Verzorgd door: Robbert-Jan Beun Sommigen onder ons kunnen zich misschien nog herinneren hoe ze met een bakje ponskaarten naar de balie gingen van het rekencentrum. Een dag later konden de resultaten opgehaald worden: een uitdraai op dun, groen papier met gaatjes aan beide zijkanten en moeilijk leesbare tekst uitgespuwd door een matrixprinter. Dan ziet de wereld er tegenwoordig wel anders uit. Iedereen heeft een eigen computer met prachtige grafische mogelijkheden, geluidsboxen en een eigen inkjet printertje. Als we de huidige manier van interacteren met computers vergelijken met menselijke communicatie moeten we echter concluderen dat er nog maar weinig is veranderd in de afgelopen 30 jaar. Mensen gebruiken onderling niet alleen een bijzonder ingewikkelde taal, maar ook allerlei non-verbale middelen. Ze knijpen een oogje dicht, trekken hun wenkbrauwen op of geven elkaar een schouderklopje. Bovendien kunnen mensen deze interactievormen feilloos met elkaar combineren. Weinig of niets van deze eigenschappen vinden we terug in de interface van nu. In mijn presentatie wil ik laten zien dat de interactie met computers in de toekomst volledig zal veranderen. Geen wereld achter plastic of glas, maar een aaibaar en sociaal apparaat dat met je meevoelt en je hulp geeft als je dat nodig hebt. Een computer met een menselijk gezicht.

1. 11/9/2009
DE OPLEIDING INFORMATIEKUNDE UTRECHT
HET MENSELIJKE GEZICHT VAN
UW COMPUTER De verbinding tussen mens en techniek
‘Alle’ facetten van de informatisering:
Analyse, ontwerp, implementatie, invoering,
gebruik en beheer van ICT in maatschappij en
organisatie
4 november 2009
Robbert-Jan Beun
ONDERWERPEN
HCI, cognitie, emotie, communicatie, usability, user
En nu
experience, intelligente interactie, …
Informatieanalyse, informatiesystemen in organisaties, HET MENSELIJKE GEZICHT VAN UW
strategisch management, ...
COMPUTER
Databases, programmeren, webtechnologie,
systeemontwikkeling, netwerken, mobiele
informatietechnologie, …
Onderzoeksmethoden, kennisacquisitie en modellering, …
Stelling VROEGER
De interactie met computers zal in de toekomst
volledig veranderen en veel meer aansluiten op
menselijke communicatievaardigheden
1

2. 11/9/2009
NU VERSCHIL
Geluid als uitvoer
Graphics als uitvoer
Een aanwijsapparaat
Snellere respons
HEBBEN WE VEEL VOORUITGANG
GEBOEKT?
JA EN NEE
JA, WANT …
NEE, WANT …
2

3. 11/9/2009
Verander het cursor-symbool in Word!
‘.’ wordt ‘|’
EERST EVEN EEN CASE
DE CASE: ALGEMEEN TOEGANKELIJKHEID: OBSERVATIE
Doel: Symbool(cursor)=‘.’ ‘|’
Acties om het doel te bereiken
What you see, is what you need
Maar welke acties?
Cognitieve aspecten:
Zoekruimte
Scherm, geheugen
Toegankelijkheid
Wat observeer/zie ik het eerst?
Welke gedachte komt het eerst in me op?
TOEGANKELIJKHEID: GEDACHTE NATUURLIJKE DIALOOG
U: Ik wil het symbool voor de
What you say, is what you need cursor veranderen.
S: Hoe wilt u dan dat het er
uitziet?
U: Zoals dit: |.
‘Ik wil het symbool voor de cursor veranderen’
S: OK, gebeurd.
3

4. 11/9/2009
NATUURLIJKE DIALOOG NATUURLIJKE DIALOOG
U: Ik wil het symbool voor de U: Ik wil het symbool voor de
cursor veranderen. cursor veranderen.
S: Neem een symbool uit de lijst S: Sorry, het cursor-symbool kan
hieronder: niet worden veranderd.
(U: Dat is jammer, bedankt.)
Ik wil met mijn computer Wat moet mijn computer
een gesprek voeren!! daarvoor weten?
VOORBEELDEN VAN COMMUNICATIE
MENSELIJKE COMMUNICATIE
4

