1. II. Chiến lược tòan cầu về bảo vệ môi trường và hành động phát triển bền vững.
II.1. Một số đặc điểm hiện trạng và xu thế diễn biến môi trường thế giới
Trong những năm đầu của thế kỉ XXI, tình hình môi trường trên thế giới, hiểu theo nghĩa
rộng bao gồm cả nhân tố về chất lượng môi trường và tài nguyên thiên nhiên, có những đặc điểm
sau :
II.1.1. Tăng trưởng dân số nhanh
Mặc dầu tất cả các nước trên thế giới đã có những cố gắng lớn về kế hoạch hóa dân số, nhưng
dân số vẫn tiếp tục tăng. Hiện nay dân số thế giới 6 tỷ người đang tiếp tục tăng tới 8,5 tỷ người.
Trong đó 80% là dân số các nước đang phát triển. Dự đoán sau năm 2020 tốc độ tăng dân số sẽ
chậm lại và lên tới 10 tỷ người vào năm 2050. Tốc độ tăng trưởng dân số toàn thế giới hiện khoảng
1,43%, hàng năm trên thế giới có thêm khoảng 92-93 triệu trẻ sơ sinh. Ở châu Á, tốc độ tăng trưởng
dân số hiện nay khoảng 1,39%.
Dân số nước ta hiện nay là 83,12 triệu người (2005) (xếp hàng thứ 12 trên thế giới về quy mô và
thứ 5 về mật độ). Năm 2004, tốc độ tăng trưởng dân số khoảng 1,33%.
Vấn đề dân số và phát triển đang được đặt ra : khoảng 20% dân số toàn cầu (hơn 1 tỷ người)
đang sống trong nghèo khổ, bậnh tật và suy dinh dưỡng ; khoảng 1 tỷ người các nước công nghiệp
phát triển thu nhập lớn gấp 30-40 lần so với những người thuộc thế giới thứ ba và sử dụng hơn 75%
tài nguyên của trái đất. Một thế giới bình quân thu nhập đầu người của 42 quốc gia nghèo nhất
khoảng 200 đô la/năm, một thế giới mỗi năm có 20 triệu người, trong đó có 9 triệu trẻ em bị chết do
đói nghèo, bệnh tật, cũng chính thế giới đó đang bị đe dọa 40-50 năm nữa do dân số tăng gấp đôi
đến mức 12 tỷ, trong đó tới 85-90% thuộc các nước đang phát triển ; bởi vì các nước phát triển dân
số đang giảm dần.
Tuy nhiên, những năm gần đây cộng động thế giới đã có chung tiếng nói và hành động trong
phối hợp Bắc Nam nhằm ứng phó và giải trừ căn bệnh gai góc của thời đại : Suy thoái môi trường,
nghèo đói, thất nghiệp… Nói chung nhân loại trên trái đất đang hình thành hướng tới tiêu điểm tối
thượng : Phát triển bền vững (PTBV).
Để đạt tới PTBV, hơn lúc nào hết, thế giới thứ ba phải tập trung nỗ lực và phương tiện (cả trong
nước và hỗ trợ quốc tế) ưu tiên giải quyết tận gốc các vấn đề sau đây :
* Con người : Kìm hãm tốc độ tăng dân số, giải quyết tốt vấn đề nhà ở, giáo dục, y tế (đặc biệt
trú trọng phụ nữ và trẻ em), phục hồi giá trị truyền thống gia đình.
* Nông nghiệp : Công nghệ phục vụ nông-lâm-ngư nghiệp, tạo ra giá trị tăng cho các nông sản
làm ra bởi nông dân, tăng thu nhập cho nông dân bằng các mô hình công nghiệp vệ tinh, phát
triển mô hình hương-trấn (village-town ship)
* Công nghiệp : phục vụ phát triển nông nghiệp, kiểm soát tốc độ đô thị hóa, tạo việc làm mới
cung ứng thị trường lao động.
* Công nghệ : Từng bước ứng dụng chông nghệ phục vụ môi trường.
* Văn hóa : Giữ gìn bản sắc dân tộc.
Thế giới chúng ta đang sống bị các nước công nghiệp phát triển xô đẩy toàn bộ hệ thống sinh
tồn của trái đất vào trạng thái giới hạn, dẫn đến hạn chế tiềm năng phát triển các phần khác trên
hành tinh này. Vậy mà đến nay các nước này vẫn chưa sẵn sàng nhận trách nhiệm về những hành
động ấy để đền bù những thiệt hại do họ gây ra : Các quốc gia công nghiệp phát triển đôi khi còn từ
chối hỗ trợ tài chính cho những nước đang phát triển nhằm tránh lỗi lầm trong quá khứ.
Những vấn đề tài nguyên môi trường mà tăng trưởng dân số đang đặt ra là :
* Lương thực : Trái đất có đủ sức nuôi sống 2 lần dân số hiện nay không ? Việc thiếu hụt lương
thực cho dù chỉ 10-20% lượng cần thiết sẽ dẫn đến hậu quả gì ?
* Nhà ở, nhu cầu vệ sinh, sức khỏe, dịch vụ : Xã hội đầy mâu thuẫn hiện nay có đủ khả năng
sản xuất, phân phối cho mỗi con người các điều kiện cần thiết để duy trì một cuộc sống tương
xứng với văn minh con người đã xây dựng được sau quá trình phát triển trên một triệu năm ?
1

2. * Chất lượng môi trường : Có phải khi dân số tăng gấp 2 lần thì các nguồn ô nhiễm cũng tăng
lên như vậy không ? Cải thiện môi trường có là việc khả thi hay không ?
I.1.2. Suy giảm tài nguyên đất
Hậu quả môi trường gắn liền trực tiếp với gia tăng dân số là suy giảm tài nguyên đất. Theo số
liệu của viện tài nguyên thế giới (năm 1993), quỹ đất cho toàn nhân loại là 13041,7 triệu hecta (ha),
mật độ dân số bình quân là 43 người/km². Đất được con người sử dụng chiếm 37% trong đó đất
trồng trọt chiếm 20,6%, đồng cỏ 69,6%.
Diện tích bình quân đầu người trên toàn thế giới là 2,432 ha, ở châu Á là 0,81 ha, châu Âu là
0,91ha. Một số nước quỹ đất rất hạn hẹp như Hà Lan, Bỉ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Bangladesh,
Singapore mỗi người chỉ có 0,3ha.
Đất trồng trọt trong những thập kỉ qua trên toàn thế giới hàng năm tăng 1,8%, ở châu Á tăng
1,3%, châu Âu 1,8% ; Bắc và Trung Mỹ 0,7%, nhiều nơi tốc độ tăng trưởng đất trộng trọt chỉ bằng
hoặc kém tốc độ tăng trưởng dân số. Diều đáng lo ngại là phần đất trồng trọt tăng chủ yếu do lấy từ
đất rừng, gây tác động xấu về môi trường.
Nước ta, đất tự nhiên có diện tích là 33168900ha, chưa kể các quần đảo Trường Sa và Hoàng
Sa. Về tổng diện tích, ta đứng thứ 55/200 nước. Diện tích bình quân đầu người hiện nay chỉ khoảng
0,09ha. Đất canh tác thực chỉ chiếm khoảng 80% đất nông nghiệp. Do hiệu quả đầu tư thấp, một số
đất nông nghiệp phải bỏ hóa, tỷ lệ này có khả năng tăng lên trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị
hóa.
