SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 15
Descargar para leer sin conexión
ШИНЖЛЭХ УХААН ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
МАТЕРИАЛ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ
III-1 B-54
Сэдэв:…………. Мөнгө / Ag /
Шалгасан:............................................/Надмид/
Гүйцэтгэсэн:......................................./Х.Бат-эрдэнэ/
/F.PH12D235 /
Улаанбаатар 2013
Оршил
Дэлхий дээр нийтдээ 118 химийн элемент нээгдээд байгаа бөгөөд эдгээрээс мөнгө
нь хамгийн их судлагдсан металл юм. Мөнгө нь хүний биед нэг их хор нөлөөгүй
харин хүний эрүүл мэндэд сайн. Мөн цэвэр мөнгөн эдлэл хэрэглэж хүнс ундааны
зүйлийг мөнгөжүүлж ариутгах аргыг өвөг дээдэс маань эрт дээр үес танин мэдэж
амьдрал ахуйдаа өргөн хэрэглэж ирсэн нь өнөөг хүртэл уламжлал болон ирсэн нь
мөнгө хүний биед сайн гэдгийг эртнээс мэдэж хэрэглэж ирсэн бөгөөд зарим
тохиолдолд сөрөг нөлөөтэйг тэр бүр хүн бүхэн мэддэггүй. Иймээс мөнгө хэрэглээг
сайн судлах нь зүйтэй.
Зорилго
Мөнгөний физик хими чинж чанар, хэрэглээ,биологийн үүрэг, сайн тал болон
байгаль дээр ямар хэлбэрээр байдаг, мөнгөгийг яаж хэрэглэхийг мэдэх
зорилготой.
Зорилт
 Мөнгөтэй холбоотой ном зохиол унших мэдээлэл цуглуулна.
 Мэдээллээ нэгтгэн боловсруулна.
Агуулга
 Нээсэн түүх, товч мэдээлэл
 Ерөнхий шинж чанар
 Физик шинж чанар
 Хими шинж чанар
 Байгальд орших
 Биологийн үүрэг
 Хэрэглээ
 Хор хөнөөл,сайн тал
 Ангаах ухаанд
 Дүгнэлт
 Номзүй
Мөнгө
Мөнгө нь (Латин хэл: Argentum, Англи хэл: Silver ,Грекээр: аргос буюу гялалзсан
цагаан гэсэн утгатай) химийн элемент юм. Атомын дугаар 47. Ag гэж
тэмдэглэгддэг, үнэт металл болно.
Мөнгөний гялалзсан өнгө нь сарны өнгөтэй төсөөтэй учир арвис химичид түүнийг
саран тэмдэгээр тэмдэглэдэг.
Манай гариг дээр цэвэр дангаар болон нэгдлийн байдалаар тохиолддог. Дэлхийй
дээр энэ металл алтнаас 20дахин их, зэснээс үлэмж бага. Цэвэр мөнгө гялалзсан
цагаан өнгөтэй металл, маш зөөлөн, давтагдах чанараар зөвхөн алтны дараа л
орно. Цахилгаан дулаан бүх металлаас илүү сайн дамжуулна.
Бусад төрлийн зэвэрдэггүй металлын адил химийн урвалд маш тэсвэртэй ердийн
хүчлээс устөрөгчийг түрдэггүй, хуурай, цэвэр агарт өөрчлагддагүй, гэвч агаарт
хүхэрт устөрөгч болон хүхрийн дэгдэмхий нэгдэл байвал мөнгө харалдаг. Азотын
ба хүхрийн хүчил мөнгөтэй алгуур урвалд орж түүнийг уусгадаг. Давсны хүчил ба
хаан дарс мөнгийг уусгадаггүй. Учир нь гадаргаар нь хлорт мөнгөний Agcl
хамгаалах нимгэн хальс байдаг.
Ихэнх нэгдэлд мөнгө исэлдлийн +1 зэрэгтэй байдаг. Гэвч бас мөнгө исэлдлийн +2
зэрэгтэй байж болдог. Мөнгөний зарим бэлдмэл бактери устгах чадвартай нитрат,
колларгол.
Мөнгөний нөөц дэлхийн хэмжээгээр буурч байгаа учир түүнийг орлуулах арга зам
хайсаар байна.
Ерөнхий шинж чанар
Химийн
тэмдэг
Атомын
дугаар
Атом
масс
Электро
ны тоо
Электрон
байгуулалт
Исэлдэлт
ийн зэрэг
Атомын
радиус
Ковалентийн
радиус
Ag 47 107.868
Гр/моль
2, 8, 18,
18, 1 4f14 5d10 6s1
1, 2, 3
160
пм
153
пм
Оронт
торны
бүтэц
Ионжих
энерги
Хайлах
температур
Буцлах
температур
Талдаа
төвтэй
куб
731.0
кЖ/моль
(961.78 °C,
1763.2 °F),
1234.93
(2162 °C,
3924 °F),
2435
Мөнгө нь химийн үелэх системийн I-р бүлгийн 5-р үений 7-р эгнээнд байралдаг d
элемэнт юм.
Физик шинж чанар
Бодисын төлөв Хатуу
Нягт 10.49 г/см³
Хайлах температур
(961.78 °C, 1763.2 °F),
1234.93
Буцлах температур (2162 °C, 3924 °F), 2435
Мөн цахилгаан сайн дамжуулдаг.
Хими шинж чанар
Мөнгөний давсууд нь талст гидратыг үүсэгдэггүй харин мөнгөний ион (Ag+) усан
уусмалдаа сольватжсан байдаг. мөнгөний нитрат (AgNO3)хлорат (AgCLO3) ба
перхлорат (AgCLO4) нь усанд сайн уусдаг. Мөнгөний галогенууд() усан уусдаггүй.
 Мөнгөний уусдаг давсны уусмалд шүлт нэмэхэд хар хүрэн өнгөтэй 𝐴𝑔2 О-ыг
үүсэгэдэг. Энэ нь суурийн шинжийг сул үзүүлдэг.
AgNO3+NaOH=AgOH ↓+NanO3
2AgOH→AgO+H2O
 Мөнгөний оксидийг халаахад задрал явагдана
2Ag2O=4Ag+O2
 Мөнгөний гидроксид (AgOH)
Мөнгөний гидроксид нь усанд уусдаггүй. Хялбар задарч мөнгөний оксид
үүсгэнэ.
2AgOH→Ag2O+H2O
 Мөнгөний давсны уусмалыг хүхэрлэг устөрөгчөөр үйлчилхэд усанд
уусдаггүй. Харин хар өнгийн тундас үүсдэг.
Хайлалтын хувийн дулаан 11.28 кЖ/моль
Ууршилтын хувийн дулаан 250.58 кЖ/моль
Дулаан багтаамж (25 °C) 25.350 кЖ/(моль·K)
2AgNO3+H2S=Ag2S ↓+2HNO3
 Мөнгөний ион батжилтай комплекс нэгдэл үүсгэх шинж чанартай.
Жишээ нь: мөнгөний хлоридын тундас аммиакийн усан уусмалын орчинд
хялбархан уусч Ag(NH3)2-ыг үүсгэнэ.
AgCL↓+2NH3=[Ag(S2O3)]CL
Мөнгөний комплекс нэгдэлд түүний координатын тоо 2 той тэнцүү байдаг.
Усанд уусдаггүй мөнгөний галогенууд концентрацтай, галгонит устөрөгчийн хүчилд
болон шүлтийн металлын галогенуудад муугуй усдаг
AgJ↓+KJ=K[Ag2J2]
 Мөнгөний ион тиосульфат-ионтой комплекс нэгдэл үүсгэнэ.
2AgNO3+Na2S2O3=Ag S2O3↓+2NaNO3
 Мөнгөний ион нь исэлдүүлэх шинж чанартай.
AgS2O3↓+6Na2 S2O3=2Na3[Ag(s2O3)2]
