Ponad 480 tys. firm w Polsce płaci podatek od osób prawnych (tzw. CIT). Znacząca część firm płaci go jednak znacznie mniej niż nominalne 19% dochodu. Rozbieżność pomiędzy nominalnym i faktycznym opodatkowaniem tłumaczy szerokie wykorzystanie instrumentu tzw. rozliczenia straty (ang. carry forward). Z ponad 75 tys. firm, które przebadaliśmy ponad 66% zanotowały przynajmniej w jednym badanym roku stratę, co uprawniło je do odliczeń od podstawy opodatkowania w następnych latach, czyli obniżenia faktycznie płaconych podatków w okresach dodatniej rentowności. Z tej możliwości skorzystała ponad połowa uprawnionych firm. Co więcej, odliczenia 10% firm były wyższe niż wynikało ze strat (czyli skorzystały również z innych ulg podatkowych).

1. Stracić,
żeby
zyskać?
czyli parę
ciekawych faktów
o opodatkowaniu
firm i rozliczeniu
straty w Polsce

2. 2Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Streszczenie
• Ponad 480 tys. firm w Polsce płaci podatek od osób prawnych (tzw. CIT).
Znacząca część firm płaci go jednak znacznie mniej niż nominalne 19%
dochodu.
• Rozbieżność pomiędzy nominalnym i faktycznym opodatkowaniem tłuma-
czy szerokie wykorzystanie instrumentu tzw. rozliczenia straty (ang. carry
forward). Z ponad 75 tys. firm, które przebadaliśmy ponad 66% zanotowały
przynajmniej w jednym badanym roku stratę, co uprawniło je do odliczeń od
podstawy opodatkowania w następnych latach, czyli obniżenia faktycznie
płaconych podatków w okresach dodatniej rentowności. Z tej możliwości
skorzystała ponad połowa uprawnionych firm. Co więcej, odliczenia 10%
firm były wyższe niż wynikało ze strat (czyli skorzystały również z innych ulg
podatkowych).
• Według oficjalnego sprawozdania Ministerstwa Finansów w samym 2015 r.
wykorzystanie rozliczenia straty kosztowało państwo 2,6 mld zł.
• Coraz częściej przedsiębiorcy korzystają z pełnego pięcioletniego okresu
rozliczenia straty, co może sugerować zarówno strategiczne rozliczanie po-
datku w kilkuletnim horyzoncie: spodziewając się wysokich zysków (np. po
podpisaniu kontraktu, lecz przed jego faktyczną realizacją), firmy mogą
„zawczasu” zapewnić pożądany poziom strat, szczególnie w ramach szer-
szych grup kapitałowych lub przedsiębiorstw powiązanych personalnie. Po-
twierdzają to dane: z pięcioletniego okresu rozliczeń korzystają mniej wię-
cej tak samo często małe (powiązania personalne), jak i duże firmy (grupy
kapitałowe).
• Z rozliczenia straty najczęściej korzystają firmy z sektora rolniczego. Róż-
nice pomiędzy wykorzystaniem tarczy podatkowej pomiędzy firmami z ka-
pitałem krajowym i zagranicznym nie są natomiast duże, co podważa tezę
o częstszym unikaniu opodatkowania przez te drugie. Stratę częściej roz-
liczają mikro i małe przedsiębiorstwa oraz firmy o krótkiej historii. Krótka
historia firmy nie musi jednak być tożsama z początkującym przedsiębiorcą:
optymalizowanie bazy podatkowej na kilka lat wymaga dobrej znajomości
zasad podatkowych. Doradztwo w tej sprawie nie jest zautomatyzowane
ani w elektronicznych platformach księgowych ani w przypadku usług tra-
dycyjnych biur księgowych. Wymaga zatem samodzielnego wysiłku w pozy-
skanie wiedzy na temat przepisów.
• Polska nie jest jedynym krajem, w którym funkcjonuje mechanizm rozlicze-
nia straty, czyli wieloletniego rozliczania straty przy obliczaniu zobowiązań
podatkowych. Charakterystyka wykorzystania tego instrumentu jest jednak
w Polsce specyficzna. Dla porównania, w Niemczech jej popularność doty-
czy innych sektorów gospodarki i odmiennych typów firm.

