Presentatie voor Fake! symposium over kunstvervalsing van de studentenverenigingen Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit op 14 december 2012

1. KUNSTVERVALSING
&
INTELLECTUELE EIGENDOM
EEN KLEINE FENOMENOLOGIE
Fake! Bedrog, IJdelheid en Hebzucht
Symposium over kunstvervalsing van de studentenverenigingen
Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit op 14 december 2012 te
Nijmegen
Gino van Roeyen
Plaatsnaam, 23 juni 2010
Naam Advocaat

2. relevante rechtsgebieden
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

3. kunstvervalsing in het strafrecht I
Han van Meegeren, De Emmausgangers een valse ‘Vermeer’
Wolfgang Beltracchi, Rotes
Bild mit Pferden, een valse
‘Heinrich Campendonk’, in
2006 verkocht voor $3.6
mio
Max Ernst, The Horde,
1927
‘Beltracchi Project ©
Photographer Manfred Esser
Painter Wolfgang Beltracchi’
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

4. kunstvervalsing in het strafrecht II
Naam vervalsen of
kunstwerk valselijk van
naam voorzien (art. 326b
Sr.) max. 2 jaar of € 78k
Valsheid in
geschrifte (art. 225 ‘Een 21-jarige man uit Oud-Beijerland heeft
lid 1 Sr.) max. 6 jaar of bekend dat hij 4900 kopieën van
€ 780k Nederlandstalige boeken en alle
afleveringen van tien seizoenen van een
Amerikaanse televisieserie op internet gezet
waarna ze onder meer via de website The
Pirate Bay illegaal te downloaden waren.
Dat heeft de politie vandaag
bekendgemaakt. De man heeft de
Oplichting (art.
auteurswet overtreden en riskeert een
326 lid 1 Sr.) gevangenisstraf van zes maanden of een
max. 4 jaar of € 78k
boete van 19.500 euro.’ Opzettelijke
inbreuk auteursrecht (art. 31a
Auteurswet)
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

5. sketchbook forgeries...
“SATURDAY, 5 MARCH 2011
2 art forgeries
I thought about copying some artists work when my
daughter blogged about her disappointment at being
told to copy the work of famous artists for her uni work.
Do you think I might be able to start a new career in
forging art work. I did get lots of ideas on how to carry
the work forward to make it my own.
I chose Klimt and Picasso as I really like their work but I
also thought it would be more simple for me, it wasn't.
Copying their work made me realise how complicated
their strokes were. I dont know why I decided to do
something I considered to be easy. I think I may choose
a complicated picture next time”
(www.drawingdiva.blogspot.nl/2011/03/2-art-
forgeries.html)
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

6. kunstvervalsing in het contractenrecht I
‘Jackson Pollock’, Untitled 1950, door Pierre Lagrange voor
$17 mio gekocht van Knoedler & Co. in 2007
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

7. kunstvervalsing in het contractenrecht II
 Vernietiging koopovereenkomst op grond van dwaling?
 Kunstkoop: kanskarakter
 HR 3 april 1959, NJ 1959, 179 (valse Hercules Seghers):
zelfstandigheid van de zaak bestond niet in het vervaardigd
zijn van het schilderij door Hercules Seghers, maar slechts in
het ten tijde van de verkoop door bevoegde kunstkenners
aan Hercules Segers toegeschreven zijn van dat schilderij
 Hof Arnhem 2007-2008: kans dat schilderij niet authentiek
is, kan in overeenkomst zijn verdisconteerd.
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

8. kunstvervalsing in het intellectueel
eigendomsrecht
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

9. Octrooirecht ... in de kunst? (I)
Yves Klein (1928-1962) IKB 79 1959
 Klein verkreeg in maart 1960 in Frankrijk een octrooi voor een methode die een
kunstenaar in staat stelt werken te creëeren zonder eigen fysieke inspanning, maar door
op afstand in verf gedrenkte naakte menselijke modellen het gewenste werk tot stand te
doen brengen (‘het menselijk lichaam als in verf gedrenkte kwast van de kunstenaar’)
 In mei 1960 registreerde Klein de formule van een door hem ontwikkelde verf
(‘International Klein Blue’ - IKB) door middel van een zogenaamde ‘Soleau’-envelop
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

