Ponema, Ponemang Suprasegmental

1. Filipino 9
Ikalawang
Markahan
Inihanda ni:
Gloria M.
Samaniego
Guro

4. PONOLOHIYA NG
FILIPINO
Paraan ng artikulasyon / paraan ng pagbigkas:
1. PANLABI- dumidiit ang ibabang labi sa labing
itaas (p, b,m).
2. PANGNGIPIN- dumidiit sa loob ng mga
ngiping itaas ang dulo ng dila (t, d, n).
3. PANLABI-PANGNGIPIN- dumidiit ang
ibabang labi sa mga itaas ng ngipin (f,v).

5. PONOLOHIYA NG
FILIPINO
Paraan ng artikulasyon / paraan ng pagbigkas:
4. PANGGILAGID- ang ibabaw ng dulong dila ay
lumalapit o dumidiit sa punong gilagid (s, z, l, r).
5. PALATAL- lumalapit o dumidiit sa matigas na
bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila
(y).

6. PONOLOHIYA NG
FILIPINO
Paraan ng artikulasyon / paraan ng pagbigkas:
6. VELAR- dumidiit sa velum o malambot na bahagi
ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila (k, g, n, w).
7. PANLALAMUNAN- ang likurang bahagi ng dila
ay dumidiit sa lalamunan (j).
8. GLOTTAL- lumalapit o dumidiit ang mga
babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng
papalabas na hiningang galing sa baga at pagkatapos
ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o pasutsot
na tunog (?, h).

7. PONEMA
Isa sa mga yunit ng tunog na nagpapakita ng
kaibahan ng isang salita mula pa sa isa pang salita
ng partikular na wika.
Pundamental at teoretikong yunit ng tunog na
nagbubuklod ng salita. Nakabubuo ng ibang
kahulugan kapag pinapalitan ang isang ponema
nito.

8. PONEMANG
SUPRASEGMENTAL• Makahulugang tunog
• Malinaw na naipahahayag ang ang damdamin,
saloobin, at kaisipan
• Natutukoy ang ang kahulugan layunin o
intensyon ng pahayag o ng nagsasalita sa
pamamagitan ng diin, tono, o intonasyon at
antala o hinto sa pagbibigkas at pagsasalita.

9. DIIN
• Ang lakas, bigat o bahagyang pagtaas ng tinig
sa pagbigkas ng isang pantig sa salita.
HALIMBAWA:
a. BU:hay = kapalaran ng tao
bu:HAY = humihinga pa
b. LA:mang = natatangi
la:MANG = nakahihigit; nangunguna

10. TONO/INTONA
SYON• Ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring
makapagpasigla, makapagpahayag ng iba’t-
ibang damdamin, makapagbigay-kahulugan, at
makapagpahina ng usapan upang higit na
maging mabisa ang ating pakikipag-usap sa
kapwa.
(1- Mababa, 2- Katamtaman, 3- Malakas)

11. TONO/INTONA
SYONHALIMBAWA:
a. Kahapon= 213, pag-aalinlangan
Kahapon = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
b. Talaga = 213, pag-aalinlangan
Talaga = 231, pagpapatibay, pagpapahayag

12. ANTALA/
HINTO* Bahagyang pagtigil sa pagsasalita upang higit na
maging malinaw ang mensaheng ibig ipahatid sa
kausap.
*kuwit (,), dalawang guhit na pahilis (//), 0 gitling
(-)
HALIMBAWA:
a. Hindi/ ako si Joshua.
b. Hindi ako, si Joshua.
c. Hindi ako si Joshua.