Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku piłkarza.

1. PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA
im. Witelona w Legnicy
WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA I INFORMATYKI
STUDIA PODYPLOMOWE
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Jakub Jagiełło
ANALIZA I OCENA ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH NA
STANOWISKU ZAWODOWEGO PIŁKARZA
WRAZ Z ZALECENIAMI PROFILAKTYCZNYMI
Praca dyplomowa
Praca pisana pod kierunkiem
dr inż. Wiesław Ładoński
Legnica 2012
1

2. Spis treści
Wstęp ………………………………………………………………………………….…….. 3
1 Charakterystyka stanowiska pracy piłkarza
1.1 Zatrudnianie piłkarzy……………………………………………………………..5
1.2 Obowiązku klubu piłkarskiego wobec zawodnika………………………………. 6
1.3 Obowiązki piłkarza wobec klubu……………………………………………..…. 7
1.4 Opis stanowisk pracy piłkarza………………………………………………….... 8
1.5 Środki ochrony indywidualnej, szkolenia bhp i badania lekarskie…………….... 10
2 Analiza i ocena zagrożeń występujących na stanowisku piłkarza
2.1 Lista kontrolna - rodzaje zagrożeń występujących na stanowisku piłkarza.......... 12
2.2 Oszacowanie ryzyka zawodowego na podstawie karty oceny ryzyka................... 16
3 Środków profilaktyczne zmniejszające ryzyko zawodowe na stanowisku piłkarza
3.1 Sposoby minimalizacji ryzyka pod względem technicznym i organizacyjnym…. 21
3.2 Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym…………………………….. 25
Zakończenie............................................................................................................................. 26
Literatura.................................................................................................................................. 27
2

3. WSTĘP
Piłka nożna jest jedną z najpopularniejszych dyscyplin sportowych na świecie.
Prawie w każdym państwie prowadzone są profesjonalne rozgrywki piłkarskie. Występujące
w tych rozgrywkach kluby rywalizują z sobą o mistrzostwo, pieniądze i sławę. Obecnie piłka
nożna nie jest tylko widowiskiem sportowym, który gromadzi liczna grupę kibiców. Oprócz
osiągnięcia celu sportowego liczy się w szczególności chęć zysku poprzez np. sprzedaż
biletów, miejsc reklamowych na stadionach, praw do transmisji meczów, gadżetów dla
kibiców czy sprzedaży najlepszych piłkarzy. Kluby pozyskują piłkarzy na rynku
transferowym lub trenują ich w akademiach piłkarskich. Do głównych zadań piłkarza należy
ćwiczenie w klubie w celu podniesienia swoich sportowych umiejętności
i zaprezentowanie ich w rywalizacji podczas meczu piłkarskiego. Oglądając mecz warto
zwrócić uwagę na następującą kwestię, że piłkarze występują w roli pracownika klubu.
Oznacza to, że kluby, na czele z prezesem zarządu, są pracodawcami, którzy zobowiązani są,
wedle przepisów, prawa do zapewnienia piłkarzom bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy. Klub musi więc zobowiązany przepisami kodeksu pracy m.in. do opracowania ryzyka
zawodowego dla danego stanowiska pracy, czyli dla piłkarzy także1.
Z uwagi na zainteresowanie piłką nożna, jak i przepisami bhp postanowiłem napisać
niniejszą pracę o ryzyku zawodowym na stanowisku piłkarza. Przeprowadziłem analizę
potencjalnych zagrożeń występujących na stanowisku zawodowego piłkarza. Następnie na
podstawie normy PN-N-18002:2000 (w skali trzystopniowej) dokonałem oceny ryzyka
zawodowego oraz zaprezentowałem przykładowe środki profilaktyczne minimalizujące
ryzyko wystąpienia negatywnych zdarzeń podczas wykonywania pracy przez piłkarzy.
Podczas pisania pracy korzystałem z literatury fachowej związanej z bezpieczeństwem
i higieną pracy, przepisów obowiązującego prawa w dziedzinie bhp, w szczególności ustawy
kodeks pracy, kodeks cywilny, rozporządzeń, informacji znajdujących się na stronach
internetowych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy oraz Państwowej Inspekcji Pracy.
W rozdziale I przedstawiłem stosunek pracy zawodowego piłkarza oraz dokonałem
opisu stanowiska jego pracy. Profesjonalny piłkarz jest związany z klubem kontraktem,
mającego cechy umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, zwanych inaczej kontraktem
o profesjonalnym uprawianiu piłki nożnej. Za świadczenie swojej pracy piłkarz otrzymuje
wynagrodzenie oraz inne świadczenia ustalone w kontrakcie, jakie został wynegocjowany
1
Zgodnie z art. 226 ust. 1 Kodeksu Pracy „pracodawca ocenia, dokumentuje ryzyko zawodowe związane
z wykonywana pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko”.
3

4. podczas rozmów pomiędzy klubem a piłkarzem lub reprezentowanym przez piłkarza -
menadżerem. Kontrakt zobowiązuje piłkarza do profesjonalnego wykonywania swoich usług,
udziału w treningach oraz gry w meczach. Miejscem pracy piłkarza jest głównie boisko
sportowe. Ze względu jednak na specyfikę pracy, piłkarze trenują również na siłowni oraz
w okresach zimowych na halach sportowych. Do najważniejszych zadań piłkarza jest udział
w treningach, których celem jest podnoszenie swoich umiejętności sportowych oraz gra
w meczach ligowych, towarzyskich i sparingowych, podczas którym musi wykonywać
polecenia swoich bezpośrednich przełożonych, czyli trenerów. Głównym narzędziem pracy
piłkarza jest oczywiście piłka do gry w piłę nożną. Podczas treningów piłkarze korzystają
także z innych profesjonalnych narzędzi do zwiększania efektywności treningów, czyli
tzw. trenażerów. Najważniejszym środkiem ochrony indywidualnej każdego piłkarza są
ochraniacze na golenie, które chronią przed urazami i stłuczeniami. Piłkarze jako pracownicy
powinni posiadać wiedzę o zasadach bhp poprzez uczestniczenie w szkoleniach wstępnych
i okresowych organizowanych przez kluby oraz powinni być świadomi ryzyka jakie wiąże się
z uprawianiem piłki nożnej.
W rozdziale II wymieniłem i opisałem listę zagrożeń, które występują na stanowisku
zawodowego piłkarza. Dokonałem również analizy środowiska pracy piłkarza. W zawód ten
wpisane są kontuzje, ponieważ piłka nożna jest sportem kontaktowym. Istnieje więc duże
prawdopodobieństwo wystąpienia wśród piłkarzy różnego rodzaju urazów podczas meczu lub
treningu np.: złamania, stłuczenia, naciągnięcia mięśni. Kontuzje piłkarskie są niczym innym
jak wypadkami przy pracy świadczonej przez piłkarza na rzecz klubu w którym występuje.
Oprócz wysiłku fizycznego i możliwości odniesienia kontuzji piłkarze narażeni są również na
duży stres. Jego źródłem jest niewątpliwie presja wywołana przez otoczenie, czyli rodzinę,
kibiców, trenerów, sponsorów, władze klubu czy media.
W rozdziale III zaprezentowałem przykładowe zalecenia i środki profilaktyczne,
których wdrożenie może wyeliminować lub zmniejszyć zagrożenie wystąpienia kontuzji
u piłkarza. Kluby piłkarskie powinny przeznaczyć większe środki na ochronę swoich piłkarzy
przed negatywnymi zdarzeniami. Zwiększenie przez klub zasad bezpieczeństwa nie tylko
podniesie profesjonalizm jego funkcjonowania ale też wpłynie pozytywnie na warunki pracy
piłkarzy oraz uchroni klub przed koniecznością wydawania środków na ich leczenie.
4