I.1.3. Đô thị hóa (ĐTH) mạnh mẽ
Số dân đô thị tăng nhanh chóng với tốc độ 3% hàng năm cho tòan thế giới và 3-6,5% cho khu
vực châu Á Thái Bình Dương. Năm 1995, 45% dân số thế giới sống ở các đô thị. Dự báo đến 2020
các nước đang phát triển 50% dân số và các nước phát triển 75% dân số sống ở đô thị.
Ở châu Á, tỷ lệ dân số đô thị là 34% (năm 1965 mới có 22,2%). Trung bình trên thế giới 9
người dân có một xe ô tô, con số này ở châu Á là 32.
Ở Việt Nam, tỷ lệ cư dân đô thị 19,1% (1980), tăng chậm chạp lên 19,3% (1985), tăng lên
20,3% (1990), năm 2000 là 25%, năm 2005 dân số khu vực thành thị là 26,8% (22,3 triệu người),
dân số nông thôn 73,2% (60,89 triệu người) và dự báo đến 2010, 35% là cư dân thành thị.
Vấn đề ĐTH và phát triển : ĐTH không chỉ tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra nhiều vấn đề liên
quan môi trường cần được giải quyết.
ĐTH đang là vấn đề thời sự nóng bỏng trong thế giới thứ ba, đặc biệt là các nước châu Á nói
chung và khu vực Đông Nam Á nói riêng và trở thành xu thế chuyển dịch cơ cấu dân số trên toàn
cầu ở cuối thế kỉ 20 và đầu thế kỉ 21.
Hiện tượng ĐTH xuất phát từ một số nguyên nhân chủ yếu sau :
Cách mạng công nghiệp đầu thế kỉ 19 đưa tới sự phát triển các thành phố lớn và hiện đại.
Mức tăng tự nhiên dân số tại các đô thị
Di dân
Chuyển dịch của nông dân đổ xô vào các thành phố để mưu tìm cuộc sống vật chất cao hơn
nông thôn.
Năm 1890 thế giới chỉ có 14% dân số tập trung tại các đô thị, năm 1950 tăng lên 29% (tương
ứng với 600 triệu người) đến năm 1986 đạt mức 43% (khoảng 2 tỷ người). Nếu tỉ lệ này không thay
đổi vào năm 2000 gần 50% nhân loại sẽ chen chúc trong các đô thị.
Vào năm 2000 trong số 35 đô thị đông dân nhất trên thế giới sẽ có 15 thành phố thuộc châu Á
và 8 thuộc châu Phi.
Đến năm 2020, dân số sống ở đô thị tăng gấp đôi và tốc độ ĐTH xảy ra cực nhanh tại các nước
đang phát triển với tỉ lệ 3,5% mỗi năm (hơn ba lần so với các nước công nghiệp hóa). Riêng Nam
Mỹ, tốc độ đô thị hóa nhanh hơn tỉ lệ tăng trưởng dân số 2,9% so với 2,3%.
2

3. Một số vấn đề liên quan đến tình trạng suy thoái môi trường gây ra bởi sự bùng nổ ĐTH tại
châu Á :
- Năng lượng, nguyên liệu sử dụng và khối lượng chất thải bình quân đầu người tại các thành
phố cao hơn nhiều so với nông thôn.
- Ô nhiễm tại các thành phố thường tập trung trong diện tích nhất định nên càng gây tác hại đến
sức khỏe con người.
- Hạ tầng công nghệ và trình độ quản lí môi trường đô thị của hầu hết các nước châu Á còn
khiếm khuyết nên chưa thể kiểm soát có hiệu quả tác động đối với môi trường do ĐTH.
- Ô nhiễm không khí tại các thành phố châu Á rất cao. Chẳng hạn, số ngày hàng năm không khí
có hàm lượng sulfua dioxit trên mỗi m3
vượt quá định mức của tổ chức y tế thế giới (150mg) ở
Sêun là 87 ngày, Bắc Kinh 68 ngày, Calcutta 25 ngày, New York 8 ngày, Frankfurt 8 ngày,
Milan 6 ngày.
- Khối lượng chất thải lỏng và rắn không được xử lí thích hợp đang tăng nhanh tại các đô thị
châu Á.
- Nhu cầu chất đốt tại các đô thị dẫn đến nạn phá rừng, xói mòn đất, cạn kiệt nguồn nước sạch
làm giảm năng suất ngành nông nghiệp, đồng thời gây ra hiện tượng sa mạc hóa.
Ngân hàng thế giới nhấn mạnh : « Nếu không cải tiến quản lí, nhiều thành phố châu Á sẽ bị ô
nhiễm nghiêm trọng nhất thế giới, hậu quả sẽ kìm hãm tăng trưởng kinh tế và sản sinh lượng
hyđrocarbon và chất ô nhiễm khác làm suy thoái môi trường thế giới ».
Một số vấn đề chủ yếu cần quán triệt trong quan hệ giữa môi trường và ĐTH tại các nước đang
phát triển :
- Phát triển đô thị tại các nước thế giới thứ ba, đặc biệt tại châu Á-Thái Bình Dương luôn đi kèm
tình trạng suy thoái môi trường.
- Tình trạng suy thoái môi trường sẽ hạn chế hoạt động sản xuất trong hiện tại và kìm hãm phát
triển nhân lực trong tương lai.
- Môi trường đô thị bị tác động nghiêm trọng hơn nông thôn.
- Thành phần dân nghèo chiếm 30-50% tại đô thị và thành phố các nước châu Á-Thái Bình
Dương và một loạt nhu cầu đặt ra phải giải quyết : nhà ở, nước sạch, năng lượng, vệ sinh, giáo
dục, xử lý chất thải, thoát nước…
- Các đô thị đòi hỏi tập trung trên quy mô lớn về lương thực, nước, nhiên liệu… Vận chuyển
(lương thực, nước, chất đốt, kể cả các chất thải) không chỉ đơn thuần là bài toán tiếp vận mà còn
liên quan đến năng lượng. Đô thị càng lớn, vấn đề càng phức tạp và tốn kém : Ví dụ để giải
quyết nước cho thủ đô Mê xi cô người ta phải bơm nước từ Cutzanata cách xa 100km và thấp
hơn 1000m đòi hỏi năng lượng tương đương 12,5 ngàn tỷ KJ mỗi năm, cần phải xây dựng 6 nhà
máy nhiệt điện với công suất 1000 MW mỗi đơn vị, tổng chi phí đầu tư khoảng 6 tỷ USD.
- Các đô thị tại những nước đang phát triển còn gặp phải tình trạng thất nghiệp (20% dân số họat
động và khiếm dụng 40%) do nông dân bỏ ruộng đồng gia nhập đội quân thất nghiệp và khiếm
dụng.
