Advies van Team Singelpark van Stadslab Leiden aan het College van B&W over hoe om te gaan met de zes inzendingen voor identiteit en samenhang in het Singelpark van de Ideeënwedstrijd.

1. Welk Singelpark willen we?
26 november 2012
Advies Team Singelpark Stadslab Leiden
over de zes ingediende visies op identiteit
en samenhang in het Singelpark
26 november 2012

2. 2 Singelpark Leiden

3. Inhoud 1.
ƒƒSamenvatting pagina 4
2.
ƒƒAnalyse op basis van de wensen van inwoners en organisaties pagina 8
3.
ƒƒDe reacties van het publiek pagina 18
Singelpark Leiden 3

4. 1. Samenvatting
4 Singelpark Leiden

5. 1.1 Inleiding tentoonstelling in Leiden op zo veel belangstelling rekenen – een bewijs
Stadslab Leiden is een netwerk van 1000 Leidse creatieve professionals dat dat het Singelpark leeft! Elk ontwerp werd in een glazen kas gepresenteerd
plannen ontwikkelt om de stad bruisender, innovatiever, ondernemender, door middel van juryrapport, borden en boekjes met ingediende teksten en
mooier, groener, cultureler, concurrerender te maken. Een van de plannen is tekeningen, een videointerview met de ontwerper en maquettes en modellen.
de ontwikkeling van de zeven Leidse singels tot het langste (6,3 km), mooiste Daarnaast konden geïnteresseerden alle informatie online vinden. Team Sin-
en spannendste stadspark van Nederland. De gemeente heeft dit initiatief gelpark heeft, met hulp van de commissie Participatie van de Vrienden van
omarmd en 9,3 miljoen euro voor de realisatie uitgetrokken. Team Singelpark het Singelpark i.o., gedurende de tentoonstelling reacties verzameld van het
van Stadslab werkt met de gemeente en andere partners aan de verdere publiek. In dertig rondvaarten, rondleidingen en vier feedbacksessies inventa-
uitwerking van het idee. De inzet van Team Singelpark is om het park op het riseerden we de meningen van de bezoekers. Ook gaven mensen hun mening
hoogst mogelijke niveau te realiseren en de bevolking actief te betrekken bij via reactieformulieren en een reactiezuil op het expoterrein, via www.singel-
ontwikkeling, aanleg, beheer en gebruik van het park. park.nl (15.000 keer bezocht) en andere blogs, via Twitter (700 followers),
email en de pers. Verder hielden we presentaties voor diverse groepen, zoals
In december 2011 pleitte Team Singelpark in een adviesrapport aan de ge- buurtverenigingen, Rotary en een congres van het Stimuleringsfonds voor
meente voor het uitschrijven van een internationale designcompetitie onder Architectuur. Het plan van Lola bleek de ruime voorkeur (+/-60%) te hebben
de beste landschapsarchitecten. Om op die manier een plan en een bureau van het publiek. Ook ideeën uit de plannen van Gross.Max en Studio Karst
te vinden dat een Grand Design kan maken voor het park. Een design dat en in mindere mate Michael van Gessel konden op de steun van het publiek
eenheid brengt, met respect voor de individuele sferen langs het park. De rekenen. De plannen van Latz + Partner en Michel Desvigne stuitten voorna-
