4ο Φυλλάδιο_β_Επαναληπτικό_1η+2η Ενότητα_Προτάσεις+Παράγραφος - Απαντήσεις

1. Νεοελληνική ΓλώσσαΑ Γυμνασίου
1
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΦΥ
ΛΛΑΔΙΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ι. ΘΕΩΡΙΑ
1. Οι προτάσεις ανάλογα με τη δομή τους-συστατικά τους χωρίζονται:
Προτάσεις απλές Προτάσεις σύνθετες: Προτάσεις επαυξημένες: Προτάσεις ελλειπτικές:
είναι οι προτάσεις που έχουν μόνο
τους κύριους όρους*
της πρότασης,
π.χ. Το σπίτι είναι μεγάλο..
είναι οι προτάσεις που έχουν
περισσότερα από ένα
υποκείμενα, αντικείμενα ή
κατηγορούμενα,
π.χ. Ο Γιώργος και ο Δημήτρης
είναι άρρωστοι.
είναι οι προτάσεις που έχουν, εκτός από τους
κύριους όρους, και άλλους προσδιορισμούς, οι
οποίοι λειτουργούν ως συμπληρώματα της
έννοιας που δίνουν οι κύριοι όροι,
π.χ. Το σπίτι της οικογένειάς μου είναι μεγάλο.
είναι οι προτάσεις από τις οποίες λείπει κάποιος
κύριος όρος, γιατί εννοείται από τα
συμφραζόμενα,
π.χ. [εσύ] Τι κάνεις;
*
Κύριοι όροι της πρότασης είναι το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
- Υποκείμενο είναι η λέξη ή οι λέξεις που φανερώνουν για ποιον γίνεται λόγος στην πρόταση
(απαντά στην ερώτηση ποιος–α –ο / ποιοι –ες –α και βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική)
- Κατηγόρημα είναι η λέξη ή οι λέξεις οι οποίες φανερώνουν εκείνο που λέγεται μέσα στην πρόταση για το υποκείμενο. Μπορεί να εκφράζεται με τις εξής μορφές:
Ρήμα: π.χ. Τα σχολεία άνοιξαν.
Ρήμα +Αντικείμενο π.χ.: Οι Φοίνικες δημιούργησαν το αλφάβητο.
Ρήμα +Αντικείμενο + Αντικείμενο (διαφορετικού είδους) π.χ.: Ο καθηγητής μαθαίνει στους μαθητές ιστορία.
Ρήμα + Κατηγορούμενο π.χ.: Ο μαθητής είναι συνεπής.
Άρα η απλή πρόταση μπορεί να έχει μόνο τις ακόλουθες μορφές:
Υ+Ρ
Υ+Ρ+Α
Υ+Ρ+Α+Α
Υ+Ρ+Κ
2. Οι προτάσεις ανάλογα με το περιεχόμενό τους χωρίζονται:
Προτάσεις αποφαντικές (ή κρίσης) Προτάσεις προστακτικές (ή επιθυμίας): Προτάσεις επιφωνηματικές: Προτάσεις ερωτηματικές:
είναι οι προτάσεις με τις οποίες
δίνεται μια πληροφορία, διατυπώνεται
μια γνώμη/κρίση.
Εκφέρονται σε οριστική
π.χ.
Τα σχολεία θα ανοίξουν νωρίτερα
φέτος.
είναι οι προτάσεις με τις οποίες εκφράζεται
επιθυμία, προτροπή ή υπόσχεση, προτροπή,
απαγόρευση. Εκφέρονται σε προστακτική και
υποτακτική,.
π.χ.
Έλα εδώ αμέσως.
είναι οι προτάσεις με τις οποίες
εκφράζονται έντονα
συναισθήματα (λύπη, χαρά,
έκπληξη, θαυμασμός κτλ.). Στον
γραπτό λόγο συνοδεύονται με
θαυμαστικό (!),ενώ στον
προφορικό χαρακτηρίζονται από
το ανέβασμα της φωνής, π.χ.
Είναι τόσο ωραία εδώ!