Trong tập « Phúc trình về phát triển nhân lực » từ cuối thế kỉ 20 đã nêu ra nhận đình sâu sắc như
sau :
« Đô thị các quốc gia đang phát triển có nhiều tương phản. Các đô thị này đã góp phần phát
triển nhân lực nhưng nó cũng đã kìm hãm. Nó là trung tâm của thịnh vượng nhưng cũng là nơi tập
trung của nghèo đói. Đô thị cung ứng nhân sự tốt cho các xí nghiệp nhưng cũng tạo hạng người
tham lam nhất. Nó chứa đựng các dịch vụ tốt nhất nhưng cũng mang theo nhiều bệnh tật xã hội,
sống chen chúc, không đủ điều kiện vệ sinh, nghiện ngập, bất ổn xã hội và ô nhiễm môi trường ».
Trong khi các vấn đề môi trường gây ra bởi đô thị hóa mỗi lúc thêm nhiều và phức tạp, các
nước đang phát triển, kể cả ASEAN mắc phải một số nhược điểm cơ bản trong bộ máy quản lí môi
trường đô thị.
- Trước tiên, bộ máy quản lí tản mạn không tập trung và thiếu thích hợp.
- Thứ hai, bộ máy quản lí kém và thiếu nhân lực chuyên môn.
- Thứ ba, hiểu biết về đánh giá tác động môi trường (ĐTM) còn hạn chế do thiếu thông tin và
công nghệ môi trường. Chẳng han, chưa đánh giá để lựa chọn giữa hai giải pháp : đốt hay chôn
3

4. lấp chất thải rắn hoặc giữa phát triển các sân golf và dịch vụ du lịch dẫn đến mâu thuẫn với
nông dân địa phương phá rừng và san hồ gây ô nhiễm nước…
- Thứ tư, không có kế hoạch dành đất đáp ứng sự tăng trưởng dân số ở các thành phố đưa tới
tình trạng lạm dụng và biến đất canh tác nông thôn thành tài sản mua bán làm lợi cho một thiểu
số và làm giảm sản lượng nông phẩm.
Một số ý kiến chủ đạo nhằm tăng cường và hoàn thiện quản lí môi trường đô thị :
- Phát triển các khu công nghiệp vệ tinh nhằm giảm áp lực phát triển đô thị tập trung (kinh
nghiệm của Hy Lạp công nghiệp hóa (CNH) từ thế kỉ 19 bằng cách xây dựng các thành phố trên
nền tảng thành công của trồng trọt).
- Có kế hoạch sử dụng đất cho CNH, nhất là khu vực sản xuất tạo ra giá trị gia tăng.
- Kiên quyết phủ định các công nghiệp phụ thuộc nhiều vào việc nhập nguyên vật liệu không
phụ thuộc, liên hệ đến khu vực.
- Cung ứng hạ tầng hỗ trợ mục tiêu phát triển bền vững (PTBV).
- Cải thiện môi trường đô thị phải hoạt động song hành với lực lượng thị trường và công luận
(bao gồm các ưu tiên của cộng đồng) chứ không phải ngược lại.
- Người nào, đơn vị kinh tế nào gây ô nhiễm môi trường phải gánh chịu chi phí làm sạch môi
trường.
- Tình trạng tắc nghẽn giao thông tại các đô thị phải sớm được giải quyết.
- Phải quan tấm đến khổ, cỡ (qui mô) cho các đô thị. Thái tử Charles (là một nhà bảo vệ môi
trường) cho rằng các thành phố nhỏ dễ tiếp cận hơn là các siêu đô thị.
- Giáo dục dân chúng quan tâm đến đất đai, gia đình và hài lòng với việc làm của mình dẫu cho
thật khiêm tốn, vui lòng với cuộc sống và gắn bó với cộng đồng – Phải đào tạo các nhà quản lí
cộng đồng tài giỏi.
- Sau hết phải có chính sách tăng trưởng cân đối với phát triển cộng đồng ưu tiên dựa trên nội
lực về vốn và hạ tẩng hơn là vay mượn mà thế hệ tương lai phải mang nợ. Chính sách này phải
tạo cân đối trong quan hệ nông thôn – thành thị.
Tóm lại, phát triển đô thị tại các nước châu Á đang là thách thức lớn nhất của thế giới bởi không
phải chỉ vì tính chất phức tạp của vấn đề mà còn bởi mối quan hệ phức tạp giữa tăng trưởng, dân số,
nghèo đói và môi trường.
I.1.4. Hình thành các siêu đô thị
Xu thế ĐTH sẽ dẫn tới hình thành các siêu đô thị (megacities) với dân số trung bình trên 4 triệu
người. Năm 2000, thế giới có 20 siêu thị với dân số trên 10 triệu người (11 ở châu Á, 7 ở châu Mỹ
và 2 ở châu Phi). Khu vực châu Á-Thái Bình Dương hiện đã có 18 thành phố trên 4 triệu dân. Ở
nước ta, thành phố Hồ Chí Minh sẽ là một trong các siêu đô thị.
Ở Việt Nam, hơn 500 thành phố và đô thị, có 2 thành phố trên 1 triệu dân ( Hà Nội khoảng hơn
3 triệu dân với một nửa ngoại thành, Thành phố Hồ Chí Minh hơn 4 triệu dân – 5 triệu dân, khoảng
1/4 là ngoại thành) và 2 thành phố có số dân từ 350000 đến 1 triệu dân.
Trong những năm tới, nếu không có qui hoạch đô thị hợp lí, có khả năng thành phố Hồ Chí
Minh và cả Hà Nội sẽ trở thành siêu đô thị với tất cả những vấn đề môi trường phức tạp, về mật độ
dân cư, nghèo đói và thiếu thốn cơ sở hạ tầng.
I.1.5. Mất cân đối dân số đô thị nông thôn
Dân số đô thị toàn thế giới hiện nay đang tăng nhanh với tốc độ 1%. Khu vực châu Á-Thái Bình
Dương tốc độ này từ 1-2,5% tạo ra xu thế mất cân bằng về sự phân bố cư dân đô thị và nông thôn.
Một mặt, lực lượng lao động trẻ sẽ bị thu hút vào đô thị, mặt khác tại nông thôn do thiếu lực lượng
lao động trẻ khỏe, nên công tác hồi phục suy thoái sẽ gặp nhiều khó khăn.
Sự mất cân đối này thường diễn ra qua việc dân nông thôn di cư một cách vô tổ chức tới các đô
thị. Viện tài nguyên thế giới uóc lượng rằng, trên thế giới hàng năm có khoảng 70000 km² đất nông
nghiệp phải bỏ hoang do không còn màu mỡ, khoảng 200 000km² khác năng suất giảm sút một cách
rõ rệt. Hàng triệu nông dân không còn đất để canh tác, hoặc do lao động nông nghiệp cực nhọc
không thể nuôi sống họ đã phải bỏ làng xóm để đi tìm việc làm tại các đô thị. Một số khác tự động
4

5. di cư đến các vùng rừng, núi, phá rừng để láy đất canh tác, tạo nên sự hủy hoại tài nguyên thiên
nhiên vô cùng nghiêm trọng.
I.1.6. Tăng trưởng kinh tế và phân phối thu nhập không đồng đều
Trong thập niên cuối cùng của thế kỉ 20 tất cả các quốc gia (trừ những quốc gia đang bị nội
chiến tàn phá) đều có những cố gắng vượt bậc để phát triển kinh tế và đã đạt được những kết quả to
lớn. Tuy nhiên, sự không đồng đều về kinh tế, thu nhập và mức sống vật chất giữa các quốc gia
ngày càng tăng.