Ideeënwedstrijd heeft in het voorjaar van 2012 plaatsgevonden. Een advies- melijk op kritiek.
commissie beoordeelde de plannen en adviseerde het College van B&W om
Studio Karst, of Studio Karst in samenwerking met Lola Landscape Archi- 1.4 Conclusie
tects, te vragen de visie verder uit te werken. Team Singelpark vindt het Zowel de analyse op basis van de elf Guiding Principles als uit de reacties
daarnaast belangrijk dat de mening van inwoners en organisaties van Leiden tijdens de Singelpark Design Expo komt het plan van Lola Landscape Ar-
wordt meegenomen in de keuze van het College voor één of meerdere chitects naar voren als favoriete plan van het publiek. Op onderdelen kun-
ideeën en ontwerpbureaus. nen daarnaast de plannen van Gross.Max en Studio Karst op enthousiasme
rekenen.
1.2 Analyse Guiding Principles
In januari 2012 hield Team Singelpark een brainstormavond in Nieuwe Ener- 1.5 Advies aan College van B&W
gie. Ruim tweehonderd Leidenaren dachten in negentien brainstormgroepen De visie van Lola Landscape Architects uit Rotterdam op identiteit en sa-
mee over wat het Singelpark zou moeten worden. De vijfhonderd ideeën die menhang in het toekomstige Singelpark is de grote favoriet van inwoners en
de brainstorm opleverde werden door het team vertaald in elf ‘Guiding Prin- organisaties van Leiden. Wij hechten er grote waarde aan dat het gedachten-
ciples’, die mede de briefing vormden van de zes deelnemende bureaus aan goed van Lola een belangrijke plaats krijgt in de uiteindelijke plannen.
de Ideeënwedstrijd. Uit een uitvoerige analyse die we als Team Singelpark
van de zes ingediende plannen op basis van de Guiding Principles hebben Evenals de Adviescommissie van de Ideeënwedstrijd zien wij goede moge-
gemaakt, blijkt dat het plan van Lola Landscape Architects uit Rotterdam op lijkheden voor samenwerking tussen Lola Landscape Architects en Studio
vrijwel alle wensen vanuit inwoners en organisaties van Leiden goed aansluit. Karst. Daarnaast zouden ideeën van Gross.Max een plaats kunnen krijgen in
De ideeën van Gross.Max en Studio Karst voldoen op onderdelen aan de het geheel. Als het lukt om de stedelijke visie en praktische oplossingen van
richtlijnen en in de inzendingen van Michael van Gessel, Michel Desvigne en Lola te combineren met de visie van Studio Karst voor Leiden als botanische
Latz + Partner vinden we nauwelijks iets terug van de input vanuit bewo- stad, kan dat een park én een stad met een ongekende dynamiek opleveren.
ners en organisaties of zijn de ingediende ideeën zelfs tegengesteld aan de Een plan dat daadwerkelijk zal leiden tot het ook door ons vurig gewenste
wensen. langste, mooiste en spannendste stadspark van Nederland. We vinden het
wel belangrijk dat beide jonge bureaus zich comfortabel voelen met een
1.3 Singelpark Expo samenwerking.
De Singelpark Design Expo in de tuin van Museum Volkenkunde werd in elf
weken door circa 9.000 bezoekers bezocht. Nooit kon een architectuur-
Singelpark Leiden 5