5. 11/9/2009
VERBALE COMMUNICATIE
TWEE BASISVORMEN VAN COMMUNICATIE
I: Schiphol Inlichtingen, goedemorgen.
S: Goedemorgen, U spreekt met J. Op dertig juni komt
er ‘s morgens een kennis van mij aan uit Dublin met
het vliegtuig. Ik weet niet wat de aankomsttijd is van
verbale communicatie dat vliegtuig. Kunt u mij daar inlichtingen over geven?
I: Ik zal even voor u kijken hoor.
S: Ja (5 sec.)
nonverbale communicatie I: Om twaalf over negen komt dat vliegtuig.
S: Twaalf over negen.
I: Ja.
S: Bedankt.
I: Graag gedaan.
S: Dag.
I: Dag.
TAAL EN CONTEXT
Verbale communicatie Jan vroeg Piet hoe laat het is. Hij wist het niet.
is sterk Jan vroeg Piet hoe laat het is, maar hij wist het niet.
contextafhankelijk Jan vroeg Piet hoe laat het is, want hij wist het niet.
A: Waar werkt Jan?
B: Jan zit op de bank.
TAAL EN CONTEXT TAAL EN DOELEN
A: Ik heb een zoon van 14
B: Da’s prima
A: En ik heb ook een hond.
B: Nee sorry.
1. Wijs het zwarte blok aan!
2. Verwijder het zwarte blok!
5

6. 11/9/2009
CONTEXT
TAAL EN WAARNEMING
Waar we zijn
Wat er is gezegd
Wat er is gebeurd
Welke doelen we hebben
Welke verwachtingen we hebben
Wat we weten
Verwijder deze!
Wat we van de ander weten
…
NONVERBALE COMMUNICATIE EMOTIES EN HET GEZICHT
Afkeuring A B C D
Blijheid
Interesse 1
Droefheid
Verbijstering
2
Minachting
Verrassing
Boosheid 3
Vastberadenheid
Angst 4
MENSELIJKE
COMMUNICATIEVAARDIGHEDEN
Mensen zijn interactief
Mensen communiceren in een bepaalde context HET ONDERZOEK
Mensen gebruiken hun hele lichaam als uitvoer
Mensen gebruiken al hun zintuigen als invoer
Mensen kunnen zich in elkaar inleven
6

7. 11/9/2009
De computer als gesprekspartner
Terug naar 1978
Communicatie via de huid
DE NIEUWE REVOLUTIE
ROBOTS PARO
Robot als partner
reageert op licht, geluid, temperatuur en
lichaamshouding
Paro
ontspanning, gezelschap, onderhoudend
Aibo reductie van stress, angsten en depressie
iCat bij ouderen
Veiligheid
monitoring van gezondheid
registreert beweging rondom het huis
Kismet reageert op ongebruikelijke
Hiroshi Ishiguro gebeurtenissen
Kokoro
7

8. 11/9/2009
PHILIPS’ ICAT
KOKORO
June 12-13, 2008
Maastricht University
1ST INT. CONFERENCE ON HUMAN-
ROBOT PERSONAL RELATIONSHIPS
ONDERWERPEN, BIJV. ONS EIGEN ONDERZOEK:
DE VIRTUELE COACH
Agent Emoties
Agent Personalities
Gender Benaderingen
Affectieve Benaderingen
Psychologische Benaderingen
Sociologische Benaderingen
Roboethics
Filosofische Benaderingen
8

9. 11/9/2009
Stelling
De interactie met computers zal in de toekomst
volledig veranderen en veel meer aansluiten op
menselijke communicatievaardigheden
TERUG NAAR HET BEGIN
Communicatiemodaliteiten
(gesproken) taal
meerdere zintuigen (in- en output)
Sociaal/intelligent gedrag
gebruikersmodellering
regels voor communicatie en coöperatie
affectie en emoties
rollen
Directe toegang tot de wereld
fysieke waarneming
sensoren
9