Hoa Kỳ vẫn là quốc gia có tổng sản phẩm xã hội (TSPXH) cao nhất thế giới, khoảng 6 triệu tỷ
đô la, tiếp đó là Nhật với TSPXH bằng 3,5 triệu tỷ đô la. Tính TSPXH theo bình quân đầu người thì
nước cao nhất là Thụy Sĩ : 33 850 đô la, thấp nhất là Bhutan 170 đô la, chênh lệch nhau tới 200 lần.
Theo đánh giá của Ngân hàng thế giới năm 2004, GDP và GDP bình quân đầu người của Trung
Quốc là 1 667 tỷ đô la và 1290 đô la, Malaixia 117 tỷ đô la và 4650 đô la, Philipin là 97 tỷ đô la và
1170 đô la, Thái Lan là 159 tỷ đô la và 1540 đô la, Việt Nam là 45 tỷ đô la và 562 đô la (nhóm thu
nhập thấp của thế giới là 530 đô la/người).
I.1.7. Nhu cầu về năng lượng tăng nhanh
Hai thập niên 70-80 của thế kỉ 20 lượng năng lượng trên thế giới tăng thêm 45%. Sự tiêu thụ rất
không đồng đều theo quốc gia, Hoa Kỳ tiêu thụ hàng năm 320 GJ/người (320 000MJ/3,6=…..KWh)
gấp 35 lần Ấn Độ, 23 lần Trung Quốc và 80 lần Việt Nam.
Khu vực châu Á-Thái Bình Dương tiêu thụ 18% tổng năng lượng tiêu thụ của thế giới. Trong
khu vực tiêu thụ năng lượng cũng không đồng đều : 0,1 kg than ở các nước nghèo ở Nam Á và 6kg
than tương đương tại các nước phát triển. Dự kiến 10 năm tới, năng lượng tiêu thụ sẽ tăng gấp 2 lần,
70% sự gia tăng này diễn ra tại các nước đang phát triển. Tài nguyên nhiên liệu do đó sẽ bị khai
thác nhiều hơn, tác động ô nhiễm sẽ tăng lên.
Cơ cấu năng lượng Việt Nam đang thay đổi mạnh mẽ do sự tăng lên nhanh chóng của khai thác
và sử dụng điện, dầu mỏ, khí đốt. Trong lĩnh vực năng lượng có các vấn đề môi trường quan trọng
sau : ô nhiễm và tàn phá tài nguyên do khai thác than, ô nhiễm do các nhà máy nhiệt điện, các nồi
hơi, lò đốt ; ô nhiễm do khai thác vận chuyển, chế biến dầu khí ; các tác động tiêu cực của các hồ
chứa và nạn phá rừng làm củi.
I.1.8. Sản xuất lương thực tăng chậm và bước vào thời kì suy giảm
Trong các hoạt động của con người, cho tới nay sản xuất nông nghiệp được xem là loại hình
hoạt động có tác động mạnh mẽ, nhiều mặt nhất tới môi trường. Với việc cải tiến ký thuật công
nghệ, mở rộng diện tích trồng trọt, con người về cơ bản thỏa mãn nhu cầu về lương thực của mình.
Tới giữa thế kỉ 21, dân số thế giới sẽ lên tới 10 tỷ người, cần tăng sản lượng lương thực hiện nay
lên 2,5-3 lần. Trong lúc ở châu Á, châu Âu và Nam Mỹ, sản lượng lương thực tăng nhanh hơn dân
số thì châu Phi ngược lại, sản lượng lương thực trên đầu người đã giảm 5%.
Tổng sản lượng ngũ cốc đã tăng khoảng 18% trong 10 năm qua. Năng suất ngũ cốc bình quân
toàn thế giới hiện nay là 2,8 tấn/ha-năm. ë ch©u ¸, ch©u ¢u vµ Nam Mü s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng
nhanh h¬n d©n sè th× ch©u Phi ngîc l¹i, s¶n lîng l¬ng thùc trªn ®Çu ngêi ®· gi¶m 5%.
Tæng s¶n lîng ngò cèc ®· t¨ng kho¶ng 18% trong 10 n¨m qua. N¨ng suÊt ngò cèc b×nh
qu©n toµn thÕ giíi hiÖn nay lµ 2,8tÊn/ha.n¨m. ë ch©u ¸ n¨ng suÊt nµy hiÖn nay vµo
kho¶ng 2,9 tÊn, ë B¾c vµ trung Mü lµ 20,8 tÊn/ha.n¨m, ë ch©u ¢u 20,3 tÊn. Sù chªnh
lÖch vÒ n¨ng suÊt ®em l¹i hy väng lµm t¨ng s¶n lîng l¬ng thùc b»ng c¸c biÖn ph¸p sinh
häc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn.
Trong nh÷ng n¨m qua nhê ®êng lèi chÝnh s¸ch "®æi míi" kÕt hîp víi c¸c tiÕn bé khoa
häc vµ c«ng nghÖ vÕ trång trät, ch¨n nu«i, khai th¸c thñy h¶i s¶n ®· ®em l¹i cho níc ta
nh÷ng thµnh tùu tèt ®Ñp vÒ s¶n xuÊt l¬ng thùc thùc phÈm. n¨m 1993 tæng s¶n lîng l¬ng
thùc c¶ níc lªn tíi 22,5 triÖu tÊn (22,8 triÖu tÊn thãc vµ 2,7 triÖu tÊn hoa mµu qui ra thãc).
§µn gia sóc c¶ níc gåm trªn 13 triÖu con lîn, 3 triÖu con tr©u, 3,2 triÖu con bß vµ 133
5

6. triÖu gµ vÞt, s¶n lîng thÞt b¸n trªn thÞ trêng lªn tíi 800.000 tÊn/n¨m. N¨ng suÊt lóa cña ta
hiÖn nay lµ 4,35 tÊn/ha, cßn kÐm Trung Quèc 5,7 tÊn ë Hµn Qu«c 6,3 tÊn vµ Indonesia
4,4 tÊn.
I.1.9. Gia t¨ng sö dông ph©n bãn hãa häc vµ thuèc trõ s©u.
Nh×n chung trªn toµn thÕ giíi, lîng thuèc trø s©u, diÖt cá, ph©n hãa häc sö dông vµo
n«ng nghiÖp ®ang tiÕp tôc t¨ng, t¹i mét sè n¬i t¨ng theo cÊp sè nh©n. Trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, c¸c tæ chøc quèc tÕ nh tæ chøc n«ng l¬ng (pao), tæ chøc y tÕ thÕ giíi (who),
tr¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña liªn hîp quèc (undp) vµ nhiÒu tæ chøc m«i trêng ®· cè g¾ng h¹n
chÕ viÖc sö dông hãa chÊt vµo n«ng nghiÖp vµ ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qña bíc ®Çu.
t¹i khu vøc Ch©u ¸ th¸i b×nh d¬ng lµ n¬i ®· vµ ®ang ra t¨ng m¹nh mÏ vÒ sö dông thuèc
trõ s©u. Thuèc trõ s©u ®ang g©y t¸c h¹i s©u s¾c ®Õn chÊt lîng m«i trêng vµ søc kháe
con ngêi. Who íc lîng r»ng, mçi n¨m cã 3% lùc lîng lao ®éng n«ng nghiÖp ë c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn (t¬ng ®¬ng kho¶ng 25 triÖu ngêi) bÞ nhiÔm ®éc thuèc trõ s©u. Nh÷ng n¨m 90
thÕ kØ tríc ë Ch©u Phi mçi n¨m cã kho¶ng 11triÖu trêng hîp nhiÔm ®éc, ë Malaysia 7%
n«ng d©n bÞ ngé ®éc hµng n¨m vµ 15% ngêi bÞ ngé ®éc Ýt nhÊt 1 lÇn trong ®êi.
