2. As Irmandades da Fala
O movemento reivindica a lingua e a cultura foi composta por figuras como Anton e Ramón Vilar Ponte, Xohán
Vicente Viqueira, Ramón Cabanillas, María Miramontes, Xaime Quintanilla, Otero Pedrayo ou Vicente Risco
O Consello declarou 2016 como o ano do Irmandades da Fala
O Consello Provincial aprobou hoxe por unanimidade a declaración de 2016 como o ano do Irmandades da
Fala, co compromiso de desenvolver un programa de actividades para difundir e dar a coñecer a súa dimensión
histórica e o seu papel na "estamos hoxe como pobo e cultura ".
Con esta decisión, a institución provincial quere conmemorar o centenario dun movemento que naceu coa
creación da Irmandade dos Amigos da Fala, feita nunha reunión o 18 de maio de 1916 co número Royal Street
38 da cidade de A Coruña.
Así, recoñece que a orixe "dun sinistro movemento social da lingua e da identidade nacional Galicia mostrou
unha nova forma de concibir o país, mentres colocado por primeira vez Galicia como centro de decisión e
tema da súa social, desenvolvemento cultural e política ", fontes do consello.
3. Vida de Antón Noriega
VarelaAntonio Noriega Varela foi un relevante investigador do noso léxico, así como
xornalista e poeta de ideoloxía conservadora, que pertenceu, no ámbito
literario, á denominada "Xeración de antre dous séculos", protagonizando,
xunto con Ramón Cabanillas e outros, a transición da poesía galega do século
XIX á do século XX.
Naceu en Monômero o 19 de outubro de 1869. Aos catorce anos iniciou a
carreira eclesiástica no seminario da vila natal. Alí chegou a ser popular
grazas á súa habilidade para idear composicións de carácter humorístico e
satírico, e comezou a escribir poemas en castelán. Tras abandonar a carreira
eclesiástica, fíxose mestre. En 1901 empezou a exercer a docencia en Foz,
onde entrou en contacto co agrarismo e o movemento anticaciquil da man de
Antón Villar Ponte. Con esta convicción colaborou na revista satírica
Guau...Guau!, para a cal escribiu varios poemas de corte cívico.
Debido á súa vinculación coas actividades agraristas, foi trasladado
forzosamente a Calvos de Randín, a carón da fronteira con Portugal, e,
posteriormente, a Trasalba. Neste último destino trabou amizade con Otero
Pedrayo e outros integrantes da xeración Nós. Grazas ás lecturas que lle
ofrecía a extensa biblioteca do pazo de Trasalba, propiedade de Otero
Pedrayo, Noriega coñeceu en profundidade a literatura portuguesa, que
deixaría unha importante pegada na súa obra.
4. Con 57 anos instalouse en Abadín e retomou os contactos da mocidade. Alí foi nomeado membro da Real
Academia Galega, en 1927, e, un ano despois, deu ao prelo Como falan os brañegos, compilación de ditos, frases
e adiviñas populares, froito da boa relación que Noriega mantiña cos labregos da zona. En 1930, por motivos de
saúde, solicitou un traslado a Viveiro, o seu derradeiro destino como docente.
En 1904 publicou o seu primeiro libro, Montañesas, que a partir da 3ª edición tería por título D'o ermo (1920) e
que se vería aumentado ata a súa edición definitiva en 1946. Trátase dunha obra costumista en que abundan as
composicións líricas sobre a vida dos labregos e de diálogo coa natureza. A súa achega máis orixinal son os
poemas franciscanos, onde o eu lírico procura rescatar a esencia máis pura e sinxela da natureza. Publicou
tamén unha escolma de cantigas populares na honra da Virxe María: A Virxe e a paisanaxe (1913).
Co tempo, Noriega foise afastando dos principios políticos do movemento agrario, chegando a apoiar, durante a
guerra civil, o bando franquista. Nesa época, o poeta incrementou a produción en castelán, e, ata a morte, que
tivo lugar en Viveiro o 27 de marzo de 1947, viviu unha etapa de fondo pesimismo. A súa produción reflicte con
fidelidade as crenzas tradicionalistas e conservadoras que o mantiveron afastado do galeguismo.
5. OBRAS
O Costumismo: as circunstancias da vida dos labregos, na liña do XIX.
O lirismo da natureza: canta os aspectos máis humildes da natureza. Estes poemas
caracterízanse pola ausencia de anécdota, neles atópanse sós o poeta e a natureza;
Noriega identificábase coa soidade do ermo e denominábaa como unha actitude de
tenrura polas cousas máis humildes da paisaxe de montaña.
