2. ΕΙΔΗ-ΠΟΙΚΙΛΙΕ
Τα κυριότερα είδη καστανιάς είναι:
Η Ευρωπαϊκή καστανιά (Castanea sativa - Καστανιά η ήμερη).
Γρήγορα αναπτυσσόμενο δέντρο που φτάνει τα 30 μέτρα σε ύψος. Τα φύλλα του είναι πριονωτά και
μεγάλα, τα κάστανα έχουν καφέ ή καστανόγκριζο ρυτιδωμένο φλοιό. Το ξύλο της Ευρωπαϊκής
καστανιάς είναι σκληρό και ανθεκτικό, σχίζεται εύκολα και δεν προσβάλλεται από μύκητες και έντομα.
Χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, στην παραγωγή δοκαριών, πασσάλων σαν οικοδομική ξυλεία
(ανθεκτικές σανίδες) στην παραγωγή χαρτιού και στη βυρσοδεψία.
Η Ιαπωνική καστανιά (Castanea crenata). Είναι δέντρο ή θάμνος με ύψος που φτάνει τα 10 μέτρα.
Έχει φύλλα σχήματος καρδιάς και τα κάστανα που παράγει είναι μεγάλα αλλά όχι τόσο νόστιμα.
Η Αμερικανική καστανιά (Castanea dentata - Καστανιά η οδοντωτή) . Το ύψος των δέντρων φτάνει τα
35 μέτρα και δίνει καλής ποιότητας ξυλεία ενώ και οι καρποί τους θεωρούνται από τους πιο
νόστιμους.
Το είδος κινδύνευσε με εξαφάνιση όταν το 1900 ένας μύκητας πρόσβαλλε τα δέντρα και προκάλεσε
την ασθένεια «σήψη της καστανιάς». Όσες καστανιές παρέμειναν από την πανωλεθρία αυτή
διασταυρώθηκαν με ανθεκτικές ασιατικές ποικιλίες.
Η Κινεζική καστανιά (Castanea mollissima - Καστανιά η απαλώτατη). Τα δέντρα φτάνουν τα 18
μέτρα ύψος. Είναι ένα πολύ ανθεκτικό είδος στα έντομα και τις ασθένειες καθώς και στο σάπισμα.
Αναπτύσσεται σε μεγάλα υψόμετρα, πάνω από 2000 μέτρα. Τα κάστανα της θεωρούνται πολύ
νόστιμα.
3. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ
Καλλιέργεια κάστανου:
Τα αίτια που έγινε αυτή η ραγδαία μείωση της καλλιέργειας
κάστανου εκτός από τις πολιτικές αιτίες έχει να κάνει και
με φυσικές. Το 1963 στο Πήλιο παρατηρήθηκε το ‘έλκος της
καστανιάς’, ένας μύκητας που έγινε η αιτία οι κάτοικοι των
περιοχών του Πηλίου, που ήταν η καταλληλότερη περιοχή της
Ελλάδας για τη καλλιέργεια καστανιών, να ασχοληθούν πλέον με
τη καλλιέργεια του μήλου. Επίσης πολλοί που εγκατέλειψαν την
επαρχία για να βρούνε μια καλύτερη τύχη στα μεγάλα αστικά
κέντρα έγιναν η αιτία να μην υπάρχουν αρκετά εργατικά χέρια
στην επαρχία για την καλλιέργεια της καστανιάς. Τέλος μια άλλη
αιτία είναι ότι οι παραγωγοί κάστανου δεν είναι οργανωμένοι
όπως πρέπει και δε τους δίνεται από τη πολιτεία η κατάλληλη
εκπαίδευση και η δυνατότητα να οργανωθούν και να
συνεργαστούν μεταξύ τους.
4. Πάντως γίνονται και προσπάθειες βελτίωσης της παραγωγής.
