Erindi haldið á Menntakviku 12.10.2018. Byggt á könnun vinnuhóps um þróun fjarnámsins við Menntavísindasvið Háskóla Íslands Sjá upptökur og fleiri erindi: http://tiny.cc/haskolakennsla

1. nemenda til fyrirkomulags
náms á Menntavísindasviði
Hróbjartur Árnason
Elsa Eiríksdóttir
Háskóla Íslands
Menntakvika 12. 10. 2018
Upptökur: tiny.cc/haskolakennsla

2. Þróun fjarnáms í KHÍ - MVS
• Forsaga málsins
– 1993 Fjarnám hefst við KHÍ.
– Allt meistaranám flokkað sem fjarnám með staðlotum
– Fjarnám/staðnám kennt aðskilið að mestu til 2010
– Aðgerðir í kjölfar hrunsins – samkennsla fjar- og staðnema í sama hóp
• Núverandi staða (Sjálfsmatsskýrslur)
– Erfiðleikar við samkennslu, bæði fyrir kennara og nemendur – Álag!
– Erfitt að mynda og viðhalda námssamfélagi
– Óskýr skilaboð til nemenda

3. Vandamál
• Vandi í tengslum við samkennslu, þ.e. þegar fjar- og staðnemum er
kennt samhliða í einu og sama námskeiðinu
– Óljósar og misvísandi upplýsingar í kennsluskrá - Nemendur vita ekki að
hverju þeir ganga
– Mismunur varðandi:
• Nálgun kennara
• Sveigjanleika í skipulagi
• Kennsluhætti
• Þjónustu við nemendur
• Notkun tækni
• Álag á kennara

4. Mörg ólík form kennslu í gangi
• Núverandi skipulag námskeiða; nokkur dæmi
– Frá hreinu fjarnámi að hreinu staðnámi … og allt þar á milli?
– Sveigjanlegt nám með staðlotum
– Staðnám / staðkennsla
– Blandað nám …
• Ólík útfærsla eftir og þvert á
– Námsleiðum
– Námskeiðum
– Kennurum / Nemendum
Sjá kynningu
Þuriðar og
Sigríðar

5. Verkefnið: Þróum fjarnámið
• Styrkur úr kennslumálasjóði HÍ
• Markmið
– Auka gæði námsins, bæði í fjarnáminu og á námskeiðum þar sem kennsla
stað- og fjarnema er samþætt
– Að útfæra skýra sýn á fjarnám og fjarkennslu innan MVS
– Þróa gagnsæ líkön sem einnig gætu nýst víðar innan HÍ
• Starfshópur unnið frá haustinu 2017

6. Könnun meðal nemenda
• Spurningalisti á netinu sendur til 1969 nemendur við MVS maí 2018
– Spurt um aðstæður
– Spurt um reynslu nemenda af og viðhorf til fyrirkomulags náms á MVS
• Alls 413 svöruðu könnuninni (21,2% svarhlutfall)
– Um helmingur í grunnnámi og helmingur í framhaldsnámi
– Búsetumynstur svarenda líkist þýði ágætlega
– Aldursdreifing mjög lík þýði
– 200 grunnámi og 213 í framhaldsnámi líka mjög líkt þýði

7. Í þessum fyrirlestri:
Hvað vitum við um nemendur okkar?
1. Hvernig skilgreina nemendur sig? Sem fjar- eða staðnema eða bæði?
2. Hvað einkennir nemendur á MVS almennt?
3. Hverjar eru aðstæður þeirra, heimili, vinna…?
4. Af hverju velja nemendur fjarnám?
5. Hver er helsti munur á nemendahópum sem skilgreina sig annars vegar sem
fjarnema og hins vegar sem staðnema eða eru í grunn- og framhaldsnami?
6. Hver er munurinn á afstöðu til skipulags námsins eftir því hvort nemendur
skilgreina sig sem fjar- eða staðnema?

