Lezing voor de PAL Zuid Holland over GLB

1. Hoe kan het GLB na 2020 bijdragen
aan duurzame(r) landbouw in Zuid-
Holland?
Krijn Poppe l Lid PAL / senior econoom LEI Wageningen UR

2. Inleiding
Europees landbouwbeleid: waarom nu op de
agenda?
Het huidige GLB
Enkele suggesties voor het GLB-na-2020
Vragen voor Zuid-Holland
2

3. Artikel 33 Europees Verdrag
 The common agricultural policy shall have as its
objectives:
 (a) to increase agricultural productivity by developing
technical progress and by ensuring the rational
development of agricultural production and the optimum
utilisation of the factors of production, particularly labour;
 (b) to ensure thereby a fair standard of living for the
agricultural population, particularly by the increasing of
the individual earnings of persons engaged in agriculture;
 (c) to stabilise markets;
 (d) to guarantee regular supplies; and
 (e) to ensure reasonable prices in supplies to consumers.
GLB wordt vaak verdedigd
met publieke waarden als
milieu, landschap,
biodiversiteit.
Verdrag helpt niet erg in
beleidscommunictie en
richting geven aan
discussie

4. Interventie logica DG Agri (pillar I, I+II, II)
 (a) to increase agricultural
productivity by developing technical
progress and by ensuring the
rational development of agricultural
production and the optimum
utilisation of the factors of
production, particularly labour;
 (b) to ensure thereby a fair
standard of living for the agricultural
population, particularly by the
increasing of the individual earnings
of persons engaged in agriculture;
 (c) to stabilise markets;
 (d) to guarantee regular supplies;
and
 (e) to ensure reasonable prices in
supplies to consumers.
 Maintain market stability
 Meet consumer expectation
 Enhance farm income
 Improve ag. competitiveness
 Foster innovation
 Provide public environmental
goods
 Pursue climate change
mitigation and adaptation
 Maintain agricultural diversity
 Promote socio economic
development of rural areas
Uitleg GLB aan outsiders
is niet zo eenvoudig door
historische aanpak via 2
pijlers die niet erg
verbonden zijn met de
publieke doelen
(interventie logica)

5. De tijden blijven veranderen: op naar 2040
1955
 Armoede op de ‘arme zandgronden’
 Na WO-II: Voedselschaarste is
aandachtspunt, bij netto-import en
gebrek aan $
 Intensivering als strategie
 Migratie naar stad en buitenland
 Platteland niet in netwerk: slechte
wegen, geen auto’s, geen telefoon
 Boeren vaak niet in belastingsysteem /
geen sociale zekerheid
 Landbouw groot aandeel in regionale
economie
 Prijsbeleid efficient overdrachts-
mechanisme (voor ALLEN in sector)
 Landbouw is ‘eigenaar’ van platteland
2020
 Armoede is in de grote steden bij
immigranten en gebroken gezinnen
 Voedsel genoeg, we over-eten, EU is
netto-exporteur, subsidies lastig
 Milieuprobleem door intensivering
 Platteland is woongebied
 Platteland in alle netwerken, incl.
internet; auto nuttiger dan in de stad
 Boeren vallen onder sociale stelsel en
profiteren van 2 typen steun
 Landbouw klein aandeel regionale
economie
 Prijsbeleid/gekoppelde steun geen
efficiente transfer mechanismes
 Stad en burger zijn ‘eigenaar’
platteland

7. Politieke economie van hervorming 2020
 Altijd lastig omdat het tot herverdeling van geld leidt
 Er is een zekere hervormingsmoeheid, maar het kon wel
eens nodig zijn:
● Als ‘vergroening’ niet werkt
● Als klimaatsverandering aandacht behoeft
● Er vanwege crises (migratie, werk) veel geld afgaat
 De agenda werkt niet mee: verkiezingen EP en nieuwe
Europese Commissie in 2019; vooralsnog geen
helderheid over EU budget(verdeling)
 De economische en politieke situatie in komende jaren
zal bepalen of we hervormen of bijschaven.
 Dus verstandig om ons wel voor te bereiden

8. GLB 2014 – 2020: huidige veranderingen
 Pijler 1:
● Basispremie voor alle landbouwgronden per regio
● 30% gekoppeld aan vergroening
● Permanent grasland
● Verplichte diversificatie (3 gewassen)
● 5% biodiversiteitsbraak/buffer (EFA)
● Enkele top-ups (jonge boeren, kleine bedrijven,
herintroductie gekoppelde betalingen) en aftopping
 Pijler 2:
● Doelgericht, mogelijkheid collectieven.
● Meer aandacht concurrentiekracht en innovatie (EIP
productivity & sustainability)
+ (melk- en suikerquota verdwijnen)

10. Externe convergentie: zijn gelijke directe
betalingen gewenst?
10

11. Aandeel GLB betalingen in netto toegevoegde waarde boerderij
For farms with a payment, 2009-2011 (source: FADN)

12. Aandeel van directe toeslagen in bedrijfsinkomen
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
Percentage
grootste bedr. kleinste bedr.
per farm in 2009-2011 % of Net value added

13. Een ‘flat rate’ voor EU-28 is niet zinvol:
 Vermindert niet de (ervaren) administratieve last
 Geen samenhang met publieke doelen
 Kan oneerlijk zijn en verstorend werken:
● Opbrengst tarwe in ton per ha (2010-2012)
● Duitsland: 7.0 <> Bulgarije 3.5
● Grondprijs in Euro per ha (2009)
● Dk 25.900; Spanje 10.500; Litouwen 1.000
● Arbeidskosten in euro / hour, niet-landbouw
● Frankrijk € 34.60 < > Hongarije € 7.30
● Juist in Oost-Europa veel grote bedrijven
 “Decoupled” is een juridisch WTO begrip, betekent niet
dat er geen economische effecten zijn !