5. ROZDZIAŁ 1
CHARAKTERYSTYKA STANOWISKA PRACY PIŁKARZA
1.1 Zatrudnianie piłkarzy.
Kluby piłkarskie2 mogą zatrudniać piłkarzy na podstawie kontraktu o profesjonalnym
uprawianiu piłki nożnej, który może mieć charakter umowy o pracę lub umowy
cywilnoprawnej3. Z treści umowy powinno wynikać, czy jest ona umową o pracę czy też
innym rodzajem kontraktu. W umowie pomiędzy piłkarzem a pracodawcą zawarte są
wzajemne zobowiązania stron.
Piłkarze częściej są zatrudniani w klubach piłkarskich na podstawie umowy
cywilnoprawnej niż na umowę o pracę. Jednak zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu Pracy, kluby
są zobowiązane zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa
w art. 207 § 2, wszystkim osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż
stosunek pracy lub w miejscu wyznaczonym przez klub. Zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy będzie więc oznaczać konieczność zapoznania piłkarza m.in.
z oceną ryzyka zawodowego związanego na stanowisku jego pracy.
Przepisy Kodeksu Pracy dają pracownikowi więcej uprawnień i dodatkową ochronę
np. w zakresie otrzymywanych świadczeń, czasu pracy, urlopów, ochrony przez
zwolnieniem4. Poza zapisami zupełnie podstawowymi tj. wysokość wynagrodzenia, okres
obowiązywania umowa może zawierać zapisy mniej typowe, np. tzw. odstępne, czyli kwotę,
2
Kluby piłkarskie w Polsce mogą prowadzić działalność sportową jako stowarzyszenia (kultury fizycznej)
lub spółki akcyjne.
3
Klub może oczekiwać nawet od zawodnika założenia działalności gospodarczej i wystawiania faktur VAT co niesie
dla zawodnika określone skutki prawne i podatkowe.
4
Wiele podobnych rozwiązań przewidują też zapisy uchwały PZPN - zasady regulujące stosunki pomiędzy klubem
sportowym a zawodnikiem profesjonalnym, przy czym rozwiązania te stosuje się niezależnie od typu zastosowanej
w danym przypadku umowy.
5

6. w razie zapłaty której przez klub pozyskujący, klub aktualny zobowiązany jest zwolnić
zawodnika. Klub może również zawrzeć z zawodnikiem dodatkową umowę, dotyczącą
wykorzystania wizerunku zawodnika5.
1.2 Obowiązku klubu piłkarskiego wobec zawodnika.
Obowiązki klubu piłkarskiego względem zawodnika określa § 20 Uchwały Zarządu
PZPN z dnia 29.06.1992 r. w sprawie statusu zawodników występujących w polskich klubach
piłkarskich i zasad zmian przynależności klubowej. W myśl tego przepisu, klub jest
zobowiązany do zapewnienia zawodnikowi:
1) wykwalifikowanego personelu,
2) obiektów,
3) programu szkoleniowego,
4) opieki medycznej,
5) sprzętu i ubioru,
6) możliwości kontynuowania nauki (dla zawodników poniżej 21 roku życia),
7) wypłaty należnego wynagrodzenia.
W odniesieniu do zawodników profesjonalnych, art. 21 uchwały Zarządu PZPN
nr II/12 z dnia 19.05.2002 r. „Zasady regulujące stosunki między klubem sportowym
a zawodnikiem profesjonalnym” przewiduje jeszcze obowiązek zwalniania na mecze kadry,
a także obowiązek stworzenia zawodnikowi warunków do podnoszenia kwalifikacji
sportowych. Artykuł 30 wspomnianej uchwały nakłada ponadto na kluby obowiązek
ubezpieczenia zawodników od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), przy czym
ubezpieczenie to powinno obejmować również mecze kadry6.
Za naruszenie obowiązków klubów należy uznać przypadki zabraniania zawodnikowi
treningów z drużyną, zmuszania do prowadzenia treningów indywidualnych
5
Wiele klubów stosuje takie rozwiązanie co wymaga zawarcia z zawodnikiem dwóch umów.
6
M. Gniatkowski, wywiad dla portalu www.pilkacv.pl , w dniu 28.02.2012
6

7. czy też wysyłanie piłkarza do tzw. klubu Kokosa7. Takie przypadki, zazwyczaj będące formą
wywierania presji na zawodników, aby odeszli z klubu czy zrzekli się zaległych należności
pozostają w sprzeczności z w/w przepisami. Przypadki łamania praw piłkarzy opisane są
w publikacji pt. ”Czarna Księga dla Europy Wschodniej” wydanej przez FIFPro,
czyli Międzynarodową Federację Związków Zawodowych Piłkarzy8.
1.3 Obowiązki piłkarza wobec klubu.
Do zadań piłkarza należy głownie udział w treningach podnoszących jego
umiejętności sportowe oraz udział w meczach piłkarskich9. Piłkarz gra w meczach podczas
których wykorzystuje swoje predyspozycje i współpracuje z innymi piłkarzami z zespołu
w celu pokonania drużyny przeciwnej. Czas pracy piłkarza jest zwykle nienormowany
i wymusza grę często w dni wolne a nawet w święta10. Piłkarze po zakończonych
rozgrywkach rundy jesiennej (grudzień) i wiosennej (czerwiec) mają zwykle urlopy.
Jednak nawet w czasie urlopów piłkarze otrzymują od swych trenerów indywidualne
harmonogramy ćwiczeń i zalecenia dotyczące diety, których realizacja ma pomóc im
utrzymać odpowiednią kondycję i wagę. Start rozgrywek piłkarskich poprzedzają obozy
treningowe i mecze sparingowe, których celem jest poprawa elementów gry piłkarzy i zgranie
zespołu. Każdy piłkarz jest również podporządkowany trenerowi i zobligowany do
wykonywania jego poleceń.
Do obowiązku profesjonalnego piłkarza należy m.in.:
 reprezentowanie barw klubowych,
 systematyczne, zdyscyplinowane i aktywne uczestnictwo w procesie szkolenia,
 bezwzględna obecności na zajęciach praktycznych i teoretycznych, udziału w zawodach
i imprezach sportowych organizowanych przez klub,
 prowadzenie sportowego i higienicznego trybu życia,
 poddawanie się obowiązkowym badaniom lekarskim,
7
Klub Kokosa powstał w wyniku precedensowej sytuacji piłkarza klubu Polonii Warszawa - Daniela
Kokosińskiego, którego wiąże aktualny kontrakt z klubem, jednak władze klubu zabroniły mu trenować
z zespołem i grać w meczach. Zawodnik, ze względu na wysokość kontaktu, nie zgdził się na rozwiązanie
kontraktu i musiał trenować indywidualnie.
8
Opracowanie tego dokumentu to odpowiedź na negatywne sytuacje występujące wśród klubów tej części
Europy, które wywieraja presje poprzez utrudnianie wykonywania zawodu piłkarza, czyli treningi indywidualne
i wyłączenie ze składu pierwszego zespołu.
9
Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społeczej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie
klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania zawód piłkarza został
sklasyfikowany pod numerem – 342102, czyli zawodnik dyscypliny sportu.
10
Czas pracy zwykle ustala trener.
7

