rëndësishëm, sepse mund t’i japin gjallëri hapësirës
tënde dhe kështu nuk të duhet të mendosh shumë për
dekorin; do të mjaftonte vetëm pak gjelbërim apo disa
vazo me lule. Përsa i përket paketimit, do të ishte mirë
sikur të siguroni çanta prej kartoni, sepse do të ishin
më të përshtatshme për blerësit. Mbetet dhe diçka e
fundit, shumë e rëndësishme gjatë shitjes: vendi ku
do të mbahen paratë. Një kuti e vogël e mbyllur do të
ishte shumë e përshtatshme. Tani çdo gjë është gati.
Më në fund, dita e përurimit ka ardhur. Pallati i rinisë
mirëpret lexuesit. Punë të mbarë!
21

22
Shembull 2
• Poema “Këngët e Milosaos” e Jeronim de Radës u bënë jehonë ngjarjeve
të shekullit XV.
• Poema “Këngët e Milosaos” e Jeronim de Radës është ndërtuar mbi një
plan të vetëm subjekti.
• Poema “Këngët e Milosaos” e Jeronim de Radës nuk pasqyron veprim, por
ndjenjat e heronjëve.
• Poema “Këngët e Milosaos” të Jeronim de Radës, elementi tregimtar
ndërthuret me atë lirik.
• Poema “Këngët e Milosaos” ka më shumë tiparet e shkrimit lirik.

23
Studentja që ka zhvilluar këtë ushtrim, më në fund ka
përzgjedhur fjalinë e fundit nga pesë fjalitë e temës së
mësipërme dhe ka shkruar paragrafin e mëposhtëm:
Kjo poemë u shkrua kur De Rada ishte 20 vjeç, moshë kur
poeti kishte më shumë ndjeshmëri se sa përvojë. Dashuria që
lidh heronjtë e poemës ishte përjetuar më parë nga vetë
autori, për bijën e një bariu. Ndaj De Rada e pasqyron me
drithërima shpirti gjendjen e heroit të dashuruar, me vargje të
tilla si: “Bie, por s’dua të fle…” Dashuria e dy të rinjve
trajtohet më shumë si mall, si mungesë dhe kjo e bën tejet
romantike. Një tregues tjetër i shkrimit lirik janë zhvendosjet
imagjinare në kohë dhe hapësirë. Së fundi, nuk mund të mos
përmendim figurshmërinë dhe vargun e lirë që bëhet aq i
fuqishëm në penën e De Radës. Të gjitha këto elemente
krijojnë një harmoni të përkryer lirike dhe përcjellin ndjenja të
mëdha për jetën dhe dashurinë.

Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i
paragrafëve. Paragrafët hyrës dhe paragrafët
mbyllës
 Ligjerata e shtatë: Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafëve. Paragrafët hyrës
dhe paragrafët mbyllës
 Teuta Vinca-Kafexholli
 LITERATURA:
 LIGJERATAT E AUTORIZUARA - Teuta V-Kafexholli
 Literatura shtesë: “Shkrim akademik” , S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs
1

Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafëve.
Paragrafët hyrës dhe paragrafët mbyllës
 Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafëve. Paragrafët hyrës dhe paragrafët
mbyllës : Përmbajtja e ligjeratës së shtatë: (Shkrim akademik, S.Barnet, P. Bellanca, M.
Stubbs (f.67-88)
 Llojet e paragrafëve
 Uniteti i paragrafëve: fjalitë-temë, idetë-temë
 Organizimi i paragrafëve
 Paragrafët induktiv dhe ata deduktiv
 Të ruajmë njësinë logjike të paragrafit
 Pragrafët hyrës
 Disa këshilla për ta bërë hyrjen tuaj më tërheqëse te paragrafët hyrës
 Disa udhëzime që mund të jenë të frytshme për paragrafët mbyllës
2

3
Llojet e paragrafëve
përshkrues shpjeguestregues Bindës
(argumentes)
Paragrafët janë katër llojesh:

4
Paragrafi tregues
- Tregohet një histori apo ngjarje nga jeta e
shkruesit

5
Duke gatuar me
gjyshen
Gjyshja dhe unë kënaqeshim
shumë kur “gatuanim” në kopshtin
prapa shtëpisë. Në fillim
mbushnim kutitë bosh të kosit me
shkopinj të vegjël dhe me të gjitha
llojet e gjetheve.Keto ishin disa nga
perimet tona. Në vend të lakrës
përdornim bar. Pastaj ushqimin e
përzienim me shkop dhe e linim në
diell që të “ziente”. Gjatë gjithë
kohës shikonim nëse ushqimi ishte
gati. Kishte raste kur në vend të
kripës dhe piperit, gjithçka e
spërkatnim me rërë. Dhe në fund,
bënim një “gosti” të madhe!
(Paragraf tregues -nje histori ose ngjarje
nga jeta e shkruesit)
Fjalia kryesore
Detajet interesante
Fjalia mbyllëse

6
Mall
Nuk do ta harroj asnjëherë vajtjen time të
parë në Greqi. Ai vend (ishull) i vogël m‘u duk
i njohur dhe mikpritës, sepse aty ishin familja
ime. Prindërit e mi së bashku me vëllanë kishin
një vit që ndodheshin atje. Ishte viti 1998,
dhe hera e parë që shkoja në atë vend. Udhëtimi
ishte interesant dhe i qetë, por unë jo. Mendja
më rrinte tek ata njerëz aq të dashur të jetës
sime dhe zbrazëtia e mungesës e gëzimi i
takimit përziheshin bashkë dhe s‘më linin të
qetë. Kur trageti iu afrua brigjeve të
kuqrremta të atij ishulli të vogël, pashë mes
turmës siluetat e tyre dhe u përlota.
(Paragraf tregues)