3. 3Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Podatek od firm a budżet państwa
W ostatnich dziesięciu latach podatek do-
chodowy od osób prawnych (zwany
potocznie CITem) stanowi ok. 10%
wszystkich wpływów podatko-
wych, które trafiają do budżetu
państwa. Z tytułu CIT rozlicza się
w Polsce ponad 480 tys. firm, ale
znaczna część z nich ma niższe
należności podatkowe niż nomi-
nalne 19% zysku. Dzięki licznym,
prawnie dozwolonym mechanizmom,
firmy na całym świecie mogą znacząco
obniżać podatek należny i nie należy się
dziwić, że z tej możliwości korzystają. Mechani-
zmy te mają różne nazwy w różnych krajach. W sensie ilościowym największe
znaczenie dla polskich firm mają dwie tarcze ochronne przed podatkami: rozli-
czanie straty oraz ulgi podatkowe.
• Rozliczanie straty (ang. carry forward) – jeśli firma poniosła stratę, to w cią-
gu 5 kolejnych lat działalności może ją odliczać od dochodu, czyli de facto
podstawy opodatkowania.
• Tarcza podatkowa (ang. tax shield) – obniżenie wysokości podatku lub pod-
stawy opodatkowania wynikające z konkretnej cechy lub działania firmy,
np. ulgi dla nowopowstałych firm czy ulgi inwestycyjne.
Nasz raport pokaże, jak dużą rolę odgrywa w Polsce mechanizm rozliczenia
straty, jakie firmy korzystają z niego najczęściej, oraz ile CIT udaje im się dzięki
temu zaoszczędzić.
Na wykresie przedstawiamy dane do 2016 roku, za oficjalnymi raportami Ministerstwa finansów. Na po-
czątku 2018 roku pojawiły się, co prawda, wstępne komunikaty dotyczące wpływów podatkowych za
rok 2017, ale na pełne dane będziemy musieli jeszcze trochę poczekać. Z szacunkowych danych wynika
jednak, że rok 2017 nie różnił się znacząco od poprzednich, zwłaszcza pod względem CIT-u.
Choć
CIT często
zajmuje czołowe
miejsce w nagłówkach
gazet, jak pokazują
doświadczenia z ostatnich
lat, daleko mu do roli
wiodącego źródła
pieniędzy
w budżecie.
Wpływy podatkowe do budżetu państwa
Dane: MF
0 50 100 150 200 250 300 350
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
miliardy złotych
CIT PIT VAT Akcyza Pozostałe

4. 4Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Dlaczego firmy nie muszą płacić podatków?
Zasady rozliczania strat reguluje art. 7
ust. 5 ustawy o podatku dochodo-
wym od osób prawnych. W prakty-
ce podatnicy objęci tymi przepisa-
mi kwotę odliczoną od dochodu
w roku podatkowym straty z lat
ubiegłych wykazują w formularzu
CIT-8/0, w części B.2.
To oczywista oczywistość, że wobec
takich zachęt w systemie podatkowym,
strategiczne obliczanie podstawy opodat-
kowania przynosi wymierne korzyści: rotując
przychody i koszty pomiędzy podmiotami, można znaczą-
co obniżyć stopę opodatkowania.
Co więcej, w praktyce można to robić pod koniec roku obrachunkowego, o ile
tylko partnerzy w tym procederze ufają sobie wystarczająco (np. należą do
wspólnej grupy kapitałowej albo pozostają w bliskich relacjach osobistych).
Wyobraźmy sobie, że firma Jana Kowalskiego w roku 2010 zanotowała
stratę w wysokości 100 000 zł. W kolejnych latach wyniki firmy wyglądały
następująco:
Rok
Strata/
nadwyżka
Pozostała
strata
Nominalny
CIT
Faktyczny
CIT
Stawka CIT
efektywnie
2011 (brak) 100 000 zł 0 zł 0 zł 0%
2012 10 000 zł 100 000 zł 1 900 zł 0 zł 0%
2013 100 000 zł 90 000 zł 19 000 zł 9 500 zł 9,5%
2014 50 000 zł 40 000 zł 9 500 zł 1 900 zł 3,8%
2015 20 000 zł 0 zł 3 800 zł 3 800 zł 19%
Uwaga: przykład hipotetyczny, ogólna stawka CIT 19 %., od 2017 roku małe firmy mogą stosować
stawkę 15%/firm 15 %
Stosowanie tego mechanizmu jest całkowicie zgodne z literą prawa. Rotowanie
dochodów i kosztów pomiędzy powiązanymi podmiotami, nawet jeśli sprzecz-
ne z duchem prawa, jest trudne do wykrycia nawet w przypadku kontroli. Po-
nieważ z rozliczenia straty korzystać może aż 66% firm (patrz dalej), kontrole
takie trzeba byłoby realizować na iście masową skalę.