8.  stosowanie wyłącznie środków farmakologicznych przepisanych przez lekarza
klubowego,
 troska o powierzone mu mienie, w szczególności o sprzęt sportowy, za który ponosi pełną
odpowiedzialność materialną,
 nie podejmowania działań mogących narazić dobre imię klubu, jego właścicieli,
sponsorów oraz osób z nim bezpośrednio związanych,
 czynienie starań odnośnie do skutecznej gry i pozostania w kadrze pierwszego zespołu
seniorów,
 przestrzegania obowiązujących przepisów PZPN, regulaminów i uchwał zarządu klubu11.
Kariera piłkarza trwa od najmłodszych lat, czyli poczynając od treningów
w akademiach piłkarskich, poprzez grę w drużynach juniorskich a następnie występach
w zespołach seniorskich. Piłkarze kończą zwykle przygodę z piłką nożną w wieku 35-40 lat,
ponieważ z upływem czasu organizm piłkarza nie jest w stanie wytrzymać obciążeń
treningowych12.
1.4 Opis stanowisk pracy piłkarza.
W zawodzie piłkarza możemy wyróżnić kilka stanowisk pracy. Głównym
stanowiskiem pracy jest boisko piłkarskie na którym piłkarz trenuje i rozgrywa mecze.
Do pozostałych stanowisk pracy możemy zaliczyć halę sportową oraz siłownię. Każde z tych
stanowisk charakteryzuje się odmiennymi warunkami środowiska pracy.
Piłkarze trenują i grają zarówno na głównym, wymiarowym boisku stadionu jak
również na mniejszych boiskach treningowych. Mecze piłkarskie rozgrywane są na boisku
w postaci prostokąta o szerokości od 45 m do 90 m i długości od 90 m do 120 m13.
Dwie krótsze linie nazywają się liniami bramkowymi, natomiast dwie dłuższe – liniami
bocznymi. Po przeciwległych stronach pola gry, na środku linii bramkowych, ustawione są
bramki o szerokości między wewnętrznymi krawędziami słupków 7,32 m i wysokości dolnej
krawędzi poprzeczki od podłoża 2,44 m.
11
Opracowano na podstawie art. 22 uchwały nr II/12 z dnia 19 maja 2002 roku Zarządu Polskiego Związku
Piłki Nożnej
12
Niektórzy piłkarze po zakończeniu kariery czynnego sportowca zostają trenerami, w ten sposób kontynuując
swoją sportową karierę.
13
Dla meczów międzynarodowych od marca 2008 roku FIFA ustanowiła wymiary boisk 105x68.
8

9. Głównym narzędziem pracy piłkarza jest piłka do gry w piłkę nożną zrobionej ze
sztucznej skóry o owalnym kształcie. Piłka powinna mieć obwód nie mniejszy niż 68 cm i nie
większy niż 70 cm, a jej waga powinna wynosić od 410 do 450 gramów. Ciśnienie powietrza
we wnętrzu piłki powinno wynosić od 0,6 do 1,1 atmosfery. Innymi narzędziami pracy
piłkarzy jest profesjonalny sprzęt treningowy, którego celem jest szybsze podnoszenie
umiejętności tj. „sanki”, „jimmy ball” i inne. Każde z tych narzędzi powinno posiadać
odpowiedni certyfikat bezpiecznego użytkowania.
Rysunek 1 Boisko piłkarskie – stanowisko pracy piłkarza.
Źródło: Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Piłka_nożna
Bramki piłkarskie wykonane są z metalowych rur. Murawa piłkarska zrobiona jest
z naturalnej trawy lub sztucznej, którą pielęgnują tzw. greenkeeperzy. Ze względu na
specyfikę stanowiska pracy piłkarze muszą posiadać odpowiednie obuwie sportowe
tzw. korki, których wielkość wkrętów dostosowują do warunków murawy aby uniknąć
niepotrzebnego ślizgania i związanych z tym potencjalnych urazów. Na rogach boiska
ustawione są chorągiewki wykonane z plastikowych rurek. Wokół boiska ustawione są bandy
reklamowe, ławki rezerwowych, wyznaczone miejsca dla kamer telewizyjnych
9

10. i fotoreporterów. Stadiony nie są zwykle zadaszone choć są stadiony, które posiadają
rozkładany dach chroniący uczestników przed deszczem. Oświetlenie na stadionach
zapewniają ustawione lampy o bardzo dużym natężeniu światła14. Trybuny stadionów mogą
pomieścić od tysiąca do kilkunastu tysięcy kibiców. Piłkarze mogą rozgrywać mecze przy
wysokich temperaturach (sięgających powyżej 25 stopni Celsjusza) jak i niskich (poniżej
10 stopni Celsjusza).
Piłkarze w okresie zimowym ćwiczą zwykle na hali sportowej i siłowni15. Na hali
piłkarze mogą trenować lub rozgrywać mecze futsalu. Parkiet do gry w hali może być
wykonany z drewnianych paneli lub wykładziny pcv. Piłkarze grają na hali w obuwiu
sportowym o miękkiej podeszwie. Hale posiadają wentylacje i światło o zdecydowanie
mniejszym natężeniu niż na boisku piłkarskim. Bramki są znacznie mniejsze o rozmiarach
3 m x 2m. Na siłowni piłkarze ćwiczą wytrzymałość i kondycję. Wykonują ćwiczenia, pod
okiem instruktorów, na różnych urządzeniach tj. hantle, ciężarki, piłki lekarskie. Zwykle
najbogatsze kluby piłkarskie stać na utrzymywanie na terenie klubu własnej siłowni.
Większość klubów korzysta jednak z wynajmu siłowni od prywatnych firm. Mimo to,
piłkarze jako pracownicy klubu trenując na siłowni powinni być odpowiednio przeszkoleni
z zakresu obsługi poszczególnych maszyn i narzędzi oraz wykonywać polecenia zgodnie
z zaleceniami odpowiednio wykwalifikowanych instruktorów. Szatnie, w których przebierają
się piłkarze powinny posiadać wentylację grawitacyjną lub mechaniczną oraz posiadać
higieniczne pomieszczenia sanitarne z prysznicami.
1.5 Środki ochrony indywidualnej, szkolenia bhp i badania lekarskie.
Piłkarze, poza bramkarzem, noszą w trakcie zawodów jednolity ubiór, którego
kolorystyka nawiązuje do barw klubu który reprezentują. Obowiązkowy ubiór zawodnika
składa się z koszulki, spodenek, getrów piłkarskich oraz butów16. Każdy zawodnik podczas
treningu i gry powinien zostać wyposażony przez klub w ochraniacze goleni17 przykryte
getrami. Koszulka piłkarska powinna posiadać rękawy, na plecach numer w kolorze
14
Zwykle o natężeniu od 1000 do 2000 luxów.
15
Piłkarze występujący w bogatszych klubach podczas zimowej przerwy w rozgrywkach mają możliwość wyjazdu na
zagraniczne obozy piłkarskie do ciepłych krajów.
16
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się wyposażenia
sportowego.
17
W piłce nożnej ochraniacze goleni zostały zakwalifikowane do pierwszej kategorii ryzyka, czyli wyroby o prostej
konstrukcji, chroniące przed minimalnymi zagrożeniami, których skutki są stopniowo narastające, mogą być łatwo
i we właściwym czasie zidentyfikowane przez użytkownika danego środka.
10