7
 Paragrafi përshkrues
- Përshkruan një person, vend ose send.
Për të shkruar një paragraf të tillë,
përdoren fjalë që e ndihmojnë lexuesin të
shikojë, dëgjojë, ndjej a shijojë objektin e
përshkrimit

8
Pranverë
Në pranverë, akulli e dëbora fillojnë të
shkrijnë e të mbushin lumenjtë e
liqenet. Natën kur qielli është i pastër,
mund të shihen yjet, miliona yje,
krahas vezullimit të dritës së hënës.
Ndonjëherë mund të shikoni edhe yje
që bien dhe zhduken para se të
arrijnë vijën e horizontit.
(Paragraf përshkrues – ku
përshkruhet një person, vend
ose send).
Fjalia kryesore
Detaje interesante mbi
qetësinë, yjet, ejt
Fjalia mbyllëse. Detaji
më i mire është ruajtur
për në fund

9
Dhurata e ditëlindjes
Sapo e mora në dorë, e ndjeva që ajo kuti e
vogël e kuqe do të kishte vlerë të veçantë për
mua. Hoqa me kujdes fjongon e bardhë që kishte
përsipër dhe hoqa kapakun. Ishte një unazë në
formë luleje, kishte disa petale të hapura, të
mbushura me dhjetë gurë të vegjël, të shndritshëm,
që për mua donin të thonin shumë, dhe në qendër ca
petale të tjera rrethonin një gur të madh të
shndritshëm, imitim diamanti. Punimi mjaf i
veçantë, e bënte të dukej e mrekullueshme, sidomos
në gishtin tim. Ndoshta bukurinë ia shtonte pesha
e veçantë emocionale që kishte për mua. Ishte
simboli i dhjetë viteve miqësie të sinqertë me një
shoqe të mrekullueshme.
(Paragraf përshkrues objekti)

10
Paragraf përshkrues vendi:
Shpella antike
Shpella antike në malin e Tomorrit mbart në vete
vlera të papërsëritshme kulturore, historike dhe
arkitektonike. Branda saj është një errësirë
thuajse absolute dhe mbizotëron kudo lagështia.
Natyra i ka gdhendur muret gëlqerore me një
mjeshtëri të mahnitshme, me larmi formash dhe
ngjyrash. Nga tavani e dyshemeja zgjaten
stalagmite e stalaktite magjepëse. Gjithsesi, aty
duket edhe dora njerëzore: nëpër mure janë
gdhendur figura të thjeshta që mendohet se i
përkasin prehistorisë. Nga një banesë e njerëzve
primitivë, kjo shpellë është kthyer në një muze me
vlera të mëdha.

11
 Paragraf përshkrues personi:
Gjyshja ime
Ndonëse kanë kaluar vite nga ndarja ime
me të, portreti i gjyshes më rri pranë, i
freskët, i dashur, sikur të jetë ende
gjallë. Gjithçka e kam të gdhendur në
zemër: sytë e qeshur, vështrimin e
ngrohtë, flokët e thinjur, fytyrën me
rrudha pleqërie, por gjithmonë erëmirë dhe
duart topolake që s‘harronin kurrë të më
përkëdhelnin. Trupvogël, por me zemër të
madhe, ajo dinte të falte vetëm dashuri,
dashuri nëne, ndaj kujtimet për të janë
strukur diku në kujtesë, si për të më
treguar se ai vend është vetëm i saj dhe i
askujt tjetër.

12
Paragraf me përshkrim ngjarje (1):
Padrejtësi
S‘ishte e drejtë, po ja që ndodhi. Prej dy
vitesh, ai ishte një ndër shokët e mi të klasës,
por nuk shoqërohej me asnjë nga ne. Ishte nga ata
fëmijë që vijnë në shkollë kur kanë kohë të lirë,
sepse pjesën tjetër të kohës e kalojnë duke
punuar. Nxënësit e tjerë e bënin shpesh objekt
talljeje, me ose pa dashje. Qeshnin kur ai thoshte
se nuk e njihte të atin, nuk e dinte me çfarë
merrej, ku ishte. Megjithatë, të gjithëve u erdhi
keq ditën kur ai tha se do të linte shkollën.
Arsyet tronditëse po ua tregoj më poshtë...

13
Paragraf me përshkrim ngjarje (2):
Nata e frikshme
Gjithnjë më kanë pëlqyer filmat
policorë, por kurrë s‘e kisha menduar
veten dëshmitarë të një krimi. Ishte ora
tetë e mbrëmjes dhe unë po nxitoja për në
shtëpi. Rruga ishte shumë e errët; veç
dritave, mungonin edhe yjet në qiell. Disa
metra larg meje, dëgjova të bërtiturat e
sharjet e dy të rinjve. Njëri prej tyre
mbante në dorë një thikë. E tmerruar u
fsheha pas një peme. Nxora celularin dhe i
telefonova policisë duke menduar në kokë
arsye të ndryshme...

14
 Paragrafi shpjegues – jepen
shpjegime për një send,
ngjarje etj; ose jepen
informacione për to. Në të
përfshihen fakte që i nevojiten
lexuesit për ta kuptuar
subjektin.

