Çalışma Psikolojisi

1. ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ
5.Hafta5.Hafta
Öğr.Gör.Doğan GÜRDALÖğr.Gör.Doğan GÜRDAL

2. •PROBLEM ÇÖZÜMLERİDE DEĞİŞİMİ GETİRİR.
•DEĞİŞİM VARSA PROBLEM VARDIR.
PROBLEM
•DEĞİŞİMİN TEMELİNİ OLUŞTURUR.

3. PROBLEM ÇÖZMEK YÖNETİCİNİN
TEMEL GÖREVİDİR.

4. YÖNETİCİ;
• PROBLEMDEN KAÇAMAZ
• BAŞARILI OLABİLMEK İÇİN PROBLEM ÇÖZMEDE
EN DOĞRU ÇÖZÜMÜ BULMAK
ZORUNDADIR.
• PROBLEMİ GİZLEYEMEZ.

5. KARŞINIZA PROBLEMLER YUMAĞI GELDİĞİNDE
TEK TEK DOĞRU ÇÖZÜME GİDİN.

6. PROBLEM NEDİR?
•HAKKINDA ARAŞTIRMA YAPILACAK,
•BİR KARIŞIKLIK, HUZURSUZLUK KAYNAĞIDIR.
•ÜZERİNDE DÜŞÜNÜLECEK,
•ÇÖZÜLECEK SORUNDUR.
•AMAÇLARIMIZLA ARAMIZDAKİ ENGELLERDİR.

7. PROBLEMİN ÇÖZÜMSÜZLÜĞÜ PROBLEMİ ÇÖZEN
KİŞİDEN KAYNAKLANIR.
ÇÜNKÜ;
DOĞRU PROBLEM ÇÖZÜM TEKNİĞİNİ
UYGULAMAYA KARŞI DİRENÇ GÖSTERMEKTEDİR.

8. PROBLEM:
BİREY ENGEL AMAÇ
UNSURLARINDAN OLUŞUR.

9. PROBLEM ÇÖZME SÜRECİNDE;
•TEK BİR YOL DEĞİL, EN İYİ BİR YOL VARDIR.
•HEDEFE ULAŞMAK İÇİN ALTERNATİF YOL YOK
İSE PROBLEM YOKTUR.

10. ÇÖZÜM;
ENGELLERİ ORTADAN
KALDIRMAK, HEDEFE ULAŞMAKTIR.

11. PROBLEM ÇÖZMENİN DAYANAKLARI
1-Geleneksel yöntem: Çözümü geçmişte arayanlar.
AVANTAJLARI:
• Denenmiş olması
• Ucuz olması
• Alt yapısının hazır olması

12. DEZAVANTAJLARI:
• Şartlara uymayabilir.
• Verimsiz olabilir.
• Yenileşmeye engel olur.
• Zaman kaybına neden olur.
Bu yöntem, gerekli ama tek başına yeterli değildir.

13. 2-Kişisel deneyimler: Ben böyle yaparak
başarılı oldum, herkes böyle yapmalı
şeklindeki genellemeler, her zaman olumlu
sonuç vermeyebilir.
Tümevarım; Parçadan bütüne doğru yapılan
genellemedir.
AVANTAJLARI:
• Pratik olması
• Yaşanılmış olması

14. DEZAVANTAJLARI:
• Yanılma payı, örnekleme hatasının olması.
• Bilimsel çalışmalarda Tümevarım tek başına
kullanılmaz.

15. 3-Uzmanlara dayalı problem çözenler:
Konuyu uzmanlarına sorarak onların önerilerini
uygularlar.
• Tümdengelim: Bütünden parçaya doğru yapılan
genellemedir.
• Bilimde mutlak doğru yoktur. Uzmanlar
arasında görüş farklılıkları vardır.
• Bu yöntemde tek başına yeterli değildir.
Problem çözümünde bu üç yöntemden de
faydalanılmalıdır.

16. BİLİMSEL PROBLEM ÇÖZME SÜRECİ
Problem çözmeye başlamadan önceki sorgulama
(kendimize)
1-Gerçek ile beklenti arasında fark var mı?
Hayır cevabınız ise problem yok
Evet cevabınız ise iki numaralı soru

17. 2-Bu fark rahatsızlık veriyor mu?
Hayır cevabınız ise problem yok
Evet cevabınız ise üç numaralı soru

18. 3-Etki alanınızda mı?
Evet cevabınız ise problemi çözmeye başlayın
Hayır cevabınız ise yetkili ile görüşün.