6. 6 Singelpark Leiden

7. Beelden van de opening van de Singelpark Design Expo op 29 juni 2012
Singelpark Leiden 7

8. 2. Analyse op basis van
de wensen van inwoners
en organisaties
8 Singelpark Leiden

9. voor een uitbundig beplantingsbeeld, waarbij de Hortus Botanicus als curator
2.1 Inleiding van het park optreedt en leverancier is van planten uit de hele wereld.
Team Singelpark vertaalden de 500 wensen en ideeën uit een brainstorm
met inwoners en organisaties in elf Guiding Principles: richtlijnen voor de 2.
deelnemers aan de ideeëncompetitie. De zes leden van Team Singelpark Het Singelpark moet van en voor alle Leidenaars zijn
hebben alle zes de plannen tot in detail bestudeerd. Eerst hebben wij voor Zal het Singelpark alle groepen in de Leidse samenleving faciliteren? De na-
onszelf de plannen gewaardeerd op de elf afzonderlijke Guiding Principles, tuurliefhebbers, de cultuurliefhebbers, water(sporters), kinderen en ouderen,
waarbij we per richtlijn en per bureau een score noteerden: twee punten als omwonenden? En daagt het plan hen uit om zelf actief de handen uit de
het ingediende plan aan de richtlijn voldeed, één punt als het gedeeltelijk aan mouwen te steken in bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten en het hel-
voldeed en nul als het er niet aan voldeed. Daarna hebben we in een mee- pen bij het beheer van het park? Dat zijn essentiële vragen als het park méér
ting alle scores naast elkaar gelegd. Op de (weinige) onderdelen waarin de moet zijn dan zo maar een mooi park, maar een park dat de hele bevolking
individuele beoordelingen van elkaar afweken voerden we nadere discussies. samenbrengt, activeert en zo zorgt voor een meer vitale stad.
Uiteindelijk hebben we alle eindscores van de teamleden bij elkaar opgeteld
en gemiddeld, en zo is per richtlijn per bureau een eindscore ontstaan: Lola Landscape Architects heeft dit principe ‘voor en door Leidenaars’ het
meest concreet uitgewerkt. Ze kiest ervoor om per deelgebied betrokken
2 = voldoet geheel aan de richtlijnen groepen mensen en organisaties bijeen te brengen in ‘Circles’ die ideeën
1,5 = voldoet grotendeels aan de richtlijnen leveren voor de programmering en laten deze ideeën leidend zijn. Studio
1 = voldoet gedeeltelijk aan de richtlijnen Karst, Gross.Max en Van Gessel noemen de participatie van inwoners ook
0,5 = voldoet enigszins aan de richtlijnen belangrijk, maar werken dat (nog) niet verder uit. De inzendingen van Lola
0 = voldoet niet aan de richtlijnen en Gross.Max laten al diverse ideeën terugkomen die in het verleden vanuit
de bevolking naar voren kwamen, zoals een Stadsbad, meer aanlegplaatsen
Met elf Guiding Principles en maximaal twee punten per richtlijn kon een voor boten en vissteigers. Of ideeën die de belevingswaarde van bestaande
maximale score van 22 punten worden behaald. elementen versterken, zoals de inloopvolière van Gross.Max. Daaruit blijkt dat
de bureaus zich werkelijk hebben verdiept in wat inwoners en organisaties
2.2 De waardering van de plannen per richtlijn van Leiden met de singels willen en daarop in willen spelen.
Hieronder een toelichting op de scores per Guiding Principle. Bij Lola, Gross.Max en Studio Karst kan de bevolking een actieve rol spelen
bij de aanleg en het beheer van het park en de attracties in het park, zoals
1. stadsbad en volière. Voor Studio Karst geldt dat met name de liefhebbers
HET SIngelpark moet een groene long om de dichtbebouwde van tuinieren extra worden aangesproken, maar de liefhebbers van cultuur,
binnenstad worden sport, water etc. vooralsnog minder. De inzendingen van Van Gessel en Des-
Vrijwel alle bureaus maken van het Singelpark in meerdere of mindere mate vigne zijn zo kaal dat we weinig aanknopingspunten zien voor een actieve
een grote groene zone. Alleen Latz + Partner voegt weinig nieuw groen toe, betrokkenheid van inwoners. Wat mogen ze doen? Het gras maaien? Latz +
maar legt de nadruk op het verbinden van bestaande onderdelen, o.a. door Partner tenslotte voegt elementen aan het Singelpark toe waar niemand om
middel van borden. Studio Karst komt met het idee om niet alleen de singels, heeft gevraagd, zoals ecotorens, en er komen weinig elementen terug van
maar de hele stad te vergroenen, waarbij het Singelpark de rand is van de alle ideeën die wel vanuit bevolking en organisaties naar voren gebracht zijn.
botanische stad. Aan de buitenzijde laten zij mogelijkheden om groen toe te
voegen onbenoemd, behalve dan het toevoegen van een dubbele bomenrij, 3.
die echter op grote delen van de singel niet mogelijk zal zijn zonder harde De Singelgracht moet het leidende element in het Singelpark zijn
kade aan de buitenzijde. De buitenzijde betrekken doet Lola Landscape Na Amsterdam en Venetië heeft Leiden het meeste vaarwater in de stad van
architects wel met het concept van de ‘echo gardens’: elk mogelijk hoekje alle steden in de wereld. Volop mogelijkheden dus om via het Singelpark de
wordt benut om bomen, planten en bloemen toe te voegen. Gross.Max kiest kracht van Leiden als waterstad uit te bouwen. De plannen van Lola en Gross.
wat vaker voor stenige toevoegingen (pleinen, Musis Sacrum). Van Gessel Max bieden op dit punt de beste kansen. Zo vinden wij het idee van Lola om
en Desvigne maken van de singels een grote open groene ruimte met ruime een extra haven te ontwikkelen in het nu weinig gebruikte Ankerpark interes-
zichtlijnen, maar kiezen wel voor één zes kilometer lange soort beplanting sant, met daaromheen extra grachten die met relatief eenvoudige ingrepen
(gras, bomen) die het geheel wat saai maakt. Lola en Studio Karst kiezen juist opengemaakt kunnen worden. Niet alleen wordt de overbevolkte Haven
Singelpark Leiden 9