CIT-8/O(8) 1/3
,
Dochody wolne od podatku w zakresie określonym ustawą wymienioną w art.40 ust.2 pkt 3 ustawy 13.
,
Dochody spółek zarządzających specjalnymi strefami ekonomicznymi, wolne od podatku na podstawie przepisów
wykonawczych do ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. Nr 123, poz.600, ze
zm.)
14.
,
Dochody wolne od podatku na podstawie
ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych
i przepisów wykonawczych do tej ustawy,
nie wystąpili o zmianę zezwoleń, zgodnie z art.6 ustawy z dnia
2 października 2003 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach
ekonomicznych i niektórych ustaw (Dz.U. Nr 188, poz.1840, ze zm.)
15.
,
w oparciu o zezwolenia uzyskane przed dniem
1 stycznia 2001 r., osiągnięte przez podatników,
którzy:
korzystają ze zwolnienia na podstawie zmienionego zezwolenia
i jednocześnie nie przekroczyli maksymalnej dopuszczalnej
wielkości pomocy publicznej (art.5 ustawy wymienionej w poz.15)
16.
,
Dochody zwolnione od podatku na podstawie art.20 ust.3 ustawy 17.
,
Inne dochody (przychody) wolne (zwolnione) od
podatku, w tym na podstawie odrębnych ustaw
18. Tytuł (wymienić): 19.
,
Razem dochody wolne
Suma kwot z poz. od 8 do 17 i 19. Kwotę należy wpisać w poz.40 CIT-8.
20.
,
B.2. ODLICZENIA OD DOCHODU STRAT Z LAT UBIEGŁYCH
Kwota strat z lat ubiegłych podlegająca odliczeniu (poz.41) nie może przekroczyć kwoty dochodu z poz.38 CIT-8 pomniejszonej o kwotę z poz.20 CIT-8/O.
Rok poniesienia straty
Kwota poniesionej straty
zł, gr
Kwota straty odliczona
w latach poprzednich
zł, gr
Kwota straty do odliczenia
w roku bieżącym
zł, gr
Kwota strat z lat ubiegłych
podlegająca odliczeniu
Suma kwot z poz.24, 28, 32, 36 i 40.
21.
└────┴────┴────┴────┘
22.
,
23.
,
24.
,
25.
└────┴────┴────┴────┘
26.
,
27.
,
28.
,
29.
└────┴────┴────┴────┘
30.
,
31.
,
32.
,
33.
└────┴────┴────┴────┘
34.
,
35.
,
36.
,
37.
└────┴────┴────┴────┘
38.
,
39.
,
40.
,
41.
zł, gr
Stratę
z danego roku
finansowego można
w Polsce odliczać
od dochodu przez
następne 5 lat, odliczenie
w danym roku nie może
przekroczyć 50%
poniesionej
straty.

5. 5Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Czy polscy przedsiębiorcy są wyjątkowi?
W wielu krajach ogranicza się, jaki odsetek stra-
ty wolno przedsiębiorcy rozliczyć w kolejnych
latach, co naturalnie zmniejsza korzyści
z „optymalizacji”. Na przykład w Niemczech
wielkość dochodu podlegającego opodat-
kowaniu można obniżyć o 1 mln € plus
60% dochodu przekraczającego tę kwotę.
W Polsce, dla porównania, rozliczyć można
całą stratę, choć trzeba to rozłożyć przynaj-
mniej na dwa lata podatkowe (bo obowiązuje li-
mit maksymalnie 50% straty w roku podatkowym).
Innym stosowanym ograniczeniem jest skracanie okresu, w którym można roz-
liczyć stratę. Na przykład na Węgrzech ten okres wynosi maksymalnie 5 lat
(podobnie jak w Polsce), podczas gdy w Portugalii okres ten wynosi maksymal-
nie 4 lata. Z drugiej strony np. we Francji stratę rozliczać można bezterminowo.
Elastyczność regulacji dotyczących rozliczania straty przekłada się na efek-
tywne opodatkowanie firm. Relatywnie wysoki odsetek firm, które nie płacą
w ogóle podatku w danym roku (np. w Polsce czy w Niemczech) to pochodna
dostępności mechanizmów pozwalających obniżyć zobowiązania. M.in. dlate-
go w większości krajów tylko pewien odsetek firm płaci nominalną stopę po-
datkową, a rozstrzał efektywnych stóp opodatkowania jest wprost proporcjo-
nalny do liczby ułatwień i ulg skierowanych do pracodawców. Choć w Polsce
i np. w Niemczech wiele firm płaci nominalną stawkę podatkową, nie da się nie
zauważać, że drugą najbardziej znaczącą grupą są ci, którzy… nie płacą podat-
ków wcale lub płacą prawie wcale.