Από το 1992 γεωπόνοι κάνουν βιολογική καταπολέμηση σε
ολόκληρη τη χώρα του μύκητα ‘έλκος της καστανιάς’ με
αποτέλεσμα το τελευταίο χρόνο η παραγωγή να παρουσιάσει
άνοδο στους 12000 τόνους, ίσως και ως τους 13000. Μέχρι
στιγμής 17 νομοί σε όλη την Ελλάδα καταπολέμησαν το μύκητα
και μένουν άλλοι 11 νομοί.
5. Η ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΣΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ:
Καλλιέργεια κάστανου στην Ελλάδα:
Το θετικό είναι ότι η καλλιέργεια της καστανιάς δεν είναι
πολύπλοκη όπως συμβαίνει με άλλες καλλιέργειες. Αρχικά
τον Ιούνιο είναι απαραίτητο να γίνει το πρώτο ράντισμα.
Στη συνέχεια τον Ιούλιο πρέπει να γίνει το δεύτερο
ράντισμα και πρέπει να κοπούν τα χορτάρια στο χωράφι
και αμέσως να γίνει το πότισμα. Τον Αύγουστο γίνεται
το τρίτο και τελευταίο ράντισμα ενώ ένα ακόμη κόψιμο
χορταριών καθώς και πότισμα πρέπει να επαναληφθεί
τον Σεπτέμβριο. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι το μεγαλύτερο
έξοδο για όλη τη καλλιέργεια είναι όταν έρθει η ώρα της
συγκομιδής γιατί χρειάζονται πολλά εργατικά χέρια.
6. ΙΣΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΤΗ:
Το κάστανο, γνωστό από την αρχαιότητα, αποτελούσε τη βασική τροφή των κατοίκων
που ζούσαν σε ορεινές περιοχές. Μην ξεχνάμε πως η πατάτα καλλιεργήθηκε πολύ
αργότερα! Αντικαθιστούσε επαξίως το ψωμί και το κρέας και για το λόγο αυτό ο
Ξενοφώντας ονόμαζε την καστανιά «δένδρο του άρτου».
Στην αρχαιότητα τα κάστανα ήταν γνωστά με διάφορα ονόματα όπως «Διός βάλανοι»,
«Ευβοϊκά κάρυα», «λόπιμα» ή «Σαρδιαναί βάλανοι», αποτελούσαν ένα εκλεκτό
συμπλήρωμα στη διατροφή, ή και σε κάποιες περιπτώσεις ένα πλήρες φαγητό.
Οι αρχαίοι τούς απέδιδαν συνήθως ελληνική καταγωγή, χωρίς όμως να αποκλείουν και
τις ανατολίτικες ρίζες τους (συγκεκριμένα από την Παφλαγονία). Αλλά και οι βυζαντινοί
έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση για τα κάστανα που αποτελούσαν ένα βασικό επιδόρπιο στο
διαιτολόγιό τους. Αργότερα, στο μεσαίωνα, σε περιόδους λοιμών, αποτέλεσαν τη
βασική τροφή των φτωχών λαών της Ευρώπης και όχι μόνο!
7. ΘΡΕΠΣΙΚΑ ΤΣΑΣΙΚΑ:
-Σε αντίθεση με άλλους καρπούς, τα κάστανα περιέχουν λιγότερο λίπος, ενώ ταυτόχρονα είναι πλούσια
σε μέταλλα, βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά.
-Ενώ τα 100 γραμμάρια καρυδιών ξεπερνούν κατά πολύ τις 600 θερμίδες, η ίδια ποσότητα των
καρπών της καστανιάς ξεπερνά τις 300. Παρ’ όλο, όμως που συγκριτικά έχουν λιγότερες θερμίδες, αν
προσπαθείτε να χάσετε βάρος θα πρέπει να τα καταναλώνετε με μέτρο.
-Από διατροφικής άποψης, τα κάστανα είναι παρόμοια με άλλες αμυλώδεις τροφές όπως η πατάτα, το
καλαμπόκι κ.λπ., ενώ περιέχουν και υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη.
-Αποτελούν μια καλή πηγή διαιτητικών φυτικών ινών, παρέχοντας περίπου 8,1 γραμμ. φυτικών ινών
στα 100 γραμμ., δηλαδή το 21% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας. Οι φυτικές ίνες βοηθούν
στη μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης, καθώς μειώνουν την απορρόφησή της στο αίμα.