10. achter de Zijlpoort daarmee ontlast, het maakt van dit deel van de stad een oostzijde) en/of door het aantal ligplaatsen voor woonboten te verminderen
tweede watersportcentrum (naast het Galgewater), met naast afmeerplekken en schuttingen en hagen daaromheen te verwijderen. Lola werkt als enige
mogelijkheden voor verhuur van boten, waterfietsen etc. en een stadsbad. alternatieven voor woonbootbewoners uit door ze de keuze te geven om naar
Dat betekent dat – met het weghalen van de dam en eventueel het ontsluiten een van de twee uitgekozen plekken buiten de singels te verhuizen, maar dan
van de Maresingel op de Oude Vest door het verhogen van de Langegracht- met een grotere eigen tuin.
brug over de Stille Mare - een compleet nieuw doorvaarbaar gebied ontstaat
dat de druk zal wegnemen op het water aan de zuidwestkant van de binnen- 4.
stad én dat de ‘vergeten’ noordoostkant van de stad volledig bij de binnen- In het Singelpark moet je lange en korte rondjes kunnen
stad betrekt (een belangrijke pijler onder het Programma Binnenstad). wandelen, rennen, fietsen en varen
Michel Desvigne vermindert het aantal paden in zijn plan. Latz + Partner hand-
Het warme koelwater van de E.ON-centrale vangt Lola, net als Gross.Max, op haaft de huidige padenstructuur, maar maakt ze beter zichtbaar en toegankelijk.
in openluchtzwembaden. De dam kan weg, het singelwater aan de noordzij- De bedoeling was en is dat er méér mogelijkheden komen om grote en kleine
de wordt kouder en heeft minder stroming zodat daar net als aan de zuid- rondjes singel te doen. Studio Karst kiest voor ‘snel’ verkeer (fietsen, skaters,
zijde van de stad sneller geschaatst kan worden en een ‘rondje singel’ ook op hardlopers) aan de buitenzijde van de singel, langzaam verkeer in de afge-
de schaats mogelijk wordt. Gross.Maxx heeft een interessant idee gelanceerd schermde tuinen aan de binnenzijde en waterverkeer via een waterbus. Maar
om de Melkweg (Sterrenwacht!) in de Singelgracht te spiegelen door middel wat als je niet zes kilometer lang wil rennen, maar kleinere rondjes wil maken aan
van een tapijt van tienduizenden afgezonken lampjes. Op zomeravonden weerszijden van de gracht? Michael van Gessel kiest voor een pad aan de bui-
vaar je over een zee aan lampjes, in de winter schaats je over een 6,3 kilome- tenzijde van de singels, dat echter direct naast de weg loopt en daardoor meer
ter lange verlichte ijsvloer. Een origineel idee, dat mogelijk door een groep een stoep dan een promenade is. Het doorgaande pad (karrenspoor) aan de
enthousiastelingen kan worden geadopteerd en verder uitgewerkt. binnenzijde van de singels wordt deels gedeeld met auto’s, wat ons inziens on-
wenselijk is. Wel waarderen we de oplossing van een pad over een vrij liggende
Van Gessel komt met het idee om vele bruggen toe te voegen, zodat je op steiger op het water rond Hortus en Sterrewacht. Voor die oplossing kiest ook
vele punten het water over kunt. Zo komen er extra bruggen op de drie punten Lola. Zij kiest er echter voor om de paden overal direct langs het water te laten
waar de singel de Rijn kruist en bij de Haarlemmertrekvaart. Op die manier lopen zodat intuïtief navigeren mogelijk wordt langs de gehele singel, en moei-
worden nu ontoegankelijke en ondoorgrondelijke waterknooppunten duidelijke lijke navigatiepunten, zoals bij de Utrechtseveer, opeens heel eenvoudig worden.
centrale punten waar je vanaf het water de stad binnenkomt en waar het wan- Gross.Max heeft de padenstructuur (nog) niet helemaal uitgewerkt.
delend publiek een goed zicht heeft. We vragen ons echter af of al deze grote
bruggen niet veel te duur worden, gegeven het budget. Van Gessel en Lola zijn 5.
de enigen die het water duidelijk als het centrale, leidende element in het mid- Het Singelpark strekt zich uit van de gevels aan de binnen-
den van het Singelpark positioneren, zoals gevraagd in de Guiding Principles. zijde tot de gevels aan de buitenzijde
De wens is om niet alleen de binnenzijde van de singels tot een park te ma-
Latz + Partner legt tuinboten en vlonders in de singel om bereikbaarheid ken, maar het hele gebied van gevel tot gevel. Met de singelgracht als mid-
en gebruik van het water te bevorderen: een te plastische oplossing. Michel den van het park. Dat doet recht aan karakter en historie van de singels, en
Desvigne plan biedt weliswaar beter zicht op het water dan nu het geval is, het is daarnaast nodig om het smalle park zo breed mogelijk te maken.
maar draagt geen oplossingen aan voor betere toegankelijkheid en gebruik In vrijwel alle plannen (met uitzondering van Latz) wordt aandacht besteed
van het water. De begroeide waterkant aan de binnenzijde van de gracht van aan zowel de binnen- als buitenzijde van de singelgracht. Voor Studio Karst
Studio Karst zorgt mogelijk voor minder zicht op en toegankelijkheid van het is de gracht echter een duidelijke grens, met aan de buitenzijde alleen een
water. De voorgestelde harde kademuur aan de buitenzijde zou het makkelij- promenade met dubbele bomenrij. Het betrekt de groene stukken die aan
ker maken om boten aan te leggen. Het bureau introduceert een hop op hop de buitenzijde van de singels liggen (o.a. Nieuw Leyden, tussen Plantsoen
of waterbus die rondjes singel vaart. en Trigon) niet bij het park. Van Gessel doet dat wel. Lola probeert de volle
breedte van het park te gebruiken door zowel een lineaire programmering
Een belangrijke wens is om overal ruim zicht op het water te creëren. Alle (paden langs de singel) als een programmering dwars op de singels (groen
bureaus besteden daar in mindere of meerdere mate aandacht aan. Door langs de singels). Gross.Max en Michel Desvigne besteden weinig aandacht
houtwallen weg te halen (bijvoorbeeld rondom de begraafplaatsen aan de aan het volwaardig integreren van de buitenzijde van de singel in het park.
10 Singelpark Leiden