Uwaga: dane jednostkowe firm ze zbioru Amadeus, rozkłady oszacowano dla próby z 2015 r. Na wykre-
sie rozkłady przybliżone za pomocą estymatora jądrowego. Uwzględniono tylko te firmy które wykazały
dochód. Podmioty, które płacą podatki niższe od stawki nominalnej to przypadki redukcji zobowiązań
podatkowych, czyli przede wszystkim tarcza podatkowa i ulgi. Należności podatkowe wyższe od nomi-
nalnej stawki podatkowej odzwierciedlają sytuacje, gdy firmy dopłacają w roku następnym podatek CIT
należny z roku poprzedniego. Odsetek takich przypadków jest zaniedbywalny w porównaniu z grupą
tych, którzy płacą mniej niż nominalna stopa opodatkowania.
Roz-
liczenie
straty stoso-
wane jest w wielu
krajach świata,
lecz zasady są
zróżnicowa-
ne.
Rozkład efektywnej (faktycznie płaconej) stawki CIT
0% 10% 20% 30% 40% 50%
10%
HUN
15%
FRA
19%
POL
29,5%
GER
Francja WęgryNiemcy Polska

6. 6Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Ile kosztuje rozliczenie straty?
Z perspektywy przedsiębiorcy, jedyny
koszt, jaki trzeba ponieść, to wypeł-
nienie dodatkowego formularza.
Jeśli ktoś korzysta z usług firmy
księgowej, być może wiąże się
to z dodatkową opłatą, ale w kon-
tekście kwot do odzyskania, na-
kład ten nie wydaje się bardzo
wysoki.
Z perspektywy budżetowej, rozliczanie
straty jest raczej kosztowne. Przykłado-
wo, w 2015 roku, polscy przedsiębiorcy wy-
kazali łącznie ok. 13,7 mld zł strat z lat ubiegłych, co obniżyło ich należności
podatkowe o 2,6 mld zł, czyli ok. 7,7% przychodów państwa z tytułu CIT.
Skoro jest to rozwiązanie niedrogie z perspektywy firmy, spodziewać by się
należało, że ma charakter powszechny. Co prawda, żeby firma mogła rozliczyć
stratę to w pierwszej kolejności musi ją oczywiście mieć, ale takie przypadki
nie należą do rzadkości: chociaż raz stratę wykazują prawie dwie trzecie firm
będących płatnikami CIT. Większość z nich stratę wykaże więcej niż raz w pię-
cioletnich okresach.
Z rozliczenia straty chociaż raz skorzystało jednak jedynie 70% uprawnionych.
Czy pozostali przedsiębiorcy nie zdawali sobie sprawy z przysługującego im
prawa? Nie umieli poprosić księgowej o wypełnienie dodatkowego formularza?
Brak jest jakichkolwiek badań ankietowych, które pomogłyby udzielić odpowie-
dzi na pytanie, dlaczego ok 30% uprawnionych podatników nie korzysta z carry
forward. Możliwe jest roztargnienie albo to, że w przypadku części podmio-
tów sama strata jest pokłosiem kreatywnego podejścia do księgowania kosz-
tów i z czystej przyzwoitości część firm nie skorzystała z możliwości rozliczenia
straty. Wykazanie straty może też być postrzegane jako prowokowanie kon-
troli skarbowej, czego z uwagi na kłopotliwość unikać wolą nawet najuczciw-
si przedsiębiorcy. Kryteria doboru firm do kontroli skarbowej nie są w Polsce
jawne, więc takie dmuchanie na zimne może nie mieć żadnego uzasadnienia.
W wielu innych krajach administracja skarbowa publikuje zbiorcze wyniki kon-
troli podatkowych, wraz ze szczegółową informacją na temat charakteru i skali
zidentyfikowanych nieprawidłowości. W Polsce jednak takich źródeł nie ma.
% firm % firmo-lat
bez straty 34% 76%
ze stratą, w tym: 66% 24%
korzystających z rozliczenia straty 70% 56%
niekorzystających z rozliczenia straty 30% 44%
Uwaga: tabela przedstawia odsetek firm które chociaż raz wykazały stratę, oraz chociaż raz skorzystały
z rozliczenia straty. Procent firmo-lat to odsetek obserwacji w próbie odpowiadający raportowanym
okresom z wykazaną stratą (zyskiem) oraz zaobserwowaną (lub nie) redukcją zobowiązania podatkowego
w danym roku.