10. Octrooirecht ... in de kunst? (II)
S.M.A.K. (Gent), 2008, tentoonstelling ‘Faux jumeaux’ (valse tweelingen), kunstenaar Michel
François
‘Hij vroeg aan vijftien personen om elk ‘(...) deze “Faux Jumeaux” (wijst) eveneens op de parallel
tussen het wettelijke patentsysteem en het systeem van
twee kunstwerken te kiezen die vormelijk originaliteit in de kunstwereld. Patenten zijn wettelijke
of materieel heel sterk op elkaar lijken, en monopolies die (industrieel toepasbare) uitvindingen
gedurende een beperkte tijd (vb. vijfentwintig jaar)
die niettemin onafhankelijk van elkaar tot beschermen tegen gebruik door andere mensen. Een
stand gekomen zijn. Welke inhoudelijke patent moet worden geregistreerd om beschermd te zijn
gelijkenissen of verschillen tussen de twee en kan niet gelijk zijn aan of in wezen lijken op een
bestaand patent. Zodra het patent geregistreerd is en
werken komen aan het licht door ze onthuld aan de wereld, kan het niet worden gebruikt door
‘gespiegeld’ in de twee identieke zalen te derden, zelfs als hetzelfde patent onafhankelijk wordt
bereikt, d.w.z. zonder te kopiëren. Zodra een kunstenaar
presenteren?’ een kunstwerk heeft gemaakt en het zijn plaats heeft
gekregen in de kunstgeschiedenis, kan dit enigszins als
een patent gezien worden. Het is moeilijk voor andere
kunstenaars om hetzelfde of een gelijkaardige idee te
gebruiken, of dezelfde techniek voor een werk, omdat de
kunstwereld op de hoogte is (zoals patenten) van de
bestaande kunstwerken die eraan voorafgingen.’
(Daniel McClean)
IKB van Klein Fixopastel van Gerald Murillo
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

11. Modelrecht ... in de kunst
Nadia Plesner vs. Louis Vuitton (‘Darfurnica’) - 2011
EU Modelrecht 000084223-0001
 Vrzr. Den Haag I: ‘Inbreuk op modelrecht, want Plesner geen
toestemming gegeven om inbreukmakende dessin te gebruiken resp.
producten met het inbreukmakende dessin aan te bieden etc.’
 Vrzr. Den Haag II: ‘belang Plesner bij vrij (kunnen blijven) uiten van
haar (artistieke) mening via werk “Simple Living” zwaarder te wegen
EU Modelrecht 000084223-0003 dan belang van LV bij ongestoord genot van haar eigendom.’
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

12. Merkenrecht in de kunst (I)
‘Nike Ground  0100101110101101.org (Eva &
Franco Mattes)
In September 2003, we set up a fake Nike
advertisement campaign, including a public
installation, a website and a performance. The  Oostenrijkse rechter wees
news went out nationwide: "Karlsplatz, one of inbreukvordering van Nike op
Vienna's main squares, is soon to be renamed formele gronden af
Nikeplatz, and a huge monument in the shape
of Nike's famous Swoosh logo will be built in
Nikeplatz". The one-month campaign  Merkinbreuk, indien door gebruik
provoked the reactions of Vienna's citizens, (anders dan voor waren of
city officials and the Nike group, which started diensten), zonder geldige reden,
legal action to put an end to this bizarre van Swoosh ongerechtvaardigd
performance.’ voordeel wordt getrokken uit of
afbreuk wordt gedaan aan
onderscheidend vermogen of
reputatie vanmerk.
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

13. Merkenrecht in de kunst (II)
vs
Brad Troemel, dean & deluca low calorie snack inside
Marlboro box w/ Cerebral Palsy Tissue/Organ Kidney Cancer
Green Ribbon Glittery Sticker (Ethical) 1/2
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

14. Kunstvervalsing in het auteursrecht (I)
 uitsluitend recht van maker van werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dit
openbaar te maken en te verveelvoudigen [onderscheiden van eigendomsrecht werk]
 werk moet oorspronkelijk zijn en stempel van maker dragen [let op: stijl-exceptiè]
 verveelvoudiging is (ook) elke bewerking of nabootsing in gewijzigde vorm, die niet als
nieuw, oorspronkelijk werk moet worden aangemerkt.
 citeren
 persoonlijkheidsrechten
 duur (tot 70 jaar na overlijden maker, bescherming vanaf openbaarmaking werk)
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

15. Oorspronkelijkheid en persoonlijk stempel
in het auteursrecht
 Werk moet origineel of uniek zijn
 Werk mag niet zijn ontleend aan ander, reeds bestaand werk
 Werk moet resultaat zijn van scheppende menselijke arbeid en van creatieve
keuzes
 Moet het uitgesloten worden geacht dat twee auteurs onafhankelijk van elkaar
exact hetzelfde werk maken? [ja, dan werk]
 Toets wordt aangelegd ten tijde van schepping [auteursrecht van rechtswege]
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen
Robert Rauschenberg’s Factum I & Factum I