ë ViÖt nam hiÖn nay ®ang sö dôgn kho¶ng 200 lo¹i thuèc trõ s©u vµ h¬n 100 lo¹i trõ
bÖnh, diÖt cá, diÖt chuét. Trong ®ã nhiÒu lo¹i thuéc c¸c hîp chÊt l©n h÷u c¬, cacbonat vµ
pyrethroid. trong thùc tÕ n«ng d©n a dïng c¸c thuèc ®· quen nh wolfatox, monitor vµ c¶
DDT m»c dï ®· bÞ cÊm. LiÒu dïng kho¶ng 2.500ml hoÆc 2.500g thuèc cho mét ha lóa.
C¸c vïng trång chÌ, rau, thuèc l¸, nho… ®Òu sö dông thuèc trõ s©u víi tÇn sè phun lín:
Vïng trång chÌ phun kho¶ng 30 lÇn/n¨m, rau 30 ®Õn 60 lÇn/vô. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ d l-
îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong ®Ëu ®ç, hoa, qu¶ còng nh trong ®Êt ®Òu vît qu¸ tiªu
chuÈn cho phÐp: VÒ ®Êt cã vïng 39% sè mÉu xem xÐt vît qu¸ tiªu chuÈn tõ 2 ®Õn 40
lÇn, 55% sè mÉu kh«ng khÝ qu¸ tiªu chuÈn tõ 2 ®Õn 10 lÇn.
I.1.10. MÊt rõng
Theo tµi liÖu cña viÖn tµi nguyªn thÕ giíi, vµo ®Çu thËp liªn 90 (thÕ kØ xx) toµn thÕ
giíi cã 3,4 tØ ha rõng (trong ®ã rõng nhiÖt ®íi 1,76 tØ ha, rõng t¹i c¸c níc c«ng nghiÖp hãa
1,43 tØ ha), hµng n¨m mÊt ®i kho¶ng 15,4 triÖu ha rõng nhiÖt ®íi.
ViÖc bµnh chíng ®Êt n«ng nghiÖp, khai th¸c gç, cñi, suÊt khÈu gç trßn, sn¶ xuÊt bét
giÊy lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh cña ph¸ rõng. T¹i Ch©u ¸ th¸i b×nh d¬ng rõng bÞ mÊt
kho¶ng 5 triÖu ha, cñi ®«t chiÕm 80% c©y rõng bÞ chÆt h¹. MÊt rõng kÐo theo gi¶m sót
chÊt lîng ®Êt, c¹n kiÖt nguån níc, suy th¸i ®a d¹ng sinh häc, n¨ng suÊt n«ng nghiÖp vµ
thñy s¶n bÞ ¶nh hëng.
DiÖn tÝch ®Êt n«ng ngiÖp níc ta íc tÝnh lµ 2.0021.355ha (1993), trong ®ã
9.184.283ha cã rõng che phñ (46% ®Êt l©mnghiÖp hoÆc 27,8% tæng diÖn tÝch ®Êt tù
nhiªn) víi 8.630.965ha lµ rõng tù nhiªn (94%) vµ 553.318ha rõng trång (6%). TØ lÖ mÊt
rõng trong thêi gian 1960 ®Õn 1975 íc lîng vµo kho¶ng 1,4 ®Õn 2,4% n¨m, hiÖn nay vµo
kho¶ng 0,7 ®Õn 1,3% n¨m tïy theo vïng cô thÓ. TØ lªn nµy cao hoen tØ lÖ mÊt rõng
chung trªn toµn thÕ giíi.
Hai ch¬ng tr×nh quèc gia lín trong vßng 10 n¨m l¹i ®©y trªn ®Êt rõng lµ:
- Ch¬ng tr×nh 327 phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc (1993 ®Õn1998).
- Dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng (1998 ®Õn 2003). §· trång ®îc kho¶ng 1,8 triÖu ha,
khoanh vïng t¸i sinh 1 triÖu ha, trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ 10.000.000ha, x©y
dùng vên kinh tÕ hé 3.000.000 giao kho¸n rõng phßng hé ®Çu nguån 2 ®Õn 2,2 triÖu ha
rõng/n¨m. §é che phñ rõng t¨ng lªn 28% (19993), 36,1% (2003), 38% (2005). Môc tiªu ®Õn
n¨m 2010 ®a tØ lÖ che phñ vïng lªn 42 ®Õn 43%.
I.1.11. ChÊt lîng m«i trêng khÝ (khÝ quyÓn) tiÕp tôc suy tho¸i.
6

7. T¸c ®éng cña con ngêi ®èi víi chÊt lîng kh«ng khÝ m¹nh h¬n bao giê hÕt. T¹i c¸c thµnh
phè, hµm lîng c¸c chÊt g©y « nhiÔm nãi chung ®Òu vît qu¸ møc ®é cho phÐp. Mét cuéc
®iÒu tra do UNEP tiÕn hµnh n¨m 1992 theo 6 d¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ phæ biÐn nhÊt :
SO2, bôi l¬ löng, Pb,CO,NO2, O3 th× 14 ®« thÞ cã Ýt nhÊt 2 d¹ng vît tiªu chuÈn cho phÐp
(TCCP), 7®« thÞ cã 3 d¹ng vît tccp. Trong 20 thµnh phè ®îc nghiªn cøu chØ cã 6 thµnh
pgè cã ®ñ sè liÖu quan tr¾c.
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nguy c¬ « nhiÔm do c«ng nghiÖp ho¸ cao h¬n do « nhiÔm
vÉn ®îc coi lµ ë ngoµi gi¸ thµnh. Ph¬ng tiÖn giao th«ng vÉn lµ bé phËn t¹o « nhiÔm nhiÒu
nhÊt.
ë níc ta, t¹i c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp, kh«ng khÝ ®· bÞ « nhiÔm nÆng. Ë Hµ Néi
vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, t¹i c¸c khu vùc nhµ m¸y vµ däc theo c¸c tuyÕn ®êng giao
th«ng quan träng, nång ®é c¸c khÝ ®éc h¹i nh : so2 gÊp 8-10 lÇn TCCP, co2 gÊp 2-3 lÇn,
bôi l¬ löng gÊp 5-10 lÇn.
I.1.12. Tµi nguyªn níc suy gi¶m
.
T¬ng tù nh tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn níc ngät ngµy cµng trë nªn khan hiÕm theo ®µ t¨ng
trëng d©n sè vµ ®« thÞ ho¸. N«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp ®ßi hái níc rÊ lín. Víi sù n©ng
cao møc sèng cña d©n, nhu cÇu dïng níc t¨ng lªn nhiÒu lÇn so víi vµi ba thËp niªn tríc.