-Τα κάστανα ξεχωρίζουν ακόμη, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε βιταμίνη C, αφού 100
γραμμάρια κάστανα μας παρέχουν 43 mg της σημαντικής αυτής βιταμίνης, ( η οποία μας προσφέρει
αντιοξειδωτική προστασία απέναντι στις ελεύθερες ρίζες), δηλαδή περίπου το 70% της συνιστώμενης
ημερήσιας δόσης.
-Ακόμη, είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ, με τα 100 γραμμάρια να παρέχουν 62 mg φυλλικού οξέος
(δηλαδή το 15,5% της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης). Το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητο για το
σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, τη σύνθεση του RNA και την αντιγραφή του DNA, ενώ η επαρκής
λήψη του από τη διατροφή την περίοδο πριν τη σύλληψη και την εγκυμοσύνη, βοηθά στην αποτροπή
εμφάνισης βλαβών στο νευρικό σωλήνα του εμβρύου.
-Είναι καλή πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, όπως ολεϊκού και παλμιτολεϊκού οξέος, τα οποία
βοηθούν στη μείωση της κακής (LDL) χοληστερόλης και αύξηση της καλής (HDL). Η μεσογειακή
διατροφή, η οποία είναι πλούσια σε διαιτητικές φυτικές ίνες, μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, ωμέγα-3
λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά, μπορεί να εμποδίσει την εμφάνιση παθήσεων της καρδιάς και των
αρτηριών, βελτιώνοντας το λιπιδαιμικό προφίλ.
8. -Όσον αφορά στα μέταλλα, τα κάστανα και πάλι δεν υστερούν αφού
περιέχουν σίδηρο, ασβέστιο, κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φωσφόρο και
ψευδάργυρο. Όσον αφορά, μάλιστα, το κάλιο, η περιεκτικότητά τους
είναι αρκετά υψηλή, φτάνοντας τα 518 mcg στα 100 γραμμάρια. Το
κάλιο αντισταθμίζει την υπερτασική δράση του νατρίου, ρίχνει τους
καρδιακούς παλμούς, αλλά και την πίεση, ο σίδηρος εμποδίζει την
εμφάνιση της μικροκυτταρικής αναιμίας και το μαγνήσιο και ο
φώσφορος είναι σημαντικά μέταλλα για τον μεταβολισμό των οστών.-
Δυνατό σημείο των καστάνων είναι και η περιεκτικότητά τους σε
βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς 100 γραμμάρια περιέχουν 11%
νιασίνη, 29% πυριδοξίνη, 100% θειαμίνη και 12% ριβοφλαβίνη.
-Όπως τα αμύγδαλα και τα φουντούκια, έτσι και τα κάστανα δεν
περιέχουν γλουτένη και μπορούν να καταναλώνονται ελεύθερα σε
όσους έχουν δυσανεξία στη γλουτένη, πάσχουν από κοιλιοκάκη κ.λπ.
9. To κάστανο θεωρείται κατεξοχήν χειμωνιάτικος καρπός και στην καρδιά του φθινοπώρου
κάνει τις πρώτες του εμφανίσεις. Οι καστανιές ευδοκιμούν σε δασικές περιοχές σε υψηλό
υψόμετρο με κλίμα ελαφρά ψυχρό και υγρό συνθήκες που επικρατούν στην Αγιάσου της
Λέσβου απ όπου προμηθευόμαστε κάθε χρόνο αυτόν τον θεσπέσιο καρπό που συνδυάζει
την γεύση και την θρεπτικότητα.
Θρεπτική αξία και Ευεργετικές Επιδράσεις στην Υγεία
Αν και θεωρείται ο «βασιλιάς» των ξηρών καρπών η θρεπτική του αξία πλησιάζει αυτή της
γλυκοπατάτας ή του καλαμποκιού και λιγότερο των ξηρών καρπών. Σε αντίθεση λοιπόν με
τους ξηρούς καρπούς, το κάστανο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, χαμηλή
περιεκτικότητα σε λίπος και αποδίδει πολύ λιγότερες θερμίδες.