Poemas "franciscanos", a súa achega máis orixinal, onde o eu do poeta aparece só,
mergullado no medio da paisaxe na procura da estética do máis sinxelo da natureza.
Poemas a un penedo, ao orballo, á flor do toxo... Formalmente estes poemas imitan
a poesía popular; a lingua usada é tamén a do pobo chan.
Sonetos franciscanos, que inciden na temática anterior pero enmarcándoa dentro do
molde métrico do soneto e engadíndolle pinceladas de influencia lusa. A lingua é,
tamén, máis culta e elevada, coa introdución de cultismos de orixe portuguesa. O
poema "Toda humilde beleza" é quizais o máis representativo desta tendencia.
6. POEMA
As floriñas dos toxos
Nin rosiñas brancas, nin claveles roxos!
Eu venero as floriñas dos toxos.
Dos toxales as tenues floriñas,
que sorrín, a medo, entre espiñas.
Entre espiñas que o ceo agasalla
con diamantes as noites que orballa.
Oh, do ermo prezado tesouro:
as floriñas dos toxos son d'ouro!
De ouro vello son, mai, as floriñas
dos bravos toxales, das devocións miñas!
7. Vida de Ramón Cabanillas
Despois de deixar a carreira eclesiástica en Santiago de Compostela, voltou á súa cidade natal, Cambados,
onde traballou como un oficial da cidade. Trinta e catro anos emigrou a Cuba, onde viviu entre 1910 e 1915.
Alí coñeceu Basilio Álvarez, que gañou a causa e Xosé agrarista Fontenla Leal que foi fundamental para
comezar a escribir en galego. Non publicado na Habana Desterro (1913) e Vento Mareiro (1915).
Voltar Galicia, traballou en varias concelho e continuou a loita agraria. O compromiso co proxecto de
Irmandades da Fala levouno a colaborar asiduamente en A Nosa Terra, tornándose a voz lírica do
movemento. Inicialmente preto tradicionalista posicións, xa que compartiu a tese de Vicente Risco, cuxo
proxecto estético e cultural ía influír decididamente na súa obra posterior.
Foi aclamado como poeta da carreira e usou os seus poemas para servir ao galleguismo, abandonando os
ecos íntimos na súa primeira poesía presente. Así, en Da terra asoballada ( "Da terra resaltado", 1917,
segunda edición de 1926, que só reproduce catro poemas da primeira edición, cunha postura máis crítica e
sociais que o segundo sentido) edicións e novas dos poemas publicado na Habana, Cabanillas mantivo un
educador actitude. Tentou sensibilizar a xente e máis preto de nacionalismo. Con estes mesmos obxectivos
escribiu, as instancias de Antón Villar Ponte, a peza dramática "Un home de Santina" (1921). En colaboración
con el compor en 1926, a traxedia histórica "Ou mariscal" sobre a execución do mariscal Pedro Pardo de Cela
polos Reis Católicos ás portas da Catedral de Mondoñedo, presentada como a vinganza do castelán poder
central contra G. feudal galega. En 1926 viu a luz da colección de poesía "Na noite estrelecida", onde,
seguindo as teorías de Risco, mitos Cabanillas de ciclo arturiano retrabalha función de símbolos como
produtivos. É unha colección de poemas que foi considerado pola Cabanillas-se como o destaque do seu
traballo, algo que encaixa moitas das críticas actual.
8. A linguaxe refinada, formalmente preocupación constante -de filiación modernista
claro, aínda que o poeta "galleguiza" que o modernismo ao servizo dun proxecto de
exaltación mítico-patriótica: o mundo Arthurian, galleguizado tamén funciona como un
verdadeiro punto de referencia para os novos cabaleiros do Graal, xogadas polo
revivalismo do irmandades da fala. Xa en 1927, Cabanillas recupera o lirismo intimista
coa publicación de "Unha Rosa foda cen" quizais o texto onde a rosalianos ecos máis
manifesta.
En 1920 foi elixido para a Academia Real de Galicia, cuxa renda para ler un discurso
titulado "A saudade nos poetas galegos" (A tristeza nos poetas galegos). En 1929, el sería
o dono da Real Academia Española, cun ensaio sobre Eduardo Pondal. Instalado en
Madrid desde que entrou esta institución, o poeta pasou por un longo período de silencio
ía romper finais dos anos corenta a "Caminos no tempo" (Estradas no tempo). logo
comeza unha nova era que viu a luz "Antífona dá Cantiga" (1951), "da Mina zanfona"
(1954), "Versos alleas terras e tempos idos" (1954) e "Samos" (1958), o seu último libro
publicado en vida.