15
Jeta me një vëlla më të vogël
Të jetosh me vëllanë tim të vogël është
shumë e vështirë. (fjalia kryesore) Së
pari, ai mundohet të më kopjojë në çdo
gjë. Nëse unë pi një gotë të dytë me
qumësht, kështu do të bëjë edhe ai. Së
dyti, ai gjithmonë do të luajë me shokët e
mi.Nëse ne luajmë basketboll, ai do të
luaj me ne. Por ai është shumë i vogël.Së
treti, ai kërkon të qëndrojë zgjuar sa
unë. Gjithmonë i thotë mamit: „Përse ai të
qëndrojë zgjuar më vonë se unë?“ (detaje
interesante). Mamaja më thotë se ai
dëshiron të më ngjajë, dhe për këtë duhet
të jem krenar. Përpiqem të jem, por nuk
është gjithmonë e lehtë.(fjalia mbyllëse)

16
Rënia e ortekut
Të gjithë ata që nuk e dinë, mund të mendojnë se rënia
e ortekëve kushtëzohet vetëm nga rënia e dëborës. Por
gabohen, sepse rënia e ortekëve është dukuri natyrore,
që nuk mund të ndodhë pa praninë e shumë faktorëve të
tjerë. Si fillim, e rëndësishme është që sasia e dëborës që
bie të formojë një shtresë 0,3-0,5 m. Edhe temperaturat
luajnë rol të rëndësishëm: gjatë dimrit, ato tkurrin
dëborën dhe në pranverë, pjesa e sipërme e saj shkrin
dhe bën që dëbora e sapo shkrirë të depërtojë në shtresat
e poshtme, duke i lëvizur ato. Së treti, edhe era ndikon në
formimin e oretkëve. Kusht i rëndësishëm është që ajo të
fryjë me shpejtësi 25-30 milje/orë. Relievi është faktor i
rëndësishëm. Ai ndihmon në rënien e ortekëve me formën
karakteristike, ekspozimin, pjerrësinë që duhet të jetë
22-60 gradë,etj. Pra, rënia e ortekëve nuk është një
dukuri aq e thjeshtë sa duket.

17
 Paragrafi argumentues-bindës
– Shprehet një opinion në lidhje me
një send, ngjarje etj. Shkruesi
gjithashtu përpiqet ta bëjë lexuesin të
jetë një mendje me të, lidhur me
çështjen e parashtruar.

18
Pa trotuare
Në rrugët e lagjes sonë nevoiten
trotuarë.(fjalia kryesore shpreh
opinionet). Pa to, kalimi në rrugë është i
rrezikshëm dhe i vështirë.Ne nuk mund të
ngasim biçikletat, pasi prindërit nuk na
lënë që të dalim me to në rrugë. Po
kështu, nuk mund të përdorim as patinat.
Në dimër është e vështirë të shkosh në
shtëpitë e shokëve, sepse dëbora
grumbullohet në anët e rrugës. Kështu jemi
të detyruar të luajmë në oborrin e
shtëpisë.(arsye të shumta). Në lagjet e
tjera, rrugët kanë trotuare, po tek ne,
përse nuk duhet të ketë? (fjalia mbyllëse)

19
Jo duhanit
Duhani dëmton seriozisht
shëndetin. Kjo është shprehja që
predikojnë të gjithë, madje dhe vetë
prodhuesit e paketave të cigareve.
Jo më kot organizatat e shëndetit
dhe qeveria përpiqen të bëjnë të
ndjeshëm përdoruesit për rrezikun që
vjen nga përdorimi i tij. Sot, sipas
statistikave, duhani është shkaktari
i një numri të madh vdekjesh në
vendet e industrializuara. Prej tij,

shumë fëmijë lindin jonormalë, të
tjerë kanë probleme frymëmarrjeje
ose sëmundje kronike mushkërish,
vetëm e vetëm se kanë pasur “fatin”
të lindin në familje duhanpirësish.
E çfarë tjetër duhet të ndodhë që
këta njerëz të kuptojnë se kështu,
përveç vetes, dëmtojnë edhe
njerëzit që duan më shumë?
20

21
Paragrafi hyrës
 Fillimi i mbarë gjysma e punës.
Fjalë e urtë

Paragrafi hyrës
 Paragrafi hyrës është shumë i rëndësishëm.
Ai është një lloj “pasaporte” që e njeh
lexuesin me idenë, me qëllimin e shkrimit
dhe çfarë do të shtjelloni më tej. Ndaj dhe
duhet shkruar mirë duke treguar kujdes në
formulim në mënyrë që të tërheq vëmendjen
e lexuesit dhe ta mbajë gjallë interesin e tij
për të vazhduar leximin deri në fund.
22

23
- disa këshilla për ta bërë hyrjen tuaj
më tërheqëse
 Me një citim që ka lidhje me temën.
 Një anekdotë ose një rrëfim tjetër i shkurtër.
 Një fakt apo detaj interesant ( për shembull
një statistikë interesante).
 Një përkufizim të një termi të rëndësishëm
 Me ndonjë pyetje provokuese dhe
interesante.
 Një vështrim për një pikëpamje të ndryshme
nga e juaja.
 Një pohim se një problem ekziston.

24
 Gjatë leximit mund të vërejmë se këto
mjete përdoren gjërësisht në paragrafët
hapës.
 Po japim një shembull të paragrafit hapës
me anekdotë:

25
 Eshtë një rrëfenjë e vjetër popullore
amerikane mbi një tas druri. Puna ishte se
gjyshja, me duart që i dridheshin, hera-
herës thyente nga një piatë. E zemruar, e
bija i dha një tas druri duke i thënë se
këtej e tutje ajo do të hante në të. Duke
parë këtë, mbesa e mitur pyeti të ëmën se
përse gjyshja duhet në hante në një tas
druri, kurse gjithë të tjerët në shtëpi në
piata porcelani. “Sepse është plakë!” iu
përgjegj e ëma. Fëmija u mendua për një
çast e pastaj i tha s’ ëmës, “Kur gjyshja
të vdes, ruaje tasin e drunjtë.” E ëma e
pyeti përse dhe fëmija iu përgjegj, “që ta
kesh kur të plakesh.”