Тул альдегидын (формальдегидыг) исэлдүүлж мөнгөн толины урвал явагдна.
HCOH+2[Ag(NH3)2]OH=HCOOH+2Ag ↓+4NH3↑+H2O
Мөнгөний биологийн үүрэг
Мөнгө амьтан ба ургамлын бие махбодид хольцын бичил элемент юм. Хүний
биебодид ойролцойгоор 7.3 моль мөнгө агуулагдана. Мөнгө нь гол төлөв элэг,
өнчин тархи, эритроцит, нүдний хөсөөн бүрхэчинд хуримтлагдсан байдаг.
Ихэнх хүнд металлын адил мөнгө амьд бие махбодид чухал үүрэг гүйцэтгэдэггүй.
Хүнд металлууд бие махбодид орвол хүхэр агуулсан уурагтай нэгдэж хортой
нөлөө үзүүлнэ.
Мөнгө ферментүүдийг идвэхгүй болгож уусдаггүй альбуминтуудыг үүсгэж уургийг
задалж өөрчлөнө. Уургуудтай уусдаггүй альбуминтуудыг үүсэгдэг шинж чанар нь
мөнгө ба түүний нэгдлүүдийн бактергүйжүүлэх шинжийг тодорхойлдог. Усанд 10-8
моль/л мөнгө агуулсан байхад л бактергүйжүүлэх шинжийг үзүүлдэг. Одооо үед
мөнгөний ионы бактергүйжүүлэх үүлчлэлийг бусад бактергүйжүүлэх шинж
чанартай карболын хүчил, хлор, хлорын шохойтой адил гэдгийг баталж байна.
Эмнэлэгт хэрэглэж байгаа бүх мөнгөний нэгдлүүд нь гадуур хэрэглэж үйлчлүүлэх
бэлдмэл үүсч байдаг. Органик биш нэгдлээс хамгийн өргөн хэрэглэгддэг мөнгөний
нэгдэл нь мөнгөний нитрат юм.
Мөнгийг “мөнгөн ус”-ыг гарган авахад хэрэглэгэднэ. Мөнгөний усыг эмийн
үйлдмэрлэлд олон тооны эм бэлдмэлүүдийг ариутгах (халдваргүй болгох) болон
хадгалах хугацааг нэмэгдүүлэх зорилгоор хэрэгэдэг.
Уурагтай үүсэгсэн мөнгөний биоорганик биш комплекууд болох протемнатууд нь
коллолд юм. Мөнгөний коллолд бэлдэмлүүд эдийн уургийг
тундасжуулдаггүйгээрээ органик биш нэгдлээс ялгаатай байдаг. энэ нь коллолд
практикийн хувьд диссоциацлагддаггүй.шинжээр тайлбарлагдна. Бэлдмэлүүдийн
идвэхи нь мөнгөний ерөнхий хэмжээнээс хамаарна. Мөнгөний коллоидыг салст
бүрхэвчийн өрөвсөл, нүдний болон халдварт өвчнүүдэд, мөн арьс өнгөний
өвчнүүдийг эмчилэхэд хэргэлнэ.
Хамгийн их хэрэглэдэг мөнгөний нэгдлүүдэд протаргол (мөнгөний уургийн
компекс), коллагргол (мөнгөний коллаграл), аргин соларгентум ба аргирол орно.
1.Портагол 8.3% хүртэл 2. Колларгол 70% хүртэл мөнгө агуулсан байна.
Колларгол 70% хүртэл мөнгө агуулсан байна.
Мөнгийг нүүр ам судлалд шүдний ломбо бэлтгэхэд мөнгөний хайлшийг /зэс, мөнгө,
цагаан тугалга / хэрэглэдэг.
Бие мах бодид мөнгөний давс их хэмжээгээр орох юм бол хурц хордолт болж
додоод гэдэсний замаар самет бүрхэвчийг гэмтээдэг. Иймд хордолтонд анхны
тусламж нь натрийн хлоридийн уусмалаар ходоодыг угаах хэрэгтэй.
Хэзээ мөнгө хөвөх вэ?
Хэдийгээр мөнгө нь хүчилтөрөгчтэй шууд
харилцан үйлчлэлцдэггүй ч энэ хийг
өөртөө уусгаж чадна. Хатуу мөнгөнд
хүчилтөрөгч уусах чанар 4500 с д хамгийн
их ба 1эзэлхүүн металл 5 эзэлхүүн
хүчилтөрөгч шингээнэ. Шингэн металлд
нэлээд их хэмжээний хүчилтөрөгч (1
эзэлхүүн мөнгөнд 20 эзэлхүүн хүртэл
уусмал) уусна. Энэ үйл явц гоё бөгөөд
аюултай үзэгдэлийг дагуулдаг. Энэ үзэгдэл нь эрт дээр үес танил болсон үүнийг
мөнгөөр шүрших гэнэ. Шингэн мөнгө хатуурхад (9620 с) эхлээд дээд үедавхраа нь
цацардаг бөгөөд гадаргууд нь хальс бий болох ба түүний дор шингэн мөнгө байна.
Хайлуулахад хүчилтөрөгч шингээсэн бол хатуурах үйл явц нь илүү хийг чөлөөлнө.
Ялгарсан хүчилтөрөгчийн даралтын дор хальс задарч, дэлбэрэлт явагдаж улмаар
металлаар шүрших ба мөнгө хөвөх шиг болдог.
Мөнгө ангаах ухаанд
Мөнгийг эрт дээр үес янз бүрийн өвчнийг ангаах зорилгоор хэрэглэсээр ирсэн.
Орчин үед ангаах ухаан практикид мөнгөний нитрат ба мөнгөний коллоидийн
уусмалууд колларгол ба протарголыг хэрэглэж байна. Эдгээр уусмалд металл нь
маш жижиг хатуу биет байдлаар байна. Энэ жижиг хэсгүүдийг тундас болгохгүйн
тулд эмнүүдэд тусгай тогтворжуулалтыг хийнэ. Колларголд энэ нь өндөгний уураг
альбумин хуурай колларголид ойролцойгоор 75% мөнгө агуулсан мяталлын
гялтангантай хар хөх өнгийн нунтаг. Уусмал мөн тосон хэлбэрийн колларгол ба
протарголыг амьсгалын замын салст бүрхэвчийг тослох, нүдэнд дусаах, идээ
бээртэй шархыг эмчилхэд ашиглана.
Мөнгөний нитратын хэрэглээ нь түүний нянгийн эсрэг үйлчлэх шинж чанар дээр
үндэслэгдсэн. Бага тунгаар үрэвслийн эсрэг ба аргаах үйлчилгээтэй боловч
нэлээд их уусмал эд эсийг түлнэ. 1/3 хэсэг мөнгөний нитрат ,2/3 хэсгийг калийн
нитратын холимогийг “ляпис “ нэрээр биеийн өнгөн хэсгийн яр шархыг түлж
эмчилэхэд хэрэглнэ. Бага концентрацтай мөнгөний уусмалыг ундны усны
бактерийг устгахад ашиглна.
Энэ мяталлын 10-30 мл хүртлэх хэсгийг 1тн усанд хийж бактер ба бусад микро
организмаас хамгаална. Мөн 50 мг мөнгийг 1тн усанд хийхэд усны амт
өөрчлөгдөхгүй ба биед ямарч нөлөөгүй. Иймд мөнгөжүүлсэн усыг ариутгахад
хэрэглнэ. Бассейнд усыг хлороор ариутгадаг. 60 мг/м3 мөнгө агуулсан AgBr –ын
ханасан уусмал нь хүний эрүүл мэндэд хоргүй ба организим амьтнуудад хортой.
Мөнгийг бага агуулсан ус нь микробуудыг амьдрах нөхцөлд саад болж тэдгээрийн
өсөлтийг зогсооно. Микробын гол үүсгэгч нь шистейл нь мин хүчилтэй мөнгөний