είναι οι προτάσεις με τις οποίες εκφράζεται
ερώτηση.
π.χ.
Πότε θα ανοίξουν τα σχολεία;
3. Οι προτάσεις ανάλογα με την ποιότητά τους χωρίζονται:
Προτάσεις καταφατικές:
είναι οι προτάσεις που δεν περιέχουν άρνηση, π.χ.
Τα μαθηματικά είναι δύσκολα.
Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές): είναι οι προτάσεις που περιέχουν
άρνηση, π.χ.
Τα μαθηματικά δεν είναι δύσκολα.
4. Οι προτάσεις σε σχέση με τις άλλες χωρίζονται:
Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες): είναι οι προτάσεις που κατά κανόνα
μπορούν να σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να συνδυαστούν με μια
άλλη πρόταση,
π.χ. Χθες τελείωσαν τα μαθήματα.
Προτάσεις δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες): είναι οι προτάσεις που, για
να σταθούν στον λόγο, χρειάζεται να συνδυαστούν με μια άλλη
πρόταση,
π.χ. Μου είπε πως θα είναι για πάντα δίπλα μου.
ΙΙ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σημείωση: με bold (μαύρα γράμματα) σημειώνουμε το ρήμα, με υπογράμμιση το Υποκείμενο, με πλάγια γράμματα το αντικείμενο ή τα αντικείμενα, με μπλε
χρώμα το κατηγορούμενο και με κίτρινο χρώμα τους προσδιορισμούς.
1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς τη δομή τους:
α. Εμφανίστηκε ο διευθυντής.
Απλή= έχει ρήμα και Υποκείμενο (δηλαδή τους βασικούς όρους)
β. Η Μαρία είναι λυπημένη.
Απλή= έχει ρήμα, Υποκείμενο και κατηγορούμενο (δηλαδή τους βασικούς όρους)
γ. Θα έρθεις;
Ελλειπτική= έχει ρήμα, λείπει το υποκείμενο

2. Νεοελληνική ΓλώσσαΑ Γυμνασίου
2
δ. Η Ελένη ήρθε χθες στο σπίτι μας.
Επαυξημένη= έχει ρήμα, Υποκείμενο και προσδιορισμούς
ε. Ο Κώστας έδωσε το τετράδιό του στονΔημήτρη.
Επαυξημένη: έχει ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο και προσδιορισμούς
2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς το περιεχόμενό τους:
α. Το μαγαζί μου είναι στον επόμενο δρόμο, στα δεξιά.
Αποφαντική= δίνει μία πληροφορία
β. Τι όμορφος κήπος!
Επιφωνηματική= εκφράζει ένα συναίσθημα
γ. Είναι Σάββατο σήμερα;
Ερωτηματική= διατυπώνει μία ερώτηση
δ. Να έρθεις στο γήπεδο τώρα.
Επιθυμίας= εκφράζει προσταγή
ε. Δεν έχω δει πιο έξυπνο μαθητή.
Επιφωνηματική= εκφράζει ένα συναίσθημα
3. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς την ποιότητά τους:
α. Τα μαθήματα στην Α Γυμνασίου δεν είναι δύσκολα.
Αποφατική
β. Μην έρχεσαι κοντά!
Αποφατική
γ. Το μεσημέρι φάγαμε μακαρόνια.
Καταφατική
δ. Να μην φωνάζεις μέσα στο αυτοκίνητο.
Αποφατική
ε. Σύντομα θα έχουμε φτάσει στο χωριό.
Καταφατική
4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς τη δομή, το περιεχόμενο και την ποιότητά τους:
α. Ήξερες για το διαγώνισμα;
Ελλειπτική + Επαυξημένη
Καταφατική
Ερωτηματική
β. Δεν ήρθε ακόμα στο μαγαζί ο Αλέξανδρος.
Επαυξημένη
Αποφατική
Αποφαντική
γ. Η Ελένη είναι πολύ ψηλή.
Επαυξημένη
Καταφατική
Αποφαντική
δ. Έλα πιο κοντά!