Stratę
z danego roku
finansowego można
w Polsce odliczać
od dochodu przez
następne 5 lat, odliczenie
w danym roku nie może
przekroczyć 50%
poniesionej
straty.

7. 7Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Kto korzysta z mechanizmu rozliczenia straty?
Wbrew doniesieniom medialnym
o „podwójnej irlandzkiej kanapce”
i innych magicznych wehikułach
podatkowych, to mikro i małe
firmy częściej niż giganty ko-
rzystają z obniżenia podatku
z uwagi na poniesioną stratę.
W rozliczeniu straty w Pol-
sce zdecydowanie przodu-
ją firmy w sektorze rolnym:
ponad 75% firmo-lat cechu-
je odliczenie strat. To może, ale
nie musi wiązać się z rentownością,
o czym później. Firmy z kapitałem za-
granicznym nie różnią się fundamentalnie od
przedsiębiorstw rodzimych. Częstość korzystania z mechanizmu rozliczenia
straty jest także również zróżnicowana pod względem geograficznym.
By ocenić faktyczną częstość korzystania z mechanizmu rozliczania strat, nie
można jednak brać pod uwagę osobno sektora, regionu, czy wielkości zatrud-
nienia: firmy z kapitałem zagranicznym są statystycznie większymi pracodaw-
cami, podobnie w przemyśle, przeciętne zatrudnienie w firmie jest wyższe niż
w rolnictwie czy usługach rynkowych. Dlatego analizujemy te czynniki łącznie.
Uwaga: wykres przedstawia prawdopodobieństwo, że firma operująca w danym sektorze (zlokalizowana
w danym województwie) skorzysta z rozliczenia straty, uwzględniając inne cechy przedsiębiorstwa (wiek,
wielkość zatrudnienia, sprzedaż, region i forma własności).
Przy
nierównomiernym
rozłożeniu strat
w firmach w gospodarce
Polski, spodziewać się należy
nierównomiernego rozliczania
straty. Jednak, czy wśród
firm uprawnionych do
rozliczania straty widać
jakieś wzorce?
Jak często rozliczają stratę firmy polskie, a jak zagraniczne?
50% 55% 60% 65% 70% 75% 80%
Usługi Nierynkowe
Usługi Rynkowe
Przemysł
Budownictwo
Rolnictwo
Kapitał polski Kapitał zagraniczny
Świętokrzyskie
Warmińsko-Mazurskie
Lubelskie
Pomorskie
Śląskie
Mazowieckie
Dolnośląskie
Małopolskie
Lubuskie
Zachodniopomorskie
Podkarpackie
Opolskie
Łódzkie
Kujawsko-Pomorskie
Wielkopolskie
Podlaskie

8. 8Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Gdzie w Polsce rozliczają stratę?
Analizując zależność między cechami
polskich firm a częstotliwością korzy-
stania z rozliczenia straty wydaje się,
że dwie najistotniejsze to zróżni-
cowanie geograficzne oraz branża,
w której działa firma.
Te cechy mają jednak to do siebie,
że same w sobie są ze sobą powią-
zane. Przedsiębiorcy w konkretnych
województwach częściej niż w innych
specjalizują się w określonych branżach.
Powstaje więc pytanie: czy dla decyzji o skorzystaniu
z rozliczenia straty istotniejsze jest to co robisz, czy gdzie robisz?
Bardziej szczegółowa analiza każe sądzić, że dominujące znaczenie mają jednak
sektory gospodarki. Rolnictwo istotnie dominuje niezależnie od województwa
– co przekłada się również na najwyższy odsetek przedsiębiorców korzystają-
cych z carry forward w województwach podlaskim i wielkopolskim. Podobnie
jest w przypadku pozostałych gałęzi. Różnice między sektorami są porówny-
walne w każdym województwie, a kolejność zawsze zachowana.
Uwaga: wykres przedstawia prawdopodobieństwo, że firma zlokalizowana w danym województwie
skorzysta z rozliczenia straty, uwzględniając inne cechy przedsiębiorstwa (wiek, wielkość zatrudnienia,
sprzedaż, region i forma własności).
Nierów-
nomierność
faktycznie zależ-
na jest od charakteru
przedsiębiorstwa, jednak
czy lokalizacja również
może być istotnym
czynnikiem wpływa-
jącym na rozlicze-
nia strat?
Gdzie w Polsce najczęstsze jest rozliczanie straty?