ионууд холбогдсоноор түүний үйл ажилгааг саатуулна. Зарим хүнд мяталлууд
жишээ нь: хар тугалга ба зэсийн ионууд нь дээрхтэй адил үйлчилгээтэй боловч
тэдгээр нь мөнгөнөөс илүү хортой ба гол нь тэдний хлорууд нь усанд сайн уусдаг
тул хүний эрүүл мэндэд хортой юм. Мөнгөний дурын усанд уусдаг давс ньхүний
организимд маш хурдан хлордид шилждэг. Энэ хлоридын усанд уусах чанар нь
тасалгааны температурт 2 мг/с байна.
Өндөр тунгаар эрүүл мандэд ашигтай. Их хэмжээний мөнгө агуулсан эмийн хороор
хүний эрүүл мэндэд хүчтэй нөлөөлсөн тохиолдол байдаг.
Бидний биед орсон мөнгөний 0.02-0.1% нь 1-7 долоо хоногийн дараа үхдэг бусад
нь биеэс гардаг байна. Олон жил мөнгө ба түүний давсуудтай ажилсан хүн
аргириар өвчилдөг. Аргири нь маш удаан хугацааны дараа илэрдэг байна. Олон
жилийн дараа арьс нь гүн харалдаг байна. Хүний арьсыг хуучин өнгөнд нь
аваачих ямарч боломжгүй. Аргигийн үед ямарч зовиур илрэхгүй байжболно.ө (
нүдний болор ба эвэрлэг бүрхэвч гэмтээгүй бол ) Иймд түүнийг зүгээр л хоргүй
өвчин гэж нэрлэдэг. Энд аргиги нь давуу тал нь ямарч халдварт өвчнөөр
өвчилдөггүй. Мөнгө нь хүний биед орсон өвчин үүсгэгч бүх нянг устгана.
Хэрэв үе залгамжалсан мөнгө харалсан бол
Мөнгөн эдлэлийг агаарт удаан байлгаснаар өнгө алддаг эдгээр нь(халбага, зүүлт
загалмай, чимэглэл ...)
Мөнгөний сулфидийн нимгэн давхраагаар хучигддаг.
2Ag+2HS+O2 =2AgS+2H2O
Эдлэлийг хуучин хэвэнд нь өнгөнд нь оруулахын тулд үүссэн сульфидийн халийг
хуулах хэрэгтэй. Үүнийг химийн аргаар хийж болно.
Ийм нэг арга нь : Хөнгөн цагаан саванд эсвэл өөр бусад саванд хийвэл түүнд
хөнгөн цагааны хэсэгхэн зүсэм нэмсэн хужран уусмалд эдлэлийг буцалгана.
Хужрийн гидролизоор үүссэн шүлтлэг орчинд хөнгөн цагаан нь мөнгийг мяталл
болтол ангижруулна.
3Ag2S+2AL+5NaOH+3H2O=6Ag↓+2Na[AL(OH)2]+Na+S
Дээр үед өнгө алдсан мөнгөн эдлэлийг цианит калийн уусмалд хийдэг байсан
(KCH) орчин үед хортой цианидаас зайлс хийж түүнийг калийн ба аммоныроданид
(KSCN8, NH, SCN ) –оор сольсон. Энэ хоёр бодис хоёулаа мөнгөний ионуудийн
бат бөх комплекс мөнгөний нэгдэл болдог.
Жишээ нь: K[Ag(SCN2)] мөнгөн эдлэлийн гадаргууг цэвэрлэхэд үр дүнтэй бодис
юм. Тиомочевин NH2C(S)-NH2 ус-спиртын уусмал юм. Энэ бодис нь давсны ба
ортофосфорын хүчилтэй холимог байдалд оруулна. Энэ нь мөн гадаргуу идвэхт
бодис угаалгын нунтаг бага
хэмжээгээр нэмж өгөхийг санал
болгодог.
Алт мөнгөний дарханд хэрэглэдэг мөнгө нь
цэвэр металл биш харин зэстэй агуулсан
хайлш юм. Зэсийн холц нь мөнгөний өнгөнд
шардуу туяа оруулдаг. Үүнээс зайлс хийхийн
тулд энэ хайлшуудыг цагааруулдаг мөнгөн
эдлэлийг агаарт 6000 с –н орчим темпратурт
халааж улайсгадаг.
Мөнгө хүчилтөрөгчтэй урвалд орохгүй ба харин гааргуу дээр нь байгаа зэсийн
атом нь исэлдэж CuO зэсийн оксид үүсгэнэ.
Cu+O2=CuO2 эдлэлийг тасалгааны температурт хөргөх хүхрийн хүчлийн H2SO4 S-
10% уусмалд дүрнэ. Зэсийн оксид нь CuO2 д шилжиж гадаргуу мөнгөөр хучигдана.
Гэхдээ энэ үйлдэлийг олон давтсанаар мөнгөн эдлэлийн хэв алдагдахад хүрч
болно. Иймд зарим тохиолдолд гадаргууг цайруулахдаа мөнгөн эдлэлийг H2SO4 –
өөр исэлдүүлсэн калийн персульфатын ( K2S2O8) уусмалд хийдэг.
Алт мөнгөн эдлэлийг цэвэрлэхэд исэлдүүлсэн уусмал нь паалангийн ба үнэт
эдлэлийн чулуу шилний гадаргууг муутгах аюултайг санах хэрэгтэй. Энэ
тохиолдолд натрийн тиосульфатын уусмал хэрэглэхийг санал болгож байна.
Мөнгөний ахуйн хэрэглээ
Мөнгийг эрт дээр үес өвөг дээдэс маань амьдрал ахуйдаа эдэлж хэрэглэж ирсэн
бөгөөд ангаах ухаан талаасаа мөнгийг хүний эрүүл мэндэд сайн болохыг нь
мэдээд мөнгөн аяга, ломбо , халбага сэрээ данх зэргийг амьдрал ахуйдаа
хэрэглэж ирсэн бөгөөд бас мөнгөн зоос болгон арилжаа наймаанд хэрэглэж
байсан одоо ч хүртэл мөнгөн гулдмаа болгон ашгилдаг.
Мөнгөн аяганд ус хийж хонуулаад уухад тэр усны хатуулаг нь арилдаг.
Түүхэнд Батмөнх даян хааныг бага байхад нь гэдсэн дээр нь бэтгэ өвчин гархад
түүнийг есөн мөнгөн аягаар 99 хоног зүйлгэж 9 цагаан ингэний сүүг түрхэж бэтгэ
өвчин нь арилваа гжэ түүхэн судар бичигт тэмдэглэгдсэн байдаг. Ингээд бодоход
монгийг бүр МЭӨ 7-р зуунаас хэрэглэж ирсэн гэх нь үнэн ажгуу.
Дүгнэлт
Тэхээр ер мөнгө гэдэг химийн элемэнт нь их эртнээс судлагдсан үнэт мяталл
байна. Мөнгийг эртнээс сайн судлагдсан учир хүмүүс амьдрал ахуйдаа хэргэлэх нь
элбэг бөгөөд тиймч их хэмжээгээр байдаггүй учир үнэт мяталл юм. Мөнгө нь хүний
биед хор нөлөө багтай харин хүний биед байгаа элдэв нян бактерийг устгадаг
үйлчилгээтэй мяталл байна. Үүнээс харахад мөнгө мөнгөн эдлэлийг амьдрал
ахуйдаа хэрэглэж байвал зохистой юм.
Ном зүй
1. Хими-7 Ц.Сумъяа, М.Юнгэр
2. Хими 8,9
3. Органик хими Б.Бямбагар
4. Ерөнхий ба аналитк хими Х.Хүрэлтогоо
5. Ерөнхий органик хими Д.Дорж, С.Дондог
6. Хими Н.Даваасүрэн
7. Соёмбо нэвтэрхий толь “хими”
8. Ерөнхий хими ШУТИС
9. Органик бус хими Бямбагар
10.www.google.mn зураг мөнгө элемэнт
мөнгө элемент
мөнгө элемент