Το κάστανο αποτελεί άριστη πηγή σύνθετων υδατανθράκων και φυτικών ινών. Ο
συνδυασμός αυτός το καθιστά τρόφιμο χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και συνεπώς μπορεί να
καταναλωθεί από διαβητικά άτομα αφού δεν προκαλεί απότομη αύξηση της γλυκόζης στο
αίμα.
Το κάστανο αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο να προστεθούν φυτικές ίνες στην διατροφή
μας .Οι φυτικές ίνες βοηθούν στον κορεσμό, μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης και
χαρίζουν υγιές πεπτικό σύστημα.
Αν και η περιεκτικότητα του κάστανου σε πρωτεΐνη είναι χαμηλή εντούτοις είναι υψηλής
βιολογικής αξίας. Η κάλυψη των απαραίτητων αμινοξέων έχει ιδιαίτερη σημασία κυρίως σε
άτομα με πρόσθετες ανάγκες λόγω ανάπτυξης (πχ έγκυες και παιδιά) και σε άτομα που
ακολουθούν φυτοφαγική δίαιτα.
10. Τα κάστανα δεν περιέχουν χοληστερόλη και είναι πλούσια σε μονοακόρεστα
λιπαρά οξέα. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Καρδιολογική Ένωση, τα κάστανα
όπως και οι λοιποί ξηροί καρποί δρουν προστατευτικά κατά των καρδιαγγειακών
παθήσεων.
Συστήνεται σε άτομα που θέλουν να ρυθμίσουν την αρτηριακή τους πίεση καθώς
το κάστανο αποτελεί άριστη πηγή καλίου και μαγνησίου ενώ δεν περιέχει νάτριο.
Οι αντιοξειδωτικές ενώσεις που περιέχουν (πχ ρετινόλη ,βιταμίνη C και Ε)
αναστέλλουν τη διαδικασία της οξείδωσης και καταπολεμούν τις επιβλαβείς
ελεύθερες ρίζες. Μέσω αυτού του μηχανισμού προλαμβάνονται χρόνια νοσήματα
όπως καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνος, νόσος Alzheimer,
ρευματοειδής αρθρίτιδα, και καταρράκτης.
Επίσης περιέχουν ικανοποιητικές ποσότητες βιταμινών του συμπλέγματος Β όπως
θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, Β6 και φυλλικό οξύ. Οι συγκεκριμένες βιταμίνες είναι
απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του μεταβολισμού και του νευρικού
συστήματος.
Αξίζει ν’αναφέρουμε πως το κάστανο είναι τρόφιμο ελεύθερο γλουτένης και
σιταριού που σημαίνει ότι μπορεί να καταναλωθεί από άτομα με κοιλιοκάκη ή
δυσανεξία στη γλουτένη καθώς και από άτομα που εμφανίζουν αλλεργίες
στα σιτηρά.
12. ΤΝΣΑΓΕ-ΠΡΟΪΟΝΣΑ
Τιραμισού κάστανο
Το τιραμισού Κάστανο είναι μια παραλλαγή του κλασικού, ακαταμάχητου και νόστιμου τιραμισού, είναι ένα ιταλικό πιάτο που
κοσκινίζεται μέσω της γαλλικής αγάπης για τα κάστανα ή τα μαρόν γλασέ. Ένα καταπληκτικό επιδόρπιο και μπορώ να σας
διαβεβαιώσω γι’ αυτό.