11. kontrastującym z kolorem koszulki, natomiast inne elementy tj emblematy, loga klubów
i sponsorów, nazwiska piłkarzy są regulowane odrębnymi zapisami w regulaminach danych
rozgrywek18.
Ze względu na specyfikę pracy piłkarza wskazane jest, aby do wykonywania tego
zawodu były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne posiadające odpowiedni stan zdrowia.
Nawet jeżeli piłkarz został zatrudniony na umowę cywilnoprawną to warto przeszkolić go
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Na podstawie art. 211 Kodeksu Pracy, piłkarze
wykonujący pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w klubie piłkarskim lub w miejscu
wyznaczonym przez klub mają obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp na równi
z piłkarzami zatrudnionymi na umowę o pracę, w zakresie ustalonym przez klub piłkarski.
Jeśli bowiem obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie
będzie zrealizowany właściwie, to podmiotem odpowiedzialnym będzie pracodawca.
W przypadku piłkarza zatrudnionego na umowę o pracę, zgodnie z zapisami kodeksu
pracy, jest on zobowiązany do udziału w szkoleniach wstępnych i okresowych. Głównym
celem tych szkoleń jest zapoznanie piłkarza z infrastrukturą stadionu, pomieszczeniami klubu,
boiskiem, instrukcjami bhp oraz zagrożeniami jakie mogą występować podczas pracy.
Ze względu na specyfikę pracy piłkarz musi posiadać dobry stan zdrowia i wysokie
kwalifikacje do wykonywania swojej pracy. Kluby piłkarskie wnikliwie analizują stan
zdrowia piłkarza przed podpisaniem kontraktu19. Ocena stanu zdrowia ma często decydujący
wpływ na zatrudnienie przez klub danego piłkarza. Szczegółowe badania lekarskie mają
uchronić klub przed pozyskaniem piłkarza, który może być podatny na kontuzje. Jest to
szczególnie ważne w sytuacji gdy klub najlepszym piłkarzom wypłaca bardzo wysokie pensje
i zależy im aby dany piłkarz częściej grał niż chorował.
18
Koszulki piłkarskie powinny zostać wykonane z materiału, które dobrze przepuszcza powietrze.
19
Do dopuszczenia do pracy przeprowadza się zwykłe badania u lekarza medycyny pracy; czasami lekarz może
skierować piłkarza na badania wysiłkowe aby stwierdzić czy nie ma on problemów ze stawami lub z krążeniem.
11

12. ROZDZIAŁ 2
ANALIZA I OCENA ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH NA
STANOWISKU PIŁKARZA
2.1 Lista kontrolna - rodzaje zagrożeń występujących na stanowisku piłkarza.
Celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie piłkarzom skutecznej ochrony
przed zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy. Ryzyko zawodowe na stanowisku
profesjonalnego piłkarza wiąże się niewątpliwie z prawdopodobieństwem wystąpienia
różnych negatywnych zdarzeń podczas pracy. Praca piłkarza posiada zarówno charakter pracy
fizycznej (treningi, mecze, sparingi, ćwiczenia na siłowni) oraz psychicznej (stres, presja,
ciągła koncentracja, umiejętności komunikacyjne, współpraca z zespołem)20. Wypadki przy
pracy mogą być natychmiastowe (kontuzja) natomiast choroby zawodowe mogą ujawnić się
dopiero w przyszłości (depresje, problemy zdrowotne)21.
Przy pomocy narzędzia pomocniczego - listy kontrolnej, która będzie stanowiła
podstawę do zidentyfikowania i oszacowania zagrożeń i ich skutków dokonam analizy
zagrożeń na stanowisku piłkarza. Odpowiedni zestaw pytań umożliwi sprawdzenie stanu
bezpieczeństwa oraz procesów pracy. Odpowiedzi udzielane na pytania muszą być
jednoznaczne „TAK” lub „NIE”. Dopiero po ustosunkowaniu się do wszystkich pytań
dokonam szczegółowego przeglądu wyników. Przedstawiona lista kontrolna nie obejmuje
wszystkich możliwych sytuacji, ale pozwala zidentyfikować podstawowe zagrożenia mogące
wystąpić na stanowisku pracy piłkarza.
20
Nawet najlepsze przygotowanie fizyczne piłkarza może okazać się niewystarczające jeżeli piłkarz ulegnie
presji podczas meczu.
21
Zgodnie z przepisami prawa kluby piłkarskie są zobowiązane do powołania komisji, która na podstawie
wywiadu z poszkodowanym, świadkami, karty medycznej i innych dokumentów sporządza protokół
powypadkowy.
12

13. Tabela 1 Lista kontrolna
Lp. Czy pracownik na stanowisku pracy może: TAK NIE PRZYKŁADY:
1. Potknąć się, poślizgnąć, upaść na płaszczyźnie? X W szczególności
podczas gry na mokrej
murawie; podczas
chodzenia w „korkach”
piłkarskich.
2. Upaść z wysokości? X W sytuacji gdy jeden
piłkarz założy
drugiemu tzw.
„krzesełko”;
w przypadku skocznych
piłkarzy.
3. Zostać uderzony, przygnieciony? X W sytuacji gdy piłkarz
kopnie innego piłkarza.
4. Złamać nogę? X W wyniku brutalnego
faulu przeciwnika.
5. Uderzyć się o nieruchome przedmioty? X Piłkarz wpadnie
w bandy reklamowe,
słupek bramki.
6. Wejść w kontakt z przedmiotami ostrymi? X W przypadku
otrzymania „nakładki
ostrymi korkami” lub
kopnięcia przez
piłkarza.
7. Doznać urazu podczas pożaru lub wybuchu? X Podczas wybuchu racy,
petardy na meczu
w bliskiej odległości.
8. Doznać urazu podczas pęknięcia części maszyn X Podczas używania
lub urządzeń oraz narzędzi? niesprawnego sprzętu
treningowego lub
sprzętu do ćwiczeń na
siłowni.
9. Być porażony prądem elektrycznym? X Podczas opadów
deszczów w wyniku
kontaktu z
uszkodzonymi kablami
zasilającymi np.
kamery telewizyjne
13

14. 10. Być porażony piorunem? X Podczas gry przy burzy
na stadionie
11. Być narażony na hałas? X Podczas dużej liczby
kibiców i głośnego
dopingu
12. Być narażony na oddziaływanie substancji X Niewłaściwe
chemicznych? zastosowanie środków
do pielęgnacji trawy
lub do czyszczenia
powierzchni sal
gimnastycznych
13. Wykonywać pracę w zmiennych warunkach X Upał, mróz, deszcz,
atmosferycznych? śnieć, grad.
14. Być narażony na czynniki biologiczne? X Grzyby, roztocza
w szatniach,
pomieszczaniach
sanitarnych.
15. Zarazić się AIDS lub innymi chorobami poprzez kontakt X Badania profilaktyczne
z krwią?
16. Być obciążony dużym wysiłkiem fizycznym? X Podczas ciężkich
treningów, stosowania
taktyki pressingu
17. Być poddany dużemu obciążaniu psychicznemu? X Presja ze strony
kibiców, trenerów,
mediów, ranga meczu
18. Dostać ataku serca? X U piłkarzy
z nadciśnieniem
tętniczym
19. Być narażony na wypadek drogowy? X Podczas podróży
autokarem wynajętym
przez klub; dojazdów
prywatnym samochodem
na mecze lub treningi.
Źródło: opracowanie własne
14