11. 6. kingen en gebeurtenissen (Leidse fles, haringen, duiven, ontdekkingen in
Het Singelpark moet autoluw zijn (park gaat vóór verkeer) Sterrenwacht) terugkomen in de singel.
Het Singelpark kan alleen echt een goed functionerend park worden als het
het domein wordt van voetgangers, fietsers en boten en dat druk autoverkeer Geen van de bureaus werkt de historische gelaagdheid van de singels zelf
zo veel mogelijk verdwijnt. Zo ontstaat de rust die hoort bij een goed park. goed uit in de ingeleverde ideeën. Dat is ons inziens een gemiste kans, want
juist het feit dat een wandeling langs de singels je prachtig de 600-jarige ont-
Lola heeft daar de meest vergaande én meest uitgewerkte ideeën voor die wikkeling van de stad laat zien (van vestingmuur via vestingwal en stadsmuur
mogelijk niet direct kunnen worden gerealiseerd, maar wel telkens als een naar begraafplaats, industriële monumenten en eigentijdse parken met eigen-
kans zich voordoet (bijvoorbeeld bij de aanleg van een ringweg om het tijdse attracties) is een unieke kwaliteit van de singels en een aanvulling op de
centrum). Zo krijgt het Singelpark een grote stimulans als op termijn de toe- beleving van Leiden als historische stad. Geen enkele andere stad in Nederland
gangsweg naar het Levendaal via een klein stukje Zoeterwoudsesingel loopt (de wereld?) biedt deze mogelijkheid. Latz betrekt de historie niet, Van Gessel
en als de universiteitsgebouwen van het WSD-complex van de universiteit en Desvigne kiezen voor één periode (resp. die van het ontstaan van de bol-
een aaneengesloten groene campus kan worden door het verkeer over de werken en die van de Engelse landschapstuinen uit de tijd van het Plantsoen)
Maliebaan te leiden. Ook het verleggen van de brug bij Molen de Valk is ons voor het ontwerp van de hele singel. Studio Karst richt zich uitsluitend op de
inziens de enige juiste mogelijkheid om het bolwerk vrij te spelen om er een botanische geschiedenis van de stad en het idee van de harde, rechte kade-
kwaliteitvol park van te maken waar niet de auto, maar de natuur en de be- muur aan de buitenzijde van de singel doet afbreuk aan het bijzondere histo-
zoeker centraal staat. rische karakter van een singelgracht met aan de ene zijde de stad en aan de
andere zijde het ommeland beginnend met een groen talud. Van het plan van
Lola kiest voor maximaal vier plaatsen waar auto’s de singel passeren om de Lola kun je nog zeggen dat deze op z’n minst de ruimte biedt om het tonen
stad in te gaan, en voor een eenrichtingsweg langs de singels waardoor er meer en versterken van de historische gelaagdheid in een later stadium, samen met
mogelijkheden ontstaan om groen en paden voor voetgangers en fietsers aan inwoners en organisaties als de historische verenigingen, nader uit te werken.
te leggen aan de smalle buitenzijde van de singelgracht. Lola doet daarnaast
concrete voorstellen voor hoe parkeerplaatsen langs de singel kunnen worden 8.
verplaatst naar makkelijk te voet te bereiken plaatsen iets verder van de singel. Het Singelpark moet de binnenstad en de buitenwijken verbin-
den
Ook Van Gessel maakt van de buitenweg van de singels een eenrichtings- Het plan van Lola betrekt de woonwijken aan de buitenzijde van de singel
weg. Het pad aan de buitenzijde wordt echter een stoep die direct langs het nadrukkelijk bij het singelpark. Lola probeert in haar plan waar mogelijk tuin en
verkeer blijft gaan, wat een heel andere beleving oplevert dan wanneer het park toe te voegen aan de buitenzijde van de singels, zoals aan de overkant van
pad vrij liggend door het groen gaat, zoals Lola en Studio Karst suggereren. de Herensingel, zodat de aangrenzende (woon)wijken meer direct toeganke-
Studio Karst kiest ervoor om de bruggen voor auto’s die over de singelgracht lijk groen krijgen. Van Gessel voegt extra bruggen toe van de buitenzijde naar
gaan (Noordeinde bijvoorbeeld) kleiner te maken dan de snelweg die het nu de binnenzijde van de singel, zodat het park beter toegankelijk wordt voor de
is, zodat het gevoel ontstaat dat men echt de binnenstad binnenrijdt en dat buitenwijken. We betwijfelen echter of de aanleg/vervanging van 18 bruggen
de auto te gast is in deze autoluwe binnenstad. haalbaar is binnen het budget cq of er geld overblijft voor de aanleg van de ove-
rige elementen in het park, en denken dat achttien exact dezelfde bruggen op
Bij de andere bureaus blijven toegangsbruggen- en wegen intact en/of blijft termijn een saai beeld oplevert en geen recht doet aan de mooie afwisseling van
de buitenringweg een druk bereden tweerichtingsweg. bruggen die we in de stad hebben. Alle andere inzenders werken de richtlijn niet
uit, of versterken zelfs de kloof tussen buitenwijken en binnenstad.
7.
Het Singelpark moet de gelaagdheid van Leidens rijke verle- 9.
den laten zien Het Singelpark moet ruimte bieden aan permanente, tijdelijke
Alleen in de plannen van Gross.Max komt het rijke verleden van Leiden goed en spontane activiteiten en plekken zonder activiteiten
naar voren. Gross.Max ziet het Singelpark als boek vol verhalen uit verschil- De plannen van Gross.Max en Lola zijn gebaseerd op een maximale afwis-
lende perioden. Het bureau kiest daarbij voor een brede aanpak – breder dan seling aan functies en sferen. Gross.Max maakt de romantische parken nog
de geschiedenis van de singels alleen. Zo gebruikt het belangrijke ontdek- romantischer (o.a. met punters in het water) en de stedelijke plekken nog
Singelpark Leiden 11