Morreu en Cambados o 9 de novembro de 1959. Hoxe os seus restos mortais están
depositados na igrexa de Santo Domingo de Bonaval, na zona coñecida como o Panteón
dos Galegos Ilustres en Santiago de Compostela
9. Poesía Lírica
Reivindicación cívica
O antecedente máis claro da poesía combativa de Cabanillas é a de Curros. As primeiras composición cívicas do cambadés
concordaban ideoloxicamente co agrarismo da época: loita anticaciquil e contra os foros, a denuncia do sufrimento do
labrego…
O intimismo
Liña herdada de románticos como Heine, Bécquer ou Rosalía de Castro. Nos versos do cambadés tamén aflora sensibilidade
amorosa, a conmoción ante a natureza ou o sentimento dorido da vida.
O costumista
Xa non se trata da vertente costumista frecuente no XIX que se limitaba a reproducir tipos e costumes. Para Cabanillas, a
temática costumista supón una indigación e reivindicación da raíces da nosa cultura. Ademais, engádelle certas novidades
formais( conexión co modernismo) e mesmo trazos de tenrura e humor
O modernismo
Nalgúns poemas, Cabanillas non dubida en buscar a evasión. Neles fai primar a ambientación exótica ou medievl, e tamén a
forza do sensorial ( cores, sons..) e da usicalidade.
10. Obras
No desterro (1913, La Habana; poesía)
Vento mareiro (1915; poesía)
Da terra asoballada (1917; poesía)
A saudade nos poetas galegos (1920;
ensaio; discurso de ingreso na RAG)
A man da santiña (1921; teatro)
O cabaleiro do Sant Grial (1922; poesía)
Estoria do bendito San Amaro que foi
chamado no mundo o Cabaleiro de Arentéi
(1925; poesía)
Na noite estrelecida (1926; poesía)
O Mariscal (1926; teatro; con A. Villar
Ponte e debuxos de Cebreiro).[4]
A rosa de cen follas (1927; poesía)
Camiños no tempo (Editorial Bibliófilos
Gallegos, 1949; poesía)
Antífona da cantiga (1951; antoloxía
poética)
Da miña zanfona (1954; poesía)
Versos de alleas terras e tempos idos
(1955)
Samos (1958; poesía)
Obra completa (1959, Bos Aires)
Cancioneiro Popular Galego, Biblioteca
Básica da Cultura Galega
Poesía galega completa (2009)
11. Poema
CAMIÑO LONGO
Camiño, camiño longo,
camiño da miña vida,
escuro e triste de noite,
triste e escuro de día...
¡camiño longo
da miña vida !
Vereda, vereda torta
en duras laxes aberta,
arrodeada de toxos,
crebada polas lameiras...
¡vereda torta, ti onde me levas!
Camiño, camiño longo
12. Webgrafía
http://academia.gal/irmandades-da-fala
Obras de Ramón Cabanillas
https://www.youtube.com/watch?v=c07fSKusfYY
Vida de Ramón Cabanillas
https://www.youtube.com/watch?v=rzt3DsgYYYY
http://galicia.swred.com/ramoncabanillaspoesias.htm
13. A nosa Terra
A Nosa Terra foi o órgano de expresión das Irmandades da Fala (1916-1932) e do Partido
Galeguista (1932-1936). Editouse íntegramente en galego e foi fundamental para a extensión
do ideal galeguista. Publicaronse en total 422 números.
Tivo unha periodicidade moi variable. Comenzou publicándose decenalmente para pasar a
saír quincenalmente ata a Dictadura de Primo de Rivera, durante a que publicouse
mensualmente. En xunio de 1933 regresou á periodicidade decenal.
O primeiro número saiu o 14 de decembro de 1916 Na Coruña constaba de oito páxinas. Antón
Villar Ponte foi o seu director ata a IV Asamblea das Irmandades da Fala (1922). A partir de
enton será Víctor Casas quen leve o peso real da dirección, aunque nominalmente foron
directores Alexandre Bóveda, Aquilino Iglesias Alvariño en 1933 ou Ramón Suárez Picallo en
1934. O 1 de febreiro de 1932, pouco despois do nacemento do Partido Galeguista,
convirtióse no seu órgano de expresión oficial e a redacción trasladóse a Pontevedra. En xunio
de 1933 deixouse de publicar durante algún tempo debido a dificultades financieiras.
Os recursos económicos da publicación provenían das subscricións, da publicidade, das
donacións dos emigrados galegos de América e das Irmandades da Fala primeiro e do Partido
Galeguista despois.
O 17 de xulio de 1936 saíu o último número de "A Nosa Terra".