15. 2.2 Oszacowanie ryzyka zawodowego na podstawie karty oceny ryzyka.
Karta oceny ryzyka prezentuje wykaz potencjalnych zagrożeń mogących wystąpić
podczas wykonywania pracy przez piłkarza wraz z podaniem źródła tych zagrożeń oraz
możliwych skutków dla życia i zdrowia piłkarza. W celu oszacowania ryzyka zawodowego
przyporządkowano miary poszczególnym elementom ryzyka, czyli ciężkość
i prawdopodobieństwo urazu lub utraty zdrowia. Na podstawie Polskiej Normy
PN-N-18002:2000 oszacowałem ryzyko dla poszczególnego zagrożenia.
Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo
Mała Średnia Duża
Mało prawdopodobne Małe Małe Średnie
Prawdopodobne Małe Średnie Duże
Wysoce prawdopodobne Średnie Duże Duże
Po oszacowaniu ryzyka dokonałem jego oceny stwierdzając czy dane ryzyko jest
dopuszczalne czy niedopuszczalne. Gdy określone w obowiązujących przepisach wymagania
nie będą spełnione, to wówczas ryzyka nie można zaakceptować. Wtedy ryzyko zawodowe
należy obniżyć do najniższego poziomu, który uzasadniony jest rachunkiem ekonomicznym.
Dopuszczalność ryzyka Niezbędne działania
Oszacowanie ryzyka
Duże Niedopuszczalne Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia
trzeba podjąć natychmiast. Najszybciej można
to osiągnąć stosując środki ochrony indywidualnej.
Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego.
Średnie Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których
celem jest zmniejszenie ryzyka.
Małe Dopuszczalne Konieczne są działania zapewniające, że ryzyko
zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym
poziomie.
W wyniku analizy zagrożeń wykonałem następującą kartę ryzyka zawodowego:
Tabela 2 Karta oceny ryzyka na stanowisku pracy – piłkarz zawodowy
15

16. Klub piłkarski KARTA OCENY RYZYKA NA Data Nr karty
STANOWISKU PRACY
Stanowisko pracy: piłkarz zawodowy Imię i nazwisko pracownika
Możliwe skutki Prawdopodo- Oszacowanie
Lp. Zagrożenie Źródło zagrożenia Ciężkość Działania profilaktyczne
zagrożeń bieństwo ryzyka
1. Upadek, Śliska, mokra Stłuczenia,  dopasowanie butów sportowych do
poślizgnięcie nawierzchnia, skręcenia, urazy stanu murawy22,
dojścia na murawę głowy, złamania  brak przeszkód na drogach
Małe ryzyko
i do szatni kończyn, Mała Prawdopodobne komunikacyjnych,
(dopuszczalne)
naciągnięcie  zastosowanie poręczy przy schodach,
mięśni.  zastosowanie wykładzin
antypoślizgowych,
2. Upadek Założenie tzn. Złamania,  ćwiczenia gimnastyczne
z wysokości krzesełka stłuczenia  zakaz faulowania poprzez zakładanie
Mało Średnie ryzyko
kończyn, Duża piłkarzom tzw. „krzesełka”23
prawdopodobne (dopuszczalne)
wstrząs mózgu,
urazy głowy.
3. Uderzenie, Gra kontaktowa Złamania Średnie ryzyko  unikanie ostrej gry,
Średnia Prawdopodobne
przygniecenie 24 kończyn, (dopuszczalne)  zwiększona koncentracja,
22
Czasami oglądając mecz piłkarski rozgrywany w deszczowych warunkach możemy zauważyć jak piłkarze ślizgają się po murawie. Jest to efekt złego dopasowania wielkości
wkrętów do butów piłkarskich. Ślizganie się po murawie może, oprócz negatywnego wpłynięcia na jakość gry piłkarza, spowodować również naciągnięcie prze piłkarza mięśni
kończyn dolnych.
23
Obecnie profesjonalni piłkarze są bardzo skoczni faulowanie przeciwnika w ten sposób może mieć jednak bardzo poważne konsekwencje w postaci złamań i stłuczeń
lub urazów głowy.
24
Piłkarze grajac w piłkę czasami faulują piłkarza drużyny przeciwej aby powstrzymać atak na własną bramkę. Czasami jednak zdarzają się bardzo brutalne faule tj. wślizg od
tyłu na nogi, kostki, uderzenia łokciem w głowę, łuk brwiowy, klatkę piersiową, tzn. „nakładki”. Te nieczystke zagrania są bardzo niebezpieczne i mogą doprowadzic do wielu
kontuzji: złamania nogi, żeber, nosa, silnych stłuczeń, urazów głowy, rozcięcia łuku brwiowego, skręcenia kostki.
16

17. stluczenia  stosowanie ochraniaczy na golenie,
i złamania żeber,  zabranianie przez sędziów agresywnej
stłuczenia gry,
kończyn, urazy
 zakazanie gry łokciami,
głowy
 stosowanie masek ochronnych na nos,
(np. rozcięcie
oczy
łuku brwiowego,
 używanie specjalnego „kasku” na
złamanie nosa,
głowę,
wybicie zębów).
4. Uderzenie Bramki na Złamania,  ustawianie band reklamowych
o nieruchome stadionie, bandy stłuczenia, urazy w bezpiecznej odległości od linii
25
przedmioty reklamowe, głowy, rany Mało Małe ryzyko bocznych boiska,
Mała
cięte. prawdopodobne (dopuszczalne)  używanie band z miękkiego i giętkiego
materiału w celu amortyzacji
wpadnięcia na bandę,
5. Rany cięte Buty sportowe, Rozcięcie skóry.  sprawdzanie długości wkrętów do
agresywni kibice Średnie butów używanych przez piłkarzy,
Średnia Prawdopodobne
(dopuszczalne)  kontrola kibiców przed wnoszeniem
ostrych narzędzi26.
6. Odnowienie Nieprawidłowe Ponowny uraz,  wykonywanie badań usg urazu,
kontuzji leczenie, zbyt konieczność Średnie  prawidłowe leczenie,
Średnia Prawdopodobne
szybki powrót do zakończenia (dopuszczalne)  prawidłowa rehabilitacja,
gry kariery sportowej
25
W ferworze sportowej rywalizacji ambitni piłkarze walczą o piłkę na całym boisku do tego stopnia, że czasami wpadają na bandy reklamowe ustawione wokół bocznych linii.
W przypadku gdy banda rekamowa wykonana jest z twardego materiału piłkarz może doznać niepotrzebnego urazu wpadając na nią.
26
Np. uderzenie nożem włoskiego piłkarza Dino Baggio.
17

18. 7. Zmienne warunki Upały, opady Przegrzanie lub  stosowanie przerw w grze w celu
atmosferyczne deszczu (lato), wychłodzenie uzupełnienia płynów poprzez picie
i siły przyrody mrozy, opady organizmu, wody lub napojów izotonicznych,
śniegu (zima), przeziębienia, Średnie  używanie koszulek wykonanych z
Średnia Prawdopodobne
burze, wiatr,zmrok grypa, zapalenia (dopuszczalne) materiału przepuszczającego powietrze
płuc, oskrzeli, (pora letnia) lub zachowujących
poparzenia ciepło:koszulka z długim rękawem;
słoneczne. czapka, rękawiczki (w porze zimowej).
8. Uderzenie racą Agresywni kibice Poparzenie Mało Małe  kontrolowanie kibiców przed
Mała
świetlną ciała. prawdopodobne (dopuszczalne) wnoszeniem rac świetlnych na mecze
9. Porażenie Burza Śmierć,  przerywanie meczu w czasie
27
piorunem omdlenie. Mało Średnie gwałtownej burzy,
Duża
prawdopodobne (dopuszczalne)  zainstalowanie w pobliżu stadionu
piorunochronu.
10. Hałas Głośny doping Niedosłuch  zakaz używania przez kibiców trąbek,
Średnie
wielu tysięcy Średnia Prawdopodobne wuwuzeli28, bębnów.
(dopuszczalne)
kibiców
11. Alergie Trawa, kurz, Wysypka, katar, Małe  stosowanie przez piłkarzy-alergików
Mała Prawdopodobne
łzawienie oczu. (dopuszczalne) leków na pylenie trawy i kurz,
12. Astma Wysiłek fizyczny Atak  stosowanie przez piłkarzy-astmatyków
Małe
astmatyczny Mała Prawdopodobne leków i inhalatorów na astmę.
(dopuszczalne)
27
Zdarzało się podczas rozgrwania meczy podczas burzy, że piłkarze zostali porażeni piorunem. Były sytuacje, że piłkarze po uderzeniu mdleli na boisku. Niestety zdarzały się
i takie smutne wydarzenia, że piłkarze gineli od uderzenia pioruna.
28
Badania pokazały, że hałas powodowany przez trąby na wypełnionym przez 30 tys. kibiców stadionie sięgał prawie 140 decybeli, co jest niebezpieczne dla zdrowia człowieka.
18