19. Tüm soruları EVET diyorsak problem süreci
başlamış demektir. Problem çözme sürecinde
problemin tanımlanması ve veri toplama
aşamasında 5N+1K kuralı uygulanabilir. Bunu
açacak olur isek:
Niçin?
Nerede?
Nasıl? + Kim? 5N+1K
Ne zaman?
Ne kadar?
Sorularını sıra ile problem üzerine uygulamamız
gerekir.

20. Problem Çözmede Herbert SimonProblem Çözmede Herbert Simon
Yöntemi:Yöntemi:
 Birinci basamak:Birinci basamak: Problemin tanımlanmasıProblemin tanımlanması
tüm problem çevresinin çok dikkatli
biçimde ayrıştırılması problemi
belirleme işlemini oldukça kolaylaştırır.

21. 2.BASAMAK :Problemlerle ilgili2.BASAMAK :Problemlerle ilgili
verilerin toplanmasıverilerin toplanması
 problem durumuyla ilgili gerçeklerinproblem durumuyla ilgili gerçeklerin
toplanmasını gerektirir. Bunlar , problemtoplanmasını gerektirir. Bunlar , problem
çözen kişinin, o anda bildiği ya da o anaçözen kişinin, o anda bildiği ya da o ana
kadar toplayabildiği gerçeklerdir .kadar toplayabildiği gerçeklerdir .

22. 3.BASAMAK :Probleme uygun olası3.BASAMAK :Probleme uygun olası
çözüm yollarının sıralanmasıçözüm yollarının sıralanması
 Herhangi bir problem için olası en iyi çözüme,Herhangi bir problem için olası en iyi çözüme,
ancak değişik seçenek çözümler göz önündeancak değişik seçenek çözümler göz önünde
bulundurulduktan sonra ulaşılabilir. Kabul edilebilirbulundurulduktan sonra ulaşılabilir. Kabul edilebilir
seçeneklerin bir listesini hazırlayabilmek için,seçeneklerin bir listesini hazırlayabilmek için,
problemi çözen kişi, seçenek çözümlerinin;problemi çözen kişi, seçenek çözümlerinin;
engel ,amaç, ve kendisiengel ,amaç, ve kendisi üzerindeki olası etkileriniüzerindeki olası etkilerini
bilmek zorundadır. Bu olası etkiler, ancak problembilmek zorundadır. Bu olası etkiler, ancak problem
çevresine ilişkin üç öge hakkındaki bilgi temeleçevresine ilişkin üç öge hakkındaki bilgi temele
alınarak değerlendirilebilir ve tüm problemalınarak değerlendirilebilir ve tüm problem
çevresinin analizi, bu bilgileri sağlayabilir.çevresinin analizi, bu bilgileri sağlayabilir.

23. 4.BASAMAK :Olası çözümlerin4.BASAMAK :Olası çözümlerin
probleme uygulanmasıprobleme uygulanması
 Belirlediğimiz herhangi bir yolun, kabul edilir olasıBelirlediğimiz herhangi bir yolun, kabul edilir olası
çözüm olup olmadığını kanıtlamak için bu çözümüçözüm olup olmadığını kanıtlamak için bu çözümü
probleme uygularız. Kontrol amacıyla yapılan buprobleme uygularız. Kontrol amacıyla yapılan bu
uygulama, ekonomi, uygunluk ve uygulanabilirlikuygulama, ekonomi, uygunluk ve uygulanabilirlik
gibi ölçütleri (Kriterleri) göz önünde bulundurur.gibi ölçütleri (Kriterleri) göz önünde bulundurur.
Böylesi ölçütlerin belirli özellikleri çok öznelBöylesi ölçütlerin belirli özellikleri çok öznel
(Sübjektif) olabilir. Bu nedenle her zaman ölçütler,(Sübjektif) olabilir. Bu nedenle her zaman ölçütler,
açık-seçik belirginliğe sahip değildir. Böylesi öznel,açık-seçik belirginliğe sahip değildir. Böylesi öznel,
ölçütler, ancak tüm problem çevresinin dikkatliölçütler, ancak tüm problem çevresinin dikkatli
analizi ile ortaya konabilir.analizi ile ortaya konabilir.