Συστατικά (4 ποτήρια)
12 βρασμένα και αποφλοιωμένα κάστανα
3 κρόκοι αυγού σε θερμοκρασία δωματίου
2 κουταλιές ζάχαρη
130 ml κρέμα γάλακτος, πλήρης
250 γρ. καλής ποιότητας Mascarpone
3 κουταλιές της σούπας κονιάκ ή ιταλικό κόκκινο κρασί Μarsala
12 μπισκότα τύπου σαβαγιάρ ή «savoiardi»
250 ml ζεστό καφέ Espresso
15 γρ. τριμμένης μαύρης σοκολάτας ή 20-30 γρ. κακάο
Εκτέλεση
Τοποθετήστε τα κάστανα στο μπολ του μίξερ και αναμείξτε για 10 δευτερόλεπτα μέχρι να γίνει πουρές, έπειτα προσθέστε μισή
ποσότητα κονιάκ (ή marsala). Σε ένα μπολ, χτυπήστε ελαφρά τους κρόκους των αυγών και τη ζάχαρη μέχρι να γίνει το μείγμα παχύ και
κρεμώδες κι έπειτα προσθέστε τον πουρέ κάστανο, το μείγμα θα είναι ελαφρώς κοκκώδες. Σε ένα ξεχωριστό μπολ, χτυπήστε δυνατά
την κρέμα γάλακτος μέχρι να γίνει σαντιγύ και σιγά-σιγά προσθέστε το μασκαρπόνε, ώστε να γίνει ένα μείγμα αφράτο. Αναμειγνύετε το
μείγμα μασκαρπόνε με το μείγμα καστάνου μέχρι τα υλικά να ενσωματωθούν (μείγμα μασκαρπόνε - κάστανα).
Τέλος, ανακατεύετε το ζεστό καφέ Espresso με το υπόλοιπο κονιάκ (ή marsala) και το αφήνετε να κρυώσει. Όταν κρυώσει, βυθίζετε
ελαφρά τα σαβαγιάρ μπισκότα.
Τοποθετείστε στη βάση ενός ποτηριού 2 κομμάτια σαβαγιάρ, προτιμήστε να τα σπάσετε ώστε να καλύψουν τον πάτο. Σκεπάζετε
έπειτα με το μείγμα μασκαρπόνε - κάστανα. Πασπαλίζετε με τριμμένη σοκολάτα και συνεχίζετε με μία ακόμα στρώση μπισκότου 1
σαβαγιάρ-μείγμα μασκαρπόνε - κάστανα. Στολίζετε την κορυφή με τριμμένη σοκολάτα ή μερικούς κόκκους καφέ. Το τοποθετείτε στο
ψυγείο για 30-45 λεπτά πριν το σερβίρετε. Αν δεν το σερβίρετε την ίδια μέρα, το συντηρείτε στο ψυγείο με πλαστική μεμβράνη.
13. ΚΑΠΚΕΪΚ ΜΕ ΚΑΣΑΝΟ ΚΑΙ ΚΡΕΜΑ
ΜΑΚΑΡΠONE
υλικά
175 γρ. αλεύρι
125 γρ. ζάχαρη
125 γρ. βούτυρο φρέσκο (εκτός ψυγείου)
200 γρ. κρέμα γάλακτος
3 αβγά
1/2 φακελάκι μαγιά σε σκόνη
1 κ.σ. έτοιμη κρέμα κάστανου
3 μαρόν γκλασέ
λίγες σταγόνες άρωμα βανίλιας
για την κρέμα:
300 γρ. κρέμα κάστανου
250 γρ. μασκαρπόνε
75 γρ. ζάχαρη άχνη
50 γρ. κρέμα γάλακτος
λίγες σταγόνες άρωμα βανίλιας
παρασκευή
Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 180ο. Χτυπάμε τη ζάχαρη με το βούτυρο ν' ασπρίσει και προσθέτουμε ένα ένα τα αβγά,
χτυπώντας να ενσωματωθούν στο μείγμα. Προσθέτουμε το αλεύρι με τη μαγιά, εναλλάξ με την κρέμα γάλακτος, χτυπώντας το
μείγμα. Προσθέτουμε την κρέμα κάστανου και ανακατεύουμε καλά. Θρυμματίζουμε με πιρούνι τα μαρόν γκλασέ και τα
ανακατεύουμε στο μείγμα. Γεμίζουμε τα φορμάκια για μάφιν μέχρι τα 3/4 του ύψους. Ψήνουμε για 25'. Ετοιμάζουμε στο μεταξύ
την κρέμα για το γκλασάρισμα: χτυπάμε στο μίξερ την κρέμα γάλακτος με την άχνη σε σαντιγύ. Δουλεύουμε λίγο με πιρούνι το
μασκαρπόνε να αφρατέψει και το προσθέτουμε στη σαντιγύ, συνεχίζοντας το χτύπημα σε χαμηλή ταχύτητα. Προσθέτουμε 3 κ.σ.