19. 13. Stosowanie Środki do Bóle głowy,  stosowanie odpowiednich środków
niewłaściwych pielęgnacji trawy, mdłości, chemicznych do pielęgnacji trawy
środków środki czystości. i czyszczenia parkietu oraz podług
Mało Małe
chemicznych do Mała w pomieszczeniach higieniczno-
prawdopodobne (dopuszczalne)
pielęgnacji trawy sanitarnych.
i parkietu sal
gimnastycznych
14. Roztocza, Brud, brak Bóle głowy,  zachowanie czystości w szatniach
bakterie, grzyby wentylacji grzybica, i pomieszczeniach sanitarnych,
Małe
w szatniach, mdłości Mała Prawdopodobne  odpowiednia wentylacja pomieszczeń.
(dopuszczalne)
pomieszczeniach
sanitarnych.
15. Wysiłek fizyczny Nadmierny wysyłek Bóle mięśni,  odpowiednia rozgrzewka
fizyczny, stawów, barków i rozciągnięcie mięśni,
przeciążenie  uzupełnianie płynów podczas ćwiczeń
organizmu. i gry w celu uniknięcia odwodnienia
Średnie
Średnie Prawdopodobne i przegrzania organizmu,
(dopuszczalne)
 dostosowywanie reżimu treningowego
do indywidualnych cech fizycznych
danego zawodnika oraz terminarza
spotkań,
16. Stres Presja ze strony Depresje,  uczestniczenie piłkarzy w spotkaniach
kibiców, trenerów, osamotnienie, z psychologiem sportowym,
Średnie
mediów, piłkarzy autoagresja, Średnie Prawdopodobne  nauka przegrywania,
(dopuszczalne)
drużyny przeciwnej, myśli  ustalenie zasad współpracy z mediami,
porażki, błędy. samobójcze.  odpoczynek od gry.
19

20. 17. Atak serca29 Nadciśnienie Śmierć,  podjęcie leczenia,
tętnicze, choroby konieczność  zgłaszanie pracodawcy problemów
serca, układu zakończenia Mało Średnie zdrowotnych,
Duża
krążenia kariery prawdopodobne (dopuszczalne)  zaniechanie gry, treningu w przypadku
sportowej odczuwania bólu w klatce piersiowej,
duszności, zawrotów głowy,
18. Wypadek drogowy Inne pojazdy Śmierć,  poruszanie się podczas podróży na mecze
i przedmioty stłuczenia, i treningi sprawnym pojazdem,
Mało Średnie
znajdujące się na złamania, Duża  przestrzeganie znaków drogowych,
prawdopodobne (dopuszczalne)
drodze lub obok zmiażdżenia  dostosowywanie prędkości do warunków
drogi panujących na drodze.
Źródło: opracowanie własne
29
Kubiak B., Śmierć wpisana jest w zawód piłkarza, artykuł z dnia 02.11.2012:
http://www.futbolnews.pl/informacje/aktualnosci-pilkarskie/art,4019,smierc-wpisana-jest-w-zawod-pilkarza.html
20

21. ROZDZIAŁ 3
ŚRODKI PROFILAKTYCZNE ZMNIEJSZAJĄCE RYZYKO
ZAWODOWE NA STANOWISKU PIŁKARZA
3.1 Sposoby minimalizacji ryzyka pod względem technicznym
i organizacyjnym.
Kluby piłkarskie powinny dokonywać oceny ryzyka, informować o nim swoich
piłkarzy oraz zapewnić im takie środki ochrony, które zminimalizują ryzyko wystąpienia
negatywnych zdarzeń. Wystąpienie urazu u jednego lub kilku piłkarzy zwykle utrudnia
osiąganie celów sportowych i finansowych. Ryzyko urazu u zawodników profesjonalnie
uprawiających piłkę nożną wynosi 6-9 urazów /1000 godzin aktywności - treningi
i mecze. W każdym zespole liczącym 25 zawodników można spodziewać się więc 45 urazów
na sezon. Połowa z nich stanowi kontuzje lekkie, powodujące przerwę w treningach krótszą
niż tydzień, jednak ok. 6-9 z nich to kontuzje poważne, wyłączające zawodnika na dłużej niż
miesiąc. Przeliczając na jednego zawodnika oznaczałoby to, że zawodnik może się
spodziewać średnio 1-2 drobnych urazów w każdym sezonie i jednej poważnej kontuzji raz
na trzy sezony. Jeśli chodzi o lokalizację to ponad połowa urazów w piłce nożnej to urazy
w obrębie kończyny dolnej. Zwykle są to urazy w obrębie uda, potem kolana i stawu
skokowego. Większość z nich to „naciągnięcia” i urazy przeciążeniowe30.
Po wystąpieniu urazu piłkarz powinien mieć zapewnioną pełną diagnostykę, czyli
zapewnione zdjęcia rtg i rezonans magnetyczny. Ważne, aby w przypadku kontuzjowanych
zawodników cały czas wykonywać ćwiczenia pozostałych części ciała i dbać o kondycję
ogólną. Dzięki temu, w momencie gdy uraz wygoi się zawodnik będzie gotowy do gry.
U zawodników po kontuzji, przez powrotem do pełnej gry warto wykonać komplet badań
30
U. Zdanowicz, Jak radzić sobie z kontuzjami?, wywiad dla portalu www.pilkacv.pl, w dniu 18.02.2011 r.
21

22. biomechanicznych, które pozwalają na obiektywną ocenę gotowości zawodnika do pełnej
gry31.
W tabeli poniżej wyróżniłem jeszcze dodatkowe środki jakie jeszcze można
zastosować w celu poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy piłkarzy.
Tabela 3 Środki ograniczające ryzyko zawodowe
TECHNICZNE:
 zapewnienie właściwego odprowadzania cieczy z powierzchni podłóg i dróg komunikacyjnych,
 stosowanie na podłogi i drogi komunikacyjne materiałów zapobiegających poślizgnięciu oraz łatwych do
czyszczenia,
 usuwanie dziur, pęknięć, zużytych dywaników, wycieraczek,
 zapewnienie specjalistycznych trenażerów,
 użytkowanie sprzętu mającego oznakowanie EC,
 zapewnienie odpowiedniego sprzętu przeciwpożarowego oraz jego systematyczne sprawdzanie
i konserwowanie,
 właściwe oznakowanie dróg ewakuacji,
 zainstalowanie systemów wentylacji ogólnej i miejscowej,
 regularne kontrolowanie i czyszczenie systemu wentylacji wyciągowej w celu utrzymania jego
maksymalnej skuteczności,
 zapewnienie odpowiedniej jakości strojów sportowych niezbędnych do ochrony piłkarza przed zimnem
i wilgocią,
 zapewnienie wyposażenia stanowiska pracy w odpowiedni sprzęt treningowy,
 zagwarantowanie projektu architektonicznego stadionu zapewniającego bezpieczeństwo.
ORGANIZACYJNE:
 trenowanie zgodnie z instrukcjami trenerów,
 zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej: lekarzy i fizjoterapeutów,
 przestrzeganie przez piłkarzy zaleceń dotyczących diety,
 zapewnienie odpowiedniej ilości wody i napojów izotonicznych piłkarzom podczas treningów i meczy,
 przekazywanie piłkarzom do informacji regulamin klubu, w szczególności z zakresie premiowania i karania,
 ubezpieczanie piłkarzy od następstw nieszczęśliwych wypadków, w szczególności podczas udziału piłkarza
podczas testów w innym klubie,
 dbanie o zachowanie przez pracowników klubu tajemnicy lekarskiej,
 wdrażanie prewencyjnych programów treningowych mających na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia
kontuzji (proponowanego przez Komisję Medyczną FIFA zestawu ćwiczeń FIFA 11 +),
 stosowanie metod i środków mających na celu zmniejszenie zakwaszenia mięśni,
 czuwanie nad prawidłowym leczeniem kontuzji i rehabilitacją,
 systematyczne szkolenie piłkarzy w zakresie ryzyka zawodowego,
31
U. Zdanowicz, Jak radzić sobie z kontuzjami?, wywiad dla portalu www.pilkacv.pl, w dniu 18.02.2011 r.
22