8. Hvernig skilgreina nemendur sig?
• 52% skilgreina sig sem
fjarnema
• 39% skilgreina sig sem
staðnema
– Hlutfallslega fáir sem
taka einstaka námskeið í
fjarnámi 9%
Staðnemi
39%
Vel einstaka í
fjarnámi
9%
Fjarnemi
52%

9. Grunnnemar flestir í staðnámi
Framhaldsnemar flestir í fjarnámi
Staðnemi; 101
Staðnemi; 54
Fjarnemi; 75
Fjarnemi; 134
Vel einstaka í fjarnámi; 19 Vel einstaka í fjarnámi; 17
0
50
100
150
200
250
Grunnám Framhaldsnám

10. Tölurnar / Lýðfræðin

11. Aldur nemenda við MVS
0
20
40
60
80
100
120
140
20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 73 74

12. Dreifing svarenda á námsform eftir aldri
51
71
66
30
16 14
6
2
94
28
24
11
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
-30 30-39 40-49 50+
ALDUR OG NÁMSFORM
Fjarnám
Staðnám
Stundum fjarnám

13. Helmingur fjarnema býr fjarri námsstað

14. Fjölskylduaðstæður
• Meirihluti nemenda
eru í sambúð …
• eða búa sjálfstætt,
einir (10%) eða
leigja með öðrum
• Um 25% staðnema búa
hjá foreldrum = 13%
allra

15. Svarendur eiga 428 börn ≈ 1700 alls
Stað-gr
unn…
Stað-frh
7%
Fjar-grunn
28%
fjar framhald
58%
Fjarnemar og þeir
sem taka stundum
námskeið í fjarnámi
eiga lang flest börnin

16. Atvinnuþátttaka nemenda
• Lang flestir vinna með námi: 87%
• Um 80% fjarnema vinnur yfir 30 t á viku
• Um 76% staðnema vinna minna en 30t
• Flestir vinna störf sem tengist náminu
á einhvern hátt
• Fæstir taka námslán að staðaldri (11%)

17. Áhrif skuldbindinga
• Fjarnemar í framhaldsnámi geta
haft minnst áhrif á vinnutíma sinn
• Fjölskylduábyrgð hefur mest áhrif
á nám fjarnema
• Flestir nemendur sem vinna með
náminu geta haft áhrif á
vinnutíma m.t.t. vinnuálags í námi
(46% fjarnema sem vinna með
náminu og 66% staðnema)

18. Meðalfjöldi eininga lokið á misseri
• 72% staðnema ljúka
meira en 26 ECTS á
misseri
• 44% fjarnema lýkur 20
einingum eða minna og
44% meira en 26

19. Tími í námið / tími í vinnu

20. Hvað einkennir nemendur á MVS?
Grunnemar Framhaldsnemar:
• Frekar eldri (30-50)
• 50% búa fjarri námsstað
• Velja frekar fjarnám
• 80% í sambúð + eiga flest börnin
• Vinna 30t á viku eða meira
• Fjarnemar segja frekar fjölskyldu og
vinnu hafa áhrif a nám
• Hafa reynslu af fjarnámi
• Frekar yngri ( - 30)
• EN nokkur hópur eldri nemenda og
fjarnema - 42% eldri en 30
• Velja frekar staðnám
• 50% í sambúð
• Búa á og nálægt námsstað 90%
• Taka fleiri einingar á misseri

21. Viðhorfin:
Hvað velja þau, vilja og
hvað finnst þeim?

22. Ástæða fyrir að velja fjarnám
Af þeim sem segjast vera
fyrst og fremst fjarnemar:
23% velja fjarnám vegna
búsetu,
51% vegna atvinnu
26% velja nokkuð jafnt hina
þrjá möguleikana (líkar það
betur, vegna
fjölskylduábyrgðar, annað)

23. Af hverju velja nemendur fjarnám?
• Fleiri
framhaldsnemar
velja fjarnám vegna
vinnu 64% og
fjölskylduábyrgðar
• Búseta spilar
aðeins stærra
hlutverk hjá
grunnnemum

24. Afstaða til skipulags námsins?
• Mæting í skólann
– Staðnemum þykir mikilvægara að mæta í
skólann (72%+22%) heldur en fjarnemum
(22%+35%) – Sama hlutfall í grunn og frh.
– Staðnemar vilja mæta 1-4 sinnum í viku
(45%+31%) í skólann en fjarnemar frekar 2x á
önn (29%) eða finnst þeir ekki þurfa að mæta
reglulega í skólann (20%). Ath. svo eru 11%
sem vilja mæta 1-2 í viku, 13% mánaðarlega
og 15% um helgar í staðlotur.
– Það er því miklu meiri dreifing á óskum
fjarnema á mætingu