12. 12 Singelpark Leiden

13. Beelden van de brainstormavond in Nieuwe Energie met 200 deelnemers, 16 januari 2012
Singelpark Leiden 13

14. stedelijker (o.a. een Blue Lagoon met warm water van de E.ON-centrale). voor specifieke onderdelen aanvullende financiële middelen te werven. Het geld
De vele ideeën bij elkaar opgeteld, waaronder enkele spectaculaire zoals de zal vooral bij de gemeente vandaan moeten komen. Datzelfde geldt ook voor
verlichting in het water rond de hele singels, zouden echter toch een vol, te Latz: we zien in het plan weinig ideeën die aansluiten op mogelijke financie-
geprogrammeerd park kunnen opleveren. Wat inwoners nadrukkelijk niet ringsbronnen. Latz geeft daarnaast geen aanknopingspunten om van de singels
willen is dat het Singelpark een amusementspark wordt. Lola kiest ook voor een merk te maken. Van Gessel en Desvigne kiezen wel voor een duidelijke stijl,
‘maximale diversiteit’ maar houdt de programmering wat rustiger. De plannen maar voor een stijl die je al op veel plaatsen vindt, respectievelijk een Engels
van Van Gessel en Desvigne brengen één en dezelfde sfeer binnen de hele landschapspark à la Vondelpark en een duidelijke vestingstructuur à la Naar-
ring van zes kilometer: rust en ruimte, bomen, water en gras. Daarbinnen is den. Daarmee komt het Singelpark in concurrentie met andere steden die óf
het mogelijk om activiteiten te organiseren, maar nergens in de plannen geeft betere Engelse landschapsparken hebben (zoals Vondelpark) óf een gavere
het park het ondernemen of organiseren van activiteiten een extra zetje vestingstructuur (zoals Naarden). Gross.Max, Lola en Studio Karst maken er een
door functies toe te voegen. Studio Karst kiest voor twee sterk gescheiden uniek park van, dat alleen maar in Leiden te vinden kan zijn. Ze maken respectie-
sferen: activiteit (hardlopen, flaneren etc.) tussen de dubbele bomenrij aan velijk gebruik van de kracht van de innovatieve, creatieve, hoogopgeleide, jonge
de buitenzijde. En een intieme, rustige sfeer in 22 afzonderlijke tuinen aan de en actieve Leidse bevolking en de rijke, bijzondere historie van de stad.
binnenzijde. Dat is niet de sterke afwisseling van sferen en gebruik wat nu de
kracht is van (delen van) de singels en hoe de inwoners en organisaties deze 11.
straks graag terug willen zien. Latz creëert wel plekken waarin een concen- Het Singelpark moet zo goed worden dat het de stad samen-
tratie van activiteiten kan plaatsvinden (zoals een evenemententerrein naast brengt en trots maakt
de E.ON-centrale net als Lola en Gross.Max), maar we zien geen uitgewerkte Welk park maakt ons trots als Leidenaren? Iedereen zal daar zijn eigen antwoord
ideeën voor een versterking van de dynamiek tussen plaatsen met en zonder op hebben. Maar in elk geval een park dat Leids is, dat de herkenbare unieke
activiteiten. kwaliteiten van Leiden onderstreept én elementen toevoegt die nog ontbreken.