23.  odpowiednie szkolenie piłkarzy,
 stosowanie się piłkarzy i trenerów do instrukcji obsługi narzędzi i sprzętu treningowego,
 przeprowadzanie regularnych badań lekarskich,
 okresowe przeprowadzanie ankiet lub wywiadów z piłkarzami na temat bhp,
 monitorowanie obciążenia pracą i systematyczne sprawdzanie, jak radzą sobie piłkarze, zarówno fizycznie
jak i psychicznie, w okresach bardzo dużego obciążenia treningami i grą,
 ograniczanie godzin nadliczbowych do minimum i uzgadnianie form rekompensaty po okresach bardzo
dużego obciążenia meczami,
 upewnienie się, że piłkarze mają wystarczające umiejętności do wykonywania swojej pracy,
 upewnienie się, że istnieje równowaga między możliwościami piłkarza a wymaganiami związanymi z pracą
oraz że nie mają oni ani za dużo, ani za mało pracy,
 zapewnianie piłkarzom systematycznych szkoleń i wsparcia, tak by radzili sobie ze swoimi zadaniami,
 zapewnianie identyfikacji zagrożeń w miejscu pracy i zapobiegania im,
 określanie w sposób jasny i wyraźny ról, funkcji i obowiązków piłkarzy,
 zasięganie opinii piłkarzy i ich przedstawicieli o klubie, zakresie i ilości pracy,
 przekazywanie odpowiedzialności i rozwiązywanie problemów piłkarzy,
 zaufanie w umiejętności i kompetencje piłkarzy,
 monitorowanie poziomu zadowolenia z pracy,
 wcześniejsze planowanie i informowanie piłkarzy o grafiku treningów i meczy,
 konsultowanie z piłkarzami grafiku treningów i meczy, a jeśli to możliwe, dopasowywanie czasu pracy do
potrzeb piłkarzy,
 wprowadzanie elastycznego czasu pracy i środków prorodzinnych,
 promowanie kultury szacunku,
 zapewnianie ochrony piłkarzom szczególnie podatnym na stres (jak młodzi piłkarze), np. poprzez mentoring
lub wsparcie ze strony trenera,
 opracowywanie i wdrażanie polityki anty-mobbingowej,
 szkolenie trenerów w zakresie dawania konstruktywnych informacji zwrotnych, udzielania pochwał
i wspierania piłkarzy,
 wdrożenie specjalnego szkolenia dla nowych piłkarzy; wykorzystanie doświadczonego personelu trenerów
do nauczania, nadzorowania i mentoringu nowych piłkarzy,
 zapewnianie zwalnianym piłkarzom specjalnych szkoleń i doradztwa zawodowego w zakresie ich
przyszłych karier,
 przeprowadzanie regularnej oceny ryzyka,
 pomiar i monitorowanie parametrów środowiska pracy,
 zapewnianie piłkarzom dostępu do odpowiednich instrukcji BHP,
 stała ocena skuteczności środków zapobiegawczych,
 kontrolowanie wpływu czasu i rozkładu godzin pracy na stan zdrowia piłkarzy,
 upewnienie się, że wszyscy piłkarze, również obcokrajowcy nieznający języka urzędowego,
są poinformowani o potencjalnym ryzyku na stanowisku pracy oraz że zostały wprowadzone właściwe
23

24. środki ochronne zapewniające bezpieczeństwo o ochronę zdrowia,
 wyznaczanie w klubie koordynatora ds. zdrowia i bezpieczeństwa, przeszkolonego w zakresie bhp,
 respektowanie wszystkich obowiązujących norm higieniczno-sanitarnych,
 regularne szkolenie piłkarzy w zakresie ryzyka na stanowisku pracy i zasad zdrowego stylu życia,
 regularne badanie pracowników pod kątem zagrożeń dla zdrowia na ich stanowiskach pracy,
 zapewnienie bezpiecznych przerw w pracy i ustalenie ich harmonogramu,
 informowanie, instruowanie i szkolenie młodych piłkarzy oraz nadzorowanie ich treningu,
 regularne czyszczenie podłóg w pomieszczeniach klubu, szczególnie wtedy, gdy może być mokra wskutek
procesów pracy; utrzymywanie powierzchni w stanie suchym,
 zapewnienie regularnego sprawdzania stanu podłogi i dróg komunikacyjnych, ich właściwego oznakowania
i równomiernego oświetlenia,
 zapewnienie piłkarzom odpowiedniego obuwia sportowego,
 rozmieszczenie wyposażenia elektrycznego w taki sposób, aby kable elektryczne nie przeszkadzały
w przemieszczaniu się i nie leżały na drogach dla pieszych,
 zapewnienie obsługi narzędzi i maszyn przez wyszkolonych trenerów i instruktorów,
 przeprowadzenie, przed rozpoczęciem treningu, wzrokowej kontroli pod kątem występowania zagrożeń,
 zapewnienie regularnego przeglądu sprzętu elektrycznego przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami,
 prowadzenie ćwiczeń sprawdzających gotowość piłkarzy w stanie zagrożenia,
 zapewnienie prawidłowego oznakowania i magazynowania substancji i preparatów chemicznych,
 szkolenie piłkarzy w zakresie obsługi urządzeń treningowych,
 ograniczanie czasu przebywania piłkarzy w hałaśliwych obszarach,
 właściwa organizacja działań w celu uniknięcia, na ile to możliwe, nadmiernego obciążenia treningiem,
 zachęcanie piłkarzy do nieustannego rozwoju własnych umiejętności,
 poszerzanie zakresu zadań w celu zwiększenia różnorodności treningu,
 umożliwianie piłkarzom społecznej interakcji w klubie i poza nim, np. udostępniając pomieszczeń do
nieformalnych spotkań,
 zwiększanie poczucia piłkarzy, że są współautorami końcowego sukcesu klubu np. podkreślając „szerszą
perspektywę” ich pracy, lepiej uwidaczniając ich wpływ i wkład w końcowy sukces,
 opracowywanie i wdrażanie metod rozwiązywania konfliktów w grupie,
 organizowanie spotkań i omawianie z piłkarzami istniejących problemów,
 zapewnianie właściwego składu zespołu,
 zapewnianie szkoleń w zakresie radzenia sobie z konfliktami interpersonalnymi,
 upewnianie się, że trenerzy mają odpowiednie wykształcenie i kompetencje do kierowania piłkarzami,
 wyraźna i otwarta komunikacja z trenerami, władzami klubu na temat wszelkich planowanych zmian
(w tym zwolnień) – przed, w trakcie i po sezonie,
 umożliwianie piłkarzom dyskusji i wpływania na zmiany w klubie,
 przechowywanie w wyznaczonym miejscu apteczek do udzielania pierwszej pomocy,
 utrzymywanie miejsca treningu w należytym porządku,
 zaniechanie treningu podczas niesprzyjającej pogody.
Źródło: opracowanie własne
24

