บทเรียนำสำเร็จรูป เรื่อง ระบบย่อยอาหาร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

1. บทเรียนสาเร็จรู ป
สอดแทรกคุณธรรม จริยธรรม
เรื่อง ระบบการย่อยอาหาร
กลุ่มสาระการเรียนรู้ วทยาศาสตร์
ิ
ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 4
โดย
นายสุ รชัย ผิวเหลือง
โรงเรียนพะโต๊ ะวิทยา
อาเภอพะโต๊ ะ จังหวัดชุ มพร
สานักงานเขตพืนทีการศึกษามัธยมศึกษาเขต 11
้ ่
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพืนฐาน
้
กระทรวงศึกษาธิการ

2. คาแนะนาสาหรับนักเรียน
บทเรี ยนสาเร็จรู ปนี้ จัดทาขึ้นเพื่อให้นกเรี ยนศึกษาด้วยตนเอง โปรดอ่าน
ั
คาแนะนาก่อนศึกษาบทเรี ยน ดังต่อไปนี้
1. บทเรี ยนนี้ไม่ใช่ขอสอบ นักเรี ยนไม่ตองกังวลใจ ค่อย ๆทาไปเรื่ อย ๆ ทีละกรอบ
้
้
นักเรี ยนจะได้รับความรู ้ ได้ทาแบบฝึ กหัดและได้ทากิจกรรมต่าง ๆ ด้วยตัวของนักเรี ยนเอง
2. ก่อนที่นกเรี ยนจะศึกษา ให้นกเรี ยนทาแบบทดสอบก่อนเรี ยนเพื่อวัดพื้นฐานความรู ้
ั
ั
เดิม
3. เริ่ มทาตั้งแต่กรอบแรกเรี ยงไปตามลาดับ โดยไม่ขามกรอบใดกรอบหนึ่ง
้
4. อ่านคาอธิบายและคาถามช้า ๆ ให้เข้าใจ แล้วจึงเขียนคาตอบลงในกระดาษอื่น
อย่าขีดเขียนลงในบทเรี ยนสาเร็จรู ปนี้
5. เมื่อตอบคาถามเสร็จกรอบหนึ่ง แล้วจึงเปิ ดไปดูคาตอบในกรอบต่อไป เพื่อตรวจ
คาตอบว่าตอบถูกหรื อไม่ ถ้าตอบถูกก็จงทากรอบต่อไป
่
6. ถ้าคาตอบผิด จงย้อนอ่านข้อความในกรอบที่ผานมาให้เข้าใจ แล้วตอบคาถาม
7. ทาไปเรื่ อย ๆ ไม่ตองรี บร้อน ถ้าเบื่อก็ให้พกสักครู่ แล้วกลับมาทาใหม่
้
ั
8. เมื่อศึกษาจบทุกกรอบแล้ว ให้นกเรี ยนทาแบบทดสอบหลังเรี ยน เสร็จแล้วตรวจคาตอบ
ั
เพื่อดูผลความก้าวหน้าของตนเอง
9. นักเรี ยนจะต้องซื่อสัตย์ต่อตนเอง ไม่เปิ ดดูคาตอบก่อนหรื อในขณะปฏิบติกิจกรรม
ั
10. เก็บอุปกรณ์การเรี ยนให้เรี ยบร้อย ภายหลังเสร็จสิ้ นภารกิจ

3. แนวคิด
่
ระบบการย่อยอาหารมีอวัยวะทาหน้าที่ยอยอาหารให้ละเอียด
เพื่อไปเลี้ยงส่ วนต่างๆของร่ างกาย โดยการซึมผ่านลาไส้เล็กเข้าสู่ กระแสเลือด
ผลการเรียนรู้
1. บอกชื่ออวัยวะในระบบการย่อยอาหารได้
2. อธิบายหน้าที่ของอวัยวะในระบบการย่อยอาหารได้
3. สรุ ปความสัมพันธ์ระหว่างอวัยวะต่างๆในระบบการ
ย่อยอาหารได้
4. มีความขยัน ซื่อสัตย์ รับผิดชอบต่องานในหน้าที่