T×nh tr¹ng khan hiÕm níc trë nªn c¨ng th¼ng trong nh÷ng thêi gian, ®Þa ®iÓm nhÊt
®Þnh. Lîng níc dïng cho n«ng nghiÖp ®Çu thÕ kû xx lµ 500 tû m3
, cuèi thÕ kû xx lµ 3.300
tû m3
, lîng níc dïng cho c«ng nghiÖp t¨ng tõ 50 tû lªn 1300 tû m3
, lîng níc dïng cho sinh
ho¹t t¨ng tõ 20 tû lªn 400 tû m3
. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n bè tù nhiªn kh«ng ®Òu cña
níc, con ngêi ®· x©y dùng hµng chôc v¹n hå chøa níc nh©n t¹o, trong ®ã cã kho¶ng
36.000 hå dËp cao h¬n 15m, chøa h¬n 5.000 tû m3
trong tçng sè 47.000 tû m3
dßng ch¶y.
C¸c hå chøa nµy bªn c¹nh t¸c dông ®iÒu tiÕt níc cßn g©y ra nhiÒu t¸c ®éng kh¸c vÒ m«i
trêng.
T¹i khu vùc Ch©u ¸-Th¸i b×nh d¬ng, lîng níc ®îc cÊp hiÖn nay vÉn ®ñ ®¸p øng nhu cÇu.
Tuy nhiªn mét vµi vïng trong mïa kh« nhu cÇu sö dông níc vît qu¸ kh¶ n¨ng cung cÊp. Nhê
tiÕn bé vÒ khoa häc- c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng th¨m dß, khai th¸c, xö ,sö dông nguån níc
®ang t¨ng lªn.
Lîng níc mÆt qua l·nh thæ ViÖt Nam ch¶y ra biÓn íc tÝnh kho¶ng 880 tû m3
, trong ®ã
325 tû m3
h×nh thµnh trªn l·nh thæ (37%) Vµ 555 tû m3
tõ ngoµi ch¶y vµo (63%). Lîng
ch¶y phong phó nhng do kh«ng ®Òu theo thêi gian, kh«ng gian t¹o nªn t×nh tr¹ng lò lôt vµ
h¹n h¸n nghiªm träng. Níc s«ng cã hµm bïn, c¸t cao; hµng n¨m ®æ ra biÓn kho¶ng 340-400
triÖu tÊn phï sa. Vïng cöa s«ng níc bÞ nhiÔm mÆn vµ chua phÌn. Níc díi ®Êt cã tr÷ lîng
vµo kho¶ng 1.513m3
/s, chÊt lîng nãi chung lµ tèt. Tû lÖ d©n ®îc cÊp níc s¹ch trong c¶ ¶ng
c kho¶ng 30%, t¹i c¸c ®« thÞ kho¶ng 68,5%(n¨m 1997), phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 cã 95%
®©n c thµnh thÞ, 75% d©n c n«ng th«n ®îc dïng níc s¹ch.
MÆt kh¸c, viÖc tho¸t níc ma, níc th¶i t¹i c¸c ®« thÞ cßn l¹c hËu; t¹i Hµ Néi, thµnh phè Hå
ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng, ViÖt tr×... c¸c trÞ sè BOD, COD vît qu¸ TCCP tõ 5-10
lÇn, cã thÓ cßn cao h¬n. Nång dé NH4, NO2, NO3, ho¸ chÊt phôc vô n«ng nghiÖp, vi
khuÈn còng vît qu¸ TCCP nhiÒu lÇn còng lµ nguyªn nh©n lµm suy gi¶m chÊt lîng níc.
I.1.13. Suy gi¶m s¶n lîng thuû s¶n
.
Trong kho¶ng 10 n¨m l¹i ®©y, lîng ®¸nh b¾t h¶i s¶n t¹i mét sè vïng biÓn trªn thÐ giíi ®·
gi¶m sót nhiÒu. Tuy nhiªn, t¹i Th¸i B×nh D¬ng vµ ¢n §é D¬ng s¶n lîng ®¸nh b¾t ®· t¨ng lªn
70%, nªn lîng h¶i s¶n ®¸nh b¾t dîc trªn toµn thÕ giíi vÉn t¨ng 25%. Trong 7 trªn 15 ng tr-
êng lín, c¸ ®· bÞ ®¸nh b¾t qu¸ møc, c¸c loµi kh¸c nh mùc, sß, hÕn…còng bÞ ®¸nh b¾t qu¸
møc.
7

8. T¹i CA-TBD, lîng h¶i s¶n ®¸nh b¾t t¨ng hµng n¨m 3%. T¹i ®©y còng cã t×nh tr¹ng ®¸nh
b¾t qu¸ møc lµm n¨ng suÊt bÞ gi¶m, mät sè gièng, loµi h¶i s¶n cã gi¸ trÞ ®ang cã nguy c¬
bÞ tiªu diÖt.
Níc ta cã nguån thuû s¶n níc mÆn, níc lî vµ níc ngät rÊt phong phó. Lîng h¶i s¶n ®¸nh
b¾t ®îc hµng n¨m kho¶ng 800.000 tÊn. Lîng c¸ níc ngät khai th¸c hµng n©m kho¶ng vµ
phøc t¹p vÒ m«i trêng, nhÊt lµ t¹i vïng níc ngËp mÆn136.000 tÊn. Kho¶ng 400.000ha b·i
triÒn, cöa s«ng, ®Çm, ph¸ vµ c¸c lo¹i ®Êt ngËp mÆm ven biÓn cã tiÒm n¨ng nu«i trång
h¶i s¶n lín. N¨ng suÊt nu«i t«m, c¸ kiÓu qu¶ng canh cã thÓ lªn tíi 150-300kg/ha-n¨m,
th©m canh cã thÓ n©ng n¨ng suÊt lªn 2-3 lÇn, tuy nhiªn sÏ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc
vµ phøc t¹p vÒ m«I trêng, nhÊt lµ t¹i vïng ®Êt ngËp mÆn.
I.1.14. T¨ng chi phÝ vÒ y tÕ do « nhiÔm m«i trêng
Do suy gi¶m chÊt lîng vÌ m«i trêng, sè ngêi bÞ c¸c bÖnh ®êng tuÇn hoµn, h« hÊp, ung
th ®ang t©ng lªn nhanh chãng. Søc lao ®éng bÞ gi¶m, chi phÝ y tÕ do c¸ nh©n ph¶i tr¶
hoÆc do ng©n s¸ch Nhµ níc, quü phóc lîi x· héi ph¶i ®µi thä ®ang t¨ng lªn nhanh chãng.
Trong cÊc c¨n bÖnh cã quan hÖ chÆt chÏ víi m«i trêng th× bÖnh sèt rÐt cã t¸c h¹i nghiªm
träng nhÊt. Muçi truyÒn bÖnh thÝch nghi víi DDT vµ c¸c lo¹i thuèc diÖt c«n trïng kh¸c t¹o
nªn khã kh¨n lín cho viÖc diÖt trõ nguån bÖnh.