26
- një detaj interesant
 Që bluxhinset ose denimet nuk
gjinden vetëm në Teksas nuk na habit
po të kujtojmë se xhinset e kanë
marrë emrin nga Gjenova (Gene),ku u
end së pari kjo rrobë, dhe se denimi
është rrobë de Nimes, domethënë nga
Nimes-i, një qytet në Francë.
(Një informacion i tillë mund të mirret nga një fjalor)

27
- Strategjia me ndonjë pyetje mbi çështjen nëse
është e lejueshme që doktorët t’i gënjejnë
nganjëherë pacientët e tyre
 A duhet që doktorët t’i gënjejnë
pacientët në dobi të tyre – për të
shpejtuar shërimin ose pë të fshehur
afrimin e vdekjes? Ashtu si në
sferën e ligjit, të qeverisjes dhe
në punë të tjera, në mjekësi kërkesa
për ndershmëri shpesh zvoglohet për
hir të nevojave të tjera: të nevojës
për t’iu shmangur lajmeve të këqija
ose për të respektuar premtimin për
mbajtjen e një të fshehte;për të
ekspozuar korrupsionin ose për të
ngjallur interesin e publikut.

28
ose
 E keni menduar ndonjëherë se
si do të ishte sot jeta pa
kompjuterë?..

Paragrafët mbyllës
 Paragrafët mbyllës sikurse paragrafët
hapës (hyrës), janë veçanërisht të
vështirë ndoshta jo për gjë tjetër, por
se janë shumë të spikatur.
 Në paragrafin mbyllës duhet thënë
diçka interesante.
29

30
 S’do të kishte kurrfarë interesi të thonit “Kështu
shohim…” ose shprehjen e stërnjohur e të
mërzitshme “si përfundim…” dhe pastaj t’i bëni
jehonë titullit dhe paragrafit të parë. Kjo në një
farë mënyre është e justifikueshme në një ese të
gjatë, sepse lexuesi mund të ketë harruar disa
nga idetë e paraqitura tridhjetë faqe më parë,
por në një ese që mbahet mend lehtë ka nevojë
për diçka më shumë.

31
- disa udhëzime që mund të jenë të
frytshme për të bërë paragrafët mbyllës
 Lloji më i zakonshëm është përmbledhja.
 E mbyllni esenë me një citim, sidomos me një citim që
zgjeron ose e modifikon një citim të përdorur në
paragrafin hapës.
 E mbyllni me një pikë të re (por të lidhur), që e çon
diskutimin tuaj një hap më tej.
 E mbyllni me një aluzion ta zëmë me një figurë ose
ngjarje historike ose mitologjike. (p.sh. Një fitore e arrirë me
sakrifica e humbje të mëdha, quhet zakonisht “fitore e Pirros”)
 Përdorimi i pyetjeve retorike.

32
- Shembull i mbylljes me përmbledhje
 Po, për mua nata e Vitit të Ri është
një natë shumë e veçantë, për shkak të
njerëzve shumë të veçantë të cilët më kanë
dhuruar shumë kujtime të bukura.
Këngëtarët , grupet muzikore, kërcimtarët,
madje edhe aktorët e estradës i kanë dhënë
jetës sime gëzim e hare. Këtë vit, me
fillimin e përgatitjes së koncertit të
Vitit të Ri, mendoj se çfarë befasie të
mrekullueshme do të na ofrojë mesnata e
ndërrimit të viteve. Do të jetë qetësi apo
një kaos i furishëm nëpër rrugë, apo një
festim me të vërtetë gazmor? Pres me
padurim ta zbuloj!

33
-përfundim me pyetje retorike (pohim
që bëhet në formë pyetje)
 Sikurse paraqita dhe u mundova të
ilustroj më lart, kurrë nuk do të
arrij të kuptoj aftësinë e njerëzve
“për të folur më shumë se për të
ecur”. Përse na duket më e lehtë të
diskutojmë për djegien e plehrave,
se sa të veprojmë dhe t’i djegim
ato? Përse na duket më e lehtë të
diskutojmë për shërbimet komunitare,
se sa të shërbejmë? Këtë nuk do ta
kuptoj kurrë.

34
Një përmbledhje mendimesh të
rëndësishme për paragrafet
 Paragrafi është njësia më themelore e
tekstit.
 Një grup fjalish me lidhje të ngushta midis
tyre.
 Gjykimet dhe arsyetimet që shprehim kanë
lidhje logjike me njëra tjetrën.

35
 Sa i përket anës logjike, paragrafët
mund të tregojnë
 detaje –që zhvillohen si analizë, përshkrim ose
numërim i hollësishëm i veçorive.
 ilustrim- për të konkretizuar diskutimin
 krahasim – të diçkaje me gjëra të ngjajshme ose
të ndryshme
 përsëritje- me qëllim të përforcimit të idesë
kryesore
 përkufizim - të një koncepti apo dukurie

36
 Çdo paragraf trajton një ide të vetme që shprehet
me një varg fjalish
 Rëndësi të veçantë ka zgjedhja e fjalisë që do të
shërbejë si bërthamë organizuese e paragrafit
(fjalia- temë ose fjalia bosht)
 Fjalitë tjera të paragrafit merren me shtjellimin e
mendimit që përmban fjalia-temë.
 P.sh.

37
 Muzika të kënaq.
 Olimpiada Botërore e Atletikës filloi.
 Fjalët kënaq dhe filloi që dalin si fjalë kyçe
vështirë se mund të shtjellohen më tej
 Duke i formuluar ndryshe, këto fjali mund
të shërbejnë si fjali temë(bosht) për
paragrafin:

38
 Muzika ngjall emocione të forta.
 Olimpiada Botërore e Atletikës pati të papritura të shumta.
 Grupi emëror emocione të forta dhe të papritura të shumta
lejojnë të shtjellohet më tej me fjali të tjera, të cilat do të
sqarojnë se ç’emocione shkakton muzika, ose ç’të
paprtitura pati Kampionati…
 Tema dhe drejtimi i fjalisë (fjalia temë) përmban rrjedhën
logjike të paragrafit.