Más contenido relacionado

La actualidad más candente (20)

101 15-metalliin shinj chanar
101 15-metalliin shinj chanar101 15-metalliin shinj chanar
101 15-metalliin shinj chanar
 
P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8
 
реферат бичих заавар сэдэв
реферат бичих заавар сэдэвреферат бичих заавар сэдэв
реферат бичих заавар сэдэв
 
3.2 atom mass
3.2 atom mass3.2 atom mass
3.2 atom mass
 
адсорбци
адсорбциадсорбци
адсорбци
 
эсийн хими шинж
эсийн хими шинжэсийн хими шинж
эсийн хими шинж
 
Uuu 2012
Uuu 2012Uuu 2012
Uuu 2012
 
амьд биеийн үржлийн хэлбэр
амьд биеийн үржлийн хэлбэрамьд биеийн үржлийн хэлбэр
амьд биеийн үржлийн хэлбэр
 
Yysmaliin orchin
Yysmaliin orchinYysmaliin orchin
Yysmaliin orchin
 
ковалент холбоо
ковалент холбооковалент холбоо
ковалент холбоо
 
Хими - Спирт
Хими - СпиртХими - Спирт
Хими - Спирт
 
101 13-metall bishuud
101 13-metall bishuud101 13-metall bishuud
101 13-metall bishuud
 
органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомери
 
уусмалын орчин
уусмалын орчинуусмалын орчин
уусмалын орчин
 
хөнгөн цагаан
хөнгөн цагаанхөнгөн цагаан
хөнгөн цагаан
 
үнэлгээ
үнэлгээүнэлгээ
үнэлгээ
 
хүний хөгжил
хүний хөгжилхүний хөгжил
хүний хөгжил
 
хөнгөнцагаан
хөнгөнцагаанхөнгөнцагаан
хөнгөнцагаан
 
валент
валентвалент
валент
 
101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo101 6.7-himiin holboo
101 6.7-himiin holboo
 

Similar a мөнгө элемент

мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргууд
мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргуудмөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргууд
мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргуудOyuka Oyu
 
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө ajaaje39
 
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөө
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөөТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөө
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөөС. Эрдэнэсүрэн
 
монгол оронд байгаа ураны ордууд
монгол оронд байгаа ураны ордуудмонгол оронд байгаа ураны ордууд
монгол оронд байгаа ураны ордуудOyuka Oyu
 
erdes bolon busad bordoo
erdes bolon busad bordooerdes bolon busad bordoo
erdes bolon busad bordooerganaa
 
зайны сургалт 2
зайны сургалт 2зайны сургалт 2
зайны сургалт 2chimgee5568
 
Xv016691 taniltsuulga(2011)
Xv016691 taniltsuulga(2011)Xv016691 taniltsuulga(2011)
Xv016691 taniltsuulga(2011)narmandah23
 