14. Verdeling van de directe betalingen
Source: DG AGRI

15. Sterke concentratie: 5 mln. boeren, geen 11 Source: FADN
0
20
40
60
80
100
120
0 20 40 60 80 100 120
percentagestandardoutput
percentage farms
France
Germany
UK
Spain
Italy
Poland
Sweden
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0 5 10 15 20 25
percentagestandardoutput
percentage farms
France
Poland
Romania

16. Issues in discussie over GLB-na-2020
 Hoeveel geld is er beschikbaar?
 Huidige GLB is lastig uit te leggen naar de burger
 Sommige landen willen een gelijke toeslag voor alle ha
 Gaat het geld wel naar de (kleine?) boeren die het nodig
hebben, niet naar grootgrondbezitters ?
 Is de vergroening wel effectief en efficiënt?
 Tegelijkertijd moet er meer gebeuren aan klimaat
(mitigatie, adaptatie)
 Roep om versimpeling in administratieve lasten
16

17. Mijn indruk van de administratieve lasten
Milieubeleid is niet erg populair
Risico van forse “boetes”
Vergroening wordt niet gezien als
erg zinvol

18. Kan het na 2020 simpeler en effectiever?
 Door meer onderscheid te maken tussen
● een sociaal vangnet voor (kleine) boeren die dat
nodig hebben (al of niet gekoppeld aan sociale
wetgeving)
● en publieke waarden (milieu, landschap,
biodiversiteit, klimaat) vooral voor de grote
oppervlaktes c.q. daar waar het nodig is.
● Kan daarbij aangesloten worden bij markt-
initiatieven (duurzaamheidsschema’s)
● Ook omdat de voedingsindustrie steeds
geconcentreerder is
● Misschien moet je zelfs naar voedselbeleid
(WRR)
18

19. Sociaal vangnet kost circa 14 mld. (1/3rd pijler I)
(berekend via FADN, mogelijk dus wat meer)
-20000
-10000
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0
Familyincome
percentage farms
gezinsinkomen
minimum inkomen
Family income
Mimimum income
(safety net)

20. 20
PILLAR
1
PILLAR
2
Cross
Compliance
Greening
Contracts
agri-environ-
mental mgt.
Domain
A
Domain
B
Domain
C
Capping and
Targeting
Align with industry
and Public Contracts
Support (social)
innovation
DESIGN PRINCIPLES

21. Future CAP: objectives for the domains
Domain A
• Maintain market stability
• Enhance farm income
• Improve agricultural competitiveness (fair chains)
Domain B
• Provide environmental public goods (incl. nature)
• Pursue climate change adaptation and mitigation
• Ensure public health (farm level and food policy)
Domain C
• Promote socio-economic development of rural areas
• Foster innovation
• Maintain agricultural diversity in EU (employment)

22. Van huidige GLB naar een nieuw GLB na 2020
• Naar persoonsgebonden inkomenstoeslag,
o.b.v. reële inkomens per regio.
• Vangnet bij calamiteiten en incentives voor
risicomanagement (verzekeringen?).
Domein A
Voedselzekerheid
Risicomanagement
Inkomensondersteuning
• Naar betalingen voor vergroening o.b.v.
duurzaamheidschema’s verwerkende
industrie of contracten met regionale
overheden: contractuele relaties.
• Start voedselbeleid.
Domein B
Vergroening
Klimaatverandering
Volksgezondheid
• Ondersteun innovatie, concurrentiekracht
(EIP, voorlichting, investeringssteun etc.)
• Relocatie veehouderij in EU waar nodig
• Leefbaarheid platteland via POP, LEADER
Domein C
Leefbaar platteland
Innovatie
Werkgelegenheid

23. Wat betekent dit voor Zuid-Holland ?
 Overgrote deel van de landbouw is gericht op
grootschalige voedselindustrie en retail, met in
achtneming van ruimtelijke en ecologische
randvoorwaarden
 Ter relativering van het belang van GLB:
● Structuur van de landbouw 1950 - 2005 is vooral
bepaald door hogere arbeidskosten en maar beperkt
door landbouwbeleid (Silvis et al, 2008)
● Ook voor komende jaren zijn de algemeen economische
ontwikkelingen, de demografie en de techniek (ICT !)
belangrijker dan de toeslagen voor de ontwikkeling van
de landbouw