¤nhiÔm kh«ng khÝ ®· lµm t¨ng tû lÖ bÖnh vÒ ®êng h« hÊp trong c«ng nh©n(viªm phÕ
qu¶n, ông th phæi, hen, xuyÔn) vµ d©n l©n cËn c¸c nhµ m¸y nh ho¸ chÊt, xi m¨ng, nhiÖt
®iÖn, má lé thiªn, ®êng giao th«ng.
¤nhiÔm níc lµ nguån gèc nhiÒu dÞch bÖnh vÒ tiªu ho¸, ky sinh trïng, da liÔu.
II.2.C¸c cè g¾ng tiÕn tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
II.2.1. C¸c ¸p lùc vµ ®¸p øng b»ng chiÕn lîc ph¸t triÓn.
Nguån gèc chñ yÕu cña mäi biÕn ®æi vÒ m«i trêng sèng cña con ngêi
®ang xÈy ra hiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh ë níc ta lµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh
tÕ- x· héi cña con ngêi. C¸c ho¹t ®éng nµy, mét mÆt c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc sèng
con ngêi. Con ngêi hiÖn ®¹i cã m«i trêng sèng ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt, an toµn vÒ
sinh mÖnh, phong phó vÒ v¨n ho¸ cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi con ngêi thêi Thîng
cæ, Trung cæ. MÆt kh¸c, c¸c ho¹t ®éng nµy l¹i ®ang t¹o ra hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò
nh khan hiÕm, c¹n kiÖt tµi nguyªn thiªn nhiªn, « nhiÔm, suy tho¸i chÊt lîng m«i trêng
kh¾p mäi n¬i trªn toµn thÐ giíi. C¸c céng ®ång ngêi thu nhËp thÊp, kh«ng ®ñ vèn
liÕng, thiÕu ph¬ng tiÖn thiÕt bÞ ph¶i kiÕm sèng b»ng sù khai th¸c kh«ng hîp ly,
bãc lét cïng kiÖt c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn khai th¸c ®îc b»ng c¸c ph¬ng tiÖn thñ
c«ng. §ã lµ « nhiÔm do nghÌo ®ãi. Nh÷ng céng ®ång cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, víi
t b¶n (vèn) lín, khoa häc vµ c«ng nghÖ cao, ph¸ ho¹i m«i trêng b»ng s¶n xuÊt lín,
theo chiÒu s©u, tiªu dïng l·ng phÝ. §ã lµ « nhiÔm do thõa th·i, ph¸t triÓn qu¸ møc
cÇn thiÕt.
V× vËy trong thËp niªn 70-80 ®· cã nhiÒu nhµ b¶o vÖ m«i trêng chñ tr¬ng
“®×nh chØ ph¸t triÓn” hay “t¨ng trëng b»ng sè kh«ng”. Nh÷ng chñ tr¬ng nh vËy lµ
kh«ng thÓ, do nh÷ng ngêi nghÌo vÉn ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó khái chÕt ®ãi, ngêi
giµu tiÕp tôc ph¸t triÓn ®Ó gi÷ v÷ng vµ n©ng cao møc sèng ®· ®¹t ®îc.
Nh vËy, ph¸t triÓn lµ ¸p lùc cña cuéc sèng, lµ quy luËt tÊt yÕu cña tiÕn ho¸ ®· vµ ®ang
diÔn ra trªn hµnh tinh cña chóng ta tõ khi nã ®îc h×nh thµnh.
VÊn ®Ò ®ang ®îc t×m tßi kh«ng ph¶i ¸p lùc cña cuéc sèng, lµ quy luËt tÊt yÕu cña
tiÕn ho¸ n÷a mµ lµ ph¶i ph¸t triÓn nh thÕ nµo ®Ó con ngêi cña thÕ hÖ hiÖn nay cònh nh
trong t¬ng lai cã ®îc cuéc sèng h¹nh phóc vÒ vËt chÊt còng nh vÒ tinh thÇn.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, céng ®ång thÕ giíi ®· cã tiÕng nãi chung vµ cïng x©y dùng
chiÕn lîc ph¸t triÓn nh»m øng phã vµ gi¶i trõ c¨n bÖnh gai gãc cña thêi ®¹i: Suy tho¸i m«i
8

9. trêng, nghÌo ®ãi, thÊt nghiÖp… Nãi chung, nh©n lo¹i trªn tr¸i ®Êt ®ang hµnh tr×nh tiÕn vÒ
tiªu ®iÓm tèi thîng: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
II. 2.2. Hµnh tr×nh v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
(1). Tuyªn bè Stockholm vÒ m«i trêng con ngêi.
Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ m«i trêng con ngêi häp t¹i Stockholm, Thuy §iÓn tõ
ngµy 06 ®Õn ngµy 16 th¸ng 6 n¨m 1972 víi sù cã mÆt cña 13 quèc gia.
Héi nghÞ ®· thõa nhËn sù xuèng cÊp cña m«i trêng toµn cÇu. Cïng víi sù ph¸t
triÓn, chÝnh b¶n th©n loµi ngêi, v× nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña m×nh ®· t¹o
ra nguy c¬ tiÒm Èn ®e do¹ sù trêng tån cña tr¸i ®Êt.
Héi nghÞ ®· xem xÐt nhu cÇu cÇn cã mét quan ®iÓm chung vµ nh÷ng nguyªn t¾c
chung t¹o ra t×nh c¶m vµ híng mäi d©n téc trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh gi÷ g×n vµ lµm
®Ñp h¬n m«i trêng cña con ngêi.
Tuyªn bè chung gåm 7 ®iÓm.
Nguyyªn t¾c chung gåm 26 nguyªn t¾c.
(2). Tuyªn bè Rio vÒ m«i trêng vµ ph¸t triÓn.
Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ M«i trêng vµ Ph¸t triÓn häp t¹i Rio de Janeiro, Brazil
trong c¸c ngµy tõ 03 ®Õn 04 th¸ng 6 n¨m 1992 víi sù cã mÆt cña 178 quèc gia trªn thÕ
giíi.
Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh l¹i tuyªn bè cña Héi nghÞ LHQ vÒ M«i trêng vµ Con ngêi,
®îc th«ng qua t¹i Stockholm ngµy 16 th¸ng 6 n¨m 1972 vµ t×m c¸ch ph¸t huy tuyªn bè Êy.
Héi nghÞ nh»m thiÕt lËp mét sù chung søc toµn cÇu míi vµ b×nh ®¼ng th«ng qua
viÖc t¹o dùng nh÷ng cÊp ®é hîp t¸c míi gi÷a c¸c quèc gia, nh÷ng thµnh phÇn chÝnh trong
c¸c x· héi vµ nh©n d©n.
Héi nghÞ ®· thèng nhÊt hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng hiÖp ®Þnh quèc tÕ t«n
träng quyÒn lîi cña mäi ngêi vµ b¶o vÖ sù toµn vÑn cña hÖ thèng m«i trêng vµ ph¸t triÓn
toµn cÇu.
Héi nghÞ c«ng nhËn b¶n chÊt toµn bé vµ phô thuéc lÉn nhau cña tr¸i ®Êt, ng«i
nhµ chung cña chóng ta.