устөрөгч
устөрөгчустөрөгч
устөрөгчtg_tuvshee
 
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээр
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээрус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээр
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээрOyuka Oyuk
 

Similar a мөнгө элемент (18)

мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргууд
мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргуудмөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргууд
мөнгөн усны хор хөнөөл, түүнээс хамгаалах аргууд
 
шүлтийн металлууд
шүлтийн металлуудшүлтийн металлууд
шүлтийн металлууд
 
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө
Мөнгөн ус,түүний хорт нөлөө
 
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөө
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөөТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөө
ТМС-г хордуулах мөнгөн усны нөлөө
 
монгол оронд байгаа ураны ордууд
монгол оронд байгаа ураны ордуудмонгол оронд байгаа ураны ордууд
монгол оронд байгаа ураны ордууд
 
Biochemistry l 3
Biochemistry l 3Biochemistry l 3
Biochemistry l 3
 
Гөлтгөнө, Gypsum
Гөлтгөнө, GypsumГөлтгөнө, Gypsum
Гөлтгөнө, Gypsum
 
Хүний экологийн ул мөр
Хүний экологийн ул мөрХүний экологийн ул мөр
Хүний экологийн ул мөр
 
Хүний экологийн ул мөр
Хүний экологийн ул мөрХүний экологийн ул мөр
Хүний экологийн ул мөр
 
erdes bolon busad bordoo
erdes bolon busad bordooerdes bolon busad bordoo
erdes bolon busad bordoo
 
09999
0999909999
09999
 
зайны сургалт 2
зайны сургалт 2зайны сургалт 2
зайны сургалт 2
 
шүлтийн метали кали
шүлтийн метали калишүлтийн метали кали
шүлтийн метали кали
 
Xv016691 taniltsuulga(2011)
Xv016691 taniltsuulga(2011)Xv016691 taniltsuulga(2011)
Xv016691 taniltsuulga(2011)
 
Lecture 15
Lecture 15Lecture 15
Lecture 15
 
устөрөгч
устөрөгчустөрөгч
устөрөгч
 
Lects11
Lects11Lects11
Lects11
 
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээр
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээрус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээр
ус бол сайн бүхний эхлэл хэвлэхээр
 

Más de Бат-Эрдэнэ Х. (10)

Xakep(eldew.miniih.com)
Xakep(eldew.miniih.com)Xakep(eldew.miniih.com)
Xakep(eldew.miniih.com)
 
Autocad hicheel 0002
Autocad hicheel 0002Autocad hicheel 0002
Autocad hicheel 0002
 
Autocad hicheel 0001
Autocad hicheel 0001Autocad hicheel 0001
Autocad hicheel 0001
 
12 porphyry
12 porphyry12 porphyry
12 porphyry
 
юань улсын соёл
юань улсын соёлюань улсын соёл
юань улсын соёл
 
агаарын масс өгүүлэл
агаарын масс өгүүлэлагаарын масс өгүүлэл
агаарын масс өгүүлэл
 
