1. Greining á einhverfurófi
Inga Sigurðardóttir
Borgarholtsskóla

2. • Félagslegt samskipti
• Mál og tjáning
• Áráttukennd hegðun
Leitað er eftir samspili og samsetningu
þessara þriggja þátta.

3. • Augntengsl, svipbrigði, líkamsstaða
eða hreyfingar eru ekki notuð á venjulegan hátt í
samskiptum við aðra
• Tengsl við jafnaldra þróast ekki á venjulegan hátt
• Skortur á félags- og tilfinningalegri gagnkvæmni
• Leita ekki huggunar þegar þeim líður illa eða leita
eftir henni á óvenjulegan hátt
• Skert geta til að herma eftir
• Lítil eða engin viðleitni til að deila gleði,
áhugamálum eða eigin afrekum með öðrum

4. • Málþroski er seinkaður og stundum er ekkert tal. Engin
eða lítil viðleitni til að bæta upp skerta getu á málsviðinu
með því að tjá sig með látbragði eða svipbrigðum
• Skert geta til að hefja og halda gangandi samræðum sem
byggjast á gagnkvæmni og fela í sér svörun við því sem
viðmælandi segir
• Sérkennileg málnotkun
• Sérkennilegt hjómfall eða hrynjandi í tali
• Eiga erfitt með að tileinka sér og nota viðeigandi
svipbrigði í samtölum

5. • Óvenjuleg og einhæf áhugamál og hugðarefni
• Áráttukennd þörf fyrir að fylgja ákveðnum föstum venjum
eða ritúölum
• Stelgdar hreyfingar
• Óvenjulegur áhugi á ákveðnum eiginleikum hluta

6. • ADI-R stendur fyrir Autism Diagnostic Interview -
Revised.
• ADI-R er kerfisbundið og staðlað viðtal við foreldra eða
aðra umsjónaraðila sem sérfræðingar nota til að greina
einhverfu. Viðtalið sem tekur til 93 atriða á þeim þremur
sviðum sem einkenna einhverfu. Atriðin eru kóðuð eftir
sérstökum reglum og út úr því fást svo tölulegar
niðurstöður sem hægt er nota til greiningar út frá ICD-10
og DMS-IV.'
• ADOS stendur fyrir Autism Diagnostic Observation
Schedule (ADOS) sem mundi útfærast á íslensku sem
Áhorfsgreiningarmat fyrir einhverfu

7. ADOs er mæling/greining á hegðun og einkennum. Matið
er í fjórum einingum en aðeins ein eining er lögð fyrir hvert
barn út frá aldri og málfærni. Þetta er að hluta kerfisbundið
mat sem býður upp á staðlaða stigagjöf. Matið
samanstendur af ýmsum athöfnum þar sem prófandi fylgist
með samskiptum og félagslegri hegðun. Prófandi skráir
niður athugasemdir út frá því sem hann sér
(áhorfsathuganir) og þær eru svo táknsettar og byggir
greining á niðurstöðum út frá því.

8. •
Til þess að barn fái greininguna dæmigerð einhverfa
þurfa niðurstöður af öllum þremur sviðunum að fara yfir
viðmiðunarmörk í ADI-R og ADOS, einnig stutt af
þroskasögu barnsins. Sem sagt, barnið á í einhverjum
erfiðleikum með félagslega tjáningu, mál og tjáningu og
sýnir áráttukennda hegðun sem fara yfir greiningarmörk.
Þessir erfiðleikar geta þó verið miserfiðir á milli sviða.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 8

9. Barn sem fær greininguna ódæmigerð einhverfa fer yfir
viðmiðunarmörk á tveimur af þremur sviðum ADI-R, einnig
stuttu af þroskasögu barnsins. Mismunandi er á milli barna
hvaða svið það eru. Börn með ódæmigerða einhverfu fá
lægri stig á ADOS en börn með dæmigerða einhverfu
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 9

10. Aspergergreining er gefin börnum sem eiga ekki í
erfiðleikum með mál og eru ekki með vitsmunaskerðingu.
ADI-R fer yfir greiningarmörkin í félagslegum samskiptum
og áráttukenndri hegðun.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 10

11. Röskun á einhverfurófi á við um þau börn sem eru með
einkenni á einhverjum sviðum sem eru hamalandi en ná þó
ekki greiningarviðmiðum.
FTL 103 Inga Sigurðardóttir 11

12. • Skimunartæki eru notuð til þess að skima fyrir einhverfu og athuga hvort þörf sé
á nánari greiningu. Þau eru meðal annars:
• CARS er 15 atriða atferlismat sem hjálpar til við að finna börn með einhverfu og
greina þau frá börnum með aðrar fatlanir eða þroskaraskanir en greinast ekki
með einhverfu. Þar að auki greinir CARS milli mildra og alvarlegra einkenna
einhverfu
• SRS (Social responsiveness scale) Spurningalisti um félagslega svörunarhæfni.
Þetta er spurningalist með 65 atriðum sem er notaður til að skima fyrir einhverfu
hjá 4 - 18. Listinn er fylltur út af foreldrum eða kennurum. Listinn er einnig til fyrir
fullorðna. Svörin eru á fjögurra punkta kvarða og eru gefin stig frá 0 upp í 3 fyrir
hvert svar. Tölurnar eru síðan lagðar saman og geta niðurstöðurnar verið frá 0
upp í 195 stig. Skor upp á 60 stig og yfir benda til marktækrar hömlunar og skor
yfir 80 stigum bendir til að um mikinn skort á félagslegri svörun sé að ræða.
• SCQ (Social Communication Questionnaire) Spurningalisti um félagsleg tjáskipti
Þetta er stuttur spurningalisti sem er fylltur út af foreldrum eða umsjónaraðilum. Á
listanum eru 40 spurningar sem svarað er með já eða nei. Listinn er notaður til
að skima fyrir einkennum einhverfu til að ákveða hvort ástæða sé fyrir nánari
greiningu.