0,45
0,5
0,55
0,6
0,65
0,7
0,75
0,8
Pomorskie
Warmińsko-Mazurskie
Podlaskie
Lubelskie
Podkarpackie
Świętokrzyskie
Małopolskie
Śląskie
Dolnośląskie
Opolskie
Mazowieckie
Łódzkie
Wielkopolskie
Lubuskie
Zachodniopomorskie
Kujawsko-Pomorskie
Budownictwo Przemysł
Rolnictwo Usługi Nierynkowe
Usługi Rynkowe

9. 9Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Długi okres bez … wyników
Dwie ostatnie dekady, dla których
możliwa jest analiza, obejmują okres
globalnego kryzysu finansowego.
Choć do Polski recesja nie zapu-
kała, kondycja finansowa firm
mogła w tym okresie nie być
najlepsza. Niezależnie jednak
od fazy cyklu koniunkturalne-
go, są w Polsce przedsiębior-
stwa, które przez pięć kolejnych
lat wypracowały stratę ... i nadal
funkcjonują. W sektorze rolniczym,
zjawisko to dotyczy aż 60% podmiotów,
ale niemal 20% przedsiębiorstw w przemyśle
i ponad 20% w usługach rynkowych osiąga tak „rekordowe” wyniki.
Relatywnie najczęściej przez pięć kolejnych lat stratę wykazują firmy duże, za
to przy rozliczeniu jednorocznym zdecydowanie dominują najmniejsze firmy
pod względem obrotów. Jednak permanentne wykazywanie strat nie wydaje
się być związane z wielkością firmy per se: o ile najmniejsze firmy relatywnie
często odnotowują stratę, to „notorycznie” złe wyniki finansowe występują
z podobną częstotliwością w każdej grupie firm.
Fakt, że straty koncentrują się w pewnych segmentach gospodarki oznacza, że
także rozliczanie straty w obliczaniu należnego podatku może się częściej przy-
darzać konkretnym firmom.
Uwaga: wykres przedstawia odsetek firm wykazujących stratę przez n kolejnych lat z rzędu, warunkowo
względem innych cech przedsiębiorstwa (np. odsetek wg zatrudnienia uwzględnia, że firmy w rolnictwie
są przeciętnie mniejsze, itp.). Ponieważ mechanizm rozliczania straty w Polsce pozwala na stosowanie
okresów 5-letnich, ograniczamy horyzont analizy do tego okresu. Wielkość firm wg przychodów (kwar-
tyle). Zatrudnienie wg liczby pracowników etatowych.
Mimo,
że managerowie
rozliczani są
z osiągania wyników,
zaskakująco wysoki
odsetek polskich
przedsiębiorstw
permanentnie wykazuje
stratę, we wszystkich
kolejnych latach.
Kto notorycznie ponosi straty?
0% 20% 40% 60% 80%
250+ pracowników
101-250 pracowników
11-100 pracowników
1-10 pracowników
Największe firmy (4.kwartyl)
Duże firmy (3. kwartyl)
Średnie firmy (2. kwartyl)
Najmniejsze firmy (1. kwartyl)
Usługi Nierynkowe
Usługi Rynkowe
Przemysł
Budownictwo
Rolnictwo
5 lat
4 lata
3 lata
2 lata
1 rok

10. 10Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Carry forward to nie wszystko…
Rozliczenie straty to nie jedyna możliwość
obniżenia kwoty płaconego podatku
dla przedsiębiorców. Oprócz carry
forward przedsiębiorcy mogą korzy-
stać z odliczeń i upustów, a jeden
mechanizm nie wyklucza drugiego.
Odliczenie wynikające z carry
forward kumuluje się z innymi od-
liczeniami w szczególności firmach
z kapitałem zagranicznym. Np. w wo-
jewództwie warmińsko-mazurskim i pod-
karpackim niemal 30% firm z kapitałem zagra-
nicznym korzysta z więcej niż jednej formy odliczeń. W tych województwach
również firmy z polskim kapitałem relatywnie częściej korzystają z dodatko-
wych upustów podatkowych. Nasze oszacowania uwzględniają specyfikę sek-
torową, więc te wyniki są w większym stopniu pochodną współpracy z urzę-
dami skarbowymi i specjalnych stref ekonomicznych niż z tego, że w pewnych
branżach występuje więcej zwolnień i odliczeń.
Uwaga: wykres przedstawia prawdopodobieństwo, że firma operująca w danym sektorze (zlokalizowana
w danym województwie) skorzysta z rozliczenia straty oraz innych odliczeń podatkowych jednocze-
śnie, uwzględniając inne cechy przedsiębiorstwa (wiek, wielkość zatrudnienia, sprzedaż, region i forma
własności).