39
 Fjalia-temë (fjalia bosht) mund të ndodhet në fillim në
mes apo në fund.
 Kur nisim me shembuj, për të dalë tek fjalia që përmban
idenë kryesore të paragrafit themi se ky paragraf është
INDUKTIV.
 P.sh. Nëse kjo është hera e tretë që motra juaj sëmuret
pasi ha pjeshka, ju mund të nxirrni një përfundim se ajo
ka alergji nga ato.

 Paragrafi induktiv pra fillon me të veçantat- një numër
bindës shembujsh, rastesh, eksperimentesh, detajesh.
Të trajtuara së bashku këto të veçanta, përbyllen me një
konstatim të përgjithshëm.
 Procesi i shkrimit me induksion nuk funksionon kur
shembujt janë të paktë në numër ose të dobët në
rëndësinë e tyre për të mbështetur një aargument të
përgjithshëm.
40

 Nëse paragrafi është DEDUKTIV, do të
nisim me fjalinë që përmban idenë
kryesore për të vijuar me ilustrimin e saj
me shembuj.
41

42
Disa këshilla për të ruajtur njësinë
logjike të paragrafit
1. Në një paragraf duhet trajtuar një ide të
vetme.
2. Kur kalohet nga një ide në tjetrën, nis një
paragraf të ri.
3. Dy mendime të lidhura ngushtë midis
tyre nuk ndahen në dy paragraf të
ndryshëm.

1
PUNIMET PROFESIONALE NË
STUDIME PARADIPLOMIKE
Punimet profesionale shkruhen nga lëndët
dhe disiplinat e ndryshme.
Punimi profesional nuk duhet të jetë
domosdoshmërisht një punim origjinal. Qëllimi
kryesor i punimit profesional është mbledhja
dhe shpjegimi i fakteve të njohura, informatave,
qëndrimeve dhe mendimeve, në mënyrë që të
zgjerohet ideja shkencore, zhvillimi i qasjeve të
reja, shfrytëzimi i rezultateve shkencore.

2
Shikuar nga aspekti i përgjithshëm ekzistojnë
disa lloje të punimeve profesionale, por ne do të
ndalemi në dy lloje, me të cilat studentët e
studimeve paradiplomike më së shpeshti
ballafaqohen:
a. Punimi seminarik dhe
b. Punimi i diplomës.

3
PUNIMI SEMINARIK
Punimi seminarik është një punim profesional i cili është i lidhur me
një punë të pavarur dhe me një temë të caktuar nga plani mësimor.
Qëllimi i punimit seminarik është:
a) Zgjerimi i diturive praktike dhe teoroike nga lëmi i caktuar,
b) Zhvillimi i aftësive të shfrytëzimit të burimeve të ndryshme dhe
c) Përvetësimi i aftësive të të shkruarit profesional dhe shkencor.
Me punimin seminarik studenti fiton përvojat e para të
lidhuara me shkrimin profesional dhe shkencor.
Përmes punimit seminarik studenti kyçet në njohuri më të thella rreth
objektit të studimit dhe në këtë mënyrë ai ushtron paraprakisht për hartimin e
një pune më delikate siç është punimi i diplomës.

4
PUNIMI I DIPLOMËS
Punimi i diplomës është punim profesional individual
në të cilin studenti nën mbikqyrjen e mentorit
përpunon temën e caktuar nga aspekti teorik, praktik
ose teoriko-praktik.
Zakonisht punimi i diplomës duhet të ketë rreth 30-
35 faqe, në të cilat studenti trajton një problem apo një
temë që lidhet me drejtimin e studimeve, në lëmin ku
ai synon të diplomojë.

5
Punimi i diplomës është i ngjashëm me punimin
seminarik duke e parë nga aspekti i karakteristikave
të përgjithshme. Por megjithatë ekzistojnë edhe
disa dallime.
• të përbashkëta: zhvillimi i shprehive dhe aftësive,
që nga mbledhja e materialit deri te teknikat e
aparaturës shkencore dhe profesionale.
• dallimi: tema që përpunohet në punimin e
diplomës është më delikate dhe më e zgjeruar;
metodologjia më e theksuar dhe madhësia e
punimit zakonisht e dyfishtë.

6
Gjatë studimeve mund të hartohen disa punime
seminarike e disa prej tyre janë edhe të
detyrueshme, ndërsa punimi i diplomës fillon
kur studenti mbaron të gjitha provimet dhe
detyrimet paraprake me planin mësimor të
studimit.
Nga aspekti i qëllimit të tyre dallohen se te
punimi seminarik studenti ushtron të shkruaj
mirë, ndërsa te punimi i diplomës studenti duhet
të tregojë që ushtrimi ka qenë i suksesshmëm.

7
Përgatitja e punimit seminarik dhe
të diplomës
Hartimi i punimeve seminarike është njëra nga
obligimet themelore të çdo studenti.
Sipas rregullave të përgjithshme mbi studimet
paradiplomike, zakonisht, studenti është i obliguar të
hartojë disa punime seminarike me shkrim (si edhe
punimin e diplomës në shumicën e fakulteteve) të cilat
duhet të vlerësohen pozitivisht nga mentori. Nota të
cilën e ka arritur nga punimi seminarik merret
parasysh edhe te provimi nga ajo lëndë.

8
Punimi seminarik dhe i diplomës hartohet për
shkak të njohjes më të thellë të studentit me
materien e njësive mësimore dhe për shkak të
kyçjes së studentëve në punimet profesionale
dhe shkencore.