Ελλειπτική, Επαυξημένη
Καταφατική
Επιθυμίας
ε. Φώναξε τον για παιχνίδι.
Ελλειπτική, Επαυξημένη
Καταφατική
Επιθυμίας
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ-ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ-ΦΡΑΣΕΙΣ
Ι. ΘΕΩΡΙΑ
Η Δομή της Παραγράφου
Θεματική Περίοδος  Είναι, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, η πρώτη περίοδος της παραγράφου.
 Μας πληροφορεί για το θέμα της παραγράφου και τη θέση-άποψη του συγγραφέα.

3. Νεοελληνική ΓλώσσαΑ Γυμνασίου
3
Σχόλια-Λεπτομέρειες  Είναι το μεγαλύτερο συνήθως τμήμα μιας παραγράφου.
 Σε αυτά ο συγγραφέας μάς παρέχει ιδέες, επιχειρήματα και πληροφορίες για να υποστηρίξει τη θέση-άποψή
του.
Κατακλείδα-Πρόταση  Είναι πάντα η τελευταία περίοδος της παραγράφου.
 Μπορεί να μην υπάρχει (είναι συνηθισμένο).
 Σε αυτήν ο συγγραφέας: α) βγάζει ένα συμπέρασμα από όσα έχει γράψει στην παράγραφο ή β) συνοψίζει όσα
έχει γράψει, τα ξαναλέει σύντομα ή γ) μάς προετοιμάζει για την επόμενη παράγραφο.
π.χ.
Η Ιωνική επανάσταση υπήρξε η αφορμή μιας σειράς ελληνοπερσικών συγκρούσεων που ακολούθησαν. Ο Μαρδόνιος, γαμπρός του βασιλιά
Δαρείου, τέθηκε επικεφαλής μίας μεγάλης εκστρατείας. Το 492 π.Χ., ο στρατός του πέρασε τον Ελλήσποντο και κατευθύνθηκε προς τη
Μακεδονία. Παράλληλα κινήθηκε και ο περσικός στόλος. Στην επιστροφή, όμως, μεγάλη θαλασσοταραχή προκάλεσε, κοντά στον Άθω,
μεγάλη καταστροφή του στόλου. Η εκστρατεία έληξε, αφού οι Πέρσες πέτυχαν να επαναφέρουν τη Θράκη υπό τον έλεγχό τους, ο οποίος
είχε διασαλευθεί λόγω της Ιωνικήςεπανάστασης. Η μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα στουςΠέρσες και τουςΈλληνες είχε ήδη αρχίσει.
Διαρθρωτικές/Συνδετικές λέξεις-φράσεις που δηλώνουν:
 Αιτιολόγηση: εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι
 Αποτέλεσμα: γι΄ αυτό το λόγο, κατά συνέπεια, ώστε, έτσι που, λοιπόν, συνεπώς, αυτό έχει ως αποτέλεσμα
 Σκοπός: για το σκοπό αυτό, με σκοπό να, για να
 Αντίθεση – εναντίωση: αλλά, όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, άλλωστε, εξάλλου, αντίθετα, διαφορετικά, αλλιώς, από την άλλη πλευρά, ενώ, μολονότι
 Χρονική σχέση: αρχικά, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, έπειτα, μετά, τέλος, όταν, καθώς, μόλις, αργότερα, ενώ, ταυτόχρονα, παράλληλα
 Ένας όρος, προϋπόθεση: αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση
 Επεξήγηση: δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα
 Έμφαση: το σημαντικότερο απ΄όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, πρέ πει ακόμη να σημειωθεί,
θα ήθελα να τονίσω το εξής
 Παράδειγμα – διευκρίνιση: λόγου χάρη, για παράδειγμα
 Επιβεβαίωση: πράγματι, πραγματικά, βέβαια, μάλιστα, και μάλιστα, κυρίως, ακριβώς
 Απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούργιας ιδέας: καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα/θέμα που θα μας απασχολήσει
 Συμπέρασμα, ανακεφ αλαίωση: για να συνοψίσουμε, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τότε, τελικά, ανακεφαλαιώνοντας, άρα, ώστε, επομένως,
συνοψίζοντας, με λίγα λόγια, σύμφωνα με τα παραπάνω, με αποτέλεσμα να
 Γενίκευση: γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα
π.χ.