από την κρέμα κάστανου και τη βανίλια. Αφήνουμε την κρέμα λίγη ώρα στο ψυγείο. Βγάζουμε τα κεκάκια από το φούρνο και τα
αφήνουμε να κρυώσουν τελείως. Βάζουμε σε κορνέ την υπόλοιπη κρέμα κάστανου και τη μοιράζουμε σε σπιράλ σε όλο το πλάτος
της επιφάνειας των κάπκεϊκς. Βάζουμε κατόπιν στο κορνέ την κρέμα μασκαρπόνε και σχηματίζουμε ένα λοφάκι από πάνω.
14. Μοναστηριακή κρέμα με κάστανα από τα καστανοπερίβολα της Ιεράς Μονής
Αγίας Σκέπης. Η μονή αυτή είναι ένα από τέσσερα μετόχια της Ι. Μ. Σίμωνος
Πέτρας του Αγίου Όρους στην Γαλλία και βρίσκεται στην περιοχή της Avignon.
Στη κρέμα κάστανο ανακαλύψτε πρωτόγνωρες αισθήσεις. Η βελούδινη υφή
μιας μαστιχωτής κρέμας με γεύση και μυρωδιά κάστανου θα πλημυρίσει το
στόμα και θα γοητεύσει και τους πιο απαιτητικούς ουρανίσκους. Θα την φάτε
κυριολεκτικά με το κουτάλι.
Δοκιμάστε την : πάνω σε ψωμί, σε τάρτες και τούρτες, σαν γέμιση σε
τσουρέκια και κέικ καθώς και σε τηγανίτες. Συνοδεύεστε με όλα τα παραπάνω,
πρωινά ή απογευματινά ροφήματα και καφέδες. Συνδυάζεται πολύ καλά με
άσπρα τυριά και γλυκείς οίνους.
Συστατικά : Κάστανα, ελάχιστη μαύρη ανεπεξέργαστη ζάχαρη από
Ζαχαροκάλαμο, χυμός από φρέσκα Λεμόνια και φυσική Βανίλια. Όλα τα υλικά
για την υπέροχη αυτή μοναστηριακή μαρμελάδα – κρεμά κάστανου είναι
προϊόντα πιστοποιημένης Βιολογικής καλλιέργειας.
Καθαρό Βάρος : 300 γρ.
15. ΓΛΤΚΟ ΣΟΤ ΚΟΤΣΑΛΙΟΤ ΚΑΣΑΝΟ
Τι χρειαζόμαστε:
1 1/2 κιλό κάστανα
1 1/2 κιλό ζάχαρη
λίγο αλάτι
4 ποτήρια του νερού νερό
1 κ.σ. χυμό λεμονιού ή και λίγο παραπάνω
Πώς το κάνουμε:
Καθαρίζετε τα κάστανα από την εξωτερική φλούδα και τα βράζετε - χωρίς να λιώσουν.
Αφαιρείτε και την εσωτερική φλούδα.
Σε κατσαρόλα ρίχνουμε τη ζάχαρη και το νερό και βράζουμε σε μέτριο σιρόπι.
Το κρυώνουμε, και βάζουμε τα κάστανα να ρουφήξουν το σιρόπι όλη νύχτα.
Την επόμενη τα βράζουμε για 5 λεπτά.
Τα κρυώνουμε πάλι και αφαιρούμε τα κάστανα από το σιρόπι ενώ προσθέτουμε στο σιρόπι το χυμό
λεμονιού.
Το βράζουμε μέχρι να δέσει.
Ξαναρίχνουμε τα κάστανα και τα αφήνουμε 2-3 ώρες να τραβήξουν.