4. แบบทดสอบก่อนเรียน
คาชี้แจง ให้นกเรี ยนเลือกคาตอบที่ถูกต้องที่สุด เพียงคาตอบเดียว
ั
1. กระเพาะอาหารใช้เวลาในการย่อยอาหารนานเท่าใด
ก. 1-2 ชัวโมง
ข. 3-4 ชัวโมง
่
่
ค. 5 ชัวโมง
ง. 1 วัน
่
2. อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการย่อยอาหารต่อจากปากคืออะไร
ก. กระเพาะอาหาร
ข. หลอดอาหาร
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
3. ในกระเพาะอาหารสามารถขับน้ าย่อยประเภทใด
ก. น้ าหวาน
ข. เบส
ค. เกลือแร่
ง. กรด
4. อวัยวะในข้อใดที่ผลิตน้ าย่อยช่วยย่อยอาหารในลาไส้เล็ก
ก. กระเพาะอาหาร
ข. ตับอ่อน
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
่
5. อาหารที่ยอยในกระเพาะอาหารแล้วจะถูกส่ งไปที่อวัยวะใด
ก. ลาไส้เล็ก
ข. ลาไส้ใหญ่
ค. หลอดอาหาร
ง. ทวารหนัก

5. 6. น้ าลายในปากของคนเราจะย่อยอาหารประเภทใด
ก. โปรตีน
ข. เกลือแร่
ค. แป้ ง
ง. ไขมัน
7. อวัยวะใดมีความยาวที่สุดในระบบย่อยอาหาร
ก. หลอดอาหาร
ข. ทวารหนัก
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
8. อวัยวะใดที่ไม่ได้ช่วยย่อยอาหาร
ก. ปาก
ข. หลอดอาหาร
ค. กระเพาะอาหาร ง. ลาไส้เล็ก
9. ถ้าถุงน้ าดีถูกตัดออกจะมีผลต่อระบบย่อยอาหารอย่างไร
ก. เป็ นแผลที่ลาไส้ ข. เบื่ออาหาร
ค. สร้างไลเปสไม่ได้ ง. ไขมันจะไม่แตกตัว
10. อาหารที่เรารับประทานแล้วส่ วนใหญ่จะถูกย่อยที่อวัยวะใด
ก. ลาไส้เล็ก
ข. ลาไส้ใหญ่
ค. ปาก
ง. กระเพาะอาหาร

6. บทเรียนสาเร็จรู ป
เรื่อง ระบบการย่ อยอาหาร
กรอบที่ 1
ระบบการย่ อยอาหาร หมายถึงระบบที่มีการแปรสภาพอาหารโดยใช้เอนไซม์
เข้าทาปฏิกิริยากับสารอาหารโมเลกุลใหญ่ให้มีโมเลกุลเล็กลง จนกระทัง
่
สามารถซึมผ่านเยือหุมเซลล์ได้ ซึ่งประกอบไปด้วยอวัยวะต่างๆ ตั้งแต่
่ ้
ปาก ลิ้น ฟัน คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลาไส้เล็ก ลาไส้ใหญ่
คาถาม หน้าที่ของระบบการย่อยอาหารคืออะไร
ก. บดอาหาร ข. เก็บอาหาร ค. เคี้ยวอาหาร ง. ย่อยอาหารให้เล็กลง

7. ดูคาตอบในกรอบต่อไปเรื่ อย ๆ นะค่ะ
กรอบที่ 2
อวัยวะในระบบย่ อยอาหาร ประกอบด้วย
1. ปาก ในปากมีฟันมีไว้สาหรับบดเคี้ยวอาหารที่เรารับประทานเข้าไปให้
คลุกเคล้ากับน้ าลาย ในน้ าลายมีน้ าย่อย ย่อยแป้ งให้กลายเป็ นน้ าตาล
- ต่อมน้ าลาย มีหน้าที่ผลิตน้ าลาย ซึ่งมี 3 คู่ ทาให้อาหารอ่อนตัว ง่ายต่อ
การเคี้ยว และการกลืน
คาถาม น้ าลายสามารถย่อยอาหารประเภทใด
ก. โปรตีน
ข. แป้ ง
คาตอบของกรอบที่ 1
ค. ไขมัน
ง. วิตามิน