24. 5.BASAMAK :Problem için en uygun5.BASAMAK :Problem için en uygun
olası çözümün seçimiolası çözümün seçimi
 Kuşkusuz olası en iyi çözüm tüm ölçütleriKuşkusuz olası en iyi çözüm tüm ölçütleri
karşılayan çözüm değildir. Sizin bütünkarşılayan çözüm değildir. Sizin bütün
ölçütleriniz geçerli olmadıkça bu seçimölçütleriniz geçerli olmadıkça bu seçim
işlemi gerçekleşemez. Ölçütler de problemiişlemi gerçekleşemez. Ölçütler de problemi
çözenin, engelin ve amacın analizineçözenin, engelin ve amacın analizine
dayanmadığı sürece geçerli olamaz.dayanmadığı sürece geçerli olamaz.

25. 6.BASAMAK :Problem - çözüm6.BASAMAK :Problem - çözüm
sürecinin uygulanması.sürecinin uygulanması.
 Tüm problem çevresinin analizi, problem-Tüm problem çevresinin analizi, problem-
çözüm sürecinin uygulanabilmesi için,çözüm sürecinin uygulanabilmesi için,
problemi çözen bireyin yeteneği hakkındaproblemi çözen bireyin yeteneği hakkında
pek çok bilgiyi ortaya çıkarır. Bu analiz, aynıpek çok bilgiyi ortaya çıkarır. Bu analiz, aynı
zamanda, çözümün uygulanabilmesi içinzamanda, çözümün uygulanabilmesi için
gerekli olan para , insan gücü, araç-gereçgerekli olan para , insan gücü, araç-gereç
ve eğitim gereksinimi ortaya çıkarır.ve eğitim gereksinimi ortaya çıkarır.

26. Problem çözmede sorular cevap odaklı değil, soru
sorma odaklı olmalıdır. Doğru sorular sorularak,
doğru cevaplar alınmalıdır. Soru sorma veri toplama
sürecidir. Bilgiye ulaşmada ve problemi anlamada
doğru sorular sorularak teşhis konmalıdır. Örnek: bir
doktorun hastasına sorular sorarak doğru teşhisi
koyması gibidir.
Yanlış teşhis hastayı öldürür.

27. Problemlerin çözümünde başarısızlık;
Problemleri çözmek karışık bir süreçtir ve bizler
bu sürecin her bir aşamasında gerektiği kadar
etkili olamayabiliriz. Bunun sonuçlarını şu
şekilde özetleyebiliriz.
• Metodik çalışmamak
• Yeterli istek ve kararlılığa sahip olmamak
• Problemi yanlış tanımlamak
• Gereken teknik ve yeteneklerden mahrum
olmak

28. • Teknikleri etkili bir şekilde kullanamamak
• • Yanlış bir teknik kullanmak
• • Yetersiz yada doğru olmayan bilgi
• • Yaratıcı ve çözümleyici zihinsel yetenekleri
koordine edememek
• • Çözümü ekli bir şekilde uygulamaya
sokamamak
• • Yukarıdaki engeller dışında çözüm önünde
duran bir çok gizli faktörde vardır.

29. • Teknikleri etkili bir şekilde kullanamamak
• Yanlış bir teknik kullanmak
• Yetersiz yada doğru olmayan bilgi
• Yaratıcı ve çözümleyici zihinsel yetenekleri koordine
edememek
• Çözümü etkli bir şekilde uygulamaya sokamamak
• Yukarıdaki engeller dışında çözüm önünde duran bir çok
gizli faktörde vardır.

30. Akımşemaları
BeyinFırtınası
Neden-Etki
Diyagramı
Veritoplam
GrafikVeŞekiller
YığılmaDiyagramı
ParetoAnalizi
Histogramlar
DağılmaDiyagramları
KontrolŞemaları
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
PROBLEM ÇÖZMEDE
AŞAMALAR
KALİTE GELİŞTİRME ARAÇLARI
1
PROBLEMİN
TANIMI
4 KONTROL
YOLUYLA
SÜREKLİ
GEİŞMEYİ
SAĞLAMA
2
DİAGNOSTİK
SEYAHAT
(TANI)
3
ÇÖZÜM
SEYAHATİ
(TEDAVİ)
Sık
Uygulanan
Hiç
Uygulanmayan
Daha Az
Uygulanan
Organizasyonlarda Problem Çözme Aşamalarında
Kullanılacak Kalite Geliştirme Araçları