Jedna
dziesiąta firm
korzystających
z carry forward
płaci jeszcze niższy
podatek niż wynikałoby
to z samego
mechanizmu
rozliczenia
straty.
10% 15% 20% 25% 30%
Lubelskie
Pomorskie
Mazowieckie
Dolnośląskie
Śląskie
Łódzkie
Wielkopolskie
Lubuskie
Małopolskie
Podlaskie
Kujawsko-Pomorskie
Świętokrzyskie
Opolskie
Zachodniopomorskie
Podkarpackie
Warmińsko-Mazurskie
Budownictwo
Przemysł
Usługi Rynkowe
Kapitał polski Kapitał zagraniczny
Kto korzysta z carry forward i innych upustów jednocześnie?

11. 11Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Carry forward w Polsce w porównaniu do UE
Rozliczanie straty to oczywiście nie wy-
łącznie polski pomysł. Nawet jeśli
zasady są nieznacznie inne, to po-
dobny pozostaje mechanizm: firma
wykazująca straty przez najbliż-
sze kilka lat możesz ją odliczyć od
podstawy opodatkowania i pła-
cić mniej podatków od nowych
zysków.
Przedstawiamy porównanie z najwięk-
szą gospodarką UE, Niemcami. W tym
kraju ok. 70% firm wykazujących stratę chociaż
raz skorzystało z mechanizmu jej rozliczenia w ramach podatku, czyli podob-
nie jak w Polsce. O ile cechy takie jak wielkość firmy (wyrażona w wielkości
obrotów czy liczbie pracowników) są dość uniwersalne dla kwestii korzystania
z carry forward, o tyle zdumiewające są różnice w sektorach. W Polsce, rozli-
czenie straty dotyczy w dużej mierze firm z sektora rolniczego. W Niemczech
natomiast to właśnie rolnicy najczęściej NIE korzystają z carry forward, domi-
nują natomiast odliczenia w usługach nierynkowych.
Uwaga: wykres przedstawia prawdopodobieństwo, że firma operująca w danym sektorze skorzysta
z rozliczenia straty, uwzględniając inne cechy przedsiębiorstwa (wiek, wielkość zatrudnienia, sprzedaż).
Analiza prowadzona osobno dla firm na terenie Polski i Niemiec.
Choć
względem
zatrudnienia czy
obrotów zjawisko
carry forward występuje
w innych krajach
z podobną siłą, Polska
jest specyficzna
pod względem
sektorów.
50% 60% 70% 80% 90%
Usługi Nierynkowe
Przemysł
Usługi Rynkowe
Budownictwo
Rolnictwo
Polska Niemcy
Kto korzysta z carry forward? – Polska vs Niemcy

12. 12Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
Metodologia
Dane do podstawy analizy otrzymano łącząc edycje Bureau van Djik „AMADEUS”
2002, 2004, 2006, 2008, 2014 oraz 2016. Są to bazy obejmujące w sumie ponad
40 krajów i 20 milionów firm, obejmujące zarówno niewielkie podmioty prywatne, jak
i wielkie spółki giełdowe oraz firmy sektora publicznego. Pojedyncza edycja może za-
wierać do 10 lat historii finansowej firmy.
Spośród wszystkich firm zlokalizowanych na terenie Polski (1 119 853 firm z lat 1995-
2014 z sumarycznym zatrudnieniem odpowiadającym rocznie średnio ok. 58,6% wg.
World Input-Output Database) pozostawiono te, których raporty zawierały niezbęd-
ne informacje (przynależność sektorowa, wielkości straty/nadwyżki oraz zapłaconego
podatku), tj. 196 378 firm z lat 1997-2014. Firmy uwzględnione w badaniu firmy sta-
nowią ok. 30% rejestrowanych płatników (wg. porównania z raportem MF za 2014 r.)
oraz odpowiadają ok. 25% krajowego zatrudnienia
W celu określenia charakterystyk cechujących podmioty objęte analizą utworzono sze-
reg modeli ekonometrycznych, porównując firmy, które w roku podatkowym wykaza-
ły dochód i skorzystały z mechanizmu tarczy podatkowej, oraz te które nie z niego
skorzystały (będąc do tego uprawione). W celu identyfikacji „obowiązku podatkowego”
obserwacji w danym roku zsumowano podstawy obliczenia podatku z pięciu lat wstecz
i sprawdzono, czy podmiot zobowiązany był do uiszczenia podatku (w przypadku wy-
kazania nadwyżki), czy też miał możliwość odliczenia w oparciu o straty z lat minionych.