Ο ψαράς γύρισε στην καλύβα του με την καρδιά ραγισμένη απ' το χαμό της συντρόφου του. Μόλις μπήκε μέσα, βρήκε τη
φώκια να στρογγυλοκάθεται μπροστά στη φωτιά και να στεγνώνει τη γούνα της. Άντεξαν την πείνα για λίγες μέρες ακόμα.
Μετά ο ψαράς, αλαλιασμένος απ' τις φωνές των παιδιών του που ζητούσαν φαΐ, αποφάσισε να δράσει πιο δυναμικά. Αυτή τη
φορά, ξανοίχτηκε πολύ βαθιά στη θάλασσα και πέταξε τη φώκια στο νερό, μακριά απ' τις ακτές. Η φώκια όμως προσπαθούσε
απεγνωσμένα να γαντζωθεί από την κουπαστή με τα πτερύγιά της που μοιάζουν με χέρια. Ο ψαράς, εκνευρισμένος, της
κοπανάει μια με το κουπί, με αποτέλεσμα να της σπάσει το ένα πτερύγιο. Η φώκια τότε έμπηξε κάτι τσιριχτά σαν άνθρωπος
και χάθηκεμες στο νερό, πουβάφτηκεκόκκινο απ'το αίμα της.
ΙΙ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των ακόλουθων παραγράφων:
Σημείωση: ό,τι βρίσκεται εντός της πρώτης αγκύλης είναι η Θεματική Πρόταση, ακολουθούν τα Σχό λια-Λεπτομέρειες και (αν υπάρχει) ό,τι βρίσκεται εντός της
τρίτης αγκύλης είναι η Κατακλείδα-Πρόταση
Α.
[Μόλις δόθηκε το σύνθημα, οι Αθηναίοι, για να αποφύγουν τα πυκνά βέλη του εχθρού, όρμησαν τρέχοντας]. [Το κατηφορικό έδαφος π ου
είχαν διαλέξει τους βοήθησε να φθάσουν πιο γρήγορα στον σκοπό τους. Οι Πέρσες κυκλώθηκαν και πολλοί υποχώρησαν πανικόβλητοι προς
τα καράβια]. [Η περιφανής ελληνική νίκη έδειξε ότι οι Πέρσες δεν ήταν ακατανίκητοι].
Β.
[Στο μεταξύ ο Ξέρξης προχωρούσε μέσω Θράκης και Μακεδονίας χωρίς να συναντήσει κανένα εμπόδιο]. [Την κίνησή του συνόδευε και ο
στόλος, πλέοντας στο Αιγαίο. Στα στενά των Θερμοπυλών, το 480 π.Χ., επέλεξαν οι Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Ο ελλη νικός
στόλος, για να εμποδίσει περσική απόβαση, έπλευσε στο Αρτεμίσιο της Εύβοιας. Ο Ξέρξης, φθάνοντας στις Θερμοπύλες, ζήτησε από τον
αρχηγό των Ελλήνων Λεωνίδα, βασιλιά της Σπάρτης, να παραδώσει τα όπλα. Η αυθόρμητη απάντησή του «μολών λαβέ» (έλα να τα πάρει ς)
επρόκειτο να μείνει στην ιστορία ως διαχρονικό δείγμα απαράμιλλης γενναιότητας. Οι προσπάθειες των Περσών να καταβάλουν την
αντίσταση των Ελλήνων απέτυχαν. Από τη δύσκολη θέση έβγαλε τους Πέρσες ο Εφιάλτης, κάτοικος της περιοχής, ο οποίος τους οδήγη σε
από ένα μονοπάτι στα νώτα των Ελλήνων. Πριν ολοκληρωθεί η κύκλωση, ο Λεωνίδας έδωσε εντολή στους συμπολεμιστές του να
αποχωρήσουν. Έμειναν με τη θέλησή τους700 Θεσπιείς που έπεσαν μαζί με τους300 Σπαρτιάτες].