Héi nghÞ ®· thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm vµ hµnh ®éng trong viÖc kiÕn t¹o mét
nÒn v¨n minh bÒn v÷ng trªn tr¸i ®Êt. LÇn ®Çu tiªn, kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng trë
thµnh mét kh¸i niÖm ®îc hiÓu thèng nhÊt, ®îc ®ång thuËn réng r·i. Vµ chÝnh nã trë thµnh
mét nhiÖm vô vÜ ®¹i cña toµn nh©n lo¹i: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng hay tù suy vong!
Héi nghÞ ®· tuyªn bè 27 nguyªn t¾c.
Sau n¨m 1992 Liªn hîp quèc vµ nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ®· cã nh÷ng nç lùc rÊt
lín lao ®Ó biÕn nh÷ng tuyªn bè t¹i Rio de Janeiro thµnh hiÖn thùc. Tuy nhiªn, bøc tranh
chung vÒ m«i trêng thÕ giíi vÉn ngµy cµng xÊu ®i, ph¸t triÓn bÒn v÷ng míi chØ lµ sù
mong muèn cña chóng ta.
(3). Tuyªn bè Johannesburg vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
Héi nghÞ thîng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng Johannesburg, Nam phi
häp tõ ngµy 26/8 ®Õn ngµy 04/9/2002 víi sù cã mÆt cña 196 quèc gia trªn thÕ giíi tham
gia. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét héi nghÞ thÓ hiÖn tÝnh ®ång thuËn hµnh ®éng v× qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nh©n lo¹i. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò ®Òu ®îc gi¶i quyÕt t¹i
Johannesburg. Tuy nhiªn, nh÷ng g× ®¹t ®îc t¹i héi nghÞ nµy thùc sù lµ mét bíc tiÕn cã gi¸
trÞ trong sù thèng nhÊt vµ mang tÝnh hµnh ®éng v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trªn ph¹m vi
toµn cÇu.
Tuyªn bè chung Johannesburg gåmm c¸c néi dung sau:
- Tõ khëi nguån ®Õn t¬ng lai: gåm 7 ®iÒu (tõ ®iÒu 1 ®Õn ®iÒu 7);
- Hµnh tr×nh St«ckholm - Rio de Janneiro – Johannesburg: gåm 3 ®iÒu (tõ ®iÒu 8
®Õn ®iÒu 10)
- Nh÷ng th¸ch thøc mµ chóng ta ph¶i ®èi mÆt: gåm 5 ®iÒu (tõ ®iÒu 11 ®Õn ®iÒu 15)
9

10. - Cam kÕt cña chóng ta vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: gåm 15 ®iÒu (tõ ®iÒu 16 ®Õn ®iÒu
30)
- Chñ nghÜa ®a ph¬ng ho¸ lµ t¬ng lai: gåm 3 ®iÒu (tõ ®iÒu 31 ®Õn ®iÒu 33)
- ChuyÓn biÕn thµnh hiÖn thùc: gßm 4 diÒu (tõ ®iÒu 34 ®Õn ®iÒu 37)
Tõ tuyªn bè chung Johannesburg ®· x©y dùng kÕ ho¹ch thùc hiÖn Johannesburg gåm
10 phÇn:
I. Giíi thiÖu 5 ®iÒu (1-5)
II. Xo¸ bá nghÌo khã 7 ®iÒu (6-12)
III. Thay ®æi c¸c mÉu h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô kh«ng bÒn v÷ng 10 ®iÒu (13-22)
IV. B¶o vÖ qu¶n ly c¬ së tµi nguyªn thiªn nhiªn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 22
®iÒu (23-44)
V. Ph¸t triÓn thÕ giíi trong mét thÕ giíi toµn cÇu ho¸ 1 ®iÒu (45)
VI. Y tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 5 diÒu (46-50)
VII. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ch©u A – Th¸i B×nh D¬ng 2 ®iÒu (51-52)
VIII. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë khu vùc uû ban kinh tÕ ch©u ¢u 2 diÒu (53-54)
IX. C«ng cô thùc hiÖn 45 ®iÒu (55-99)
X. Khung thÓ chÕ cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng 32 ®iÒu (100-131) l¹i gåm c¸c môc:
C¸c môc tiªu 1 ®iÒu (101)
T¨ng cêng khung thÓ chÕ v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë cÊp quèc tÕ 3 ®iÒu (102-
104)
Vai trß cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc 1®iÒu (105)
Vai trß cña Héi ®ång x· héi vµ kinh tÕ 1 ®iÒu (106)
Vai trß vµ chøc n¨ng cña uû ban vÒ ph¸y triÓn bÒn v÷ng 6 ®iÒu (107-112)
Vai trß cña c¸c tæ chøc quèc tÕ 7 ®iÒu (113-119)
T¨ng cêng s¾p xÕp thÓ chÕ phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë cÊp quèc gia 5 ®iÒu
(124-128)
Sù tham gia cña c¸c nhãm chñ chèt 3 ®iÒu (129-131).
II. 2.3. C¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Sù bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ b»ng nh÷ng chØ tiªu
nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ, tµi nguyyªn thiªn nhiªn, chÊt lîng m«i trêng vµ t×nh tr¹ng x· héi:
- VÒ kinh tÕ: ViÖc ®Çu t vµ ph¸t triÓn nãi chung ph¶i ®em l¹i lîi nhuËn, n©ng cao
tæng s¶n phÈm trong níc.
- VÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn: C¸c tµi nguyªn t¸i t¹o ®îc, ph¶i ®îc sö dông trong ph¹m vi
kh«i phôc ®îc c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng b»ng con ®êng tù nhiªn hay nh©n t¹o. C¸c tµi
nguyyªn kh«ng t¸i t¹o ®îc, ph¶i ®îc sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm, h¹n chÕ vµ ph¶i ®îc bæ
sung thêng xuyªn b»ng c¸c tµi nguyªn thay thÕ (tù nhiªn hay nh©n t¹o)
- VÒ chÊt lîng m«i trêng: M«i trêng kh«ng khÝ, ®Êt, c¶nh quan liªn quan ®Õn søc
khoÎ, tiÖn nghi, thÈm mü, t©m ly cña con ngêi nh×n chung kh«ng bÞ c¸c ho¹t ®éng cña
con ngêi lµm « nhiÔm. C¸c nguån phÕ th¶i (r¾n, láng, khÝ) ph¶i ®îc xö ly, t¸i chÕ kÞp
thêi.
- VÒ v¨n ho¸-x· héi: Ph¶i lµ mét x· héi trong ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i ®i ®«i víi c«ng
b»ng x· héi vÒ gi¸o dôc, ®µo t¹o, y tÕ; c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, ®¹o ®øc, phóc lîi x· héi ph¶i ®îc
ch¨m lo; c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, ®¹o ®øc cña d©n téc vµ céng ®ång ph¶i ®îc gi÷ g×n b¶o vÖ
vµ ph¸t huy.
Nh÷ng chØ tiªu trªn ®©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng
trong ph¸t triÓn cña x· héi. NÕu thiÕu mét trong bèn ®iÒu kiÖn trªn th× sù ph¸t triÓn sÏ
®øng tríc nguy c¬ mÊt bÒn v÷ng.
10

11. 11