8. ง. ย่อยอาหารให้เล็กลง
ลองดูซิ ไม่ยากอย่างที่คิด
กรอบที่ 3
2. คอหอย เป็ นส่ วนในสุ ดต่อจากช่องปาก ซึ่งมีช่องเปิ ดเข้าสู่หลอดอาหาร
3. หลอดอาหาร ประกอบด้วยกล้ามเนื้อเรี ยบที่สามารถบีบตัวเป็ นจังหวะ
ในขณะมีอาหารผ่านลงมา
- มีหน้าที่ลาเลียงอาหารจากช่องปากผ่านลงไปยังกระเพาะอาหาร
คาถาม หน้าที่ของหลอดอาหารคือข้อใด
ก. ลาเลียงอาหาร ข. ย่อยอาหาร
คาตอบของกรอบที่ 2
ค. ผลิตน้ าย่อย
ง. ผลิตน้ าลาย

9. ข. แป้ ง
ใจเย็นๆ ค่อย ๆ ศึกษาไปเรื่ อย ๆ
กรอบที่ 4
4. กระเพาะอาหาร
่
- ผนังกระเพาะอาหารมีกล้ามเนื้อหนา แข็งแรงมาก และยืดหยุนได้
- มีความจุอาหารประมาณ 1,000 – 1,200 ลูกบาศก์เซนติเมตร
- มีกล้ามเนื้อหูรูด 2 แห่ง คือกล้ามเนื้อหูรูดส่ วนที่ติดกับหลอดอาหาร และ
กล้ามเนื้อหูรูดส่ วนที่ติดกับลาไส้เล็ก
คาถาม ภายในกระเพาะอาหารมีกล้ามเนื้อหูรูดกี่แห่ง
ก. 1 แห่ง
ข. 2 แห่ง
ค. 3 แห่ง
ง. 4 แห่ง
คาตอบของกรอบที่ 3
ก. ลาเลียงอาหาร
ไม่ ยากใช่ ไหม
ทาไปเรื่อย ๆ ไม่ ต้องรีบ

10. กรอบที่ 5
กระเพาะอาหาร
- ที่ผนังด้านในของกระเพาะอาหาร สามารถหลังน้ าย่อย และกรดเกลือ
่
ออกมา ช่วยย่อยสารอาหารประเภทโปรตีนได้
- กระเพาะอาหารจะบีบรัดตัวจนอาหารผสมกับน้ าย่อยได้ดี
- กระเพาะอาหารจะใช้เวลาในการย่อยอาหาร นานถึง 3 - 4 ชัวโมง
่
คาถาม กระเพาะอาหารมีวธีการย่อยอาหารแบบใด
ิ
ก. หดตัว
ข. คลายตัว
ค. ดูดน้ าย่อยจากอวัยวะอื่น ง. ขับน้ าย่อยแล้วบีบรัดตัว
คาตอบของกรอบที่ 4
ข. 2 แห่ง
ตั้งใจหน่อยน่ะ
ไม่ยากหรอก

11. กรอบที่ 6
กระเพาะอาหาร
่
- กระเพาะอาหารมีลกษณะเป็ นถุง สามารถยืดหยุนได้
ั
- ภายในกระเพาะอาหารมีต่อมน้ าย่อยที่ทาหน้าที่ขบกรดออกมา
ั
- เพื่อช่วยในการย่อยอาหารและฆ่าแบคทีเรี ยต่างๆภายในกระเพาะอาหาร
คาถาม น้ าย่อยใน กระเพาะอาหารทาหน้าที่ขบสารใดออกมา
ั
ก. เบส
ข. กรด
คาตอบของกรอบที่ 5
ง. ขับน้ าย่อยแล้วบีบรัดตัว
ค. น ้ำตำล
ง. แบคทีเรี ย
่
ความพยายามอยูที่ไหน
่ ั่
ความสาเร็จอยูที่นน

12. กรอบที่ 7
ลาไส้ เล็ก
- เป็ นทางเดินอาหารต่อจากกระเพาะอาหารไปยังลาไส้ใหญ่ ทาหน้าที่
ย่อยและดูดซึมอาหารไปเลี้ยงร่ างกาย
่
- ลาไส้เล็กของคนยาวประมาณ 7 เมตร ขดอยูในช่องท้อง
คาถาม ลาไส้เล็ก มีหน้าที่อะไร
ก. ละลายไขมัน ข. บีบรัดตัว
คาตอบของกรอบที่ 6
ข. กรด
ค. ลาเลียงอาหาร
ง. ย่อยและดูดซึมอาหาร
ถ้าไม่เข้าใจกลับไปลองใหม่อีกครั้งซิค่ะ