10. Michael van Gessel’s echte stadspark heeft zeker kwaliteiten. Maar wat maakt
Het Singelpark moet zo’n sterk merk worden dat we er bezoe- dit park nou tot een Leids park en niet tot een kopie van andere parken in
kers en aanvullende financiering mee kunnen werven Engelse landschapsstijl? Wat zegt je dat je door Leiden loopt en niet door
Gross.Max heeft enkele spectaculaire ideeën aangeleverd: van een roze bal- Amsterdam, Alkmaar, Deventer of Utrecht?
lon met mandje boven de Burcht tot een Melkweg in de singelgracht. We zijn
ervan overtuigd dat al zou maar de helft van die plannen worden gereali- Michel Desvigne maakt een scherpe, zuivere keuze en dat is te prijzen: de
seerd, Leiden in de tot vijf van meest populaire steden van Nederland terecht bolwerken open, met gras en hooguit een aantal monumentale bomen, en
zou komen bij bezoekers, en een trekpleister van internationaal niveau rijker extra geconcentreerde (bomen)beplanting dicht tegen de gevelrijen aan de
is. We zien bovendien goede mogelijkheden om voor de realisatie van deze binnenzijde van de singels. En dat zes kilometer lang. Zo worden de bol-
tot de verbeelding sprekende ideeën telkens weer andere externe financiële werken weer wat ze ooit waren, als in Naarden, Bourtange, Lucca. Maar: een
bronnen aan te boren. In mindere mate heeft ook Lola van dit type ideeën ‘bolwerkenpark’ is dus al op vele plaatsen te vinden, is niet bijzonder. Het
waarvoor het zoeken van aanvullende financiering goed mogelijk is. unieke van de situatie in Leiden ten opzichte van andere steden is juist dat
de singels een opeenstapeling van 600 jaar stadshistorie zijn, een unieke reis
Studio Karst heeft een vriendelijk concept dat zich uitstekend laat verko- door de eeuwen heen. Haal je kracht onderuit, dan haal je datgene weg wat
pen: het idee van de botanische stad. Geen enkele andere stad kiest voor dit vele Leidenaren juist zo met trots vervult.
concept, het geeft groot onderscheidend vermogen. Door zo sterk te kiezen
voor botanie hebben we volop de gelegenheid om aanvullende financiële Latz + Partner zien we als een verzameling lichte ingrepen in een huidige situatie
middelen te zoeken op het terrein van natuur, tuin, duurzaamheid etc. Echter: waar niemand als geheel (wel op onderdelen zoals Plantsoen) erg trots op is.
we laten wellicht mogelijkheden liggen om fondsen te werven op andere
gebieden, zoals cultuur, monumenten, sport, water etc. Met het concept van Leiden als ‘botanische stad’ waarvan het Singelpark de
rand vormt borduurt Studio Karst voort op verleden én heden: de botanische
De plannen van Van Gessel en Michel Desvigne kunnen mogelijk op generieke traditie van de oudste Hortus van Nederland én de interesse van de huidige
subsidies rekenen, maar ze bieden te weinig aanknopingspunten om daarnaast generatie Leidenaren om te tuinieren. Bewijzen daarvan zijn te vinden in de
14 Singelpark Leiden