Obserwacje wykazujące błędy w raportach (bądź zawierające szczególne okoliczności
wykraczające poza możliwości identyfikacyjne; przykładowo: jednoczesna strata rocz-
na i zapłacenie podatku; konsekutywna roczna nadwyżka i przyznanie zwrotu podat-
kowego) zostały oflagowane jako błędne i nie brały udziału w dalszych procedurach
analizy.
Obserwacje oznaczano jako „uniknięcie zapłacenia podatku”, gdy zidentyfikowany zo-
stał obowiązek podatkowy oraz wartość podatku zapłaconego nie przekraczała 1%
podstawy obliczenia podatku w danym roku lub raport finansowy (wg. historii finanso-
wej) wykazał niewłaściwe przyznanie zwrotu podatkowego.
Analiza jest podatna na obciążenie automatycznym przybliżeniem zmiennych ciągłych
w raportach finansowych do 1000 USD.
Dla 196 tys. firm wykorzystujemy 953 tys. obserwacji, co oznacza, że przeciętnie ob-
serwujemy firmę przez ok 5 lat. Łącznie, wnioskowanie oparte o analizę 16 lat dynami-
ki podatkowej.
Klasyfikacje sektorowe NACE rev 1.1 pochodzą ze strony Komisji Europejskiej (Euro-
statu). Fragmenty aktów prawnych oraz danych finansowych pochodzą ze strony Mi-
nisterstwa Finansów.
Dziękujemy Bureau van Djik, które udostępniło dane do badań naukowych w ramach
projektu Narodowego Centrum Nauki (grant nr 2014/13/B/HS4/00394) pod kierow-
nictwem dr hab. Ryszarda Kokoszczyńskiego.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Rolnictwo
Budownictwo
Przemysł
Usługi rynkowe
Usługi nierynkowe
Nasze dane COIG
Struktura firm w próbie w odniesieniu do danych Centralnego
Ośrodka Informacji Gospodarczej

13. 13Stracić, żeby zyskać?
czyli parę ciekawych faktów o opodatkowaniu firm i tarczy podatkowej w Polsce
O autorach
• GRAPE (Group for Research in APplied Economics) powstało w 2011 roku,
jako inicjatywa naukowców-ekonomistów z różnych ośrodków badawczych
w Polsce i zagranicą. Próbujemy stworzyć miejsce, gdzie można przyjść co-
dziennie pracować (w naukach społecznych w Polsce pragnienie własnego
biurka wciąż postrzegane jest jako aberracja). W GRAPE w tygodniu i od
święta naukowcy z dorobkiem pracują ze sobą i doktorantami oraz studen-
tami nad realnymi pytaniami związanymi z gospodarką i ekonomią.
• Od 2015 roku, GRAPE prowadzi FAME (Fundacja Adeptów i Miłośników
Ekonomii), czyli organizację pozarządową. FAME nie prowadzi działalno-
ści gospodarczej, a pozyskane środki finansowe przekazywane są w 100%
na działalność statutową, a członkowie zarządu ani założyciele nie pobierają
wynagrodzenia za pracę na rzecz fundacji.
• Badania FAME|GRAPE finansowane są głównie na podstawie grantów:
proponujemy projekty badawcze takim instytucjom jak Narodowe Centrum
Nauki, Komisja Europejska, czy National Science Foundation. Zdobyte pro-
jekty pozwalają finansować stypendia dla doktorantów czy sprzęt do pracy.
• Raporty takie jak ten realizujemy pro publico bono, nie pobieramy za nie wy-
nagrodzenia od żadnej instytucji, publicznej ani prywatnej. Raporty takie jak
ten możemy realizować, bo na potrzeby badań budujemy modele (i umiejęt-
ności), które mogą służyć analizom realnych problemów gospodarczych. Po
godzinach opracowujemy analizy dotyczące polityk publicznych w Polsce.
O naszych badaniach dotyczących systemu emerytalnego przeczytasz tutaj,
o badaniach rynku pracy tu i tu, a źle funkcjonującego systemu dożywiania
dzieci w szkołach tu.
• Jeśli podoba Ci się to, co robimy, możesz pomóc nam tworzyć następne
raporty.
dr hab. Ryszard Kokoszczyński
Uniwersytet Warszawski
& Narodowy Bank Polski
dr Magdalena Smyk-Szymańska
Szkoła Główna Handlowa
& FAME|GRAPE
Jakub Mazurek
FAME|GRAPE

14. w | grape.org.pl
e | grape@grape.org.pl
t | 799 012 202
tt | GRAPE_ORG
fb | GRAPE.ORG
Fundacja Adeptów i Miłośników Ekonomii
Group for Research in APplied Economics