13. กรอบที่ 8
ลาไส้ เล็ก ลาไส้เล็กแบ่งออกเป็ น 3 ส่ วน คือ
่
ดูโอดีนม (Duodenum) ยาวประมาณ 30 เซนติเมตร อยูรอบๆบริ เวณส่ วนหัว
ั
ของตับอ่อน เป็ นตาแหน่งที่มีการย่อยเกิดขึ้นมากที่สุด
เจจูนม (Jejunum) ยาวประมาณ 2 ใน 6 ของลาไส้เล็กหรื อประมาณ 3-4 เมตร
ั
ไอเลียม (Ileum) เป็ นลาไส้เล็กส่ วนสุ ดท้ายปลายสุ ดของไอเลียมต่อกับลาไส้ใหญ่
คาถาม อวัยวะที่มีความยาวมากที่สุดในร่ างกาย คืออะไร
ก. หลอดอาหาร ข. กระเพาะอาหาร
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
เก่งมากค่ะ พยายามอีกนิด
จะสาเร็จแล้ว
คาตอบของกรอบที่ 7
ง. ย่อยและดูดซึมอาหาร

14. กรอบที่ 9
ลาไส้ เล็ก การย่อยอาหารในลาไส้เล็กเกิดจากการทางานร่ วมกันของสารจาก
แหล่งต่างๆ ได้แก่ ตับ ตับอ่อน และผนังลาไส้เล็ก
- น้ าดี ( มีสีเขียวปนเหลือง ) มาจากตับ มีหน้าที่ช่วยให้ไขมันแตกตัว
- น้ าย่อยจากตับอ่อน ช่วยย่อยคาร์โบไฮเดรต โปรตีนและไขมัน
่
- น้ าย่อยจากลาไส้เล็กเอง ทาหน้าที่ยอยอาหารประเภทอื่นๆ
คาถาม ตับของคนเรามีหน้าที่อะไร
ก. ละลายไขมัน
ข. ย่อยอาหาร
ค. ผลิตน้ าดีเพื่อช่วยให้ไขมันแตกตัว ง. ย่อยและดูดซึมอาหาร
คาตอบของกรอบที่ 8
ค ลาไส้เล็ก
พยายามต่อไปเรื่ อย ๆนะค่ะ

15. กรอบที่ 10
ลาไส้ เล็ก
- การย่อยอาหารในลาไส้เล็ก ถือเป็ นการย่อยอาหารครั้งสุ ดท้าย
- สารอาหารจาพวกคาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน ที่ถูกย่อยจนมี
ขนาดเล็กและละลายน้ าได้จะถูกดูดซึมผ่านผนังลาไส้เล็กเข้าสู่กระแสเลือด
และถูกส่ งจากกระแสเลือดไปยังเซลล์ต่างๆ
คาถาม อาหารจะถูกย่อยครั้งสุ ดท้ายที่บริ เวณใด
ก. ปาก
ข. หลอดอาหาร ค. กระเพาะอาหาร
คาตอบของกรอบที่ 9
ค. ผลิตน้ าดีเพื่อช่วยให้ไขมันแตกตัว
ง. ลาไส้เล็ก
สู ้ สู ้ ต่อไป ใกล้สาเร็จแล้ว

16. กรอบที่ 11
ลำไส้ ใหญ่ เป็ นทำงเดินอำหำรต่อจำกลำไส้ เล็กไปยังทวำรหนัก ทำหน้ ำที่
รับกากอาหาร จากลาไส้เล็ก และดูดน้ าจากกากอาหาร
- ลาไส้ใหญ่ของคนเรามีความยาวประมาณ 1.5 เมตร
- ในลาไส้ใหญ่ไม่มีความสามารถในการสร้างน้ าย่อย จึงไม่เกิดการ
ย่อยอาหารในส่ วนนี้
คาถาม ลาไส้ใหญ่ มีหน้าที่อะไร
ก. ดูดน้ าจากกากอาหาร
ค. ลาเลียงอาหาร
คาตอบของกรอบที่ 10
ง. ลาไส้เล็ก
ข. ย่อยอาหาร
ง. ย่อยและดูดซึมอาหาร
เกือบถึงเส้นชัยแล้วจ้า...