25. Hvers vegna mæta?
Hvað finnst þeim mikilvægast
við að mæta í skólann
1. Hitta samnemendur
2. Hitta kennara (nr 4 hjá staðnemum)
3. Geta spurt kennara á staðnum
4. Vinna verkefni á staðnum með
nemendum
5. Sitja fyrirlestra (nr. 6 hjá fjarnemum)
6. Fá aðstoð við verkefnavinnu
Hvað finnst þeim mikilvægast
að gerist í staðlotum
1. Umræður um námsefnið
2. Fyrirlestrar kennara (nr. 4 hjá S & B)
3. Hópaverkefni
4. Verklegir tímar
5. Þjálfun í verklegum þátttum
6. Vettvangsheimsóknir

26. Afstaða til skipulags námsins?
Hversu
mikilvægir eru
tilteknir þættir í
fyrirkomulagi
námsins?
Mæta reglulega
Staðlotur
Með vinnu
Utan vinnutíma
Yfir netið
Efni á netinu

27. Ánægja með námið
• 53% staðnema er mjög ánægð/ur með staðnámið, en 15% óánægður
• Meirihluti (85%) fjarnema er ánægður með fjarnámið, en 8% óánægður

28. Ánægja með fjarnámið
• Um 85% ánægðir
með fjarnámið.
• Aðeins minni ánægja
hjá þeim sem taka
einstaka námskeið í
fjarnámi

29. Samantekt á niðurstöðum
• Nemendur á MVS vinna með námi (oft hátt upp í fulla vinnu) og fáir taka námslán
• Í grófum dráttum tveir aðskildir hópar: fjarnemar og staðnemar. Hlutfallslega fáir
sem flakka á milli - þeir sem gera það sækjast í sveigjanleikann (t.d. v. barneigna)
• Tvær meginástæður fyrir að velja fjarnám: Búseta og vinna (eru þetta ólíkir hópar
með ólíkar þarfir?)
• Fjarnemar og staðnemar ólíkir nemendahópar – fjarnemar frekar í framhaldsnámi,
eldri, vinna fleiri tíma með námi, og líklegri til að eiga börn
• Ólík afstaða til fyrirkomulags námsins og ólíkar þarfir
• Fjarnemar ánægðari með fyrirkomulag námsins en staðnemar

30. Samantekt: Viðhorf nemenda
• Velja fjarnám vegna vinnu og
fjölskylduábyrgðar
• Búseta skiptir máli, en hlutfallslega fleiri
grunnemar velja fjarnám vegna búsetu
• Fjarnema skiptir minnstu máli að mæta í
skólann
• Mjög ólíkar óskir um mætingu í skólann
• Vilja mæta til að
– Hitta samnemendur
– Svo kennara, hópavinnu og leiðsögn
• Skiptir máli
– efni á netinu
– geta lært yfir netið
– geta lært með vinnu
– Geta lært utan vinnutímaa
– Fjölbreyttari viðhorf gagnvart reglulegri mætingu
• Ánægja
– Mjög mikil með fjarnámið
– minni með staðnámið

31. Umræða
• Hvernig hægt að nálgast svona ólíka hópa? Staðnemar, fjarnemar vegna búsetu
og fjarnemar vegna vinnu – stundum fjarnemar vegna sveigjanleika?
• Niðurstöður gefa vísbendingar um ólíkar þarfir þessara hópa. Er möguleiki á að
sinna þeim öllum í einu og sama námskeiðinu (með einum kennara?)
• Mikil vinna nemenda almennt með námi: Er það galli (hafa ekki tíma til að sinna
náminu) eða kostur (vinna mestmegnis í tengdum geirum)?
• Væri rétt að greina skýrar á milli grunn- og framhaldsnáms?
• Í hverju ætti sveigjanleiki helst að birtast?

32. nemenda til fyrirkomulags
náms á Menntavísindasviði
Hróbjartur Árnason
Elsa Eiríksdóttir
Háskóla Íslands
Menntakvika 12. 10. 2018
Upptökur: tiny.cc/haskolakennsla