25. 3.2 Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym.
Zgodnie z art. 226 ust. 2 Kodeksu Pracy pracodawca zobowiązany jest do
informowania pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz
o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Kluby piłkarskie muszą więc informować swoich
piłkarzy o zagrożeniach występujących na stanowisku ich pracy oraz o proponowanych
środkach profilaktycznych organizując szkolenia wstępne i okresowe. Podczas tych szkoleń
piłkarze poznają:
 czynniki środowiska pracy mogące powodować zagrożenia dla ich bezpieczeństwa
i zdrowia,
 odpowiednie środki i działania zapobiegające zagrożeniom,
 przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
 prawa i obowiązki w dziedzinie bhp,
 umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych,
 zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia,
 zasady udzielania pierwszej pomocy32.
W celu skutecznego zaznajomienia piłkarzy z zasadami bhp należy stosować
różnorodne metody nauczania tj. wykłady, opowiadania, opisy, wyjaśnienia, pokazy,
instruktaże, dyskusja, pogadanka. Podczas szkoleń i wykładów duży nacisk należy postawić
na informacje o kontuzjach, które uniemożliwiają dalszą grę i dyskwalifikują zawodnika na
jakiś czas oraz o konieczności używania ochraniaczy i unikania agresywnej gry.
32
Opracowani na postawie § 3Rozporządzenia Ministra Gospodarski i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
25

26. ZAKOŃCZENIE
Sport ma swoje blaski i cienie. Wykonywanie zawodu piłkarza wiąże się z radością
z realizacji swojej pasji, zwycięstwami, sławą i pieniądzami. Niestety zdarza się podczas
sportowej kariery, że nie każdy będzie w stanie odnieść sukces w piłce nożnej. Doznanie
ciężkiej kontuzji, nadmierny stres, brak perspektyw zawodowych po zakończeniu kariery
sportowej to tylko nieliczne problemy z jakimi muszą poradzić sobie piłkarze w razie
nieszczęścia. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku piłkarza wykazała, że ryzyko
wypadku w pracy, czyli odniesienia kontuzji jest średnie. Piłkarze powinni być świadomi
ryzyka z jakim wiąże zawodowe uprawianie piłki nożnej. Przed podpisaniem kontraktu
z klubem piłkarze powinni skonsultować treść kontraktu z radcą prawnym, sprawdzić
czy klub posiada odpowiednią bazę treningową, wykwalifikowanych trenerów oraz sztab
medyczny.
Kluby piłkarskie powinny podnosić standardy bezpieczeństwa i higieny pracy.
W mediach wiele uwagi poświęca się na temat bezpieczeństwa na stadionach w związku
z negatywnym zachowaniem chuliganów. Mniej natomiast mówi się o zapewnianiu
piłkarzom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w klubach. Zawodnicy, którzy nie
otrzymują swoich wynagrodzeń są bardziej podatni na udział w ustawianie wyników meczów.
Im dłużej występują zaległości, tym większe ryzyko, że piłkarz zgodzi się
na propozycję uczestniczenia w manipulacji wynikami spotkań. Kluby ze względu na
oszczędności rezygnują zwykle z posiadania sztabu medycznego oraz ze stałej współpracy
z psychologami sportowymi. Niestety te działania mogą negatywnie wpłynąć
na piłkarzy, ponieważ mogą wydłużyć czas powrotu do zdrowia lub oznaczać przedwcześnie
zakończenie sportowej kariery.
Każdy odpowiedzialny za swoich piłkarzy klub powinien opracować analizę, ocenę
ryzyka zawodowego i zastosować takie środki profilaktyczne w celu zapewniania swoim
piłkarzom ochronę przed negatywnymi zdarzeniami, których prawdopodobieństwo
wystąpienia jest duże. Większość klubów, w szczególności tych z niższych lig, powinna
postępować w myśl zasady „Jesteśmy zbyt biedni aby chorować”.
26

27. LITERATURA
Wydawnictwa zwarte
1. Koradecka D., Bezpieczeństwo i higiena pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy,
Warszawa 2008.
2. Łobożewicz T., Bezpieczeństwo, higiena i ochrona zdrowia w sporcie, wychowaniu
fizycznym i turystyce, Wydawnictwo "Sport i Turystyka", Warszawa 1978.
3. Rączkowski B., BHP w praktyce, Wydawnictwo: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr, Gdańsk 2009.
4. BHP 2011: podręczny zbiór przepisów, red. Michała Abramowskiego, stan prawny:
styczeń 2011 r., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011,
Czasopisma
1. Aktualności BHP: aktualności, przykłady, pytania i odpowiedzi, listy kontrolne, wzory,
dokumenty, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2010.
2. Specjalista ds. BHP: aktualności, przykłady, pytania i odpowiedzi, listy kontrolne, wzory,
dokumenty, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka", Warszawa 2007
Akty prawne i normy
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz. U. 1998 nr 21 poz. 94, stan prawny
na dzień 1 stycznia 2012 r.,
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93,
stan prawny 01.01.2012,
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie
klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania,
Dz.U. 2010 nr 82 poz. 537.
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650.
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów
przewidzianych w Kodeksie pracy, Dz. U. 1996 nr 69 poz. 332.
6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. 2004 nr 180 poz. 1860.
27

28. Publikacje internetowe
1. http://www.ciop.pl/468.html
2. http://www.ciop.pl/22081.html
3. http://www.ciop.pl/26239
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Piłka_nożna
5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Polski_Związek_Piłki_Nożnej
6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Ryzyko_zawodowe
7. http://pl.wikipedia.org/wiki/Metody_analizy_ryzyka_zawodowego
8. http://www.pzp.info.pl/dzial/8/dzial_prawny_pzp/
9. http://www.futbolnews.pl/informacje/aktualnosci-pilkarskie/art,4019,smierc-wpisana-jest-
w-zawod-pilkarza.html
10. http://blogfcb.com/zawod-pilkarz-blaski-i-cienie/
11. http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90440,5317359,Zawod__pilkarz__czyli_praca_na_boisku.html
12. http://www.pip.gov.pl/html/pl/prewencja/ocena_ryzyka_zawodowego/91000000.php
13. http://www.pip.gov.pl/html/pl/porady/07661005.htm
14. http://www3.pzpn.pl/index.php/Federacja/Dokumenty/Bezpieczenstwo-na-obiektach-
pilkarskich
15. http://www.portalbhp.pl/porady-bhp/ocena-ryzyka-zawodowego
16. http://www.poznan.oip.pl/cutenews/data/doc/ocena_ryzyka.pdf
17. http://osha.europa.eu/pl/topics/riskassessment/index_html
Wywiady
1. Jak sobie radzić z kontuzjami?, Dr U. Zdanowicz, 18.02.2011
http://www.pilkacv.pl/?sec=aktualnosci&act=pokaz&id=191
2. Wywiad z Michałem Gniatkowskim
cz. 1, 07-02-2012, http://www.pilkacv.pl/?sec=aktualnosci&act=pokaz&id=267
cz. 2, 28-02-2012, http://www.pilkacv.pl/?sec=aktualnosci&act=pokaz&id=270
cz. 3, 19-03-2012, http://www.pilkacv.pl/?sec=aktualnosci&act=pokaz&id=275
Rysunki:
1. Boisko piłkarskie – stanowisko pracy piłkarza.
Tabele:
1. Lista kontrolna.
2. Karta oceny ryzyka na stanowisku pracy – piłkarz zawodowy.
3. Środki ograniczające ryzyko zawodowe.
28