Uvs
UvsUvs
Uvs
 
My home town
My home townMy home town
My home town
 
Khuden
KhudenKhuden
Khuden
 
Omar
OmarOmar
Omar
 

мөнгө элемент

  • 1. ШИНЖЛЭХ УХААН ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ МАТЕРИАЛ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ III-1 B-54 Сэдэв:…………. Мөнгө / Ag / Шалгасан:............................................/Надмид/ Гүйцэтгэсэн:......................................./Х.Бат-эрдэнэ/ /F.PH12D235 / Улаанбаатар 2013
  • 2. Оршил Дэлхий дээр нийтдээ 118 химийн элемент нээгдээд байгаа бөгөөд эдгээрээс мөнгө нь хамгийн их судлагдсан металл юм. Мөнгө нь хүний биед нэг их хор нөлөөгүй харин хүний эрүүл мэндэд сайн. Мөн цэвэр мөнгөн эдлэл хэрэглэж хүнс ундааны зүйлийг мөнгөжүүлж ариутгах аргыг өвөг дээдэс маань эрт дээр үес танин мэдэж амьдрал ахуйдаа өргөн хэрэглэж ирсэн нь өнөөг хүртэл уламжлал болон ирсэн нь мөнгө хүний биед сайн гэдгийг эртнээс мэдэж хэрэглэж ирсэн бөгөөд зарим тохиолдолд сөрөг нөлөөтэйг тэр бүр хүн бүхэн мэддэггүй. Иймээс мөнгө хэрэглээг сайн судлах нь зүйтэй.
  • 3. Зорилго Мөнгөний физик хими чинж чанар, хэрэглээ,биологийн үүрэг, сайн тал болон байгаль дээр ямар хэлбэрээр байдаг, мөнгөгийг яаж хэрэглэхийг мэдэх зорилготой. Зорилт  Мөнгөтэй холбоотой ном зохиол унших мэдээлэл цуглуулна.  Мэдээллээ нэгтгэн боловсруулна. Агуулга  Нээсэн түүх, товч мэдээлэл  Ерөнхий шинж чанар  Физик шинж чанар  Хими шинж чанар  Байгальд орших  Биологийн үүрэг  Хэрэглээ  Хор хөнөөл,сайн тал  Ангаах ухаанд  Дүгнэлт  Номзүй
  • 4. Мөнгө Мөнгө нь (Латин хэл: Argentum, Англи хэл: Silver ,Грекээр: аргос буюу гялалзсан цагаан гэсэн утгатай) химийн элемент юм. Атомын дугаар 47. Ag гэж тэмдэглэгддэг, үнэт металл болно. Мөнгөний гялалзсан өнгө нь сарны өнгөтэй төсөөтэй учир арвис химичид түүнийг саран тэмдэгээр тэмдэглэдэг. Манай гариг дээр цэвэр дангаар болон нэгдлийн байдалаар тохиолддог. Дэлхийй дээр энэ металл алтнаас 20дахин их, зэснээс үлэмж бага. Цэвэр мөнгө гялалзсан цагаан өнгөтэй металл, маш зөөлөн, давтагдах чанараар зөвхөн алтны дараа л орно. Цахилгаан дулаан бүх металлаас илүү сайн дамжуулна. Бусад төрлийн зэвэрдэггүй металлын адил химийн урвалд маш тэсвэртэй ердийн хүчлээс устөрөгчийг түрдэггүй, хуурай, цэвэр агарт өөрчлагддагүй, гэвч агаарт хүхэрт устөрөгч болон хүхрийн дэгдэмхий нэгдэл байвал мөнгө харалдаг. Азотын ба хүхрийн хүчил мөнгөтэй алгуур урвалд орж түүнийг уусгадаг. Давсны хүчил ба хаан дарс мөнгийг уусгадаггүй. Учир нь гадаргаар нь хлорт мөнгөний Agcl хамгаалах нимгэн хальс байдаг. Ихэнх нэгдэлд мөнгө исэлдлийн +1 зэрэгтэй байдаг. Гэвч бас мөнгө исэлдлийн +2 зэрэгтэй байж болдог. Мөнгөний зарим бэлдмэл бактери устгах чадвартай нитрат, колларгол. Мөнгөний нөөц дэлхийн хэмжээгээр буурч байгаа учир түүнийг орлуулах арга зам хайсаар байна.
  • 5. Ерөнхий шинж чанар Химийн тэмдэг Атомын дугаар Атом масс Электро ны тоо Электрон байгуулалт Исэлдэлт ийн зэрэг Атомын радиус Ковалентийн радиус Ag 47 107.868 Гр/моль 2, 8, 18, 18, 1 4f14 5d10 6s1 1, 2, 3 160 пм 153 пм Оронт торны бүтэц Ионжих энерги Хайлах температур Буцлах температур Талдаа төвтэй куб 731.0 кЖ/моль (961.78 °C, 1763.2 °F), 1234.93 (2162 °C, 3924 °F), 2435 Мөнгө нь химийн үелэх системийн I-р бүлгийн 5-р үений 7-р эгнээнд байралдаг d элемэнт юм. Физик шинж чанар Бодисын төлөв Хатуу Нягт 10.49 г/см³ Хайлах температур (961.78 °C, 1763.2 °F), 1234.93 Буцлах температур (2162 °C, 3924 °F), 2435
  • 6. Мөн цахилгаан сайн дамжуулдаг. Хими шинж чанар Мөнгөний давсууд нь талст гидратыг үүсэгдэггүй харин мөнгөний ион (Ag+) усан уусмалдаа сольватжсан байдаг. мөнгөний нитрат (AgNO3)хлорат (AgCLO3) ба перхлорат (AgCLO4) нь усанд сайн уусдаг. Мөнгөний галогенууд() усан уусдаггүй.  Мөнгөний уусдаг давсны уусмалд шүлт нэмэхэд хар хүрэн өнгөтэй 𝐴𝑔2 О-ыг үүсэгэдэг. Энэ нь суурийн шинжийг сул үзүүлдэг. AgNO3+NaOH=AgOH ↓+NanO3 2AgOH→AgO+H2O  Мөнгөний оксидийг халаахад задрал явагдана 2Ag2O=4Ag+O2  Мөнгөний гидроксид (AgOH) Мөнгөний гидроксид нь усанд уусдаггүй. Хялбар задарч мөнгөний оксид үүсгэнэ. 2AgOH→Ag2O+H2O  Мөнгөний давсны уусмалыг хүхэрлэг устөрөгчөөр үйлчилхэд усанд уусдаггүй. Харин хар өнгийн тундас үүсдэг. Хайлалтын хувийн дулаан 11.28 кЖ/моль Ууршилтын хувийн дулаан 250.58 кЖ/моль Дулаан багтаамж (25 °C) 25.350 кЖ/(моль·K)