31. BAŞLANGIÇ
FAALİYET
FAALİYET
BİTİŞ
KARAR
EVET
HAYIR
Akış Şeması

32. Öğren
ci
okula
geldi
mi ?
Geç
kaldı
mı?
İdareye
bildirdi
mi?
Sınıfa
bildirdi
mi?
Gecikm
e
idareye
bildiril
di
mi?
Gelmedi Okula
geldi Kayda
geçildi,
geç kağıdı
verildi.
Gecikme
idareye
bildirilmedi.
HAYIR
EVET
HAYIR EVET
EVET
EVET HAYIR
Akış Şeması

33. Okul
Çevresi
Öğretmenler
Aileler
Grup
arkadaşları
Mümkün
olan en
yüksek
öğrenci
başarısı
Işık
Isı
Çekicilik
Dersler
Ekstra
Yardım
Sınavlar
Öğrenci İle
İlişkiler
Ödevler
DestekDestek
Ev
Çalışma
Ortamı
Toplantılar
Çalışmaya
Destek
Balık Kılçığı Şeması

34. Vakit çizelgesi
Kantin Öğretmen desteği
eksikliği Kötü ders verme
Kütüphane
Şikây
et
Oranl
arı
Şikâyet Konuları
Pareto Diyagramı

35. 20
40
60
80
Yüzde
Oranı
%70
%6
%5
%4
%15
Pareto Diyagramı
0

37. PUKÖ Çevrimi
P: NE yapmak gerektiğini ve NASIL yapılacağını belirle.
U: Plânı ve ölçüm araçlarını uygula.
K: Sonuçları değerlendirmek ve varsa sapma nedenlerini
anlamak.
Ö: İyileştirmeyi kararlı hâle getirmek ve yeni çalışma
kurallarını düzenlemek.

38. PUKÖ ÇEVRİMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
ŞUNLARDIR
1. Katılımcı yönetim tarzıdır.(Tüm çalışanlar katılır.)
2. Fonksiyonlar arası faaliyetleri geliştirir.
3. “İlk defada doğru yap.” ilkesi geçerlidir.
4.Kalite ve malîyet kriterlerine dönüktür.

40. 0
10
Ön Test Sonuçları
ÖğrenciSayısı
HİSTOGRAMLAR

41. EDWARD DE BOMD’ un 6 Şapkalı Düşünme
Tekniği
Renklerine göre her şapkaya farklı değerler ve bakış açıları
yüklenmiştir. Şapkayı takan kişi o şapkanın yüklediği bakış
açısı ve değerler ile olaylara bakarak karar verir.
BEYAZ: Saflık,temizlik, masumiyet, kişisel yorum
yapmadan objektif yaklaşım veriler ile konuşma değerleri
yüklenmiştir. Örneğin: Bu yıl fire oranı %5, bu ay müşteri
şikâyetinin %1 düzeyinde olduğunun söylenmesi .
KIRMIZI: Şehvet, sinir, öfke duygularını yükler.
Nedenini bilmeden, bence bu çözüm fire oranını
düşürecek diye ifade kullanır. Sezgileriyle bunu ifade
eder. Olaylara olumlu veya olumsuz yaklaşabilir.

42. SARI: Kışkırtıcı, haberci, güneş: Güneş, umut
demektir. Bir şeyin olumlu taraflarını düşünür. Geçen
yıl bunları yaptık sonuç olumlu oldu şeklinde bir ifade
kullanılır.
SİYAH: Kötümser
YEŞİL: Ferahlık,doğanın kendisi. Doğa yaratıcılık ve
üreticiliğin simgesidir. ‘’Tamam bunları yaptık ama
daha yapabileceğimiz şunlar var.’’ şeklinde bir
anlayışın ifadesidir.
MAVİ: Gökyüzü, olayları tepeden bakan, ne zaman hangi
şapkanın takılmasında, karar mekanizmasını işleten bir
düşünce imajı yüklenmiştir.