24. Uitvoeringsregeling POP3 door provincie
 Maatregelen innovatie en verduurzaming landbouw
● Trainingen, workshops, ondernemingscoaching e.d.
● Fysieke investeringen voor innovatie, verduurzaming bij
jonge landbouwers.
● Samenwerken in het kader van Europees Innovatie
Partnerschap (Operationele groepen in EIP)
 Maatregelen duurzaam benutten natuurlijke hulpbronnen
● Niet-productieve investeringen biodiversiteit, natuur,
landschap, hydrologische maatregelen, PAS
● Water (KRW, Deltaplan Agrarisch waterbeheer)
 LEADER (bottum-up gebiedsinitiatieven)
2014 tot 2020 in totaal €53,5 mln. (w.v. 50% EU)
● Daarnaast SNL-regeling: Agrarisch natuur- en
water-beheer (ook nog eens 50 miljoen POP3)

25. Opstellen Ambitiedocument; Duurzame innovatie
agenda (lange termijnperspectief)
- Input vanuit Platform in oprichting
- Nieuwe rol provincie
- Uitproberen, met als doel:
Versnelling richting duurzame landbouw
BESLUITEN GS en PS (mei en juni 2016)
 Bepalen ambitie en urgentie voor duurzame
innovatie agenda
 Geld voor experimenten en proeftuinen
(POP3);
 Kennis- en ontwikkelprogramma
PROVINCIE: DUURZAME INNOVATIE
AGENDA
Mee bezig:
- Platform Duurzame Landbouw in
oprichting
Vernieuwings- en
VoedselNetwerk Zuid-Holland
SAMEN FLINKE
SPRONG NAAR
DUURZAMERE
LANDBOUW

26. VERBINDEN : VAN AMBITIE NAAR PRAKTIJK
De Stadsboeren
Taskforce Agrarische Natuur
Doe goed, eet goed!
PLATFORMS
1.Hoeksche Waardenmakerij Publiek-
private partnerschap
3. De Hoeksche Waard maakt het Waard
.
4.Coöperatie Collectief Hoeksche Waard
CCHW
5.Stichting Veldleeuwrik
6.Platform Aarde Boer Consument:
Privaat vereniging.
7.Gebiedsovereenkomst
Krimpenerwaard
10.Polders met Warden
Publiek-private partnerschap
11.Het Groene Hart Atelier
13.Stichting Struinen & Vorsen
14. Kringloopboeren Midden-Delfland.
15. Stadsboeren Uit Je Eigen Stad
Rotterdam. Social enterprise
16.Food Council Rotterdam
Onafhankelijk adviesorgaan
17. Hotspot Hutspot. Sociale
ondernemers, restaurantketen
18. Permacultuur Leerdam.
19. Drechtstadsboer. Stichting
21. BlauwZaam. Partnerschap, stichting

27. Bedrijfsmodel gebaseerd op creeren van
toegevoegde waarde op de boerderij:
verdient dit extra steun?
 Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit:
● Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano’s, poldersport)
● Specifieke producten (‘slow food’), evt. met eigen
productie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees)
● Huisverkoop al of niet met on-line etc.
● Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf, bio.
 Afhankelijk van contact met consument, op e-bike afstand
 Hoge mate van ondernemerschap en kennis
 Marktontwikkeling wel een probleem

28. PAL: Naar een waardenvolle Landbouw:
 Steun voor provinciaal platform (als dialoog functie,
wordt dit broeiplek voor Operationele Groepen EIP?)
 Kies voor gebiedsgerichte invulling
 Focus op versterking stad-land relatie
 Integreer landbouw in gebiedsprofielen en –visies
 Versterk met agri verbonden maatschappelijke waarden:
● Economie
● Milieu en klimaat
● Natuur en biodiversiteit
● Landschap en recreatie
● Water
Geen grote provinciale rol in:
voedselzekerheid, -veiligheid;
dierwelzijn, -gezondheid;
leefbaarheid platteland.

29. PAL-advies Realistische aanpak Groene
Hart
Benoem kwaliteit en focus: integraal beleid met de
focus op bodembeheer, watersysteembeheer en
grondgebruik
 Geef het gebied draagvlak (promoot en verbind met
stad)
 Zorg voor aansturing met autoriteit

30. Concluderende samenvatting voor de
provinciale agenda:
 Het GLB blijft aan verandering onderhevig - houd
rekening met een nieuwe herziening in 2020
 Denk na of huidig instrumentarium goed genoeg is voor
je provinciale doelen, lobby bij EZ en EU voor:
● Meer aandacht voor publieke doelen (milieu, natuur,
landschap, biodiversiteit, klimaat, innovatie) is
gewenst vanuit de leefomgevingsproblematiek. Met
innovatie om boeren een toekomst te bieden. Zorg
dat pijler 1 daarvoor echt wordt ingezet, of:
● Een verschuiving van pijler-1 inkomenssteun naar
pijler-2 doelgerichte steun. Vraagt dan wel om
meer co-financiering.
● Een fundamenteel herontwerp GLB langs 3
domeinen
30

31. Dank voor uw
aandacht -
tijd voor debat
krijn.poppe@wur.nl
wageningenUR.nl/lei
Straks op website PAL
en op Slideshare