17. กรอบที่ 12
อวัยวะทีช่วยย่ อยอาหาร
่
1. ตับ ทาหน้าที่สร้างน้ าดี ส่ งไปเก็บไว้ในถุงน้ าดี น้ าดีจะทาให้ไขมัน
่
แตกตัวและมีขนาดเล็กลง เพื่อให้เอนไซม์ทาหน้าที่ยอยไขมันได้ง่ายขึ้น
2. ตับอ่อน ทาหน้าที่สร้างเอนไซม์หลายชนิด เอนไซม์ที่สร้างแล้วจะถูกส่ ง
ไปยังลาไส้เล็ก เพื่อใช้ในการย่อยสารอาหารต่อไป
คาถาม น้ าดีสร้างน้ าย่อยเพื่อย่อยอาหารประเภทใด
ก. โปรตีน ข. ไขมัน ค. คาร์โบไฮเดรต
คาตอบของกรอบที่ 11
ก. ดูดน้ าจากกากอาหาร
ง. เกลือแร่
ชัยโย ทาสาเร็จแล้ว
เก่ง จริ งๆ

18. กรอบที่ 13
เมื่อเข้าใจแล้ว ทาแบบทดสอบ
หลังเรี ยนเลยนะครับจะได้ทราบผล
การพัฒนาของตนเอง
คาตอบของกรอบที่ 12
ข. ไขมัน

19. แบบทดสอบหลังเรี ยน
คาชี้แจง ให้นกเรี ยนเลือกคาตอบที่ถูกต้องเพียงคาตอบเดียว
ั
1. กระเพาะอาหารใช้เวลาในการย่อยอาหารนานเท่าใด
ก. 1-2 ชัวโมง
ข. 3-4 ชัวโมง
่
่
ค. 5 ชัวโมง
ง. 1 วัน
่
2. อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการย่อยอาหารต่อจากปากคืออะไร
ก. กระเพาะอาหาร
ข. หลอดอาหาร
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
3. ในกระเพาะอาหารสามารถขับน้ าย่อยประเภทใด
ก. น้ าหวาน
ข. เบส
ค. เกลือแร่
ง. กรด
4. อวัยวะในข้อใดที่ผลิตน้ าย่อย ช่วยย่อยอาหารในลาไส้เล็ก
ก. กระพาะอาหาร
ข. ตับอ่อน
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
่
5. อาหารที่ยอยในกระเพาะอาหารแล้วจะถูกส่ งไปที่อวัยวะใด
ก. ลาไส้เล็ก
ข. ลาไส้ใหญ่
ค. หลอดอาหาร
ง. ทวารหนัก

20. 6. น้ าลายในปากของคนเราจะย่อยอาหารประเภทใด
ก. โปรตีน
ข. เกลือแร่
ค. แป้ ง
ง. ไขมัน
7. อวัยวะใดมีความยาวที่สุดในระบบย่อยอาหาร
ก. หลอดอาหาร ข. ทวารหนัก
ค. ลาไส้เล็ก
ง. ลาไส้ใหญ่
8. อวัยวะใดที่ไม่ได้ช่วยย่อยอาหาร
ก. ปาก
ข. หลอดอาหาร
ค. กระเพาะอาหาร ง. ลาไส้เล็ก
9. ถ้าถุงน้ าดีถูกตัดออกจะมีผลต่อระบบย่อยอาหารอย่างไร
ก. เป็ นแผลที่ลาไส้ ข. เบื่ออาหาร
ค. สร้างไลเปสไม่ได้ ง. ไขมันจะไม่แตกตัว
10. อาหารที่เรารับประทานแล้วส่ วนใหญ่จะถูกย่อยที่อวัยวะใด
ก. ลาไส้เล็ก
ข. ลาไส้ใหญ่
ค. ปาก
ง. กระเพาะอาหาร

21. แบบประเมินตนเอง
จากการทาแบบทดสอบ
ก่อนเรี ยนได้
หลังเรี ยนได้
เกณฑ์การประเมิน
ด้านความรู ้
ถ้านักเรี ยนทาได้ 6 คะแนน ถือว่า ผ่าน
ถ้านักเรี ยนทาได้ 7 - 8 คะแนน ถือว่า ดี
ถ้านักเรี ยนทาได้ 9 - 10 คะแนน ถือว่า ดีมาก
คะแนนระหว่างเรี ยนได้
ถ้ านักเรียนพิจารณาผล แล้ วไม่ เป็ นที่น่าพอใจ
กลับไปทบทวนใหม่ อีกรอบได้ นะครับ