9
Zgjedhja e lëndës dhe temës
Çështja e zgjedhjes së temës, nuk është aq e
thjeshtë dhe e lehtë për studentët, në veçanti duke
pasur parasysh se shpeshherë informacionet mbi
lëndën dhe temën gjatë studimeve semestrale janë të
kufizuara nga aspekti kohor dhe përmbajtësor.
Meqenëse qëllimi i shkrimit të punimit është kyçja në
punimin individual shkencor dhe profesional, do të
ishte me rëndësi të veçantë që studenti vetë ta zgjedh
temën, ose në mënyrë aktive të marrë pjesë në
zgjedhjen e temës, sipas dëshirave dhe prirjeve të
veta.

10
Studeniti duhet të zgjedhë lëndën dhe temën për të
cilën është i interesuar, sepse atëherë motivimi për
shkruarjen dhe hulumtimin do të jetë në nivel më të
lartë, që është kusht i domosdoshëm për shkruarjen e
punimit shpejt, lehtë dhe me sukses.
Me rastin e zgjedhjes së temës është e rëndësishme
se duhet t’u shmangemi temave të cilat janë shumë të gjëra
ose shumë ngushta.
Po ashtu nuk është e preferuar të zgjedhet tema, e
cila është përdorur dhe shfrytëzuar shpesh në
seminare .

11
• Përvetësimi i punimit seminarik apo të diplomës së
autorit të huaj si dhe kopjimi i përmbajtjes së tyre nuk
preferohet dhe është rreptësisht i ndaluar.
•Varësisht nga rregullat të cilat profesori i lëndës i ka
theksuar, përzgjedhja e temës mund të kryhet në dy
mënyra: studenti mund të zgjedh temën nga lista e
temave, e cila është përgatitur paraprakisht nga
profesori i lëndës ose në mënyrë individuale nga
vetë studenti i cili mund të definojë dhe propozojë
ndonjë temë tjetër.
• Është e rëndësishme që studentit t’i mundësohet
kyçja aktive në përzgjedhjen e temës.

12
Nëse studenti përkufizon dhe propozon temën është
e rëndësishme t’i merr parasysh disa kritere. Tema
duhet të jetë:
• Relevante (qenësore, e rëndësishme) për lëmin e
caktuar,
• Atraktive dhe interesante,
• Aktuale dhe bashkëkohore,
• E përshtatshme për punimin,
• E definuar në mënyrë precize,
• Konkrete (jo abstrakte ose e përgjithshme),
• Tema duhet t’i përgjigjet interesave të kandidatit,
• Tema e punimit metodologjikisht t’i përshatet
përvojës së kandidatit.

13
Hulumtimi, mbledhja dhe shfrytëzimi
i literaturës
Detyra e parë që imponohet në procesin e hartimit
të një punimi seminarik apo të diplomës, është gjurmimi
dhe mbledhja e literaturës, respektivisht e burimeve që kanë
të bëjnë me temën. Në shumicën e rasteve këto janë
faktet dhe mendimet, vrojtimet, argumentet e të
ngjajshme dhe shkrime të botuara (librat dhe artikujt e
revistave si dhe broshurave) ose në bazë të
hulumtimeve vetiake (dokumenteve arkivore,
eksperimenteve laboratorike, anketave të ndryshme
me anë të pyetsorit, intervistimit dhe të ngjashme).

14
Burimet nga të cilat nxirren materialet rëndom ndahen në dy
lloje:
a. Parësore dhe
b. Dytësore.
Kuptohet që burimet më të rëndësishme janë ato parësore.
Duke sjell material të ri, nga dora e parë, ato i japin punimit një
risi, freski dhe origjinalitet.
Për shembull, në qoftë se doni të dini nëse qëndrimi i
Shakespeare-it mbi Jul Cezarin ka qenë shumë tradicional apo
shumë origjinal, duhet të lexoni Jul Cezarin, shkrime të tjera të
periudhës elizabetiane mbi Cezarin si dhe përkthime dhe
shkrimeve latine të njohura mbi elizabetianët. Këto janë burime
parësore. Burimet dytësore janë p.sh. Libra të sotëm mbi
Shakespear-in dhe mbi qëndrimet elizabetiane ndaj Romës dhe
monarkëve.

15
Hartimi i bibliografisë së punës
Studenti që ka marrë temën seminarike apo të
diplomës, që ta dijë cilat vepra, artikuj, dokumente e të
ngjashme, duhet t’i studiojë, pjesë e punës së
pashmangshme është hartimi paraprakisht i
bibliografisë. Kjo është e ashtuquajtura bibliografi e
punës paraprake ose e punës, ndryshe nga
bibliografia përfundimtare, që hartohet në fund dhe
vendodet pas tekstit të punimit.

16
Zakonisht studenti njoftohet me literaturën
profesionale në mënyrë empirike (mbështetje në praktikën dhe
përvojën e tij), duke lexuar ndonjë vepër, me anë të
vërejtjeve burimore, dokumentare (fusnotave,
referencave) që përveç tjerash udhëzojnë në vepra
dhe shkrimet e tjera profesionale nga lëmi i caktuar
shkencor dhe për temën e cila trajtohet në punimin
seminarik apo të diplomës.
Për fillim ngandonjëherë mjafton që studenti të
njihet vetëm me dy tri shkrime dhe vepra për ndojnë
temë, regjistrat biografikë dhe referencat nga ato
shkrime do ta udhëzojnë në shkrimet dhe veprat e
reja që do të duhej konsultuar dhe studiuar.

17
Gjatë hartimit të bibliografisë së punës me dobi të
madhe mund të jenë sidomos biblotekat, me katalogë
të llojllojshëm, regjistrimet dhe indekset e veta.
Që ta hartojmë regjistrin paraprak bibliografik të
shkrimeve që dëshirojmë të përpunojmë, autori duhet
të gjurmojë nëpër burime të ndryshme të
informacioneve: doracakë enciklopedik, të
përgjithshëm dhe specifik, pastaj nëpër bibliografitë e
ndryshme, nëpër indekset e biblotekave shkencore.
Tërë thesari libror i një bibloteke është i shkruar në
katalogje, të cilat në biblotekat e mëdha shkencore
(popullore, universitare, të fakulteteve, të instituteve
etj.,) janë të shumëllojshme.