15. vele stoep- en geveltuinen. ‘Geheime’ tuinen passen bovendien bij de stad iedereen: toeristen én inwoners, natuur- én cultuurliefhebbers, jong én oud,
die je als ‘het best bewaarde geheim van Nederland’ zou kunnen betitelen, bij wandelaars en watersporters, allochtoon en autochtoon. Een park voor ieder-
de geheime hofjes en steegjes. Tegelijkertijd zou je kunnen betogen: Leiden een, met als doel de vitaliteit van zowel natuur als samenleving te verbeteren.
heeft al veel kleins en intiems: misschien is de 21e eeuw de tijd om de deuren Met open ruimtes die telkens weer anders kunnen worden ingevuld, afhan-
nu juist open te gooien, ruimte te scheppen. Belangrijker nog: wat blijft er kelijk van de behoeftes op dat moment. Een park met een diversiteit aan
over voor de Leidenaren die niet gegrepen worden door botanie, maar eer- functies voor een diversiteit aan doelgroepen, maar toch heel sterk bij elkaar
der door sport, cultuur, historie, water? Waar laten we deze functies als de gehouden door een padenstructuur langs het water die intuïtieve navigatie
openbare ruimte vooral een aaneenrijging van beplante tuinen wordt? Veel mogelijk maakt en een divers kosmopolitische natuurbeeld in samenwer-
alternatieven om sportvelden, kunst, theater etc. toe te voegen zijn er niet king met de Hortus Botanicus. Het plan van Lola is op een aantal punten het
in een stad die volgebouwd is. De singels zijn de enige en laatste mogelijk- meest verstrekkend (zoals het verkeersluw maken), maar heeft tegelijkertijd
heid om een diversiteit aan gebruiksfuncties binnen bereik van 36.000 direct de ‘hoe-vraag’ het meest uitgewerkt beantwoord.
omwonenden te brengen en een veelvoud aan binnenstadsbezoekers. We
geloven dat het concept van de ‘botanische stad’ zeker zal aanspreken, men- Het plan van Lola voldoet daarmee aan vrijwel alle wensen die tweehon-
sen samen zal brengen en trots zal maken. Maar er is méér nodig. derd inwoners in januari 2012 naar voren brachten. Van de maximaal 22 te
behalen punten scoorde Lola 21 punten. Dat beeld wordt bevestigd door de
Gross.Max waardeert de verschillende sferen langs de singels, van het ro- grote voorkeur die bezoekers van de Singelpark Design Expo toonden voor
mantische Plantsoen tot eigentijdse urbane plekken. Gross.Max wil juist de dit plan. We zijn er als Team Singelpark van Stadslab Leiden dan ook van
diversiteit aan sferen benadrukken. Het bureau ziet het park als een verzame- overtuigd dat dit plan op het meeste draagvlak kan rekenen, dat inwoners en
ling verhalen, wat goed tot uiting komt in het prachtige boek dat het heeft organisaties hier het liefst aan werken en dat dit concept voor een vitaal park
gemaakt. Bovendien wil Gross.Max organisaties en bewoners van Leiden zelf in een vitale stad de inwoners en organisatie van Leiden in de toekomst het
de leiding laten nemen in het ontwikkelen en programmeren van de stad. Dat meest trots zal maken en de bevolking het meest zal samenbrengen.
past perfect bij de huidige situatie in Leiden waarin een emancipatie gaande is
binnen de bevolking die zelf de stad wil ontwikkelen en niet langer wacht tot 2.3 Eindscore (maximaal 22 punten)
instanties dat voor hen doen. Wat we echter missen in het plan is een krachtig 1. Lola Landscape Architects 21 punten
verbindend element, iets dat alle individuele ideeën met elkaar verbindt, en 2. ross.Max
G 9,5 punten
soms de ‘menselijke maat’: het park is er óók voor de direct omwonenden, die 3. tudio Karst
S 6,5 punten
soms andere wensen hebben als het publiek dat op spektakel af komt. 4. ichael van Gessel
M 3,5 punten
Lola Landscape Architects stelt mensen en gebruik centraal in het plan 5. ichel Desvigne
M 3 punten
voor het Singelpark. Ze zoeken een evenwichtige balans tussen wensen van 6. atz + Partner
L 2 punten
Lola Gross.Max Karst Van Gessel Desvigne Latz
Groene long om dichtbebouwde binnenstad 2 0,5 1,5 2 1,5 0
Van en voor Leidenaars 2 1 1 0 0 0
Water als leidend element 2 1,5 0 0,5 0,5 1
Lange en korte rondjes 2 0 0 0 0 0
Van gevel tot gevel 2 0,5 0 0,5 1 0
Autoluw 2 0 1 0,5 0 0
Gelaagdheid historie laten zien 1 1,5 0 0 0 0
Verbinding binnenstad en buitenwijken 2 0 0 0 0 0
Afwisseling rust en dynamiek 2 1,5 0 0 0 1
Sterk merk en fondsenwerving 2 1 1,5 0 0 0
Brengt stad samen en maakt trots 2 2 1,5 0 0 0
Totaal 21 9,5 6,5 3,5 3 2
Singelpark Leiden 15

16. 16 Singelpark Leiden