16. Kunstvervalsing auteursrechtelijk
beschermd?
 Kunstvervalser kan auteursrechthebbende zijn van
vervaardigde werken, mits deze oorspronkelijk zijn en het
stempel van de maker dragen
 Daaraan doet niet af dat de kunstvervalser met deze werken
wellicht strafbare feiten pleegt
 1-op-1 kopie van een (nog) auteursrechtelijk beschermd werk is
inbreuk
 Inbreuk is ook iedere verveelvoudiging in gewijzigde vorm die
niet als nieuw oorspronkelijk werk moeten worden aangemerkt
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

17. Helmut Newton vs George Pusenkoff (I)
Oberlandesgericht Hamburg 12 oktober 1995
“
“
Helmut Newton, ‘Miss Livingston, Beverly
George Pusenkoff, ‘Power of Blue’
Hills 1981’
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

18. Helmut Newton vs George Pusenkoff (II)
Oberlandesgericht Hamburg 12 oktober 1995
 Newton: plagiaat! – inbreuk auteursrecht
 OLG: in ‘Power of Blue’ wordt op geoorloofde wijze gebruikt gemaakt van foto Newton
 Wat is ‘scheppend vermogen’ van foto van Newton en van ‘Power of Blue’?
 Foto van Newton: een pose, namelijk de weergave van naaktheid en erotiek
 ‘Power of Blue’: gaat om de kleur, niet om de weergave van het naakte vrouwenlichaam
 Pusenkoff heeft maximaal afstand gehouden van Newton’s foto, zodanig dat die foto
herkenbaar blijft en het gebruik daarvan voor hem niet onmogelijk wordt
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

19. Pictoright vs Allposters (I)
(rechtbank Roermond 2010 / hof Den Bosch 2012)
 Pictoright (auteursrechtorganisatie) behartigt belangen
van bij haar aangesloten auteursrechthebbenden,
bijvoorbeeld tegen inbreuken (o.a. Picasso, Matisse,
Chagall).
 Allposters: grote aanbieder van posters en prints,
waaronder ‘canvas transfer’, een procedé waarbij op
papieren poster, kunststof laag wordt aangebracht
(laminaat) en afbeelding van papier wordt overgezet op
canvasdoek met behulp van chemisch procedé, welk doek
vervolgens op houten frame wordt gespannen.
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

20. Pictoright vs Allposters (II)
(rechtbank Roermond 2010 / hof Den Bosch 2012)
 Na bewijsbeslag vordert Pictoright o.a. verbod inbreuk op
auteursrechten en persoonlijkheidsrechten van een aantal
rechthebbenden door – kort gezegd – ‘canvas transfer’
 = nieuwe openbaarmaking en/of verveelvoudiging zonder
toestemming rechthebbenden
 = onrechtmatig handelen
 = wegsnijden van teksten met makerschap of expositiegegevens
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

21. Pictoright vs Allposters (III)
(rechtbank Roermond 2010 / hof Den Bosch 2012)
 Allposters bestrijdt vorderingen
 Geen verveelvoudiging, want bij overzetten van afbeelding op
papieren ondergrond op canvas wordt afbeelding niet
aangepast (geen kopie, geen nieuw exemplaar)
 Geen verboden openbaarmaking, want auteursrecht uitgeput
 Geen schending persoonlijkheidsrechten
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

22. Pictoright vs Allposters (IV)
(rechtbank Roermond 2010 / hof Den Bosch 2012)
Rechtbank
 Posters zijn met toestemming rechthebbenden in het verkeer
gebracht (eigendomsoverdracht) binnen EU
 Geen verveelvoudiging, want geen vermeerdering afbeelding
 Geen ongeoorloofde openbaarmaking: i) geen verandering werk ii)
poster en canvasdrager behoren tot zelfde productgroep iii) aanzien
van schilderij telt niet (iv) geen schending persoonlijkheidsrecht
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

23. Pictoright vs Allposters (IV)
(rechtbank Roermond 2010 / hof Den Bosch 2012)
hof Den Bosch
 Niet is komen vast te staan dat sprake is van uitputting
(bewijslast van uitputting rust op Allposters, maar hof komt
daar niet aan toe)
 ‘canvas transfer’ is openbaarmaking, want nieuwe vorm en
ander uiterlijk
 Nieuwe exploitatiemogelijkheid (hogere prijs)
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

24. Kunst aufräumen – Ursus Wehrli
www.kunstaufraeumen.ch
Weg met origineel, leve de opgeruimde ‘kopie’?
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen

25. Tenslotte: mooi nep is niet fout?
Bianca Stigter in NRC 6 december
2012: ‘Zou authenticiteit zijn beste tijd
gehad hebben?
Vragen?
Gino van Roeyen
BANNING Advocaten
www.banning.nl
+31-73-6927784
+31-73-6927784
g.vanroeyen@banning.nl
Nijmegen, 14 december 2012
Gino van Roeyen