  • 7. 2AgNO3+H2S=Ag2S ↓+2HNO3  Мөнгөний ион батжилтай комплекс нэгдэл үүсгэх шинж чанартай. Жишээ нь: мөнгөний хлоридын тундас аммиакийн усан уусмалын орчинд хялбархан уусч Ag(NH3)2-ыг үүсгэнэ. AgCL↓+2NH3=[Ag(S2O3)]CL Мөнгөний комплекс нэгдэлд түүний координатын тоо 2 той тэнцүү байдаг. Усанд уусдаггүй мөнгөний галогенууд концентрацтай, галгонит устөрөгчийн хүчилд болон шүлтийн металлын галогенуудад муугуй усдаг AgJ↓+KJ=K[Ag2J2]  Мөнгөний ион тиосульфат-ионтой комплекс нэгдэл үүсгэнэ. 2AgNO3+Na2S2O3=Ag S2O3↓+2NaNO3  Мөнгөний ион нь исэлдүүлэх шинж чанартай. AgS2O3↓+6Na2 S2O3=2Na3[Ag(s2O3)2] Тул альдегидын (формальдегидыг) исэлдүүлж мөнгөн толины урвал явагдна. HCOH+2[Ag(NH3)2]OH=HCOOH+2Ag ↓+4NH3↑+H2O Мөнгөний биологийн үүрэг Мөнгө амьтан ба ургамлын бие махбодид хольцын бичил элемент юм. Хүний биебодид ойролцойгоор 7.3 моль мөнгө агуулагдана. Мөнгө нь гол төлөв элэг, өнчин тархи, эритроцит, нүдний хөсөөн бүрхэчинд хуримтлагдсан байдаг. Ихэнх хүнд металлын адил мөнгө амьд бие махбодид чухал үүрэг гүйцэтгэдэггүй. Хүнд металлууд бие махбодид орвол хүхэр агуулсан уурагтай нэгдэж хортой нөлөө үзүүлнэ.
  • 8. Мөнгө ферментүүдийг идвэхгүй болгож уусдаггүй альбуминтуудыг үүсгэж уургийг задалж өөрчлөнө. Уургуудтай уусдаггүй альбуминтуудыг үүсэгдэг шинж чанар нь мөнгө ба түүний нэгдлүүдийн бактергүйжүүлэх шинжийг тодорхойлдог. Усанд 10-8 моль/л мөнгө агуулсан байхад л бактергүйжүүлэх шинжийг үзүүлдэг. Одооо үед мөнгөний ионы бактергүйжүүлэх үүлчлэлийг бусад бактергүйжүүлэх шинж чанартай карболын хүчил, хлор, хлорын шохойтой адил гэдгийг баталж байна. Эмнэлэгт хэрэглэж байгаа бүх мөнгөний нэгдлүүд нь гадуур хэрэглэж үйлчлүүлэх бэлдмэл үүсч байдаг. Органик биш нэгдлээс хамгийн өргөн хэрэглэгддэг мөнгөний нэгдэл нь мөнгөний нитрат юм. Мөнгийг “мөнгөн ус”-ыг гарган авахад хэрэглэгэднэ. Мөнгөний усыг эмийн үйлдмэрлэлд олон тооны эм бэлдмэлүүдийг ариутгах (халдваргүй болгох) болон хадгалах хугацааг нэмэгдүүлэх зорилгоор хэрэгэдэг. Уурагтай үүсэгсэн мөнгөний биоорганик биш комплекууд болох протемнатууд нь коллолд юм. Мөнгөний коллолд бэлдэмлүүд эдийн уургийг тундасжуулдаггүйгээрээ органик биш нэгдлээс ялгаатай байдаг. энэ нь коллолд практикийн хувьд диссоциацлагддаггүй.шинжээр тайлбарлагдна. Бэлдмэлүүдийн идвэхи нь мөнгөний ерөнхий хэмжээнээс хамаарна. Мөнгөний коллоидыг салст бүрхэвчийн өрөвсөл, нүдний болон халдварт өвчнүүдэд, мөн арьс өнгөний өвчнүүдийг эмчилэхэд хэргэлнэ. Хамгийн их хэрэглэдэг мөнгөний нэгдлүүдэд протаргол (мөнгөний уургийн компекс), коллагргол (мөнгөний коллаграл), аргин соларгентум ба аргирол орно. 1.Портагол 8.3% хүртэл 2. Колларгол 70% хүртэл мөнгө агуулсан байна. Колларгол 70% хүртэл мөнгө агуулсан байна. Мөнгийг нүүр ам судлалд шүдний ломбо бэлтгэхэд мөнгөний хайлшийг /зэс, мөнгө, цагаан тугалга / хэрэглэдэг. Бие мах бодид мөнгөний давс их хэмжээгээр орох юм бол хурц хордолт болж додоод гэдэсний замаар самет бүрхэвчийг гэмтээдэг. Иймд хордолтонд анхны тусламж нь натрийн хлоридийн уусмалаар ходоодыг угаах хэрэгтэй.
  • 9. Хэзээ мөнгө хөвөх вэ? Хэдийгээр мөнгө нь хүчилтөрөгчтэй шууд харилцан үйлчлэлцдэггүй ч энэ хийг өөртөө уусгаж чадна. Хатуу мөнгөнд хүчилтөрөгч уусах чанар 4500 с д хамгийн их ба 1эзэлхүүн металл 5 эзэлхүүн хүчилтөрөгч шингээнэ. Шингэн металлд нэлээд их хэмжээний хүчилтөрөгч (1 эзэлхүүн мөнгөнд 20 эзэлхүүн хүртэл уусмал) уусна. Энэ үйл явц гоё бөгөөд аюултай үзэгдэлийг дагуулдаг. Энэ үзэгдэл нь эрт дээр үес танил болсон үүнийг мөнгөөр шүрших гэнэ. Шингэн мөнгө хатуурхад (9620 с) эхлээд дээд үедавхраа нь цацардаг бөгөөд гадаргууд нь хальс бий болох ба түүний дор шингэн мөнгө байна. Хайлуулахад хүчилтөрөгч шингээсэн бол хатуурах үйл явц нь илүү хийг чөлөөлнө. Ялгарсан хүчилтөрөгчийн даралтын дор хальс задарч, дэлбэрэлт явагдаж улмаар металлаар шүрших ба мөнгө хөвөх шиг болдог. Мөнгө ангаах ухаанд Мөнгийг эрт дээр үес янз бүрийн өвчнийг ангаах зорилгоор хэрэглэсээр ирсэн. Орчин үед ангаах ухаан практикид мөнгөний нитрат ба мөнгөний коллоидийн уусмалууд колларгол ба протарголыг хэрэглэж байна. Эдгээр уусмалд металл нь маш жижиг хатуу биет байдлаар байна. Энэ жижиг хэсгүүдийг тундас болгохгүйн тулд эмнүүдэд тусгай тогтворжуулалтыг хийнэ. Колларголд энэ нь өндөгний уураг альбумин хуурай колларголид ойролцойгоор 75% мөнгө агуулсан мяталлын гялтангантай хар хөх өнгийн нунтаг. Уусмал мөн тосон хэлбэрийн колларгол ба протарголыг амьсгалын замын салст бүрхэвчийг тослох, нүдэнд дусаах, идээ бээртэй шархыг эмчилхэд ашиглана. Мөнгөний нитратын хэрэглээ нь түүний нянгийн эсрэг үйлчлэх шинж чанар дээр үндэслэгдсэн. Бага тунгаар үрэвслийн эсрэг ба аргаах үйлчилгээтэй боловч нэлээд их уусмал эд эсийг түлнэ. 1/3 хэсэг мөнгөний нитрат ,2/3 хэсгийг калийн нитратын холимогийг “ляпис “ нэрээр биеийн өнгөн хэсгийн яр шархыг түлж