43. BEYİN FIRTINASI TEKNİĞİ
Beyin fırtınası 1930 yıllarından beri uygulanan bir
tekniktir. Her insan sorunlar karşısında farklı
düşüncelere sahiptir. Ancak insanlar düşüncelerini; ön
yargıyla karşılanacağı, küçük görülme endişesi, söz
hakkı sınırlaması ve eleştiriler endişesiyle söyleyemezler.

44. BEYİN FIRTINASININ KURALLARI
1-Toplantıya katılan her kişiye eşit söz hakkı verilmeli.
2- Zaman sınırlandırılması olmamalı.
3-Konuşmacıya müdahale edilmemelidir.
4-Konuşmacılar eleştirilmemelidir.

45. 5-Değerlendirme yapılamaz.
6-Sırasıyla söz alınır. Sırası geldiğinde söyleyeceği
olmayan pas geçer.
7-Konuşmacı söz aldığında sadece bir öneride
bulunabilir.
8-Herkes pas geçinceye kadar devam edilir.
9-Pas geçenler çoğaldıktan sonra sıra takip edilmeden
söz verilebilir.
Beyin fırtınasından amaç çok sayıda fikir
üretmektir.

46. YATAY DÜŞÜNME
Bir elek, değerlendirme ölçütleri olarak düşünülürse
elekten geçenler uygun çözüm önerileridir ve bir havuzda
toplanır. Beyin fırtınasında nitelik değil, nicelik
önemlidir. Öncelikli amaç fikir sayısı kaliteli değil,
sayısının arıtılarak eleğin doldurulmasıdır. Beyin fırtınası
tekniğinde yeşil şapka kullanılır.
Beyin fırtınası düşey geçişten yatay geçiş sağlayan bir
tekniktir. Her çözüm önerisi dikey düşünmedir. Her öneri
değerlendirilir. Değerlendirme sonucu olumsuz olabilir

47. Konunun saptanması
Kuralların ve yönetimin açıklanması
Fikirlerin toplanması ve yazılması
Kişisel yaratıcılık safhası
Uyguluma
Fikirlerin değerlendirilmesi
Fikirlerin düzenlenmesi
BEYİN FIRTINASI ÖRNEĞİ

48. BEYİN FIRTINASININ KULLANILACAĞI
YERLER
1- Bir problemin belirlenmesinde
2-Bir problemin olası nedenlerinin ortaya çıkarılmasında
3- Bir problemin olası çözümlerinin belirlenmesinde
4- Olası problemler için önlemlerin belirlenmesinde.

49. FİKİR ÜRETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
1-Sınıflandırma
a)-Benzer konular aynı başlıkta toplanır.
b)-Etki ve ilgi alanına göre sınıflandırılır.
c)-Grup çalışması
Birden fazla katılımcının grup oluşturarak önerileri
değerlendirilmesidir. Beyin fırtınasında üretilen
fikirler aynı toplantıda değerlendirilmez.Kılçığı adı
verilen diyagrama işlenir.

50. d)-Oylama
Bir insanın seçenekler konusunda oy kullanması için
problemin ayrıntısı hakkında fikir sahibi olması gerekir.
e)-Neden sonuç diyagramı
Bir probleme ait olası nedenleri tanımlama amacıyla
kullanılır.

51. 2- Problemi etkileyen ana nedenler
Süreci etkileyen ana nedenler ortaya konur. Sürekli
neden diye sorularak ilgili yere yazılır. Her bir neden
için ‘’neden?’’ sorusu sorularak alt nedenler
tanımlanır. Sonuçlar balık

52. KALİTE ÇEMBERİ
Kalite çemberleri, bir problem çözme tekniği olarak
geliştirilmiş ve amacı, bir kurumdaki malîyetleri azaltarak
verimi artırmaktır. Bunun yanı sıra kurum içi verimin,
motivasyonun, iş tahmininin ve çalışanlar arası iletişimin
artırılması ve geliştirilmesi gibi hedefleri de vardır. Kalite
çemberlerinde aynı iş ortamından bir ilâ on iki arası
değişen sayıda eleman bir araya gelerek kendi işleri ile
ilgili problemleri çözmeye çalışırlar. Toplantılar haftalık
ve aylık olarak düzenlenir ve bir iki saat arasında bir
zaman diliminde gerçekleştirilir. Çember lideri
kullanılacak yöntemler konusunda uzman olmalıdır.