18
Më të shpeshtat janë:
a) Katalogu emëror.- I hartuar sipas rendit alfabetik sipas
shkronjave fillestare të mbiemrave të autorëve.
b) Katalogu I lëndës.- I hartuar sipas rendit alfabetik sipas
njësive të lëndës. Ky katalog është më i dobishëm për
hulumtuesin: ai tregon cilët autorë dhe vepra shtjellojnë
çështjen që i intereson.
c) Katalogu profesional.- në të cilin në skeda janë
katalogjizuar shkrimet sipas shkencave dhe degëve shencore.
Katalogët e një dege shkencore, p.sh. përmbajnë të gjitha
shkrimet që merren me disa lëmenj të asaj dege dhe të cilat
gjenden në biblotekë.
d) Katalogu titullar.- I hartuar me rendin alfabetik sipas
titujve të librave, të lidhura në fletore sipas viteve.
e) Katalogu qendror.- që përmban fondet librore të shumë
biblotekave të ndryshme në vend.

19
Skedari është elementi i parë me të cilin duhet të njihet
studenti.
Titujt në skedarë janë vendosur në mënyrë alfabetike; çdo
vepër katalogohet sipas mbiemrit të autorit, titullit dhe fushës.
Çdo vepër klasifikohet me një numër që të gjendet shpejt dhe
lehtë. Një nga metodat e klasifikimit që përdoret nëpër bibloteka
është sistemi Dhjetor i Djuit (Dewey). Ky sistem përdoret në një
numër të konsideruar bibliotekash. Sipas tij titujt ndahen në
dhjetë klasa, duke i caktuar 100 numra çdo klasë:

20
000-099 Vepra të përgjithshme
100-199 Filozofi
200-299 Fe
300-399 Shkenca sociale
400-499 Gjuhë (Filologji)
500-599 Shkencë e mirëfilltë
600-699 Teknologji (Arte të dobishme)
700-799 Artet e bukura
800-899 Letërsi
900-999 Histori
Çdo klasë ndahet pastaj në nëndarje:
800 Letërsi e përgjithshme
810 Letërsi amerikane
820 Letërsi angleze
830 Letërsi gjermane etj.

21
Është me rëndësi që studenti të bëjë një kërkim të
kujdesshmëm dhe sistematik si dhe të regjistrojë me rregull
atë çka zbulon prej tyre. Kërkimi nuk duhet të jetë i rastësishëm.
Sa më i organizuar të jetë prej fillimit, aq më shumë kohë do
të kursejë studenti duke iu shmangur vonesave dhe
përsëritjes së panevojshme.
Instanca e parë e kërkimit të mëtutjeshëm, pas rekomandimit
nga mentori, zakonisht janë biblotekat universitare, e cila
zakonisht posedon tri lloje të katalogëve: a) alfabetik, b) të
lëndës dhe c) të vendit (topografike). Me gjetjen e katalogut të
kërkuar, studenti duhet të marrë signaturën (pjesën e lartë
djathtas të katalogut) dhe në bazë të saj të kërkojë nga
personeli i biblotekës informatën në lidhje me atë se a është
publikimi i kërkuar në dispozicion për shfrytëzim.

22
Nëse studenti nuk ka mundësi të vizitojë biblotekën
e fakultetit ose atë universitare, dhe është i interesuar
të marrë informacionin se a gjendet publikimi i caktuar
në fondin e librave, zakonisht mund të konsultohet
linku i bibliotekave.
Është e rëndësishme që studenti, para se të përdorë
burimin për punimin e tij, të vlerësojë besueshmërinë e
materialeve, e cili mund të bëhet duke i pasur
parasysh këto fakte me rëndësi:

23
• autorin ( reputacioni i autorit),
• botuesin (sa më i dëgjuar dhe i njohur të jetë botuesi
aq më e besueshme do të jetë vepra),
• datën e botimit (kur punimi bëhet lidhur me një temë
e cila ka pasur zhvillime të reja) etj.
Këto elemente janë shumë të rëndësishme dhe
studenti duhet t’i ketë parasysh me rastin e hulumtimit,
mbledhjes, sistemimit dhe citimit të burimeve të
punimit.

24
Skedat bibliografike apo treguese dhe
modelet e tyre
Kërkimi i burimeve, lidhur me punimin seminarik apo të
diplomës, kërkon nga studenti që të pajiset me një grup
skedash treguese me përmasa 8x13cm. Skedat duhet plotësuar
me stilplaps menjëherë sapo të jetë identifikuar burimi.
• për çdo burim studenti duhet të përgatisë një skedë të veçantë
bibliografike.
• skedat duhet të përmbajnë:
- emrin e autorit,
- titullin e veprës,
- vendin e botimit,
- botuesin dhe
- datën e botimit.

25
Formati dhe rëndësia e skedave të shënimeve
•skedat treguese kanë komente dhe vlerësime.
• na përcaktojnë se cilat burime duhet shfrytëzuar.
• studenti skedat duhet t’i ketë me vete sa herë që duhet të
lexojë diçka rreth çështjes që trajton.
• shënimet duhet të jenë të sakta.
• heqja e një detaji të vogël si p. sh. numri i burimit apo numri i
faqes, mund të bëjë që të shpenzojmë orë të tëra.
• preferohet që të shkruhet vetëm në një anë të skedës.
• të shkruhet me shkrim dore të lexueshëm dhe të rregullt.