Γ.

4. Νεοελληνική ΓλώσσαΑ Γυμνασίου
4
[Ξεχωριστοί πνευματικοί άνθρωποι, όπως ο Θαλής, o Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης από τη Μίλητο, ο Ηράκλειτος από την Έφεσο, ο
Πυθαγόρας από τη Σάμο και πολλοί άλλοι ακόμη, προσπαθούν να κατανοήσουν με λογικό και όχι με μυθικό τρόπο τη δημιουργία του
κόσμου και το νόημα της ζωής και να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα]. [Αναπτύσσονται λοιπόν η φιλοσοφία, η αστρονομία, η γεωγραφία,
η μετεωρολογία και τα μαθηματικά. Ο Θαλής κατόρθωσε, μάλιστα, να προβλέψει την έκλειψη του ήλιου που έγινε στις ημέρες του κα ι ο
μαθητής του Αναξίμανδρος να σχεδιάσει τον πρώτο χάρτη του ουρανού και της γης].
2. Να εντοπίσετε τις συνδετικές/διαρθρωτικές λέξεις-φράσεις των ακόλουθων παραγράφων:
Α.
Το έδαφος της Αττικής ήταν φτωχό. Γι’ αυτό το λόγο, οικισμοί αναπτύχθηκαν εκεί όπου υπήρχαν δυνατότητες να ζήσουν άνθρωποι. Στις
λιγοστές πεδιάδες οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με τη γεωργία, ενώ στις κάπως ορεινές με την κτηνοτροφία. Επίσης, τα εκτεταμένα παράλια
ευνόησαν την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου. Αργότερα, η Αττική αποτέλεσε ενιαίο κράτος με έδρα την Αθήνα. Το έργο αυτό
αποδόθηκε στον Θησέα. Σε ανάμνηση μάλιστα του γεγονότος αυτού οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Παναθήναια, την πιο λαμπρή γιορτή της
Αθήνας. Οι Αθηναίοι, τέλος, ήταν Ίωνες, περήφανοι γι’ αυτή την καταγωγή τους και δεμένοι με τον τόπο τους˙ αγωνίστηκαν και
δημιούργησαν ένα μεγάλο κράτος, του οποίου η δύναμη και η αίγλη έμειναν απαράμιλλες στους αιώνες.
Β.
Προβλήματα, όμως, της καθημερινής ζωής προκαλούσαν εντάσεις. Την εξουσία των ευγενών είχαν ήδη αρχίσει να αμφισβητούν οι έμποροι
και οι βιοτέχνες, οι οποίοι με την ανάπτυξη του θαλάσσιου εμπορίου είχαν αποκτήσει μεγάλη οικονομική δύναμη. Από την άλλη πλευρά οι
χρεωμένοι αγρότες απαιτούσαν κατάργηση των χρεών. Όσοι από αυτούςδεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα χρέη τουςγίνονταν δούλοι.
Γ.
Οι Έλληνες από παλιά έζησαν χωρισμένοι. Απλωμένοι σε έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο δε συγκρότησαν ενιαίο κράτος με τη σημερινή έν νοια
του όρου. Η επαφή, όμως, με τους άλλους λαούς τούς βοήθησε να αποκτήσουν σαφή ιδέα για την ενότητά τους. Μιλούσαν όλοι, με κάπ οιες
διαφορές φυσικά, την ίδια γλώσσα και λάτρευαν τους ίδιους θεούς. Ήδη, την εποχή αυτή επικρατεί και η ονομασία Έλληνες. Οι αποστάσεις
που τους χώριζαν, καθώς και οι δυσκολίες της ζωής σε διάφορους τόπους ενίσχυαν ένα αίσθημα νοσταλγίας. Έτσι, η ικανοποίηση του
αισθήματος αυτού και η ιδέα ότι ανήκαν στον ίδιο λαό δημιούργησαν την ανάγκη συμμετοχής σε εκδηλώσεις πανελλήνιου χαρακτήρα.