  • 10. эмчилэхэд хэрэглнэ. Бага концентрацтай мөнгөний уусмалыг ундны усны бактерийг устгахад ашиглна. Энэ мяталлын 10-30 мл хүртлэх хэсгийг 1тн усанд хийж бактер ба бусад микро организмаас хамгаална. Мөн 50 мг мөнгийг 1тн усанд хийхэд усны амт өөрчлөгдөхгүй ба биед ямарч нөлөөгүй. Иймд мөнгөжүүлсэн усыг ариутгахад хэрэглнэ. Бассейнд усыг хлороор ариутгадаг. 60 мг/м3 мөнгө агуулсан AgBr –ын ханасан уусмал нь хүний эрүүл мэндэд хоргүй ба организим амьтнуудад хортой. Мөнгийг бага агуулсан ус нь микробуудыг амьдрах нөхцөлд саад болж тэдгээрийн өсөлтийг зогсооно. Микробын гол үүсгэгч нь шистейл нь мин хүчилтэй мөнгөний ионууд холбогдсоноор түүний үйл ажилгааг саатуулна. Зарим хүнд мяталлууд жишээ нь: хар тугалга ба зэсийн ионууд нь дээрхтэй адил үйлчилгээтэй боловч тэдгээр нь мөнгөнөөс илүү хортой ба гол нь тэдний хлорууд нь усанд сайн уусдаг тул хүний эрүүл мэндэд хортой юм. Мөнгөний дурын усанд уусдаг давс ньхүний организимд маш хурдан хлордид шилждэг. Энэ хлоридын усанд уусах чанар нь тасалгааны температурт 2 мг/с байна. Өндөр тунгаар эрүүл мандэд ашигтай. Их хэмжээний мөнгө агуулсан эмийн хороор хүний эрүүл мэндэд хүчтэй нөлөөлсөн тохиолдол байдаг. Бидний биед орсон мөнгөний 0.02-0.1% нь 1-7 долоо хоногийн дараа үхдэг бусад нь биеэс гардаг байна. Олон жил мөнгө ба түүний давсуудтай ажилсан хүн аргириар өвчилдөг. Аргири нь маш удаан хугацааны дараа илэрдэг байна. Олон жилийн дараа арьс нь гүн харалдаг байна. Хүний арьсыг хуучин өнгөнд нь аваачих ямарч боломжгүй. Аргигийн үед ямарч зовиур илрэхгүй байжболно.ө ( нүдний болор ба эвэрлэг бүрхэвч гэмтээгүй бол ) Иймд түүнийг зүгээр л хоргүй өвчин гэж нэрлэдэг. Энд аргиги нь давуу тал нь ямарч халдварт өвчнөөр өвчилдөггүй. Мөнгө нь хүний биед орсон өвчин үүсгэгч бүх нянг устгана. Хэрэв үе залгамжалсан мөнгө харалсан бол Мөнгөн эдлэлийг агаарт удаан байлгаснаар өнгө алддаг эдгээр нь(халбага, зүүлт загалмай, чимэглэл ...) Мөнгөний сулфидийн нимгэн давхраагаар хучигддаг.
  • 11. 2Ag+2HS+O2 =2AgS+2H2O Эдлэлийг хуучин хэвэнд нь өнгөнд нь оруулахын тулд үүссэн сульфидийн халийг хуулах хэрэгтэй. Үүнийг химийн аргаар хийж болно. Ийм нэг арга нь : Хөнгөн цагаан саванд эсвэл өөр бусад саванд хийвэл түүнд хөнгөн цагааны хэсэгхэн зүсэм нэмсэн хужран уусмалд эдлэлийг буцалгана. Хужрийн гидролизоор үүссэн шүлтлэг орчинд хөнгөн цагаан нь мөнгийг мяталл болтол ангижруулна. 3Ag2S+2AL+5NaOH+3H2O=6Ag↓+2Na[AL(OH)2]+Na+S Дээр үед өнгө алдсан мөнгөн эдлэлийг цианит калийн уусмалд хийдэг байсан (KCH) орчин үед хортой цианидаас зайлс хийж түүнийг калийн ба аммоныроданид (KSCN8, NH, SCN ) –оор сольсон. Энэ хоёр бодис хоёулаа мөнгөний ионуудийн бат бөх комплекс мөнгөний нэгдэл болдог. Жишээ нь: K[Ag(SCN2)] мөнгөн эдлэлийн гадаргууг цэвэрлэхэд үр дүнтэй бодис юм. Тиомочевин NH2C(S)-NH2 ус-спиртын уусмал юм. Энэ бодис нь давсны ба ортофосфорын хүчилтэй холимог байдалд оруулна. Энэ нь мөн гадаргуу идвэхт бодис угаалгын нунтаг бага хэмжээгээр нэмж өгөхийг санал болгодог.
  • 12. Алт мөнгөний дарханд хэрэглэдэг мөнгө нь цэвэр металл биш харин зэстэй агуулсан хайлш юм. Зэсийн холц нь мөнгөний өнгөнд шардуу туяа оруулдаг. Үүнээс зайлс хийхийн тулд энэ хайлшуудыг цагааруулдаг мөнгөн эдлэлийг агаарт 6000 с –н орчим темпратурт халааж улайсгадаг. Мөнгө хүчилтөрөгчтэй урвалд орохгүй ба харин гааргуу дээр нь байгаа зэсийн атом нь исэлдэж CuO зэсийн оксид үүсгэнэ. Cu+O2=CuO2 эдлэлийг тасалгааны температурт хөргөх хүхрийн хүчлийн H2SO4 S- 10% уусмалд дүрнэ. Зэсийн оксид нь CuO2 д шилжиж гадаргуу мөнгөөр хучигдана. Гэхдээ энэ үйлдэлийг олон давтсанаар мөнгөн эдлэлийн хэв алдагдахад хүрч болно. Иймд зарим тохиолдолд гадаргууг цайруулахдаа мөнгөн эдлэлийг H2SO4 – өөр исэлдүүлсэн калийн персульфатын ( K2S2O8) уусмалд хийдэг. Алт мөнгөн эдлэлийг цэвэрлэхэд исэлдүүлсэн уусмал нь паалангийн ба үнэт эдлэлийн чулуу шилний гадаргууг муутгах аюултайг санах хэрэгтэй. Энэ тохиолдолд натрийн тиосульфатын уусмал хэрэглэхийг санал болгож байна. Мөнгөний ахуйн хэрэглээ Мөнгийг эрт дээр үес өвөг дээдэс маань амьдрал ахуйдаа эдэлж хэрэглэж ирсэн бөгөөд ангаах ухаан талаасаа мөнгийг хүний эрүүл мэндэд сайн болохыг нь мэдээд мөнгөн аяга, ломбо , халбага сэрээ данх зэргийг амьдрал ахуйдаа хэрэглэж ирсэн бөгөөд бас мөнгөн зоос болгон арилжаа наймаанд хэрэглэж байсан одоо ч хүртэл мөнгөн гулдмаа болгон ашгилдаг. Мөнгөн аяганд ус хийж хонуулаад уухад тэр усны хатуулаг нь арилдаг. Түүхэнд Батмөнх даян хааныг бага байхад нь гэдсэн дээр нь бэтгэ өвчин гархад түүнийг есөн мөнгөн аягаар 99 хоног зүйлгэж 9 цагаан ингэний сүүг түрхэж бэтгэ өвчин нь арилваа гжэ түүхэн судар бичигт тэмдэглэгдсэн байдаг. Ингээд бодоход монгийг бүр МЭӨ 7-р зуунаас хэрэглэж ирсэн гэх нь үнэн ажгуу.
  • 13. Дүгнэлт Тэхээр ер мөнгө гэдэг химийн элемэнт нь их эртнээс судлагдсан үнэт мяталл байна. Мөнгийг эртнээс сайн судлагдсан учир хүмүүс амьдрал ахуйдаа хэргэлэх нь элбэг бөгөөд тиймч их хэмжээгээр байдаггүй учир үнэт мяталл юм. Мөнгө нь хүний биед хор нөлөө багтай харин хүний биед байгаа элдэв нян бактерийг устгадаг үйлчилгээтэй мяталл байна. Үүнээс харахад мөнгө мөнгөн эдлэлийг амьдрал ахуйдаа хэрэглэж байвал зохистой юм. Ном зүй 1. Хими-7 Ц.Сумъяа, М.Юнгэр 2. Хими 8,9 3. Органик хими Б.Бямбагар 4. Ерөнхий ба аналитк хими Х.Хүрэлтогоо 5. Ерөнхий органик хими Д.Дорж, С.Дондог 6. Хими Н.Даваасүрэн 7. Соёмбо нэвтэрхий толь “хими” 8. Ерөнхий хими ШУТИС 9. Органик бус хими Бямбагар 10.www.google.mn зураг мөнгө элемэнт