26
Gjithashtu skeda duhet të përfshijë numrin klasifikues në
biblotekë, biblotekën ku gjendet dhe pasi ta ketë kontrolluar,
edhe disa komente të përmbledhura mbi vlerën që ka.
Komentet mund të jenë si p.sh. “jo aq mirë”, “e shkëlqyer” apo
“tepër e mirë”. Studenti mund të bëjë komente të tilla që ta
ndihmojë kur ta përdor veprën.
Kur të jenë mbledhur të gjitha burimet, skedat duhet të
renditen sipas alfabetit, mbiemrit të autorit (nëse nuk ka autor,
atëherë sipas shkronjës së parë të titullit të artikullit) dhe t’u
vendosen numrat arabë në cepin e sipërm të krahur të djathtë.
• E rëndësishme: studenti duhet të zgjedhë një formë të
caktuar dhe t’i përmbahet me sa më pak ndryshimeve.
• Po japim dy modele të plotësimit të skedave: njëra vepër e
plotë dhe tjetra artikull nga periodiku.

27
Libër nga një autor:
_____________________________________________________________
19
Cfajg, Stefan
159.93 Maria-Antuaneta. Përkthim. Ali Hasharova.
S 298 Tiranë: OMSCA-1,2001.
BF referencë e mirë
A
__________________________________________________
Përveç informacionit bibliografik, skeda duhet të përmbajë edhe
numrin klasifikues në bibliotekë, bibliotekën ku është marrë (BF-
biblioteka e fakultetit), një koment mbi vlerën e librit, sipas zgjedhjes
nga vetë studenti (A do të thotë “shkëlqyeshme”, si dhe nunrin e
skedës (19) në renditjen e skedave sipas mbiemrit të autorit.

28
Artikull nga një periodik:
___________________________________________________________________
21
Hart, Stuart N. e të tjerë
“The ISPA Cross-National Children’s Rights Research Project”,
School Psychology International,
22:99-129. Maj,2001
Bif.f. Çështje të reja interesante
C
__________________________________________________
Periodikët nuk kanë vendodhje. Numrat 22:99-129 tregojnë
vëllimin (numri 22) dhe faqet e artikullit (99-129). Botimi gjendet
në bibliotekën e fakultetit. Titulli i artikullit vendose në thonjëza.

Përdorimi dhe dokumentimi i burimeve në një
shkrim akademik-fusnotat
• Ligjërata e nëntë: Përdorimi dhe dokumentimi i burimeve në një shkrim akademik-
fusnotat
• LITERATURA:
• Literatura shtesë: Si të shkruajmë një punim kërkimor, Elona Boce.
1

Përdorimi dhe dokumentimi i burimeve në një shkrim
akademik-fusnotat
• Përdorimi dhe dokumentimi i burimeve në një shkrim akademik-fusnotat
• Përmbajtja e ligëratës së nëntë: (Si të shkruajmë një punim kërkimor, Elona Boce
(f.61-76).
• Rëndësia e përdorimit të burime në një punim profesional
• Shënimet referenciale dhe shënimet e përmbajtjes
• Mënyra të paraqitjes së referencave
• Referenca e paraqitur në fusnotë; referencia e paraqitur në kllapa
• Citimi në vazhdim nga i njejti burim
• Citimi i të njejtit autor pasi të jenë cituar autorë të tjerë
• Citimet e veprave të përkthyera
• Ndryshimet dhe shtesat në citime
• Lista e literaturës ose bibliografia
2

3
Pse të përdorim burime?
Duke u përgatitur për të shkruar, shkruesit
akademikë përdorin burime për të zgjeruar dhe
përpunuar idetë e tyre.
• Esetë kërkimore- që nganjëherë quhen “ese të
kërkuara” , “ese të dokumentuara”, “ese
argumentuese” (apo punime seminarike) –
mbështeten pjesërisht në burime të tilla, dhe ese të
këtij lloji ju do të shkruani më së shumti në lëndë të
ndryshme në fakultet.

4
• Në qoftë se nuk merrni parasysh asnjë burim, ka
rrezik të bini në pozitën e njeriut shumë të
painformuar.
• Marrja e asaj ç’kanë thënë dhe zhvillimi i qëndrimit
tuaj në lidhje me idenë e tyre është me rëndësi
qendrore në shkrimin akademik.
Natyrisht, jo të gjithë e kanë qejf kërkimin. Duhet orë
të tëra për të lexuar libra dhe artikuj që rezultojnë
kontradiktorë ose që nuk lidhen me çështjen.
• Megjithatë puna kërkimore nganjëherë kërkon që
një njeri të lexojë gjëra të mërzitshme, ata që merren
me të, përjetojnë një ndjenjë ngadhënjimi se janë
bërë ekspert në diçka.

5
• Ju jeni të gatshëm të thoni: “Ja ç’kanë
menduar të tjerët për këtë çështje; të gjitha
idetë e tyre janë shumë interesante, por unë e
shoh çështjen ndryshe. Më lejoni t’ju them se
çfarë mendoj”.
• Vlera e punimit nuk gjykohet nga numri i
burimeve të dokumentuara, ndaj autori duhet t’i
përdorë me kujdes.

6
• Shënimet mund të klasifikohen në dy grupe:
1. Shënime referenciale dhe
2. Shënime të përmbajtjes

7
1.Ka disa mënyra të paraqitjes së referencave,
por kryesoret mund të klasifikohen në dy grupe.
Njëri sistem është ai i cili referencën e jep në
fusnotë , kurse sistemi tjetër që referencën e
jep brenda kllapave menjëherë pas citatit,
parafrazimit apo përmbledhjes. Ndryshe njihen
edhe si :
a. Sistemi i Oxsfordit (Referenca në fusnotë) dhe
b. Sistemi i Harwardit (Referenca në kllapa)

SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat)

SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat)

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat)

Similar a SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat) (16)

Más de fatonbajrami1

Más de fatonbajrami1 (20)

SHKRIM AKADEMIK - Dr. Teuta Kafexholli (Të gjitha ligjëratat)